Дата: 2016-01-30
Сохтори хазинадории Фаронса
Акт?ои асосии ?онуние, ки дар 10-солаи охир раванди и?роиши хазинавии бу?ети Фаронсаро ба низом медароранд, ин?оянд.
?онуни Конститутсиони «Дар бораи бу?ети давлат?» аз 02.01.1959 фармони президенти Фаронса №62 аз 25.12.1962 «Дар бораи ну?та?ои асосии ба?исобгирии амалиёт?ои молиявии давлат?», Дастурамал?ои Вазорати молия «Дар бораи ташкили хадамоти му?осибони давлат?» (1996) ба системаи стен?ои милл? (1999) ва гайра.
Маркази ташаккули раванди та?ия ва и?роиши бучети давлатии Фаронса Вазорати и?тисод, молия ва саноат ба ?исоб мераванд, ки дар сохтори он?о ин?о мавчуданд:
1. Идораи бу?а (ма?омот?ое, ки ба раванди тайёркун?, тасди?кун?, методологии и?роиши бу?ет ?авобг? мебошанд);
2. Идораи асоси барои ?исобгирии молияи давлат? хазинадории милли давлатии Фаронса;
3. Ро?барияти хазинадор? агентии «Франс-Трезор» АФТ.
Дар Фаронса модели дузинагии и?роиши хазинадории бу?ет бо та?симоти ани? ва сало?ият?о амал? гаштааст:
1.Зерма?омоти хазинадории давлат? ч? дар дастго?и вазорат ва ч? дар ма?ал?о, ки вазифа?ояш ин?оянд: ?амъкунии восита?ои давлат? баъди чорабини?ои зарурии назорат?, ба?исобгирии амалиёт?ои ?арз? давлат? ва ?айра;
2.Агентии «Франс-Трезор» - ?амчун департаменти ало?идаи вазорат ташкил карда шудааст, ки бевосита ба вазир итоат мекунад.
Ба вазифа?ои асоси дохил мешаванд: идораи самараноки восита?ои сурат?исоб?ои ягонаи хазинадор? (СИЯХ), ки дар бонки Фаронса кушода шудааст ва ташкили он?о барои хизматрасонии ?арз?
давлат?.
Хазинадории давлат? - ?амчун ма?омти ягонаи умумидавлатии и?роиши ?амаи сат??о аз идораи асос? ва ма?омот?ои ма?ал?о иборат мебошад, ?амаги дар Фаронса зиёда аз чор ?азор ма?омот?ои ма?аллии хазинадории давлат? мав?уд аст.
Роли асосиро дар ?араёни таъминкунии ?обилияти Фаронса ?ам-чун давлат барои и?рои ??дадори?ои бу?ети дар хама ва?т ва дар ?ама ?олат ба агенти «Франс-Трезор» тааллу? дорад.
АФТ- яке аз ?авонтарин ва ба таври динамик? тара??и доштаистодаи зерсо?а?ои Вазорати и?тисод, молия ва саноат мебошад, ки соли 2001 ташкил дода шуд ва адади онхо ба 300 хизматчиёни штати мерасид.
Коргарони АФТ- ??дадоранд, ки ба талабот?ои зерин ?авобг? бошанд:
1.таъмини доимии ба?ияи кредитии ?исоботи ягонаи хазинадории марказ?;
2.молиякунонии талабот?о барои гузаронидани амалиёт?ои кас-сав? бо харо?от?ои камтарин.
Лорд хазинадории Шотландия
Дар Шотландия вазифаи Лорд- хазинадор? соли 1425 пайдо шуд. дар зери таъсири идораи молиявии Англия. Ба Лорд- хазинадори вазифаи гункунии восита?ои аз тарафи адлияи шо?игари фиристода шуда, ?у?у??ои реалии шохон ва андоз?ои иловаг? инчунин талабот?ои идораи шо?игари вогузошта шудааст.
Аз аввали асри XV хазинадор? вазифа?ое, ки пештар контролёр (даромад аз замин?ои шо?игар?, ша?р?о ва гумрук, молиякунонии дастго?). Сардор ё гункунандаи асоси воридшав? аз даромади замин?ои калисо ва хазинаи воридот?ои нав (даромад?о аз ?исоби хусусигардонии моликияти калисо) мебошад.
Баъд аз соли 1667 ба шо?и Лорд- хазинадор? ягона асосан ?олати
совети хазинадор? муайян шуд.
?амро?шавии Шотландия ва Англия дар сол?ои 1701 дар як даврони ягона ба бархурии хазинадории Шотландия оварда расонид.
Таърихи бар?арорсозии хазинадор? ва асос?ои амалкунии системаи хазинадор? дар Руссия ва ?азо?истон
Ташкили институти хазинадор? ва зарурияти коркарди масъала?о оиди амлкунии пурсамари он ом?зиши таърихи онро пешбин? менамояд. Империяи хазинадории Руссия, ки то соли 1917 амал мекард Ташкилоти пуриктидори дорои кормандони ихтисосманд буд. Бар?а-рорсоз? ва инкишофи он аз ?арни аср?о манбаъ мегирад.
Дар Руссия ба?исобгирии харо?от ва воридот?ои мабла??ои пул? хазинаи книяз?о ва минбаъд хазинаи подшо?и амал? мешуд. Тан?о номгуи ин?о иваз мешуд: приказ, коллегия, вазорат, наркомат, минбаъд боз вазорат.
Аввалин маротиба калимаи «хазинадор»-ро дар «?адвали штати»-и Прикази Казенни, муассиса, ки дар давра?ои подшо?ии Иоани III то Пётри Бузург ба хазинаи подшо?и сарвари макард, вохурдан мумкин бад. Дар он ?о тилло, нукра, бахмал, абрешим ва дигар ?аво?ирот ниго? дошта мешуд. Барои ниго?дории бо??о ба андози сарона касса?ои махсус мав?уд набуданд, ?ар як приказчик даромад?ои ?амъкардаашро худаш ниго? медошт.
Аз ?ама муассисаи Олии молияв?- назорат? «счетный приказ» буд, ки дар давраи подшо?ии Алексей Михайлович ташкил шуда буд. ??дадори?ои «счетный приказ» ин буд, ки он бояд «?амаи давлати москваро бо даромад?о, харо?от?о ва ба?ия?о аз р?и китоб?о дар тулии соли зиёд» хабардор мукард. Ин «Счетный Приказ» ба сифати хазинадории имр?за хизмат мекард, ба он ?о норасои?ои сол?ои гузашта ва ба?ия?ои асигнатсия?ои аз р?и ?ар гуна ведомост?ои мабла??о ворид мегардиданд.
?укумати Пётри Бузург табадуллоти пурраро дар системаи идоракунии ма?алли ба амал овард. Бо фармони у аз 18.12.1708-ум сол ?амаи давлат ба 8 губерния та?сим карда шуд. ?ар як губернияро губернатор?о сарвари менамуданд, ки ба он?о идоракунии молияв? низ бовар? карда шуда буд. Соли 1719-ум губерния?о ба музофот?о та?сим карда шуданд ва ба он?о ?окимони вилоят?о сарвар? мекарданд ва дорои ?у?у??о ба монанди губернатор?о буданд.
Назорати бевоситаро аз р?и бо?и даромад?о дар ?ар як губерния назоратчии бо??о (камеририри музофот) мебурд. Назоратчии музофоти аз болои комиссар?ои музофот? ва дигар хизматчиёни музофоти назорат
мебурд, ки он?о ба кор?ои молияв? маш?ул буданд.
Барои ?абул, ниго?дор? ва додани мабла??ои хазинадор? (рентерей?о) таъсис дода шуда буданд, ки ба он?о хазинадор?о рохбар? мекарданд. Хазинадор?ои (рентмейстр?ои) пойтахт?о аз ?ониби ?окими давлат ва ё сенат таъин мегардиданд, хазинадор?ои губернияг? ва музофотхо- аз чониби штат-сконтор- коллегия. Онхо ба губернаторон ва хокимони музофот?о тобеъ буданд. ?укми судро аз болои хазинадорон тан?о сенат доро буд.
??дадории хазинадор аз ?абул, ниго?дор? ва додани мабла??о иборат буд, ки ба «Рентерияи музофотии ?укумат?» аз комиссархои музофот?о, откупшики даромад?ои давлат? ва дигар шахсон ворид мегардид. ? бо ёрии китобхое, ки ба хазинадор? мукофот?о дода шуда буд, аз р?и му?лати пардохти пул?о назорат мебурд ва дар ?олате, ки пул?о ?алат ворид мегардиданд, ба хазинадори музофот хабар медод ва дар ?олат?ои ало?ида ба худи губернатор.
Хазинадор? (Рентери) дар хамон шахр ва биное, ки идораи назоратчии бо??о ?ойгиранд шуда буд, фаъолият дошт- барои ?улай будани назорат аз р?и хазинадор. ?абули пул?ои ба китоби махсус дароварда мешуд, ки ин иборат аз ?амон ?адар фехрист?о ва кисмат?о буд, ки бо номг?и даромад?о баробар карда шуда буд. Бо ?абули пул?о хазинадор квитансис медод ва пул?оро дар дохили санду??о зери 3 ?улф ниго? медошт. Яктог? аз ин кулф?о хазинадор, назоратчии бо??о ва губернатор ё ?оким доштанд. Хазинадор ин пул?оро тан?о аз р?и и?озатномае, ки бо имзои губернатор ё хокими музофот буд, медод.
Соли 1755 яква?та бо палата?ои ?укумати вазифаи хазинадори уезд? таъсис дода шуд. ??дадории ? иборат аз ?абул ва ниго?дории ?амон даромад?ои уезд буд. ? пул?оро аз пардохткунандагон ?абул мекард ва ба он?о квитансияро оиди ?абул медод. Агар хазинадори уезд ?ангоми ?абули пул?о аз ?оида?ои му?арраргардида саркаш? мекард, он го? пардохткунандагони мабла? бо шикоят ба суди поёнии музофот муро?иат мекарданд ва баъд аз ин сардори политсия ба хазинадор оиди ??дадории хизматиаш ого?и медод ва палатаи давлатиро хабардор
мекард.
Соли 1800 дар ва?ти ?укмронии император Пётри I ба ихтисори штат?ои бисёр мавзеъ?о ниго? накарда, хазинадории уезди ниго? дошта шуд. Аз р?и манфиат соли 1802 «Дар бораи таъсис додани вазорат?о», хазинадори?ои губерния?о ва уезд?о мисли пешин зери ро?барии хазинадори давлат? мемонд, ки барои таъини хазинадори губерния ба сенат пешни?од ворид мекард ва хазинадор?ои уезд?оро худаш аз ?исоби одамони боваринок ва та?рибадор бо пешни?оди палата?ои давлат? тасдик мекард.
Бо таъсисёбии Департаменти хазинадории давлат? дар соли 1821 ?амон хазинадорон бо функсия?ояшон ба тобеияти департамен гузаронида шуданд. Соли 1822 ба ?ои хазинадори?ои штати дар Санкт-Петербург Хазинадории Маркази таъсис ёфт ва бар души он функсия?ои зерин гузошта шуд: ?абул, ниго?дор? ва додани мабла??о барои харочот?о аз р?и ?амаи ?исм?ои идоракунии давлат? ва ба?исобгирии онхо. ?айр аз додани мабла??ои бевосита аз Хазинадории Марказ? барои ниго?дории дарбори император ва харо?от?ои вазорат?о ва идора?ои марказ?, Хазинадории Марказ? ба шахсоне, ки дар пойтахт умр ба сар мебурданд, нафа?апули медод. Хазинадории Марказ? иборат буд:
1. аз идора бо ро?барии сардор дар ?айати 4 аъзо аз Вазорати
ном?;
2. пан? ш?ъба: кассир, му?осибот, назорат?-воридот?, назорати-харо?от? ва назорат?- мубодилав?;
3. дафтардори, ки бо мукотиба ва ба?исобгирии ?айати шахсии хизматчиён маш?ул буд.
Соли 1837 ба хазинадори?ои уезд?о дастури олии тасди?гардида дода шуд, ки дар он фаъолияти он?о, ?у?у?ои ?укмрон, тартиби ?абули пардохт?о додан ва ниго?дории мабла??о, бурдани китоб?о, ?исобот?о ва ?айра муайян карда шуда буданд.
Аз р?и китоб?ои ба?исобгир? аз ?ониби ?ар як хазинадор?
?исобот?ои ?ор? (?арр?за, ?ар?афтаина, ?армо?а) ва хотимав? барои палатаи давлат? тартиб дода мешуд. ?айр аз ин, хазинадор?ои уезд?о ?ар мо? ё ки нога?он тафтиш карда мешуданд: дар ша?р?ои губерния аз чониби намояндагони палата?ои давлат? дар якчояг? бо прокурори губерния, дар ша?р?ои уезд?- аз ?ониби аъзоёни суди уезд?, вакили даъвои (стряпчий) ша?р? ва уезд?.
Хазинадори?ои уездии Санкт- Петербург ва Москва дорои ма?оми махсус буданд, чунки ?а?ми гардиши мабла??ои он?о хеле бузург буд. Ба ин хазинадори?о идоракунанда?о сарвар? мекарданд, ки дар тобеияти худ ду хазинадор бо ёрдамчи?о доштанд- як нафари он?о барои даромад?о ва як нафари дигар барои харо?от?о ва сарму?осиб бо хурд ва калон барои бурдани ба?исобгир? ва ?исобот?о.
Соли 1864 озмоиш ягонагии касса аввал дар 12 губерния ва соли 1866 дар тамоми давлат тартиб дода шуд, соли 1872 дастури ягона барои ?амаи хазинадори?ои империя ба нашр расид, ки иборат аз чунин ?о?аз?ои кредит? ва равонсозии мабла??о аз ?ониби хазинадор?о: дар бораи пардохти нафа?а ва к?макпули?ои ?ам яква?та ва ?ам доим?; дар бораи додани фонд?о аз р?и ?о?аз?ои ?имматнок; оиди ниго?дор?, харо?от ва ба?исобгирии вара?а?ои квитансия ва ба?айдгирии мабла??о дар журнал? воридот?.
Ин навгони?о дар ташкили хазинадор? иборат аз он буд, ки он?о
аз бурдани ба?исобгирии хар?номави аз р?и воридоти мабла??ои даромад?ои давлат?, аз тартиб додани ?исобот?о аз р?и ин даромад?о, бурдани китоб?ои ?исоббаробаркун? аз р?и ба?ияпул?, инчунин аз тартиб додани маълумотхои фаври, ки бо сабаби набудани маълумот дар бораи гардиши мабла??ои хазинадории давлат? дар палата?ои давлат? пешни?од мегардид, озод карда шуда буданд. Хазинадори?ои губерния инчунин аз бурдани бухгалтерияи синтав? оиди харо?оти мабла??ои даромад?ои давлат? ва пешни?оди ?исобот оиди харо?оти губерния озод карда шуданд. ?амин тарик онхо номг?и худро тан?о ба маънии кассаи
Марказ? ниго? доштанд, ки дар он дар даромад?ои аз даромад?ои
уезд?о ?амъ карда мешуданд ва Бонки давлати ба сурат?исоби ?ории Департаменти хазинадории давлат? гузаронида мешуданд. ?амин тавр, хазинадори?ои губерния аз хазинадории уезд?о тан?о бо ?а?ми гардиши пул? фар? мекарданд.
Соли 1890 заёдшавии штат?о ва та?йири сотори хазинадор? ба амал омад. Ин аз он боис буд, ки на тан?о шумораи умумии модда?ои воридот? –харо?от?, инчунин шумораи сурат?исоб?ои ало?ида дар китоб?ои бухгартерии хазинадор? зиёд гардид. Новобаста аз ?исоббаробаркуни?о аз р?и бо??ои давлатии хазинадори?о бояд ?исоббаробаркуни?оро бо пардохткунандагони бо??ои музофот?, казак?о ва баъзе дигар бо??ои ма?алл? мебурданд. Баъзе аз андоз?ои нав, масалан, бо?и та?симот? ва андози хона, хеле серташвиш буданд дар муносибат?ои кассав?, чунки мабла??ои байни шумораи калони пардохткунандагон та?симот карда мешуданд. Кори хазинадор? оиди ниго?дории гарав?ои хурди майфур?шон ва оиди додани фоиз?о аз р?и ин гарав?о низ зиёд гардид; ба?исобгир? ва ба хел?о ?удо кардани танга?ои ну?раг? ва мисин, ки он?оро бо шумораи калон ба хазинадор? ?амъовардндагони даромад?о аз фур?ши май месупориданд. Фур?ши ?у??ат?ои нишонав? (гербовый), савдо?, ?ар гуна патенту бандерол?о хеле зиёд гардид. Бурдани ?исоббаробаркуни?о ва ?исобот?о аз боиси и?озати барориши нишона?ои герб? ба идора?ои музофот?, ?ангалдор?о ва баъзе дигар муассиса?о ва шахсони хизматч? ба ?исоби ?арз, барориши марка?ои суди- бо?и ва марказ?ои бо?и хайрия аз намоиш?ои дилхушкунанда хеле душвор гардид. Инчунин шумораи касса?ои ?амъовардагони махсус зиёд гардид, касса?ои ?удогона дар назди суд?ои мавзеи ва нотариус?ои калон бекор карда шуданд ва ??дадори?ои он?о оиди ?абули бо??о ба души хазинадор? вогузошта шуд. Аз соли 1897 хазинадор? асбобу ан?ом?ои тилло? ва ну?рагиро барои ба идора?ои мавзеии сан?иши барои ?а?и?? будан равон кардан ?абул мекард, инчунин баргардонидани ин асбобу ан?ом ба усто?о ва руёнидани бо??о аз он?о ва бурдани китоб?о ва ?исобот?о оиди ин амалиёт низ бар
души хазинадор? вогузошта шуда буд.
??дадори?ои хазинадор? оиди кабул, ниго?дор? ва харо?оти мабла??ои муассиса?ои музофоти аз ва?ти ворид намудани ?оида?ои «Дар бораи тартиби муомилоти мабла??ои муассиса?ои музофот? » дар касса?ои Вазорати молия аз 23.02.1895 амалан та?йир ёфт.бо низомнома аз ?ониби Волома?ом тасди?гардида «Дар бораи муассиса?ои музофот?» аз 12 июни 1890-ум сол бар д?ши хазинадор? ??дадор? оиди ?абул ва ниго?дории ?амаи мабла??ои музофот?, инчунин харо?оти сармоя?ои дар ихтиёри идора?ои музофот? буда, вогузошта шуд. ?айр аз ин бисёре аз идора?ои музофот? сармоя?ои худро бо ?о?аз?ои фоиз? бо мабла??ои хеле калон ба хазинадор? ирсол менамуданд. Дигар хазинадор?о (уезд?, мавзе?, ма?алл?) ба 3 гур?х та?сим карда шуда буданд.
?ама гуна ?окимияти и?роия дар хазинадор? ба як хазинадор тааллу? дошт. ? аз р?и фаъолияти рутба?ои хазинадор? назорат мебурд, барои ниго?дории мабла??ои пул? ва дигар моликияти давлат?, инчунин оиди амал?ои дурусти хазинадор? ва пешни?оди сарива?тии маълумот?о ва ?исобот?ои фаври ?авобгар буд. Хазинадорон ?ангоми ба ин вазифа таъин гардидан гараверо пешни?од менамуданд, ки ха?ми он бо ?оида?ои кассав? му?аррар гардида буд. Аз р?и назардошти идоракунандаи палатаи давлат? гарав?о аз дигар рутба?ои хазинадор? талаб карда мешуд, масалан, аз кассир?о. Гарав?о бо депозит?ои палатаи давлат? дар хазинадории ша?рии губерния ниго? дошта мешуд. Онхо оиди ошкор гардидани камбуди барои пурра намудани он му?аррар мегардиданд.
?айр аз хазинадор? дар вилоят?ои дашт ва дигар ма?ал?ой?о дар асоси а?идаи Ш?рои давлат? аз 6-уми июни соли 1894 касса?ои воридот?-харо?от? таъсис гардиданд. ?ама гуна ??дадори?ои кассав? ба ба?исобгир?, ?ифзи моликияти давлат?, тартиб додани ?исобот?о, исте?солоти кор?, мукотибаи ?о?аз?ои содирот? дар ин ?о бар д?ши 2 шахс: хазинадор ва му?осиб вогузошта шуда буд. Ин касса?о ба таъноти худ тан?о дар мавзеъ?ои дурдасти дашт?, ки дар он а?олии камшумор буд ва бисёр ва?т дар вазъи к?чманчиг? буданд, ?авобгу буданд. Дар он мавзеоте, ки бо пайдошавии ро?и о?ан ва омади му?о?ирон шароит?ои хубро барои инкишофи фаъолияти исте?солии одамон ба ву?уд оварда буданд, баландравии тези касса?ои воридот?- харочот? ва дархост?ои а?олии ма?алл? оиди ворид намудани амалиёт?ои бонк? ба зарурияти табдили касса?о ба хазинадор? овард. Касса?ои воридот?- харо?от? аз хазинадори?о тан?о ба ?а?ми фаъолият ва шумораи шахсони хидматч? фар? мекарданд, на бо ??дадори?ои ба он?о вогузошташуда.
Тафтишот дар хазинадори?о р?зи якуми ?ар мо? аз ?ониби шахсоне, ки дар ?онун ва дастури хазинадор? нишон дода шуда буд, инчунин аз ?ониби губернаторон ва рутба?ое, ки бо фармони Вазорати молия, Бонки давлат? ва Назорати давлат?, сафарбар мешуданд, аз ?ониби идоракунандагони палатаи давлат? ва ё шахсони аз муассиса?ои ма?алл? назорати сафарбаршуда, гузаронида мешуд.
Тафтишоти фавр? ва нога?онии хазинадор?о дар мувофи?а бо дастури махсус гузаронида мешуд. Он то о?ози кори хазинадор?, яъне то соати 9-и сахар о?оз мегардид. Ма?сади тафтишоти фаврии хазинадор? аз он иборат буд, ки тафтишкунандаго бовар? ?осил намоянд, ки пул?о ва ашё?ои ?имматба?о, ки бо китоби амбори ва китоби борхатии сармоя пешни?од мегардиданд, дар ?а?и?ат ву?уд доранд, нишона?ои герби ва бланк?о, ки ба ?исоб гирифта шудаанд, ба он ми?доре, ки дар ба?ияи р?зи тафтишоти фавр? нишон дода шудаанд, мав?уданд.
?ангоми гузаронидани тафтишоти ноба?ангом рутба?ои муассиса?ои марказ?, сардорон ва дигар рутба?ои палата?ои давлат?, сардорони палата?ои назорат?, назоратчиёни хурд ва калон бо ёрдамчиёни он?о тафтишро на тан?о дар амбори ашё?ои ?имматба?о инчунин тафтиши сурат?исоб?о ва китоб?ои хазинадориро аз р?и ?амагуна амалиёт?о бо ?у??ат?ои дар хазинадор? буда гузаронанд , ба
?айр аз сурат?исоб?ои шахс? аз р?и мабла??ои фавр? ва ?айрифаврии
дар сурат?исоби хазинадор? мав?удбуда. Шахсоне, ки тафтишро мегузаронанд, ??дадор карда мешуданд то ки матни сурат?исоб?о, ?у??ат?о ва маълумот?оро оиди ин амалиёт?о махф? ниго? доранд. Дар бораи ?ар як тафтиши нога?они санад тартиб дода мешуд ва як нусхаи он ба шахси тафтишкунанда дода мешуд.
Дар Итти?оди Ш?рав? баъди ин?илоб ?ам системаи хазинадории и?рои бу?ет ниго? дошта шуд. Дар назди Кумитаи хал?ии молиявии Республикаи Федеративии Советии Сотсиалистии Руссия, комиссарият?ои хал?ии ?ум?урияв?, ма?аллии орган?ои молияв? касса?ои махсуси воридот?-харочот? амал мекард, ки ба он ?ама гуна пардохт?о ба бу?ет ворид мегардид ва бо воситаи он?о харо?оти мабла??о амал? мегашт.
Дар сол?ои 1925-1928 дар нати?аи исло?от и?рои бу?ети кассав? ба системаи бонк? гузаронида шуд ва касса?ои воридот?- харо?отии Комитети хал?ии молияв? бар?ам дода шуданд. Ин то як андоза ба истифодаи самараноки восита?ои бу?ет мусоидат менамуд ва хазинадориро то сол?ои 90-ум системаи бонк? иваз мекард.
Дар аввали сол?ои 90-ум пайдоиши бозори сершумори бонк?ои сат?и дуюи системаи пешинаи кассавии мамлакатро бар?ам дод.
Ба гузаронидани исло?оти иктисод? дар системаи идоракунии бонк?о та?симоти ваколат?о байни орган?ои ?окимияти ма?алл? ва ?ум?ур? ба миён омад.
Муста?илгардонии субъект?ои идоракун? дар шароити ноустувории вазъияти и?тисод? интизоми андоз?-бу?етиро поён кард. Бо андозаи зарур? назорат аз р?и истифодаи дуруст ва ма?садноки мабла??ои бу?ети бурда мешуд. Дар нати?аи фаврияти пасти воридоти даромад?о ба бу?ет воридоти сарива?тии андоз?о ва дигар пардохт?ои ?атм? таъмин намешуд, ?араёни ба бу?ети ма?алл? ворид намудани мабла??о аз ?исоби андоз?ои умумидавлат? суст гардид. Орган?ои молияв? ва инспексия?ои андоз амалан протсесси ташаккули даромад?о ва истифодаи захира?ои молиявии умумидавлатиро назорат карда наме-тавонистанд.
Мав?уд набудани назорати самаранок аз р?и харо?оти мабла??ои бу?ети тамоюли вайронсозии низоми молияв? ва ?онунгузории молиявиро пурзур намуд. Вайронсозии низоми молияв? асосан бо истифодаи бурдани ба?исобгарии восита?ои бу?ети аз р?и и?роиши во?еии кассав? ало?аманд буд. Ин маънои онро дорад, ки дар сат?и ?ум?урияв? ва вилоят? харо?от?о на дар сат?и за?иракунонии мабла??о зери ??дадори?ои оянда назорат карда мешуданд, чи хеле ки ин дар бисёре аз мамлакат?ои мутара??? карда мешуд, балки дар мар?илаи расидани му?лат?ои пардохткун? назорат карда мешуд. Ма?дудияти ани?и харо?от?о бо ро?и лимиткунонии ?а?ми мабла??о, ки ба субъект?о гузаронида мешуд, амал? мегардид. То пайдоишавии ??дадори?ои пардохти ягон хел тафтишоти харо?оти во?еии пул?о гузаронида намешуд ва аз ин р? ягон хел маълумот оиди харо?от?о ворид намегардид. Чунин та?риба ба пайдоиши мушкилот?ои ?идди ?ангоми назораткунии харо?от?о ва ?амъоварии ?арздории му?латаш гузашташуд меовард.
Зарурияти ташкили чунин органе, ки ваколатдор буд протсесси харо?от?о ва пуркунии мабла??ои хазинаи давлатро дар ма?ал?о идора кунад ва инчунин ба ?аркати ?амаи захира?ои молияви дар ин ва ё он минта?а таъсири мусб? расонад, ба миён омад.
Аз ла?заи со?ибисти?лол гардидани ?ум?ур? дар мо?и декабри соли 1991 аз ?ониби ?укумати ?азо?истон ма?саднок ва тадри?ан исло?оти ситемаи идоракун? дар давлат бо ма?сади гузариш ба и?тисоди бозор? гузаронида шуд. ?арчанд ?азо?истон дорои и?тидори калони и?тисод? бошад ?ам-захира?ои табии (нефт, газ, метал?ои ранга), ?увваи кории маълумотнок, инфраструктураи тара??иёфта- лекин тадби?и исло?от?о дар шароит?ои хеле мураккаби макроиктисод? мегузашт.
Аз соли 1992 ма?сулоти во?еии умумии дохил? ?ариб ба 18% дар як сол кам гардид. Ба пастшавии исте?солот, пастшавии ми?дори инвеститсия?о ба и?тисод, пастшавии сат?и истифодабар?, камшавии манбаъ?ои воридот?о ва бозори фур?ш таъсир расонд.
?олати ба амаломадаи макрои?тисод? тадби?и сиёсати молияви-бу?етиро хеле душвор гардонид. Воридот?ои бу?ети дар соли 1995 то 15% дар ?а?ми ма?сулоти дохилии умум? аз 23% дар соли 1993 поён фаромаданд.
Ба ин ниго? накарда, дар нати?а?ои чора?ои ?абул гардида оиди пурзур кардани сиёсати харо?орт?о камчинии умумии бу?етро нисбати ма?сулоти дохилии умум? аз 6,5% дар соли 1994 то 25% дар соли 1995 паст намуданд, вазъият оиди мабла?гузории харо?от?о аз р?и ниго?дории хо?агии со?аи бу?ет ба амал омад.
Харо?от?о дар мамлакат нисбат ба даромад хеле афзудаанд. Дар ?амин шароит аён аст, ки устувории макроиктисод? ва доштани камчинии бу?ет дар сат?и идоракунанда бе табадулоти ами?и идораи мабла??ои давлат? ва умуман харо?от?о номумкин аст. Ба?огузории бу?етии самаранокии и?рои барнома?ои аз бу?ет мала?гузоришаванда бояд ?исмати ?удонашавандаи давр? бу?ети шавад.
Функсияи ба?огузор бояд ба ошкорсозии самараноки бо ро?и му?оисаи мабла??ои ба барнома ?удогардида ва нати?а?ои бадастомада равона карда шавад.
Протсесси бу?ет? ташкил ва дастгирии системаи мувофикгардонидашудаи ду самти ?исобботро, ки ба ?онунгузороне, ки бу?етро ?абул мекунанд ва ба шахсоне, ки ба и?ро ва назорати он ?авобгаранд, равона карда шудааст, талаб менамуд. Ин маънои онро дорад, ки ситемаи коммуникатсион? низ бояд пурра автомат? кунонида
шуда, ?амаи сохтор?оеро, ки бу?етро во?е? и?ро мекунанд, фаро гирад.
Дар ин вазъият асбобе даркор буд, ки харо?оти мабла??ои бу?ети ?ум?уриро назорат мекард.
Системаи молиявии ба меросмонда ба вайроншавии механизм?ои бана?шагир? ва назорат аз р?и и?рои бу?ет оварда расонд, бо ин дара?аи со?ибмухтории молиявии орган?ои ма?аллии ?окимият ба системаи соби?и ?исоботди?? дигар мувофи?ат намекард. На?ши Вазорати молия дар ?араёни и?рои бу?ет омор? гардид, ташкилот?ои бу?ет? мабла??оро аз р?и диди худ харо?от намуданд, Бонки Милл? бошад, функсияи идоракунии пули накд, исте?солоти пардохт?о ва ба?исобгирии и?рои кассавии бу?етро амал? мекард. Вазорати молия тан?о ?удокунии пул?оро ба вазорат?о ва идора?ои марказ? назорат мекард. Он барои ?амъовар? ва ?амъбасти ахбороте, ки Бонки Милл?, вазорат?о, идора?о, вилоят?о, нохия?о ?авобгар буд, инчунин барои тартиб додани ?исобот оиди и?рои бу?ети давлат? дар му?лат?ои аз ?ониби ?укумат му?арраргардида. Дар ?амаи давра?о ?исобот ?ариб, ки даст?, бе истифодаи системаи автоматикунонидашуда тайёр карда мешуд. Тан?о як ?исми начандон калони ?исобот оиди и?рои бу?ет дар Вазорати молия коркард мегардид, ки на?ши органи мутта?идкунандаро мебозид, ?арчанд ба и?ро гардидани бу?ет таъсири ма?дуд дошт.
Бисёр ва?т идоракунии пули накд ву?уд надошт. Восита?ои хеле ма?дуде мав?уд буданд, ки барои дастрас намудани маълумоти ?арр?за дар бораи бу?ет ва та?лили он оиди пули накд дар сурат?исоби ?укумат?. Дар ин шароит?о захира?ои пули на?д пурсамар истифода намешуданд, схемаи харочот?ои ташкилот?ои бу?ав? дар меъёр?ое асоснок мегардад, ки бо даромад?ои реал? ало?аманд набуданд. Барои дастраси ахбороти ани? ва пурра оиди ба?исобгирии бухгалтерии ву?уд надошт.
?авобгариро оиди масъала?ои фискал? якчанд идора?ои дохил? ?укумат мебурданд. Гур??бандии к??наи бу?ет? имкон намедод, ки маълумот?ои молияв? ва и?тисод? дуруст ба?огузор? карда шаванд, ки
ин имконияти назоратро аз р?и и?рои бу?ет кам мекард.
?алли мушкили?ои баамаломада гузаронидани исло?от?ои мувофи?ро талаб мекард. Пеш аз ?ама: пурзуркунии сохтори ташкили базаи зарурии ?у?у??, тобеъкунонии маъмурият?ои марказ? ва ма?алл? ба ро?барияти молиявии Вазорати молия, офариниши механизм?ои нави ташаккул ва и?рои бу?ет барои фаро?амоварии бана?шагир? ва назорат, аз нав дида баромадани системаи ?исоботди??.
Мав?уд набудани ахбороти объективии фавр? оиди и?рои бу?ети ?ум?урияви имконият намедод, ки бо мабла??ои бу?ети оиди истифодаи самаранок ва ратсионал? кор пеш баранд. Аз ин р? мабла??ои озоди пул? беназорат ва бе ?аркат монда буданд ва ё набудани он?о ба гирифтани ?арз?о водор мекард, ки ин харо?от?ои минбаъдаро боз ?ам зиёд мекард. Орган?ои ма?аллии ?окимият ва молия бо пуркунии бу?ети худ маш?ул буданд ва ба бу?ети ?умхурияви а?амияти хоса дода намешуд.
?амаи ин вазъи тартиботи бу?етиро дар сат?и ?ум?ури душвор мегардонид, назоратро аз р?и харо?оти мабла??о суст мекард, ?и ин дар навбати худ муносибати бепарвоёнаро ба хазинаи давлат ба миён меовард. ?олат?ои ишоратгардида, инчунин вазъияти хавфноки молиявии баамаломада зарурияти гузариши сурътнокро аз системаи бонк? ба системаи хазинадории и?рои бу?етро ба миён овард то ки харо?от?ои беасоси бу?ет ихтисор карда шавад ва ?исми даромаднокии он хуб ба ро? монда шавад ва назорат оиди истифода ва пурзуркунии тартиботи молияв? дар ?амаи сат??о пурзур карда шаванд.
Бо ма?сади мукаммалсозии системаи давлатии идораи захира?ои молияв? ?укумат оиди ташкили системаи хазинадор? карор ?абул кард.
Гузариш ба системаи хазинадории и?рои бу?ети ?ум?ур? аз р?и самт?ои асосии зерин амал? мегардад:
1. Марказкунонии даромад?о ва мабла??ои бу?ети ?ум?урияв? дар сурат?исоб?ои орган?ои хазинадор? бо гузариш ба сурат?и-соби ягонаи хазинадор? бо ма?сади идоракунии ратсионалии восита?ои кассавии бу?ет?;
2. Хотимаёбии протсесси кушодани сурат?исоб?ои шахс? ба ?ама гирандагони мабла??ои бу?ет?.
3. Амалкунии ?оида?ои нави мабла?гузории харо?от?ои бу?ети ?ум?урияв? ?у?у?? гирандагони мабла?и бу?етиро барои амалкунии харо?оти он тан?о дар асоси лимит?ои ??дадори?ои бу?ет? пешбин? менамояд. Дар ва?т таблитсаи гузариш аз гур??бандии бу?етии к??на ба нав ва аз нав ба к??на тайёр карда шуданд. Дар давоми соли 1996 мабла?гузории харо?от?о ва ба?исобгирии и?роиши бу?ети ?ум?ур? дар ду гур??банд? бурда шуд. Дар давоми ?амин сол аз р?и график мутахассисони хазинадор? ва Бонки бу?ет? бо ёрии системаи «Баск» дар ла?заи ?абул ва додани РКЦ аз Бонки Милл? ?ум?урии ?азо?истон ба системаи Бонки бу?ет? дар як ва?т ба?исобгирии и?роиши бу?етро аз
гур??бандии к??наи бу?ет? ба нав мегузарониданд. Тартиби мабла?гу-
зории харо?от?о низ та?йир дода шуд, яъне: ?адвал?ои харо?отии пеш
?абулгардидаи фирма?ои 13 ва 15 ба и?озатнома?ои хазинадор? ва ва-
зорат?о иваз карда шуданд, ки бо почтаи электрон? ба хазинадори?ои
минта?ав? расонида мешуданд.
Та?йирот?ои хеле калонро дар ин давра Хазинадор? ба ба?исобгирии даромад?ои бу?ети давлат? ворид намуд.
Якум, методи гузаронидани мабла??ои ба бу?ет?ои ма?алл? бо воситаи ?исмати харо?отии бу?ети ?ум?ур? бо танзимкунонии ?армо?аи ш?ъба?ои вилоятии бонк?о то 9-р?зи мо?и оянда ба методи та?симоти даромад?о иваз карда шуд, ки ин маънии онро дошт, ки ?арр?за ба ?ар як бучет ?а?и даромад?ои мувофи? тасди? кардаанд, ворид мегардид.
Дуюм, дар муайянсозии тааллу? доштани даромад?о ба бу?ет?ои мувофи?- ?ум?урияв? ва ма?алл? – тартиботи -ворид карда шуд. Барои ин аз ?ониби Хазинадор? пешни?од гардид ва Департаменти бу?ети Вазорати молия таблитсаи та?симоти даромад?оро аз р?и бу?ет?ои ?ум?урияв? ва ма?алл? коркард намуд. Акнун дар асоси он ведомост?ои солона тартиб дода мешаванд-яъне маълумотнома?ои та?симоти воридот?о ба бу?ет?ои сат??ои гуногун, ки аз р?и он даромад?о фавран дар сат?и вилоят? аз ?ониби хазинадори?ои минта?ав? байни бу?ет?ои вилоят? ва но?ияв? та?симот карда мешаванд.
?айр аз та?йирот?ои дар боло номбар гардида тартиботи тартиб додани ?исобот оиди и?роиши бу?ети ?ум?ур? низ аз нав дида баромада шуд. Аз мо?и январи соли 1997 Департаменти хазинадор? ?ар мо? ба вазорат?о ва идора?о маълумотро дар бораи харо?от?ои кассав? оиди ?ама барнома?о ва тахассус?о пешни?од менамояд то ки он?о ?арор?ои фавр? ?абул намоянд.
Дар нимсолаи якуми соли 1997 Хазинадор? ва Бонки бу?ет? гур??бандии нави бу?етии даромад?о ва харо?от?оро аз р?и бу?ети ма?алл? ?абул намуданд. Дар як ва?т тартиботи пеш амалкунандаи мабла?гузории харо?от?о аз р?и бу?ети ма?алл? бекор карда шуданд ва системаи нави мабла?гузории харо?от?о бо ро?и додани лимит?о ба ?ама муассиса?о ва ташкилот?ои бу?ети ма?алл? бо низомнома?ои молияв? ва бу?ет? ворид карда шуд. Инчунин ба зиммаи хадамоти хазинадор? хидматгузории ?исоббаробаркуни-кассавии бу?ет?ои ма?алл? вогузошта шуд.
?узъи асоси системаи хазинадор? дар ?ар давлат ин мав?уд будани сурат?исоби ягонаи хазинадор? (СЯХ) дар бонки марказ? мебошад. Дар ало?а бо ин масъалаи асосие, ки аз ?ониби хазинадор? ?ал ва амал? гардидааст – ин кушодани СЯХ мебошад.
Масъала оиди кушодани сурат?исоби ягонаи хазинадор? (СЯХ) мо?и декабри соли 1994 ба миён омад, чунки бурдани сурат?исоб?ои ?удогонаи даромад?о (100) ва харо?от?о (120, 181) бе имконияти пайвасти он?о бо воситаи 1як сурат?исоби асоси аз р?и стандарт?ои байналхал?? принсипи асосии бухгалтерии ба?айдгирии дукаратаро вайрон мекард.
Дар ?ум?урии ?азо?истон сурат?исоби ягонаи хазинадор? дар Бонки Милл? 6-уми июли соли 1996 кушода шуд. Ба он мабла??ои умумии Даромад?о ва харо?от?ои кассавии бу?ети ?ум?урияв? дар буриши идора?ои вилоятии хазинадор? ворид карда мешаванд ва ё бароварда мешаванд.
Бонки Миллии ?азо?истон ?амарр?за ба Департаменти хазинадор? нусхаро аз р?и сурат?исоби шахсии сурат?исоби ягонаи хазинадор? бо супориш?ои замимагардидаи электрони мефиристад. Аз р?и ин ?у??ат?о маълумот?о бо таври автоматик? ба базаи маълумот?ои Департаменти хазинадор? ба ?айд гирифта мешаванд. Баъди коркарди ахборот ?амарр?за шакл?ои баромадии ба?исобгир? аз р?и сурат?исоби ягонаи хазинадор? чоп карда мешаванд, ки барои тартиб додани маълумоти ?арр?за ?укумат ва ро?барияти Вазорати молия ва ро?барияти ?укумат оиди вазъи сурат?исоб?ои бу?ети ?ум?ур? истифода мешаванд.
Ба?ияи пули на?д дар Бонки Миллии ?ум?урии ?азо?истон дар СЯХ ?оло имконият меди?ад, ки мабла?гузории ташкилот?ои бу?етиро дар ?удуди ба?ияи пул?о дар СЯХ ба пешг?ии воридоти пули на?д дар мо?и дарпешистода ва ?атто р?зи дар пешистода таъмин намояд.
Идоракунии хазинаи давлат системаи ?оида?о, меъёр?о ва амалиёт?оеро, ки ба баландбардории самаранокии истифодаи захирахои на?дии пули ва пасткунии нархи восита?ои ?арз? равона карда шудааст, инъикос менамояд.
Хазинадор? органи давлатии идоракун? мебошад, ки функсия?ои махсусро оиди и?рои бу?ети ?ум?урияв? ва хизматгузории ?исоббаробаркунии – кассавии бу?ети давлати амал? менамояд.
Сохтори ташкили хазинадор? аз Департаменти хазинадор? дар ?айати Вазорати молия ва ?исмат?ои ба он тобеи ?удуди аз р?и вилоят?о иборат мебошад. Департаменти хазинадор? аз чунин идора?о иборат мебошад: и?рои бу?ети ?ум?ур?, ба?исобгирии бухгалтерии ва ?исобот аз р?и амалиёт?ои бонк?, пули на?ди ?арзи давлат?, кредиткунон?, назорати и?роиши кассавии бу?ет, методологияи ба?исобгирии бу?ет?, сиёсати ба ?исобгир? ва амалиёти технолог?, ?айр аз ин чунин ш?ъба?о мав?уданд: тадби?и лои?аи модерникунонии хазинадор?, ш?ъбаи таш-
кил?.
Орган?ои хазинадор? вазифа?оро оиди ташкил ва назорати и?рои бу?ети ?ум?ур?, идоракун? ва хизматгузории ?арзи давлат?, коркард ва та?лили маълумот?о оиди вазъи молияв?, пешни?оди ?исобот оиди амалиёт?о ба ?укумат дар бораи бу?ет и?ро менамоянд.
Дар мувофи?а бо вазифа?ои вогузошташуда хазинадор? асосан функсия?ои зеринро и?ро менамояд:
- и?рои бу?ети ?ум?уриро амал? месозад, ба?исобгир? ва хизматгузории ?исоббаробаркун?-кассавии ташкилот?оеро, ки аз ?исоби бу?ет?ои ?ум?урияв? ва ма?алл? ниго? дошта мешаванд;
- ташкилот?оеро, ки аз ?исоби бу?ети ?ум?ур? ниго? дошта мешаванд, мабла?гузор? менамоянд;
- андоз?ои умумидавлатиро байни бу?ет?ои ?ум?урияв? ва ма?алл? та?сим менамояд ва онро ба бу?ет?ои сат??ои гуногун ворид менамояд;
- ба?исобгирии ?исоббаробаркуни?ои дутарафа ва кредит?ои бу?етиро байни бу?ети ?ум?ур? ва бу?ет?ои ма?алл? амал? месозад;
- идоракунии даромад?о ва харо?от?ои бу?ети ?ум?ур? ва дигар захира?ои марказонидашудаи молиявиро, ки дар тобеи ?укумати ?ум?урии ?азо?истон ч? бо асъори милл? ва ч? бо асъори хори?? амал? менамояд, бо мабла??ои хазинадор?, ки дар бонк?о мав?уданд муомилот менамояд, инчунин бо ин мабла??о амалиёт?о мегузаронад;
- ба?исобгирии харо?от?ои кассавиро аз р?и мабла??ои бу?етии ташктлот?ои бу?авие, ки аз ?исоби бу?ети ?ум?ур? ва ма?алл? мабла?гузор? мешаванд, таъмин менамояд;
- бурдан ва ба?исобгирии амалиёт?ои асъории ташкилот?ои
бу?етиро бо воситаи сурат?исоб?ои бонк? бо асъори хори?? дар Бонки миллии ?ум?ур? амал? месозад;
- ?исоббаробаркун? ва инти?оли пул?оро бо супориши ташкилот?ои бу?ет? мегузаронад;
- таъмини ташкилот?ои бу?етиро бо пули на?д бо воситаи бонк?ои
сат?и дуюм ташкил менамояд;
- тартиби бурдан ва амалисозии ба?исобгирии бухгалтерии ва ?исоботро оиди и?рои бу?ети ?ум?ур?, назорати пешакии ?у??ат?ои пардохт? , ки аз ?ониби ташкилот?ои бу?ети пешни?од мегардад, му?ар-рар месозад;
- методологияи бурдани ба?исобгирии бухгалтерии ва гузарони-дани аудити дохилиро дар системаи бу?ет?, инчунин санад?ои меъёр?-?у?у?иро коркард менамояд;
Тартиби тартиб додани ?исоботро оиди масъала?ои сало?иятнокии хазинадор?, ки и?рои он барои ташкилот?о ва корхона?ои бу?ети ?атм? аст, му?аррар месозад.
Барои ичрои муваффа?иятноки вазифа?ои асоси ва пурзуркунии татиботи бу?ети хазинадор? ?у?у? дорад:
- дар вазорат?о, кумита?ои давлат? ва дигар орган?ои и?рокунан-да, дар дигар ташкилот?о ?у?у??ои пулиро, ки бо воридшав?, инти?ол ва истифодаи захира?ои молиявии ?ум?ур? ало?аманданд, тафтишот гузаронад;
- ?ангоми истифодаи ?айрима?саднок ва ё ?айриконунии мабла??ои аз бу?ети ?ум?ур? воридгардида, инчунин ?ангоми пешни?од накардани ?исобот оиди мабла??ои хар?гардида ?у?у? дорад мабла?гузориро ма?дуд ё ки пурра ?атъ созад.
Кор?оро оиди ?оидавайронкуни?ои маъмур? дида барояд ва дар мувофи?а бо ?онунгузории амалкунанда ?азои маъмур? таъин намояд.
Фар?ияти асосии гур??бандии нави бу?ети аз к??на – ин зиёдшавии шумораи нишонди?анда?ои бу?ет мебошад.
Аз ин р? гур??бандии нави бу?ет? ?айр аз блок?ои «Даромад?о»,
блок?ои «Харочот?о», блок?ои «Кредиткунон? тар?и адо кардани ?арз» ва «мабла?гузор?» коркард гардиданд. Чунин та?симот ба назорати хеле самараноки харо?оти мабла??ои бу?ет?, риояи тартиботи молияв?, хусусан ?ангоми и?рои ??дадори?ои давлатии ?арз? мусоидат менамояд.
?ангоми гур??бандии даромад?о воридот?ои андоз? ва ?айриандоз?, даромад?о аз амалиёт?ои бо сармоя ва адои ?арз?о аз бу?ет, инчунин пардохт?ои ройгон ба бу?ети дар намуди грант?о ?удо карда шуданд.
Муносибат ба коркарди гур??бандии нави харо?от?о аз к??нааш хеле фар? мекунад. Гур??бандии харо?от?о аз р?и сохтори функсионал?, идорав? ва и?тисод? гузаронида шудааст.
14 гур??и функсионалии харо?от?ои бу?ет муайян ва интихоб гардид.
Бартарияти фар?кунандаи гур??бандии нави бу?ети ин аст: он имконият меди?ад, ки бу?етро бо ?олати макрои?тисод? дар ?ум?ур?, сиёсати пул?- кредитии амалкунанда ва тавозуни пардохт?, яъне бо ?ама асбоб?ои та?лили макрои?тисод? мувофи? ва пайваст менамояд. Инчунин гур??бандии нави бу?ети имконият меди?ад, ки ?ар як асбоб хеле ани? истифода шавад ё ки ?амаи ин асбоб?о дар ма?м?ъ. Ва тан?о бо воситаи чунин омори мабла??ои давлат? дар бораи о?ибат?ои и?тисодии сиёсати фискал?, ки дар ?ум?ур? гузаронида мешаванд таасуроти ани? гирифта, сат?и инкишофи и?тисодии мамлакатро бо дигар мамлакат?о му?оиса кардан мумкин аст. Чунин омори мабла??ои
давлати имконият меди?ад, ки оиди тартиб додани счет?ои милл? дар
?ум?ур? маълумот гирем. Инчунин он ба ?укумат ?ангоми гузаронидани та?йирот?ои сохтори дар орган?ои идоракунии давлат? ёр? мерасонад, яъне ?укумат метавонад органи наверо ташкил ди?ад, ки барои амалкунии баъзе барнома?о, ки пештар якчанд вазорат?о и?ро мекарданд ё ки дар як чанд сат??ои идоракуни и?ро мегардиданд, ?авобг? бошад.
Ба шумораи 14 гур??ои гур??бандии функсионалии харо?от?о
ворид гардидан: «Хидматгузори?ои давлатии характери умумидошта»,
«?ифзи тандуруст?», «Маориф», «Дифоъ», «Тартиботи ?амъят? ва бехатар?», инчунин функсия?о оиди хизматгузории ??дадори?ои давлат? аз р?и ?арз?ои дохил? ва беруна.
Гур??бандии идоравии хар?от?о та?симоти суро?авии захира?ои молиявиро аз р?и Вазорат?о ва идора?ои ани? нишон меди?ад.
Гур??бандии и?тисодии харо?от?о харо?от?ои бу?етиро аз р?и аломат?ои муфассал (музди ме?нат, дигар намуди харо?от?ои хо?аг?) та?симот менамояд ва харо?от?о ?амчун ?ор? ва капитал? ба гур???о та?сим мешавад.
?амаи се намуди гур??бандии харо?оти бу?ет бо ?ам баста шудаанд ва аз як гур??банд? ба дигар гур??банд? хеле осон гузаштан мумкин аст.
Дар асоси гур??бандии бу?ети нави ?арсола навгардидаи харо?от?о ва даромад?о орган?ои хазинадор? воридоти дурусти пардохт?оро аз р?и сат?и бу?ет?о, харо?от?ои суро?ав? ва таъноти мабла??ои бу?етиро таъмин месозанд.
Аз ин р? андозаи инкишофи хазинадор? дар ?азо?истон, офариниши технология?ои нави ташкили он дар асоси истифодаи шабака?ои компютер? ва базаи маълумот?о на?ши муайянкунандаро назорати пешак? ва ?ор? мебозад, ки оиди фа?мондади?ии ?онунгузории бу?ети, ?амъовар? кардаанд ва та?лили маълумот?ои васеъ дар бораи ?аракат?ои захира?ои молияви ало?аманданд.
Назорати пешак? ва чор? аз он иборат аст, ки дар ла?заи гузаро-
нидани амалиёт?ои ?исоббаробаркун? – кассав? мувофи?и таъиноти харо?от?ои пардохтгардида ба лимит?ои ?удогардида ва номг?и харо?от?ои бу?ет, ки бо гур??бандии и?тисод? муайян гардидаанд, тафтиш карда мешавад. Назорати хазинадор? асосан дар назорати пешак?, дар давраи аввали бастани шартнома?о, тасди?и сметаи муассиса?о, яъне дар гузаронидани ба?айдгирии ??дадори?ои бу?ети аён мегардад то ки бе?абули и?озатномаи он?о ро? дода нашавад.
Просмотр: 3470
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved