Дата: 2015-09-19
1. Намуд?ои асосии фаъолияти касбии со?ибкор?
Со?ибкор? ?амчун шакли махсуси фаъолияти и?тисод? метавонад ?ам дар сектори хусус?, ва ?ам дар сектори давлатии и?тисодиёт ба амал ояд. Мувофи?ан со?ибкориро ?удо мекунанд:
1) Со?ибкории давлат?;
2) Со?ибкории хусус?.
Со?ибкории давлат? – ин шакли ба амал овардани фаъолияти и?тисод?, аз номи корхонае, ки таъсисди?андааш:
а) орган?ои идоракунии ма?алие, ки ваколати (мувофи?и ?онунгузории амалкунанда) идоракунии моликияти давлатиро доранд (корхона?ои давлат?);
б) орган?ои идоракунии ма?алл? (корхона?ои мунисипал?).
Моликияти чунин корхона?о шакли махсусгардонидашудаи ?исми моликияти давлат? ё ма?ал?, ?исми восита?ои бу?ав? ва дигар сарчашма?о мебошад.
Со?ибкории хусус? - ин шакли ба амал овардани фаъолияти и?тисоди, аз номи корхона (агар ба кайд гирифта шуда бошад), ё сохибкор (агар фаъолият бе кирои кувваи кори, дар шакли фаъолияти мехнатии инфироди ба амал ояд) мебошад.
Со?ибкор? ?амчун фаъолияти ташаббускорона, ки ба гирифтани фоида равона карда шудааст, бо назардошти раванди фаъолияти со?ибкор? ба чунин намуд?о ?удо мешавад:
1) со?ибкории исте?сол? - вазифаи исте?солкунии бевоситаро и?ро мекунад, яъне исте?соли мол ё хизматрасон? (мисол, ширкати турист?, ширкати мошинсоз?, ширкати инжиринг? ва ?айра?о);
2) со?ибкории ти?оратию савдо - вазифаи миёнаравиро и?ро мекунад, яъне хизматрасоние, ки бо ?аракати мол дар бозор ва фурўхтани он вобаста аст (аз исте?солкунандаи бевосита то истеъмолкунанда);
3) со?ибкории молияв?-?арз? - вазифаи ташкили системаи махсуси ташкилот?о оид ба хариду фурўши ?о?аз?ои ?имматнок ва асъор (са?м?о, облигатсия?о, асъори милл? ва хори??).
Фаъолияти со?ибкор? му?обилияти ду субъекти муносибат?ои и?тисодиро инъикос мекунад
Бояд ?айд кард, ки дар му?обилияти субъектон дарёфти созиши ма?були тарафайн – со?ибкор ва истеъмолкунанда, ?оиз аст. Дар чунин му?обилият со?ибкор нисбат ба истеъмолкунанда доимо фаъол мебошад, ва бо яке аз ду усул?ои имконпазир таъсир мерасонад
Со?ибкор дар фаъолияти худ ба истеъмолкунанда бо ду ро? таъсир расонида метавонад:
а) Дарёфти манфиати истеъмолкунанда – нати?аи аз тарафи со?ибкор омўзиши талабот?ои истеъмолкунандагон, ки ?аноатманд карда намешаванд, ва он?оро бо тара??? додани фаъолияти со?ибкор? ?аноатманд кардан мумкин аст. Ин ро? дар шароити камбудии мол ва ба ?амъияти дорои сат?и и?тисодии паст хос аст.
б) Тобъе кардани истеъмолкунанда ба манфиати худ- нати?аи, дарёфти манфиати истеъмолкунанда бо ?арор?ои со?ибкор. Асосан ин фаъолияти со?ибкор бо имконияти ў барои исте?соли моли наве, ки дар бозор мав?уд нест, вобаста аст.
Мо?ият ва хусусият?ои со?ибкории исте?сол? Фаъолияти со?ибкор?, ки бевосита бо исте?соли мол вобаста аст, метавонад дорои чунин хусусият?о бошад:
а) Хусусияти анъанав? (расм?);
б) Хусусияти навовар? (инноватсион?).
Инноватсия (навовар?) – нав кардани сармояи асоси (фондхои истехсоли) ё молхои истехсолшаванда, дар асоси чорикунии комёбихои илми-техники ва технологи. Ин чараёни табии ва конунии мукаммалгардонии истехсолоти чамъияти мебошад.
Дар мавриде, ки исте?солот ба таври ?исми нею, пурра ба таври инноватсион? асос меёбад, он го? нати?аи ташкили ин кор моли нав ё мол бо хусусият?ои комилан нав исте?сол мешавад. Президенти ?ум?урии То?икистон мў?тарам Эмомал? Ра?мон дар вохўр? бо со?ибкорони мамлакат ?оло сол?ои 2004 ?айд намуда буданд, ки дигаргуншавии и?тисод?, сиёс?, и?тимо?, ?у?у?? ва дигар со?а?ои ?аёти ?амъият? бояд ва метавонад барои пайдоиши дар мамлакат фикр?о ва та?риба?ои со?ибкорона, ташаккули таба?аи ша?рвандони ташаббускори хо?агидор боис гардад.
Аз гуфтахои боло натичабардори намуда кайд кардан мумкин, аст ки, фаъолияти сохибкори дар сохаи истехсолоти бевоситаи мол метавонад дорои хусусияти асоси ё ёридиханда бошад.
Ба асос? – чунин намуди фаъолиятхои сохибкори дохил мешаванд, ки моли барои истеъмол тайёрро истехсол мекунанд (истеъмоли исте?сол? ё инфирод?).
Ба ёриди?анда – он намуд?ои фаъолияти со?ибкор? дохил мешаванд, ки бо коркарди навовари?о – усул?о, тарз?о, ро??ое, ки дар ?араёни исте?солот барои баланд бардоштани сифати ма?сулот мусоидат мекунанд, ба мол исте?солкунандагони бевосита, маш?уланд. Ба ёриди?анда?о инчунин: фаъолият?ои машварат?, маркетинг?, инжиринг?, конструктор?, лизинг? ва ?айра?о дохил мешаванд.
2. Фаъолияти со?ибкор? дар со?аи миёнарав?
Ч? хеле, ки маълум аст, бозор ?ои вохўрии ду субъекти асосии муносибат?ои и?тисод? мебошад. Пас дар бозор худи исте?солкунанда ва истеъмолкунанда, ё намояндагони он?о бояд бошанд.
Шахсоне, ки манфиат?ои исте?солкунанда ё истеъмкунандагонро ифода мекунанд (дар баъзе маврид?о, аз номи он?о баромад мекунанд), аммо шахсан бо ин кор маш?ул нестанд, миёнарав?о номида мешаваннд.
Миёнарав? аз ну?таи назари исте?солкунанда самаранокии ме?нати он?оро таъмин менамояд, чунки вазифаи ?аракати мол то истеъмолкунанда ба дўши миёнарав?о гузошта мешавад.
Фаъолияти со?ибкор? дар со?аи миёнарав? дар ?ар маврид дар ягон намуди ани? ба амал меояд. Намуди маъмули миёнарав? агент? мебошад, яъне чунин шакли муносибат?ое, ки дар он?о агент ?амчун миёнарав дар байни исте?солкунанда ва истеъмолкунанда баромад мекунад.
1.Агент ё миёнарав – ин шахсест, ки аз ном ва ба манфиати исте?солкунанда ва ё истеъмолкунанда фаъолият мебарад.
Шахсе, ки аз ном ва ба манфиати ў агент фаъолият мебарад, принсипал номида мешавад. ?ам со?иби мол ва ?ам харидори мол, ки бо агент сару кор дорад, принсипал мебошад. Амалиёти агент?о ва муносибат?ои он?о бо принсипал аз рўи созишномаи агент?, ки он?о онро тартиб дода ба имзо мерасонад, гузаронида мешавад.
Хел?о гуногуни агент?о ?ой доранд:
- агенти исте?солкунандагон, ?амчун намояндаи ду ё якчанд ширкат?ои исте?сол?, баромад мекунанд;
- агенти со?аи фурўши ма?сулот (агенти ваколатдори фурўш);
- агенти со?аи муомилоти мол (харид).
2. Брокер
Агар агентон манфиат?ои принсипалро барои му?лати дароз и?ро кунанд, вазифаи миёнаравии агенти якмаротибагиро, брокер и?ро менамояд. Брокер – ин миёнарав оиди намуд?ои муайяни молу хизматрасон? тахассус дорад, бо дархост ва аз ?исоби мизо?он фаъолият мебарад ва аз он?о ягон намуди мукофот мегирад. Он?о ба категорияи касбии миёнаравон дохил мешаванд. Хусусият?ои хоси фаъолияти брокер? аз ин?о иборат аст:
а) дар биржа ?ои хариду фуруш дорад;
б) дар даст молро ниго? намедорад;
в) дар мабла?гузории хариду фурўш ширкат намеварзад;
г) таваккали хариду фурўшро ба ў?да намегирад.
?) со?иб?у?у?и мол намебошад.
3. Комиссионер-яклухтфурўш
Баъзан агентон дар сифати яклухтфурўш-комиссионер баромад мекунанд ва муста?илона молро ба комиссия ?абул намуда, бо ма?сади гирифтани мукофотпул? фаъолият мебарад. Комиссионер дар асоси шартномаи комиссия, ки дар байни комиссионер ва комитент баста мешавад, фаъолият мебарад. Комитент – ин шахсест, ки одатан (исте?солкунанда ё со?иби мол) ба дигар шахс (комиссионер) супориши бастани созишномаро меди?ад. Созишнома аз номи комиссионер ва аз ?исоби комитент баста мешавад.
4. Яклут-харидорон
Дар бисёр маврид?о миёнаравон дар шакли яклут-харидорон баромад мекунанд. Яклут-харидорон – ин ширкат?ои со?ибихтиёри ти?орат? мебошанд, ки ?у?у?и со?ибмулкиро пурра гирифта, бо хариду фурўши яклухти мол аз ?исоби худ ва аз номи худ маш?ул мебошанд. Даромади он?о аз фар?и байни нархи яклухти хариди мол ва нархи яклухти фурўши он ба шабака?ои чаканафурўш? ба миён меояд.
Яклут-харидорон дар шакл?ои гуногун баромад мекунанд:
а) ширкати яклухтхар;
б) дистрибютор яклухтхар;
в) маркази то?ирон (савдо).
Миёнаравоне, ки вазифаи ?авасмандкун? доранд дистрибют ё та?имотгар, ки аз калимаи инглис? «distributien» гирифта шуда, маънои та?симот намуданро ифода мекунад. Ба ў аз тарафи исте?солкунанда ?у?у?и истисно? ё имтиёзнокии харид бо ма?сади бозфурўшии мол дар бозор дода мешавад. Вай дар шакли ширкат амал карда, анбор?ои хусуии худро дошта, муносибат?ои а?дномавиро бо саноатчиён му?аррар мекунад (мисол, фурушандагони маво?ои косметика (ороиш? рўй)Мери-кей, Орифлейм ва ?.).
5. Диллер
Шакли нисбатан маълуми амалиёт?ои миёнарав? диллер? мебошад. Ба диллер?о сохтор?ебошанд. ои миёнаравии ?ам во?еъ? ва ?ам ?у?у?? дохил мешаванд. Одатан диллер?о ба хариду фурўши мол аз номи худ ва ?исоби худ маш?ул мебошанд. Фоидаи он?о аз фар?и байни нархи харид ва фурўши мол ба миён меояд (мисол, марказ?ои диллерии дохили ша?р).
6. Маклери савдо.
Маклери савдо- миёнарав ?ангоми бастани а?днома?о дар биржа?ои фонд? ва мол? мебошад. Маклер миёнаравие, ки худаш дар бастани а?днома иштирок намекунад, тан?о ба имконияти баста шудани он ёр? мерасонад. Бо супориши муштариён ва аз ?исоби он?о корварз? мекунад. ?у?у?и шахси ?у?у?иро дошта, ба намуд?ои муайяни амалиёти биржав? махсус мегардад. Маклер дар идораю ширкат?ои маклер? мутта?ид гардида, адои хизмати миёнаравиро и?ро мекунад. Подоши хизматашро дар шакли комиссионие, ки аз тарафи кумитаи биржав? муайян карда мешавад, мегирад.
7. ?оббер?о
Ба миёнаравон ?оббер?о дохил мешаванд – ин субъектони со?аи миёнаравие, ки дорои захира?ои ма?сулоти тайёранд, ниго?дор?, таъмини мол ва боркашонии онро и?ро мекунанд. Миёнаравоне, ки чунин вазифа?оро и?ро менамоянд ?оббер ё корчаллон, ки аз калимаи инглис? «job» гирифта шуда, маънои кор карданро ифода мекунад. Асоси фаъолияти он?о ба агентон монанд аст (мисол, ма?оза?о махсус «Оазис»).
8. То?ири фиристодашаванда
То?ири фиристодашаванда – со?ибкор-миёнараве, ки бо фурўши мол ба воситаи фиристодани каталог?о ба харидорон маш?ул аст. Дар ин маврид миёнарав бояд дорои бинои намоиш? ё анбор бошад (мисол, ма?озаи мебел).
9. Коммивояжёр ё гумошта
Коммивояжер ё гумошта – ин то?ири сайёри ширкати савдо мебошад, ки молро аз рўи намунаю фе?рест ба фурўши яклухт пешни?од мекунад. Коммивояжер худи молро дар даст надорад ва со?ибмулки он ?ам намебошад. Подоши хизматашро таносубан ба ?а?м ва самаранокии харидуфурўше, ки бо кўмаки ў и?ро гардидааст, аз муштариён мегирад. Вазифаи хизматрасониро ба ў?да намегирад.
10. Савдои музоядав?
Намуди музоядавии савдо низ ба категорияи миёнарав? дохил мешавад, ки ба гардиши мол мусоидат мекунад. Бар хилофи биржа?о музояда доим? нест. Музояда?о давра ба давра ?амчун марказ?ои миёнаравии савдои моли во?еъ?, ки хусусият?ои ало?ида дорад, амал мекунанд. Савдо дар музояда?о бо усули савдои озод бурда мешавад. Музояда?о аз рўи ми?ёси фарогирии минта?а?о ба музояда?ои милл? ва байналхал?? ?удо мешаванд.
Музояда – ин ташкилот?ои ти?орат? буда, дорои бинои махсус, та??изот ва коркунони со?ибихтисос мебошад. Музояда?о бештар дар шакли ?амъияти са??ом? ташкил шудаанд. Одатан он?о аз ?исоби худ мол?оро аз исте?солкунандагон харида, нарх?ои харидро муайян намуда, аз фар?и хариду фурўши мол бо дигар миёнарав?о фоида мегиранд. Музояда?о молро барои харидан ва фурўхтан аз исте?солкунандагони муста?ил ба тари?и комиссион? (арзон) мехаранд. Савдо дар музояда?о одатан озод аст ва дар он харидорони бевосита иштирок доранд. Худи фурўшандагон ва харидорон дар баъзан маврид?о дар музояда иштирок намекунанд, супоришоти он?оро дар ?удуди ваколати муайяншуда брокер?о и?ро мекунанд.
Одатан музояда?ое, ки давра ба давра амал мекунанд, ?адвали гузаронидани савдоро чоп мекунанд, ё ин ки пешак? та?вилкунандагон ва харидорони доимиро дар бораи мў?лати гузаронидани савдо хабардор мекунанд.
Мол дар музояда ба гурў??о ?удо карда мешаванд, ки лот номида мешавад. Ми?дори мол дар лот аз ?онуну ?оида?ои савдои ?амон навъи мол вобаста аст. Ба ?ар як лот ра?ам гузошта мешавад ва аз рўи ра?ам?о дар музояда савдо меравад. Харидорон одатан пешак? ?озир мешаванд, то ки мол?ои баровардашударо бофурсат тамошо карда, дар каталог?о ра?ами лот?ои маъ?улшударо ?айд намуда нарх?ои э?тимолиро муайян кунанд. Дар музояда?ои мол?ои хўроквор? барои харидорон чашидани маззаи он?о ташкил карда мешавад. Мар?илаи асосии музояда савдо мебошад. Савдоро мудири музояда бо ассистентонаш мегузаронад. Мудири музояда нархи ибтидоии лотро бо саволи «К? зиёд?» эълон мекунад.
Нархи ибтидо? – нархи аввалини мол, ки аз тарафи фурўшанда (ауксионатор) муайян шудааст.
Ауксионатор (со?иби мол) – ин шахсест, ки молро барои фурўш ба ауксионист месупорад.
Ауксионист – мудири музояда, ё шахсе, ки музоядаро мегузаронад.
Ауксионер?о – иштирокчиёни музояда, харидорони ?а?и??.
11. Савдои биржав?
Пайдоиши биржа?о бо тара??иёти муносибат?ои ти?орат? вобаста аст. Биржа – ин ?ои хариду фурўши мол мебошад. Биржа - ин намуди бозор мебошад, ки дар он одатан мол яклухт фурўхта мешавад. Фурўшандагон ва харидорон дар биржа?о ба воситаи брокер?о амал мекунанд. Барои амалиёт?ои брокер? он?о мукофот мегиранд, ки онро куртаж меноманд.
Биржа?о чунин намуд?о доранд:
1.Биржаи мол?
2. Биржаи фонд?
3. Биржаи асъор?
4. Биржаи ме?нат.
Дар ?ар биржа мувофи?ан амалиёт?ои гуногун ба амал меоянд ва созиш?ои гуногун баста мешаванд (созиш?ои фючерс?, опсион?, созиши фавр?, созиши спот ва ?айра?о).
Субъектони ?удонашавандаи биржа?о ?аннотон мебошанд, ки аз ?исоби худашон хариду фурўшро ан?ом меди?анд. Одатан дар биржа он?оро бо забони рус? бык ва медвед меноманд. Он?о дар биржаи мол? аз зиёд ё пастшавии нарх истифода мебаранд.
12. Риэлтор
Намуди фаъолияти со?ибкор?-миёнаравие, ки дар со?аи хариду фуруши мулки ?айриман?ул амал? мегардад риэлтор? номида мешавад. Ба мизо?он барои бомуваффа?ият ан?ом додани созиш?о мусоидат мекунад. Со?ибкории риэлтор? метавонад ?ам дар шакли инфирид? ва ?ам дар шакли шахси ?у?у?? амал? гардад. Риэлторон оид ба муки ?айриман?ул маълумот ?амъ оварда, бо дархости мизо?он хизмат мерасонанд. Асоси кори он?оро миёнарав? дар байни харидор ва фурўшандагони мулки ?айриман?ул ва ёр? дар омода намудани ?у??ат?о мебошад. Даромади он?о дар асоси шарт?ои дар шартнома ?айд гардида ба миён меояд (бо фоиз, хариду фурўш ё подоши хизмат).
Со?ибкор? дар со?аи молияв?. Намуди сеюми со?ибкор? со?ибкории молияв?-?арз? мебошад. Ин со?аи махсус гардонидашудаи фаъолияти со?ибкор? мебошад, ки хусусияти хоси он, хариду фурўши ?о?аз?ои ?имматнок ва асъори милл? мебошад. Бо ма?сади со?ибкории молияв?-?арз? системаи махсуси ташкилот?о таъсис дода мешавад: бонк?ои ти?орат?, ширкат?ои молияв?-?арз?, фонд?о ва биржа?ои асъор? ва дигар ташкилот?ои махсус. Фаъолияти со?ибкории бонк?о ва дигар ташкилот?ои молияв?-?арзиро ?ам санад?о меъёрию ?у?у?ии умум? ва ?ам санад?ои меъёрию ?у?у?ии Бонки Миллии ?ум?урии То?икистон танзим менамоянд. Давлат дар симои Вазорати молияи ?Т инчунин дар намуди со?ибкор дар бозори ?о?аз?ои ?имматнок баромад мекунад. Дар ин намуд субъектони давлат? ва ма?алл? баромад мекунанд, ки ?о?аз?ои ?имматноки мувофи?ро исте?сол ва ба гардиш мебароранд.
Хизматрасонии молияв? - гуфта, фаъолияте, ки бо ?алб намудан ва истифода бурдани восита?ои пулии шахсони ?у?у?? ва во?еъ? вобаста аст мефа?манд, инчунин амал? намудани фаъолият ва созиш?ои бонк?, хизматрасонии су?уртав?, шартномабандии и?ораи молияв? (лизинг) ва инчунин дигар хизматрасоние, ки хусусияти молияв? доранд.
Яке аз намуд?ои маъмули фаъолияти со?ибкор? дар со?аи молияв? – бонк мебошад. Ин фаъолияте мебошад, ки аз тарафи ташкилот?ои молияв? дар асоси и?озатномаи (литсензия) махсуси Бонки Милл? ба амал меояд. Ба бонк?о муассиса?ои махсуси молиявие дохил мешаванд, ки захира?ои молияв? – восита?ои пули мува??атан озодро ?амъ намуда, ?амчун миёнарав пардохт?ои тарафайни корхона?о, муассиса?о ва шахсони ало?идаро дар намуди ?арз (ссуда, кредит) и?ро менамояд. Ин таъриф асосан ба бонк?ои ти?орат? хос мебошад.
Ба со?аи махсуси фаъолияти молияв? – аудит дохил мешавад. Та?ти аудит – фаъолият оид ба тафтиш ва назорати вазъи молиявии корхона фа?мида мешавад. Ширкат?ое, ки бо ин намуди фаъолият маш?уланд, ширкат?ои аудитор? номида мешаванд. Шахсоне, ки дар чунин корхона?о фаъолият мебаранд аудитор?о номида мешаванд. Тафтиши аудитор? бо хо?иши ро?бари ширкати тафтиш шаванда ба ву?уд меояд.
Просмотр: 3891
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved