Дата: 2016-01-29
Манбаъ?ои доир ба омўзиши таърихи давлати Порт.
На?ша:
1.Архиви Нисо – манбаи му?ими хатт? доир ба таърихи давлати Порт.
2.Дастовар?ои илм? – тад?и?от? дар заминаи Архиви Нисо.
3.А?амияти таърихии ?у??ат?ои Архиви Нисо дар илми манбаъшиносии таърих?.
Мамлакати Порт?о (Парфия ё Па?лава) дар тарафи шар?ии Ба?ри Каспий – дар хоки Туркманистони имрўза во?еъ гардида буд, ки ?авзаи Те?андро дар бар мегирифт. Давлати Порт?оро дар сарчашма?ои шар?? бо номи сарсулолаи подшо?они ин силсила – Аршак низ давлати Ашкониён меноманд ва ин ном дар китоб?ои таърих? бештар истифода бурда мешавад. Дар яке аз калонтарин марказ?ои давлати Порт Нисо (?арибии Ашхобод) архиви калони ?у??ат?ои хатт? ёфт шуд. Он а?амияти махсус дорад. Худи ?у??ат?о бо хати ором? навишта шудаанд. Бояд хотиррасон кард, ки хати оросм? ?анўз дар давраи ?ахоманишиён кор фармуда мешуд. Бо гуфти Страбон сатрапии Порт дар миёна?ои асри 3 т.м. аз давлати Селевкиён ?удо мешавад. Таърихи давлати Порт, ки ?амаги 500 сол тўл дорад, дар нимаи дуйюми мав?удияти худ асосан дар хоки Эрон ва Байнанна?райн ?араён гирифта, аз доираи таърихи а?доди хал??ои Осиёи Миёна ?исман берун мемонад.
Нисо – ша?ри ?адим ва асримиёнаг? (димнаи он ?оло дар масофаи 18 км шимолу ?арбии ша?ри Ашхобод во?еъ аст). Дар асри 3 т.м. – асри 3 м. Нисо аз ша?ристон (димнаи Нисои нав, та?рибан 18 гк) ва ?арорго?и муста?ками шо?и Порт (димнаи Нисои ку?ан, номи ?адимиаш Ме?рдодкарт, та?рибан 14 гк) иборат буд.
Сол?ои 1946-1960 олими Шўрав? М.Е.Массон мунтазам ?африёти археолог? гузаронд. Дар нати?а материал?ои нодири ро?еъ ба таъриху маданияти шо?ии Порт бадаст омаданд. Дар Нисои Нав ва Ку?ан бо?имондаи девори ?алъа, маъбад?о, ?аср, бино?ои хо?аг? ва исти?омати кушода шуданд. Аз он?о хазинаи шо?, ?айкал?ои мармарин, асбоб?ои зебу зиннат, пластинка?ои хурдяро?у асли?а, асбоби рўз?ор ёфт шудаанд. Бозёфт?о ша?одат меди?анд, ки аср?ои 3-1 т.м. ба маданияти Порт таъсири маданияти эллини зиёд буд. Дар нати?аи ?африёт инчунин зиёда аз 2 ?азор ?у??ати хо?агидории дар рўи сафолпора?о навишташудаи (хусусан оиди майкаш?) мутаали? ба асри 1 т.м. ба даст омаданд, ки он?о бо алифбои ороми ба забони порти навишта шудаанд. Баъди пароканда шудани шо?ии Порт (асри 3 м.) Нисо таназзул ёфт. Тан?о дар нимаи 2-ми асри 5 дубора бар?арор гардид. Дар аср?ои 11-12 ?амчун маркази Хуросон аз нав а?амияти и?тисоди ва сиёс? пайдо кард. Аз асри 16 Нисо мунтазам хароб гашт ва дар сол?ои 20-ми асри 19 тан?о димнаи он бо?и монд.
Ба туфайли тад?и? ва кушоди рамзи архиви Нисои Кўхна олимон И.М.Дяконов ва В.А.Лившис барои муайян намудани тартиби маъмурияти ма?аллие, ки дар Порти шимолу шар?и амал мекард, материали пур?иммат ба даст оварданд. Дар давлати Порт мувофи?и ?у??ат?о ?окимияти подшо?ро ду шўро – шўрои ашроф ва ко?инон ба андозае ма?дуд мекарданд. Подшо?ро аз байни хонадони ?укумрони ?амин ду шўро интихоб карда, васияти подшо?и ма?румро ?ам ба инобат мегирифтанд. Ба ?айати Порт дигар ма?ал?о идора?ои сершабакаи маъмур? ву?уд доштаанд. Вазифаи амалдорони ма?алли, пеш аз ?ама, ?амин буд, ки аз мардум ?ар чи бештар андоз ситонад ва ўро мутеъ ниго? дорад.
?у??ат?ои архиви Нисо далолат мекунанд, ки дар замин?ои ?осилхези ?ануби То?икистон «мулк?ое» ву?уд доштанд, ки аз «токзор» иборат буданд. Моликияти замин чанд намуд дошт ва вобаста ба ?ар як намуди моликияти замин барои подшо? андоз мегирифтанд. Дар марказ, дар ?алъаи Ме?рдлдкирд (ал?ол димнаи Нисои Кўхна) анбор?ои бузурги шаробниго?дории шо? во?еъ буд. Ба ин ?о шароб оварда, ба хум?ои калон мерехтанд ва ба ?у??ати дахл менавиштанд. Барои навиштани ?у??ат Тани хум?о истифода мешуд. Дар як пораи он гап?ои лозимаро навишта мемонданд. Дар ин ?у??ат?о ми?дори шароб, номи токзору номи мулк, ному унвони шаробкаш,санаи овардани шароб, навъи шароб нишон дода мешуд ?айр аз ин ?исоботи умуми, рўйхат?о ва барои шаробгири талабнома?о ёфт шудаанд.
То ба ?ариби фа?ат ша?р?ои Порти ?арби, санъати ша?рсоз? ва маданияти он омўхта шуда буд. Аз ?у??ат?ои ба даст омада маълум мешавад, ки ша?р?о,ба ?ар ?ол ша?р?ои калон орган?ои худидоракуни доштанд, ба ша?р як но?ияи ?агии ?ишло? вобаста буд ва баъзе ша?р?о аз номи худ ?атто сикка мезаданд.
Ба шарофати ?африёти археолог?о бори нахуст ша?ру де?а?ои Порти Шимолу Шар?? ?ам маълум шуданд. Димнаи Нисои Кў?на куруки подшо? будааст, Нисои Нав бошад, бо?имондаи ша?ри Порт аст. ?алъаи Нисои Кў?на ?аср?ои подшо? (аз ?умла, иморат?ои хо?аг?) ибодатго??о, бинои сарбозон ва манзили ашрофонро дар бар мегирад. Дар Нисои Кў?на ё Ме?рдодкирд анбори калони шароб, ки зиёда аз ним миллион литр шароб мебурд ва хазинаи подшл? ёфт шуд. Инчунин ?айкал?ои гил?, бирин??, мармар? ва ну?ра ёфт шудаанд. Дар байни бозёфт?ои Нисои Кў?на ?у??ат?ои сершумори Порт ма?оми махсус дорад, ки он?о асосан санад?ои андозу хиро? Буда, дар остракон?о яъне порча?ои сафол? сабт шудаанд.
Архиви Нисо имкон дод, ки на фа?ат тартиботи маъмур? ва андозгир?, балки инчунин маданияти маънавии шимолу шар?и Порт ами?тар дарк карда шавад. Дар давлати Порт дин?ои ни?оят гуногун ву?уд доштаанд. ?айр аз дин?ои ма?алли парастиши худои Офтоб Митра ва асосгузори сулолаи Аршак, дар ин ?о маз?аб?ои юнон? зардуштия, я?удия,баъдтар насрония мав?уд буданд. Дини зардуштия ма?оми асос? дошт.
Ба муносибати ?у??ат?ои Нисо масъалаи та?вими Порт пеш омад. О?ози та?вим солест, ки ба соли 247 т.м. рост меояд. Дар ?у??ат?ои Нисо сана?ои мувофи?и та?вими зардушти дар? гардидаанд. Сол аз 365 рўз, 12 мо? (?ар яке 30 рўзи) иборат Буда, ба он боз пан? рўз илова мешуд. Номи рўзу мо??ои ин та?вим талаффузи порти номи худоёни зардушти мебошад.
Просмотр: 4608
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved