Дата: 2017-03-14
Суннат (аз калимаи арабии «истанна» му?аррар кардани ?оидаву ?онун, анъана ва расму одати гузаштагон) – яке аз сарчашма?ои асосии маз?аб? ва ?у?у?ии мусулмонон буда, маънои он ма?мўаи ?укм?о, ?оидаву ?онун, му?арраротест, ки дар асоси гуфтор, рафтору кирдор ва тарзи зиндагии пай?амбари ислом ба ву?уд омадааст.
Дар ибтидо ?омеаи мусулмонон фа?ат як сарчашма ва манбаи динию ?у?у?? ?уръонро доштанд ва ?амаи масъала?ои пешомадаро дар асоси он ?аллу фасл мекарданд. Вале бо мурури замон бо густариш ёфтани доманаи ислом ва забту истилои кишвар?ои дигар, сол?ои 632-751, алалхусус кишвар?ое, ки нисбат ба аъроб фар?ангу маданияти баландтаре доштанд ва бо пайдоиши масоили и?тимоию сиёс? ва ?у?у?ие, ки додани ?авоб ба он?о бо воситаи ?уръон мумкин набуд, зарурат ба сарчашмаи наве, ки ин масъала?оро ?ал карда тавонад ба ву?уд омад. ?амин зарурат ва э?тиё? суннаро ташаккул дод.
Пайдошавии давлати араб, - Хилофат муносибат?ои нави ?амъиятиеро ба ву?уд овард, ки араб?ои дар сохти авлодию ?абилав? зиндаг? мекарда, ин муносибат?ои навро ?анўз дониста наметавонистанд. Забти Миср, Шом, Иро?, Эрон ва Мовароунна?р барин кишвар?о, ки ша?р?ои зиёди сернуфус, хо?агии кишоварзии риво?ёфта, ?унармандию савдои тара??икарда доштанд, муносибат?ои и?тисод?, и?тимо?, сиёсии дар ин кишвар?о ву?уддошта хеле мураккаб буда, аз ?аёти соддаи араб?ои кўчманч? фар?и калоне доштанд ва араб?о бояд ин кишвар?ои забтшударо дар асоси идеологияи худ, - ислом идора мекарданд. Хулоса араб?о ба як ?атор муносибат?ое дучор шуданд, ки ба он аз ?уръон ?авоб ёфта наметавонистанд, аз ин рў зарурат ба сарчашмаи наве пайдо шуд, ки бо воситаи он ин масъала?о ?ал карда шаванд. Бинобарин мусулмонон барои ?алли бисёр масъала?о ба гуфтор ва кирдори пай?амбари ислом такя мекардаг? шуданд, ки онро сунна, - такя ба та?рибаи гузаштагон номиданд. Асоси суннаро ?адис?о ташкил доданд. ?адис?о, - ин на?лу ривоят, оид ба фаъолияти пай?амбари ислом буданд, ки оиди ч? тавр ин ё он масъаларо ?ал кардани ў на?л мекарданд.
?адис?о аз ду ?исм аз иснод (асос, сарчашмаи ?адис, аз тарафи к? на?л карда шудани он) ва матни ?адис иборат буданд, ахбороти мушаххасро оиди ин ё он ?одисаю зу?урот дар бар мегирифтанд. Иснод аз ?и?ати мо?ият, - ?а?и?ат, исботи ривояти на?лшаванда буд ва шо?иди ин ?одиса будани ровиро, дара?аи наздикии ўро ба па?амбари ислом нишон медод
?адис?о на пештар аз сол?ои 90 - и асри VII пайдо шуданд ва дар аввали асри VIII чун сарчашмаи эътимоднок ?абул карда шуданд. ?амъкунии фаъолонаи ?адис?о ба сол?ои 700-720 рост меояд баъд аз 40-50 сол, он?о ба ?алли масъала?ои гуногун васеъ истифода бурда мешуданд. ?амъкунандаи ?адис?оро му?аддис меномиданд ин касби пурифтихор ва дар он замон хеле васеъ па?ншуда буд, ин ра?ам аз ин ша?одат меди?ад: то миёнаи асри VIII зиёда аз яку ним миллион ?адис ?амъ карда шуда буд! Ра?ибони сиёс?, намояндагони равияю маз?аб?ои гуногуни ислом фаъолияти худро, ?а??онияти худро, кўшиш менамуданд, бо ?адис?о исбот намоянд, бинобарин дар байни ?адис?ои ?амъ шуда, ?адис?ои бофтаю ?албаки кам набуданд.
?адис?ои дара?аи аввал, ?адис?ое, ки исноди муста?кам доштанд ва ба ?а??онияти он?о шуб?а набуд, ба са?оба?о, - ёрону наздикони пай?амбар таалу? доштанд, ки он?о шо?идони ?а?и?ии ривоят?ои на?лшаванда буданд. Насли дигари нига?дорону ровии ?адис?о фарзандон ва наберагони са?оба?о буданд, ки ривоят?оро аз забони падару бобояшон на?л мекарданд.
Дар аввали асри VIII якчанд марказ?ои ?амкунию та?рири ?адис?о пайдо шуданд ва му?имтарину мўътабартарини он?о 3-то буданд: 1. Маркази Мадинаг? дар ?и?оз, ки бо ?иддияти фаъолият, бо такя ба анъана?о, бо кўшиши махсус дар омўхтани саргузашт ва фаъолияти пай?амбари ислом Му?аммад, фар? мекарданд. 2. Маркази Димиш?? дар Шом. 3. Маркази Кўфаг? да Иро?. Аз байни он?о маркази Иро?? чун сарчашмаи асосии ташаккулди?андаи системаи ?у?у?? ва анъанавии ислом баромад мекард.
?амъоварии оммавии ?адис?о ба фаъолияти «эъ?одкунии ?адис?о» (бофта баровардани ?адис?о) оварда расонд, ин бошад дар навбати худ ба пайдошавии муна??идон оварда расонд, ки вазифаи он?о исботи манти?ию таърихан дурустусти ин ё он ?адиси на?лшаванда буд. Ин бошад ба пайдоиши жанри нав «шар?и ?адис»-?о овард. ?адис?о дорои мавзўоти васеъ буда. аз а?ком?ои маз?абию ибодат?, худошинос?, ?у?у??, меъёр?ои маданию маиш?, ахло?? ва умуман аз тарзи зиндагии мусулмонон иборатанд. Баъзан мазмуни ин ё он нишондоду а?ком?ои ?уръон? низ тавассути ?адис?о ани? карда мешаванд. ?адис?ое ?астанд, ки характери таърих? доранд ё соф масоили фи??иро дар бар мегиранд. ?адис?ои таърих? дар бораи ?аёти пай?амбар, са?оба?о, ?аводиси садр?ои ислом, шароити нузули ин ё он оёти ?уръони маълумот меди?анд. Яке аз мавзў?ои асосии ?адис?о масъала?ои маънавию ахло?? мебошанд.
Дар асри IX ва ибтидои асри X илми ?адис ва ?адисшинос? хеле равна?у риво? ёфт. Да??о ?илд асар?ое пайдо шуданд, ки дар он?о шар?и ?оли нига?дорандагон ва ровиёни ?адис?о, аз са?обагони пай?амбар сар карда, то дигар шахсони ривояткунандаи ?адис?о, оварда шудаанд. Дара?аи наздикии он?о ба пай?амбар муайян карда шудааст. Ин асар?о имконият медоданд, ки тавассути он?о оиди дуруст? ё нодурустии ?адиси на?лшуда, хулоса бароварда шавад. Ма?мўаи ?адис?ое, ки аз рўи на?ли ровиён оварда шудаанд ва номи ровиён дар он?о мувофи?и ?арф?ои алифбо ?ойгир карда шудаанд, муснад номида мешуд. Мисоли ин асар?ои муснад?, - «аль-Муватта»-и Малик ибн Анас (ваф 795), - асосгузори равияи маликия дар фи?? ва «Муснад»-и асосгузори маз?аби ?анбалия А?мад ибни ?анбал (ваф. 855), ки то замони мо омада расидаанд, шуда метавонад.
Азбаски истифодаи ?адис?ои муснад?, ки дар он ?адис?о аз рўи нна?ли ровиён оварда шудаанд, барои истифода хеле номувофи? буд, дертар ма?мўаи ?адис?ое баромаданд, ки дар он ?адис?о аз рўи мавзўъ ва мазмун (оиди масъала?ои ахло?ию ?у?у??, оиди та?орат, намоз, ?а? ва ?айра) оварда шудаанд ба ву?уд омаданд. Ин ма?мўа?оро мусаннаф (тасниф (классификатсия) карда шуда) меномиданд. Дар охири аср?ои XII ва ибтидои асри XIII дар равияи сунниён 6 ма?муаи мўтабар эътироф карда шуданд, ки ?а??онияти ?адис?ои дар он?о овардашуда шуб?анопазир ?исоб мешуд ва он?о сарчашма?ои асосии суннат пазируфта шуданд. Ин ма?мўаи ?адис?о:
1) «Ал ?омеъ ус-Са?е?» - и Му?аммад Исмоил ?аъфар – ал – Бухор? (810 – 870) мебошад, ки маш?ур ба «Са?е?» - и имом ал – Бухор? аст. Дар ин ма?мўаи имом ал – Бухор? ?адис?о мувофи?и мавзў?ое, ки ба расму оин, ?у?у?, ?аёт ва фаъолияти Му?аммад пай?амбар, ба факт?ои таърих? ва этнографии давра?ои ибтидоии пайдоиши ислом, таалу? доранд, интихоб ва ?амъ оварда шудаанд. Аз 600 ?азор ?адиси ?амъовардашуда, имом ал – Бухор?, тан?о 7250 (андак зиёдтар аз 1%) ?адис?оро са?е? ва ?а??он? шуморида, ба «Ал ?омеъ ус-Са?е?» - и худ дохил намудааст.
2). «Ал ?амеъул Са?е?» ё «Са?е?и Муслим» - и Имом Абў ал – ?асан Муслим ибни ?а?о?и Кушайрии Нишопур? (817 — 875) мебошад. Ми?дори ?адис?ои Муслим ?амъовардаро яке?о 12 ?азор дигар?о аз 7275 ?адис иборат медонанд. Ў ба 625 нафар ровиёни ?адис истинод овардааст, яъне муро?иат намудааст, ки Имом ал – Бухор? ба он?о а?амият надодааст.
3). Абў Довуд Сулаймон ибни Ашъоси Сиистон? (817-889). Ма?мўаи ?адис?ои ў «Сунани Абў Довуд» маъруф ба «Сунан» мебошад, ки аз 4800 ?адис иборат аст, ба ?авли худи ў онро муаллиф аз 500 ?азор ?адис чун са?е?тарин интихоб кардааст.
4). Ибни Мо?а Абдулло Му?аммад ибни Язиди Рабоъин ?азвин? ма?мўаи ў бо номи «Сунани ибни Мо?а» ном дошта, аз 4000 ?адис иборат аст.
5). ?офиз Абў Исо Му?аммад ибни Исо аз-За??ок (208-279. ?и?р?) муаллифи «?омеъи Тирмиз?» ё «?омеъ – ус – Са?е?».
6). Абў Абдура?мон А?мад ибни Шуъайб ибни Алии Насо? (ваф. 303 ?и?р?) муаллифи ма?мўаи ?адис?о маълум бо номи «Сунани Насо?» мебошад. Ин?оанд мураттибон ва ма?мўаи «Са?е??ои шашгона» - и а?ли суннат.
Ба ?айр аз ин боз ?дис?ое мав?уданд, ки аз тарафи намояндагони фир?аи шиъаи исноашари (дувозда?имома) дар «Ахбор» - ?ои он?о ?амъовар? шудаанд, ки он?о асосан аз ча?ор ма?мўа?ои маш?ур иборатанд:
1). «Ал – Коф? фи – л – усул ва – л – фурўъ» - и Шайх Му?аммад ибни Яъ?уб ?улайнии Вароминии Роз? (ваф. 328 ?и?р?).
2). «Ман ло я?зуру?у ал – фи?и?» и Шайх Садду? Му?аммад ибни Бобвей?и ?ум? (ваф. 381 ?и?р?).
3). «Та?зиб ул – а?ком» ва 4). «Ал – Истибсор» ?арду асари Шайх Тоифа Абў?аъфар Му?аммад ибни ?асани Тўс? (ваф. 460 ?и?р?) мебошанд.
Дар мактаб ва мадраса?ои ислом? ?адис?о дар шакли фанни ало?ида таълим дода мешуданд. ?адис?о му?иммтарин сарчашмаи мадан? таърихие, мебошанд, ки оиди эволюсияи ислом маълумот меди?анд.
Просмотр: 2626
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved