Дата: 2018-10-18
Соли 2000-ум пан?о?солагии таъсисёбии Ансамбли давлатии “Шашма?ом” дар То?икистон ?ашн гирифта шуд. Ба ин муносибат фармони Президенти ?ум?урии То?икистон Эмомал? Ра?мон дар бораи инкишофи ояндаи “Шашма?ом”-хон? ба тасвиб расид. Ба Ансабли “Шашма?ом” ма?оми давлат? дода шуд ва он минбаъд “Ансамбли давлатии Шашма?ом”-и ба номи Фазлиддин Ша?обов” номгузор? гардид.
Дар То?икистон аз соли 2002 рўзи 12 май ?амчун “Рўзи Шашма?ом”?ашн гирифта мешавад.
“Шашма?ом”, ма?мўи мукаммали о?ангу тарона?ои силсилавии шифо?ии муси?ии ?ирфии хал?и то?ик аст,ки дар низоми ягонаи шаклбанд? ва зарбу ла?н мураттаб гардидаанд. Силсилаи ма?ом?о, ки то замони мо бо номи “Шашма?ом”омада расидаанд, таърихи зиёда аз ?азорсола доранд.”Шашма?ом”мероси муси?ии мардуми то?ик буда,аз ма?ом?ои “Бузрук”, ”Рост”, ”Наво”, ”Дуго?”, ”Сего?”, ”Иро?”иборат аст. Дар аср?ои миёна ма?мўи муси?ии классикии то?ик ба унвони “Дувозда?ма?ом”маъмул гардида буд ва “Шашма?ом”идомаи таърих?-бадеии ?амин анъанаи ?унар? ба ?исоб меравад. Санъати муси?ии ?ирф?, ки ма?омхон? аз ?умлаи он ?ост, шурўъ аз давраи ?укумронии Сосониён (аср?ои 3-7) хеле рушд ёфта буд. Шо?они сосон?-Ба?роми Гўр ва хусусан Хусрави Парвиз (?укумрон? 590-628) ба санъати ромишгар? а?аммияти махсус дода, эътибор ва мартабаи со?ибони ин касби нозукро ба зинаи баланди ?амъият? бардоштанд. Дар ин давра як зумра сарояндагону донандагони ?ирфаии созу овоз чун Борбади Марваз? (588/89-628/38), Саркаш (568-625), Накисои Чанг? (549-623), Озодвори Чанг?(592-649/50 ), Ромтини Чанг? (557-620) ва дигарон ба миён омаданд,ки тавассути ?унар ва истеъдоди он?о пойдевори бинои азими ма?омот гузошта шудааст.Э?тиром ва бузургдошти ?унар,?амхории беандоза нисбат ба сарояндагону навозандагон дар дарбори Сосониён омили асосии рушди муси?ии ?ирфа? гардид. Мутоби?и тартибу низоме, ки дар дарбори Сосониён ?ор? буд, ба мутрибону ?офизон лозим меомад,ки вобаста ба кулли ?аводиси рўзгор,?ашну маросим?ои пазиро?,?ашн?ои милл? ва ?айра суруд ва тарона офаранд. Худи ?амин талабот водор мекард, ки ма?орати овозхонии ромишгарони дарбор нисбат ба суруд?ои мардум? сат?и баландтарро иш?ол намояд ва ромишгар мекўшид, ки пайваста о?ангу таронаи нав э?од кунад. Баъзан ба ромишгарони дарбор лозим меомад, ки бо як ишора “Хуррам бош”,яъне ро?бари гурў?и ?унармандон фавран ва бадо?атан навои тозаеро, ки мувофи?и дархост ва табъи шо? бошад,и?ро намоянд. Дар ибтидои асри 5 ?ашт 8 дастго? ё ?ашт во?иди асосии созандаг? дар муси?ии касбии он замон ба ву?уд омада буд. Яке аз аввалин муси?ашиносони Шар? Абуюсуф ибни Ис?о? ал-Кинд? (800-870) дар “Рисолаи ф?-л-муси??”(“Рисолаи муси??”) номи чанде аз он?о-“Насим”, ”Асброс”, ”Ме?р?он?”, ”Сандон” ва ?айраро овардааст.
Ибни Хурдодбе? дар рисолаи “Ал-Ла?в ва –л-мало??”(“Боз? ва асбоб?ои айшу ишорат”) номи якчанд о?анг – “Бандастон”,”Ба?ор”,”Асбос”,”Абрина”,Мозарасбон”, ”?або”,”Го?”ва ?айраро оварда, манбаи хеле ?адим? доштани он?оро таъкид намудааст.
Баъди истилои араб ва табаддулоти таърихиву и?тимо?, ки дар Эрону Осиёи Миёна руй дод, бе?тарин анъанаву дастовард?ои фар?ангии хал??ои эронинажод аз ?ониби а?воми мухталифи халифат гуногун ?абул гардид. Муси?ии касбии мардум?, ки ба шеъри форс?-то?ик? иртиботи ?ав? дошту анъана?ои тоисломии мардуми ин сарзаминро давом медод,дар ?удуди мамолики Шар?и Наздику Миёна па?н гашт ва баъдан (дар давраи Аббосиён) ?атто ба Аврупо низ ро? ёфт.Дар сарзамини Ба?дод,баъдан дар Андалузия ном?ои то?икии о?анг?ои муси??-“Рост”,”Дуго?”,”Сего?”,”Чорго?”бо та?ироти андаке- “Расд”, ”Дука”, ”Сика”, ”?арка” маш?ур гардиданд. Бисёр истило?оти муси?ии анъанавии то?ик?, аз ?абили ”Уфар”, ”Даромад”, ”Чанбар”ва ?айра дар илми мўси?ии араб?, аз ?умла дар ашъори Аъшо ном?ои зиёди соз?ои муси?ии форс?-то?ик?,масалан, барбат истифода шудаанд. Истило?и “Ма?ом” аз феъли арабии “?ома”дар нати?аи тар?умаи арабии калима?ои “дастон”ё “ парда” ба ву?уд омадааст. Имрўз низ дар бештари кишвар?ои араб?-Ал?азоир, Марокаш, Лубнон, Яман, Иро? ва ?айра ба ?ойи истило?и “Ма?ом”-“Нуба”,”Силсила”,”?атор”,”Навбат”-ро ба кор мебаранд. Мувофи?и маълумоти рисола?ои муси?ии аср?ои 13-17(Китобу-л-адвор”-и Абдулмуъмини Урмав?, “Ма?осиду-л-ал?он”-и Абдул?одири Гўянда, “Рисолаи муси??”-и Абдурра?мони ?ом? ва ?айра) “Дувозда?ма?ом”дар Эрону Озарбой?он, Самар?анду Бухоро, Ху?анду ?ирот ва дигар марказ?ои фар?ангии асримиёнаг? маъмул будааст. Муси?ашиносони ?адим ма?ом?ои марбути силсилаи “Дувозда?ма?ом”-ро ?амчун намунаи олии муси?ии ?ирфа? ша?р додаанд
Аз рўи далел?ое, ки масалан, дар “Ту?фату-с-сурур”-и Дарвешалии Чанг? ва “Ма?осиду-л-ал?он”-и Абдул?одири Гўянда оварда шудаанд, маълум мегардад, ки матни о?анг?ои “Дувозда?ма?ом”-ро асосан ашъори шоирони классики форс-то?ик ташкил додаанд. Баъзан ?исме аз о?анг?ои “Дувозда?ма?ом”ва баътар “Шашма?ом”-ро дар асоси матни шеър?ои турк? низ и?ро карда мешуд. Маълум аст,ки ин ?олат баъди маш?ур гаштани ?азалёти Навоию Фузул? ва дигар шоирони туркзабон, ки дар асоси вазн?ои мустаъмали назми класикии то?ик? э?од шуда буданд, ба ву?ўъ пайвастааст. Анъанаи касбии “Дувоздама?ом”дар заминаи навъ?ои гуногуни муси?ии то?ик? “Савт”, “Тана”, “На?ш”, “Кор”, “Тасниф”, “Тал?ин”, “Фар” ва ?айра, ки то имрўз чун шакл?ои ало?ида дар Бухорову ?аротегин (Рашт),?исору Ху?анд,Пан?акенту Истаравшан ва дигар минта?а?ои То?икистон давом дорад. Дар о?ози асри 20 дар Бухоро та??и?и “Шашма?ом”аз ?ониби як идда мутахассисони рус амал? гардид. Професор В,А.Успенский бори аввал дар таърих “Шашма?омро”-ро ба нота гирифта,ба номи “Шашма?оми Бухоро”дар Маскав (соли 1924) ба табъ расонд. Дар ин кори хайр ба ў устодони санъати муси?? Бобо?иёс Абдул?анизода ва Бобо?алол Носирзода ёр? кардаанд. Мутаасифона, ?ангоми ба нашр омода кардан матни ашъори то?икии ма?ом?о комилан ихтисор карда шудааст. Ба ву?уди ин,нашри аввали “Шашма?ом”барои омўзиш ва тар?иби ин асари бузург манбаи пурарзиш гардид. Мар?илаи наву ?иддии сабт ва гирдоварии “Шашма?ом”дар охири сол?ои 40 асри 20 (1947) бо ташаббусу ра?намои бевоситаи устод С,Айн? ва Б.?афуров о?оз шуда, ?арори махсуси ?ум?урии Шўравии Сотсалистии То?икистон ба тасвиб расид ва барои сабти нисбатан комили нота?ои ма?ом?о устодони муси??, суннатбардорони мактаби и?роии Бухоро-Бобо?ул Файзуллоев (1897-1964),Шо?назар Со?ибов (1903-1972) Фазлиддин Ша?обов (1911-1972) баста шуданд. Ин кори бузургу тахрих? ба ?амдастии му?а??и?и рус Беляев В.М.сурат гирифта, сол?ои 1950-1967 дар Маскав нашри комили академии “Шашма?ом” дар 5 ?илд ба табъ расид. Илова бар ин, дар и?рои Бобо?ул Файзуллоев, Шо?назар Со?ибов, Фазлиддин Ша?обов ва гурў?и шогирдонашон “шашма?ом” ба навори магнитофон сабт гардид,ки ?амчунин сарояндагони хушсали?а А.Бобо?улов,Б.Ис?о?ова,Б.Ниёзов, А.Соле?ов,Н.Тоштемуров,и?ро карданд. Нусхаи ин навор дар захираи тилоии Архиви давлатии ?ум?урии То?икистон ма?фуз аст.
Дар То?икистон ба тар?ибу такомули “Шашма?ом”а?аммияти махсус дода мешавад.Соли 1979 дар Донишкадаи давлатии санъати То?икистон ба номи М.Турсунзода кафедраи муси?ии хал??ои Шар? таъсис ёфт,ки дар он аввалин бор таълими “Шашма?ом”сарояндагону навозандагон аз ну?таи назари илм? ба ро? монда шуд.
“Шашма?ом”чун ?узви асосии мероси фар?ангии муси?ии хал?и то?ик дар ?атори жанр?ои анъанавии ро?, фалак, даргилик дар фар?анги муси?ии имрўзаи То?икистон мав?еи баланд дорад. Бахш?ои ?адимии он то имрўз дар но?ия?ои кў?истони То?икистон маъмуланд. “Тал?ини Дарвоз”, “Иро?и Дарвоз”, “Ушшо?и Дарвоз”, “Дилангез”, “Чорзарб” ва дигар суруд?оро, ки Акашариф ?ўраев ?амъовар? карда, ба навори магнитофон сабт намудааст, нишонаи он аст, ки анъанаи “Шашма?ом”-хон? аз ?адимулайём дар кў?истон низ ?ор? будааст.
Соли 2000-ум пан?о?солагии таъсисёбии Ансамбли давлатии “Шашма?ом” дар То?икистон ?ашн гирифта шуд. Ба ин муносибат фармони Президенти ?ум?урии То?икистон Эмомал? Ра?мон дар бораи инкишофи ояндаи “Шашма?ом”-хон? ба тасвиб расид. Ба Ансабли “Шашма?ом” ма?оми давлат? дода шуд ва он минбаъд “Ансамбли давлатии Шашма?ом”-и ба номи Фазлиддин Ша?обов” номгузор? гардид.
Дар То?икистон аз соли 2002 рўзи 12 май ?амчун “Рўзи Шашма?ом”?ашн гирифта мешавад.
Та?ияи Зебинисо Сафарова,
мутахассиси пешбари шуъба
адабиёт доир ба фар?анг ва ?унар
Просмотр: 1202
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved