Дата: 2017-03-17
Пайдоиши ихтилоф дар дини ислом
?амоно, баъд аз вафоти пай?амбари ислом – Му?аммад, дар нати?аи ихтилоф?о ва зиддият?ои сиёс?, ба бинои ягонаи исломи даврони ў рахнаву парокандаг? ворид шуд ва дар нати?а мусулмонон ба ?изб?о ва гурў??о та?сим шуданд, ки алай?и он пай?амбари ислом дар даврони ?аёташ ?иддан мубориза мебурд. Дар аввал ислом ба ду фир?а ё ?изб, - сунн? ва шиа та?сим шуданд. Дар навбати худ дар дохили ин ду фир?а маз?абу равия?ои зиёде ба ву?уд омаданд, ки дар нати?аи он ягонагии сиёсиву ?оявии исломро аз байн рафт. Ин гуна падида?о дар таърихи дин?о, хусусан дин?ои ?а?он?, во?еаи табии мебошанд, чунки бо мурури замон ва пайдоиши та?йирот?ои сиёсиву и?тимо?, ихтилоф?о дар нати?аи ба ?ам бархўрдани манфиат?ои сиёсиву и?тимо? пайдо мешаванд, азбаски дин дар он замон ягона шакли мафкураи ?укмрон буд, ?ар гуна ?аракати сиёсиву и?тимо? ногузир ба худ шакли мухолифати диниро мегирифт. Аз ин рў, гуногунии маз?абу фир?а?о дар ислом, ифодаи ?амин гуногунии сиёсиву и?тимоии дар ?омеа пайдошуда мебошанд. Омўзиши ?араёни та?аввули маз?абию сиёсии ислом ва пайдоиши фир?аву маз?аб?о ?амчун шакли зу?ури ихтилофоти номбурда, барои фа?мидани ?олати идеологию сиёс? ва маънавиву рў?ии давра?ои ало?ида ва алалхусус дарки реша?ои таърихии ?олати имрўзаи ислом му?им ва зарур аст.
Мувофи?и эътирофи анъанавии уламои ислом пайдоиши чунин ихтилоф?о ?аблан аз тарафи худи пай?амбари ислом - Му?аммад пешгў? шуда, табии дониста мешавад. Тиб?и анъана ва эътирофи ?амагон дар ?адиси маъруфе пай?амбари ислом фармудааст: «Ма?ус (зардуштия) ба ?афтод фир?а, я?удия ба ?афтоду як фир?а, насрония ба ?афтоду ду фир?а та?сим шудаанд ва уммати ман ба ?афтоду се фир?а та?сим хо?анд шуд ва тан?о яке аз он?о на?отёфта (аз оташи дўзах) мебошанд».
Пурсиданд: «Кист он, ки на?от меёбад?» Расули Худо фармуд: «А?ли суннат ва ?амоат». Боз пурсиданд: «А?ли суннат ва ?амоат кистанд?» Гуфт: «Он?ое, ки имрўз ман ва са?оба?ои ман бар онанд риоя мекунанд». Яъне ончунон, ки ман ва са?оба?оям кору амал ва хул?у рафтор дорем, кору амал ва хул?у рафтор доранд. Ангезаи пайдоиши маз?аб?о ва фир?а?о дар ислом илова ба масоили и?тимоию сиёс? инчунин боз дорои ихтилоф?о ва зиддият?ои назарияв? дар атрофи масоилоти динию ило?иёт? буданд. Бинобарин маз?абу фир?а?о ва равияю ?араён?ои исломиро мо ба ду гурў?: ?араён?ое, ки дар заминаи ихтилофоти и?тимоию сиёс? ба ву?уд омадаанд ва равия?ое, ки дар асоси ихтилофоти ?ояв?, яъне дин? - фалсаф? пайдо шудаанд, та?сим менамоянд.
Пайдоиши равия?о, мактаб?о, фир?а?о ва ?араён?ои гуногуни дин?, сабаби пайдоиши як со?а, як шохаи наве, дар доираи маорифи ислом? гардид ва он на тан?о аз ?и?ати шинохти ислом, инчунин аз ?и?ати диншинос? ва таърихи дин низ лои?и а?амият аст, чунки дар он масъалаи шинохти дин?ои дигар, умуман ба?с оиди масъала?ои диншинос? ?ой дорад. Ин илмро диншиносон шартан ересиография (бидъатнигор?) номиданд, ки он ба омўзиши фир?а?ои гуногуни бидъатомези ислом?, сабаби пайдоиш, таърих, фалсафа ва дигар таълимоти динии он?о бахшида шудааст. Бидъат аз араб? чун навовар? ё шаккок? дар умури дини анъанав?, тар?ума мешавад. Аксари фир?а?ое, ки дар ислом ?астанд, аз назари исломи расм?, бидъат ба шумор мераванд.
Нахустин олимоне, ки ба омўзиши фир?а?ои ислом? маш?ул шуданд Васил Ибни Ато (ваф. с. 748), Абў ?аъфар ал-А?вал (ваф. с. 777), Хишом ибни ?акам (ваф. с. 814), ?асан ибни Мўсо ан-Навбахт? (ваф. с. 912) ба ?исоб мераванд. Аз маъруфтарин сарчашма?ое, ки дар ин со?а навишта шудаанд, рисолаи Ал-Ашъар? (ваф. с. 935) «Китоб-ул-ма?олот ал-исломийин вал ихтилоф-ал муссалин», асари Абду?о?ир ибни То?ир ал – Ба?дод? (ваф. 1037) бо номи «ал-Фар?у байна-л-фира?», Му?аммад ибни Абдулкрим аш-Ша?ристон? «Китоб ул-милал ва-н-ни?ал» (Китоб оиди дин?о ва фир?а?о) маълуманд.
Ч? тавре, ки дар боло ?айд намудем, ихтилоф на тан?о дар масъала?ои сиёс?ву и?тимо?, инчунин дар масъала?ои дин? - маз?аб? ва фалсаф? - назарияв? ?ам ба ву?уд меомаданд. Ин барои пайдоиши улум?ои гуногуни ислом?, хусусан дар со?аи назаряв?, асос мегашт. Дини ислом худро аз ?у?уми дин?ои дигар ва равия?ои гуногуни бидъатомез ?имоя намуда, фалсафаи худ «Калом» - ро ба ву?уд овард
Илми калом. Калом (сухан, нут?), - ?араёни динию фалсафии мусулмонон аст, ки дар асоси дини ислом, чун ?авоб ба мухолифони он, оид ба масъала?ои назариявии динию фалсаф? ба ву?уд омадааст. Пайравони каломро мутакаллим меноманд. Калом дар асри VIII ба ву?уд омадааст. Дар ин аср доманаи ислом вусъат ёфта, хал??ои гуногунэъти?одро ба итоати худ даровард. Дар дохили ислом фир?аю мактаб?ои зиёди ба ?ам зид пайдо шуднд; ба?су мунозираи он?о имони а?ли суннатро ба ислом ко?иш медод, интишор ёфтани афкори фалсафаи юнон? бошад эъти?оди мусулмононро ба дин суст мекард. Дар чунин вазъияти муборизаи идеяв?, бо та?озои му?овимати зидди бидъат?о ва дину эъти?од?ои мухолиф, Калом ба ву?уд омад. Каломшиноси эрон? Саид ?усайни Наср дар асараш «Илм ва таммадун дар ислом» ?айд мекунад, ки: «Пайдоиши илми каломи ислом? нати?аи талоше буд барои дифоъ аз усули а?оиди ислом? дар баробари ?амла?ои пайравони дин?ои дигар, алалхусус насрониён, ки бо яро?и манти?и юнон? мусалла? шуда буданд». Мавзўи ба?си Калом ?амчун ило?иёти ислом ин: зоту сифат?ои худо, офариниши олам, нубувват ва сазою ?азои охират мебошад.
Ташкили калом дар се мар?ила сурат ёфтааст. Дар мар?илаи аввал Калом бо номи «Мўътазилия» маълум буд. ки он дертар дар асоси Каломи а?ли шиа ?арор гирифт. Дар мар?алаи дуюм каломи «Ашъар?» ва «Мотурид?» ба ву?уд омаданд, ки ?ар ду ?ам каломи сунн? буда, ба он Абул?асан Ал? ибни Исмоили Ашъар? ва Абўмансур Му?аммад ибни Ма?муди Мотурид? асос гузоштанд. Дар давраи сеюм Калом бо фалсафа омехта гашт.
Маш?уртарин намояндагони фалсафаи Калом Абўбакри Бо?илон?, Исфароин?, Абдумалики ?увайн?, Абў?омид Му?аммади ?аззол? буданд. Вазифаи асосии он?о ?имояи дини ислом аз бидъат?ои гуногун ба мисли фалсафаи машшоиён, фалсафаи Юнон, маз?аби исмоилия, фалсафаи ишро? ва ?айра?о буданд.
Абў?омид Му?аммади ?аззол? илми каломро ба дара?аи ол? оварда расонд. Ў осори зиёдеро аз худ бо?? гузоштааст, ки му?имтарини он?о «Ма?осид-ул-фалосифа», «Ал-Музта?зир?», «Ал-и?тисод фи-л-эъти?од», «Та?офут-ул-фалосифа», «Э?ё улум ад-дин», «Ал-мустасфо», «Ил?ом-ул-аъвом ан илм-ул-калом», «Кимиёи саодат» ва ?айра?о мебошад.
Дар асар?ои худ ?аззол? доир ба масъала?ои гуногуни фалсафав?, фикри файласуфон ва ра?ибони гуногунии динию назарии худро оварда, ботил будани далел?ои он?оро аз ну?таи назари дини ислом исбот кардааст. ?адафи асосии фалсафаи ?аззол? дифои ислом аз бидъат?о ва аз равия?ои фалсаф? мебошад, аз ин сабаб ў ?ам аз назари фалсаф?, ?ам аз назари дин? ва ?ам ахло?? ба ?имояи ислом бармехезад, далелу бур?он?о аз со?а?ои гуногуни улуми и?тимо? ва таби? меорад. Мазмуну мундари?аи далел?ои ?аззолиро таълимоти ислом ташлил додааст, аз ин ?и?ат ?ам му?а?и?он ўро «?у??ат-ул-ислом» номидаанд.
Просмотр: 4213
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved