Дата: 2017-03-14
Футу?оти араб ва густариши ислом. Ва?те ки Му?аммад паёмбари ислом вафот кард, ?анўз ислом аз ?удуди ним?азираи Арабистон набаромада буд. Густариши ислом дар а?ди «хулафои рошидин» - чор халифи аввал: Абубакри Сидди? (632- 634), Умар ибни - Хаттоб (634- 644), Усмон ибни - Аффон (644-656) ва Ал? ибни - Абутолиб (656-661), ба таври васеъ о?оз гардида, дар а?ди хилофати Умавиён асосан ба ан?ом расид. Халифаи аввал Абубакр баъд аз Му?аммад пояи исломро дар ним?азираи Арабистон муста?кам намуд. Ў ба му?обили паёмбартарошон, он?ое, ки баъд аз вафоти Му?аммад иддаои паёмбар? карданд чун: Тулей?, ал-Асвад, Мусайлима, Са??а? ва бо он ?абила?ое, ки аз ислом рўй гардониданд (ар - ридда) ?ангида, он?оро аз нав таслим намуд ва доманаи исломро густариш дод.
Халифаи сон? Умар ба воситаи сипо?е, ки Холид ибни Валид сарвар? мекард, сарнавишти мамолики Ховари Наздикро ба кулл? дигаргун сохт. Ша?ри ?адимаи Димиш? баъд ааз шаш мо?и му?осира соли 635 мелод? забт шуд. Масе?иён аз ин зарба ба ?уш омада, ?увваи худро сафарбар намуда, барои ?уброни он шикаст бархостанд. Холид ибни Валид бо зирак? ба ма?алли муносибе а?иб нишаст ва дар он ?о бо сипо?и иборат аз пан?о? ?азор нафар марди ?анг?, ки ?ераклус (?айсари Руми шар?? - Византия) барои дар?ам шикастани ў фиристода буд, рў ба рў шуд. Ин му?ориба дар рўзи гарми ?уборолуд, ки бодиянишинони араб бо ин ?аво хў гирифта буданд, ба ву?ўъ пайваст ва дар нати?а Холид ибни Валид румиёнро сахт дар?ам шикаст ва фат?и ?атъи насиби ў гардид. Яке аз сабаб?ои му?имми муваффа?ияти аъроб дар он буд, ки мардуми ма?аллии Шом аз фишор ва зулми румиён, задухурд?о ва му?ориба?ои байни императоронии Византия ва шо?они Сосон? ба сахт ба танг омада буданд ва дар во?еъ му?овимате нишон надоданд.
Футу?от – забткори?ои араб, зери шоир?ои густариши дини ислом сурат мегирифт. Дар ибтидо дар масъалаи ?абули ислом фармоиши ?уръон: «Ло икро?а фид-дин» (яъне, «Дар дин ма?бур? нест») риоя карда мешуд. Аз ин ли?оз, масалан дар паймонномае, ки Холид ибни Валид ба а?олии Димиш? пешни?од кард, гуфта шудааст, ки агар ў ба ша?р дарояд дар сурати пардохтани ?изя ?ону молашон дар амон, калисо?о, ибодатго??о ва бино?ои ша?р аз хароб? ма?фуз хо?анд монд ва он?о ба ?уз хайр аз аъроб чизе нахо?анд дид. Хулоса дар як муддати кўто? (аз соли 634 то 642) араб?о ба осон? Фаластин, Сурия, ?исмати шимолии Байнанна?райн ва Мисрро забт намуданд. Дар аввли асри VIII араб?о 2/3 ?иссаи ?аламрави Византияро иш?ол намуда, сар?ади худро хело васеъ карданд.
Соли 633 ба Байнанна?райн - ?аламрави Эрон дохил гардида, ша?ри Хира, соби? пойтахти Ла?мидиёнро ишщол карданд. Соли 634 араб?о дар «Задухўрди назди кўл» дар со?или Фурот байни ша?ри Хира ва Мадоин аз тарафи сарлашкари эрониён Рустам шикаст дода мешаванд. Вале ду сол пас дар му?орибаи ?одисия пойтахти ?исми ?арбии Империяи Сосониён Мадоин ба дасти мусулмонон мегузарад. Ша?р аз тарафи араб?о ?орат гардида, ?исмате аз а?олии он ?атл ва ?исмати дигараш ба ?улом? бурда шуд. Сарчашма?о ?анимати аз ?орати ин ша?р ба даст овардани араб?оро ба 900 млн. дир?ам баробар кардаанд. Соли 637 тамоми Байнанна?райн (Иро?и имрўза) забт карда мешавад. Соли 640 араб?о ба сўи маркази Эрон ?аракат карда, то соли 644 ?амадон, ?ум, Кошон ва Исфа?онро забт мекунанд. ?амин тавр араб?о аз соли 640 то соли 652 та?рибан тамоми Эронро забт карда, соли 651 ба салтанати Сосониён хотима гузоштанд. ?арчанд аъроб дар ин мар?ила тавонистанд то дарёи Ому расанд, аммо эрониён му?овимати шадид карданд ва футу?оти аъроб ба кунди пеш мерафт, чунки мардуми ориёии он кишвар ба дини зардуштии худ вафодор буданд ва ба осон? таслим немешуданд. Ин аст, ки ?анг?о бо эрониён таи дувозда? сол тўл кашид.
Давраи дуввуми забткориии бузурги аъроб, ба давраи хилофати Умавиён (661-750) рост омад. ?амин тавр, араб?о дар шимолу шар? то пушти кў?и ?имолой ва то сар?ади Чин, Туркистон, ва Му?улистон, аз сўи дигар дар ?ануб то ?индустон дар ?арб то Испония ва шимоли Афри?о пеш рафтанд.
?абули ислом дар сарзамин?ои иш?олгардида, аз ?умла дар Осиёи Миёна, ба кунд? ва мушкил? пеш мерафт. Дар мар?алаи аввал худи фоте?он начандон кўшиданд, ки хал??ои забтгардида дини исломро ?абул кунанд. Ба назар чунин мерасад, ки ?абули ислом начандон ба он?о фоида дошт, чунки мусулмонон аз андози сарона «?изя» озод карда мешуданд. Аз ин рў, дар тамоми ?аламрави Хилофати араб намояндагони дин?ои дигар: насрониён, я?удиён, зардуштиён ва ?айра ба шарти риояи ма?дудият?ои ?узъии муайян бо пардохти ?изя бемалол зиндаг? мекарданд. Араб?о шахсони ?айриарабро, ки исломро ?абул карда буданд, мавло, меномиданд. Мавло бояд зери ?имояи ягон ?абилаи араб ?арор мегирифт. Баъдан ислом дар як ?атор кишвар?ои Осиё ва Афри?о ба воситаи савдогарон ва мубалли?они ислам интишор меёбад. Масалан, намунаи он дар Осиёи ?ануб? – Шар??, - Индонезия ва Филппин мебошанд.
Истилои Осиёи Миёна. Пас аз шикасти шо?и Сосон? - Яздигурди III, фирор ва кушти шудани ў дар Марв, (с. 654) сол?ои 654 ва 667 ?у?ум?ои ало?ида ба Мовароунна?р о?оз гардид. Сольои 673-674 ?оимма?оми араб дар Хуросон Убайдулло? ибни Зиёд ба Мовароунна?р ?у?ум карда, Рометан ва атрофи Бухороро ба даст оварда, торо?у хароб намуд.
Ни?оят ў ба му?обилияти сахти ?увва?ои як?ояи туркон ва бухориён дучор омада, ба бастани сул? ма?бур гардид.
Лашкаркашии дуюм ба Бухоро соли 676 дар давраи ?оимма?оми араб дар Хуросон Саид ибни Усмон сурат мегирад. Ин навбат низ маликаи Бухоро ба ивази додани сесад ?азор дир?ам ва ба гарав гузоштани як гурў? ?авонони ашрофзодаи Бухоро бо араб?о созиш мекунад. Баъдан ин ?авонон Саид ибни Усмонро дар ?арорго?аш кушта, худро низ ба куштан меди?анд.
Давраи авали истилои араб аз соли 644 то соли 704 тўл мекашад. Дар ин байн мардуми бумии Осиёи Миёна бо дастгирии туркон дар чандин му?ориба?о ?а?рамонона ба му?обили аъроби истилогар ?ангида, ватани худро дифоъ кардаанд.
Давраи дуюми истилои ?адафноки Осиёи Миёна аз давраи ?оимма?оми Хуросон таъин гардидани ?утайба ибни Муслим (с.705) о?оз мешавад. То ин давра ?анг?ои аъроб дар Осиёи Миёна хусусияти парокандаву номунтазам, бештар хусусияти тохтутозро доштанд.
?утайба соли 705 ба Балх лашкар кашида, он ма?ал?оеро, ки аз итоати араб?о сар кашида буданд, аз нав ба итоат даровард.
Дар соли 706 ?у?уми ?атъии ?утайба ба хоки Мавароунна?р о?оз мешавад. Ў пас аз дарёи Омуро гузаштан ба шари Пайкенд ?у?ум кард. Му?орибаи Пайкенд дар таърихи халыи то?ик бузургтарин му?ориба?ои ?а?рамониву хамосавии су?диён мебошад. ?арчанд дар ин му?ориба су?диёни Пайкенд бо ёрии ?амсоя?ои худ бо шу?оат ?ангида, сипо?и ?утайбаро ба му?осира мегиранд, вале ба ?утайба муяссар мешавад, ки бо макр байни ?окимони ма?алл? нифо? андозад ва бо ?амин сабаб су?диён шикаст мехуранд. Аз рўи баъзе дигар сарчашма?о баъди 10 мо?и му?осира Пайкенд аз тарафи араб?о фат? карда мешавад. Вале бо ву?уди ин, баъд аз ?аракати ?утайба ба сўи Бухоро ?анўз пан? фарсах дур нарафта, а?олии Пайкенд шўриш бардоштанд араб?о ма?бур мешаванд, ки дубора Пайкендро иш?ол кунанд.
Баъди пахши шўриш дар Пайкенд ?утайба ба Бухоро ?у?ум карда, ба му?обилияти сахти су?диён дар ма?алли Ромитан дучор гардид. Дар ин му?орибаи шадид, ки туркони бодиянишин низ дар па?лўи су?диён мардонавор ме?ангиданд, ?ариб буд, ки ?ўшуни ба му?осира афтодаи араб нобуд ва торумор шавад. Вале боз ?утайба ро?и фиребро пеш гирифта, байни подшо?и Су?д ва туркон ихтилоф андохт. Дар нати?а ин сабаб шуд, ки су?диён фурсатро аз даст доданд. Чун он?о ?атъ? амал накарданд, ба ?утайба ?увва?ои иловаг? расиданд ва ў аз му?осира бадар омад, вале, чун дар ин ?анг талафоти зиёде дода буд, аз на?шаи забти Мавароунна?р даст кашида, ба Марв бармегардад.
Араб?о дар ?е? ?ой ба чунин му?овимати шадид, ки дар Мавароунна?р диданд, дучор нашуда буданд. Хулоса ?у?уми дуюми ?утайба соли 706 низ ба шикасти сахт рў ба рў мешавад. ?арчанд ў ин даъфа Ромитанро тасхир мекунад, дар ?анг барои гирифтани Бухоро талафоти зиёде дода, ?амон сол ма?бур мешавад, ки ба Хуросон а?ибнишин? кунад. Му?овимати бухориён ?окими Иро? ?а?о?ро ба ?азаб меорад ва ў фармони бетаъхир гирифтани Бухороро содир мекунад.
Соли 710 ?утайба Шумон (водии ?исор ва Сурхандарё)- ро ба итоати худ медорад.
Дар таърихи хал?и то?ик мудофиаи Самар?анд аз ?у?уми аъроб яке аз бар?астатарин са?афаи ?а?рамон? ва корнамои?ои таърихии су?диён аст. Соли 711, ?ангоме ки ?утайба дар фикри забти Самар?анд буд, шо?и Хоразм барои фурў нишондани исёни бародараш аз ў ёр? мепурсад. Баъди бо ёрии ?утайба фурў нишондани шўриш, шо?и Хоразм бо ?утайба а?днома имзо намуда, ?окимияти ўро дар ?аламрави давлати худ эътироф кард.
?утайба баъд аз дастёби ба ин муваффи?ияти сиёс?, соли 712 бо ?увваи бузурги низом?, сипо?и хоразмиёну бухориёнро низ дар бар дошт, ба Самар?анд ?у?ум намуд. Сокинони ша?р мардонавор, бо шу?оат ?ариб як мо? тамоми ша?рро мудофиа карданд. Забти Осиёи Миёна барои араб?о ба осон? ба даст наомад, он?о ?ариб тамоми асри VIII ба пахш кардани шўриши а?олии Мовароунна?р маш?ул буданд. Густариши дини ислом низ дар ин кишвар бо душвор? пеш мерафт.
Кори муста?илона дар зери ро?барии устод
Савол ва супориш?о барои муста?кам намудани мавзўъ
1. Кадом сарчашма?ои хатт? оиди ?аёти пай?амбари дини ислом маълумот меди?анд?
2. Дину эъти?оди араб?о то пайдоиши ислом ч? гуна буд?
3. Барои ч? табли?и дини ислом аз аввал дар Макка бемувафа??ият гузашт?
4. Мо?ияти а?дномаи бани ясрибиён ва Му?аммад пай?амбар аз ч? иборат аст?
5. Забти Осиёи Миёна аз тарафи араб?о чанд сол тўлкашид?
Просмотр: 3604
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved