Мубодилаи газ дар бофта. Танзими нафаскаш?
Дата: 2016-09-22
Окcиген аз ?аво ба плазмаи хун даромада, омехта мешавад ва аз плазма ба эритросит?о дохил шуда, бо гемоглобин пайвасти химияв? ба ву?уд меорад. Гемоглобин дар айни ?ол ба оксигемоглобин табдил меёбад; гемоглобин 1,3 мл оксигенро пайваст карда метавонад. Ми?дори гемоглобине, ки ба оксигемоглобин табдил ёфтааст, яъне дара?аи аз оксиген сер шудани гемоглобин, бо бузургии фишори парсиалии оксиген ало?аманд мебошад, аммо ин вобастаг? мутаносибии рост нест. Гемоглобин дорои хосияти махсус мобошад ва а?амияти хеле калони биолог? дорад: вай ?атто дар фишори ками парсиал? бо оксиген бошиддат пайваст мешавад.
Хуни артериягии дар шуш?о аз оксиген сершуда, ба шабакаи капиллярии давргашти калони хун меравад, он ?о оксигемоглобин оксигенро ба бофта?о меди?ад.
Оксигемоглабин, ки пайвасти ноустувор мебошад, оксигенро ба плазма меди?ад; аз боиси он ки шиддати оксигени плазма ва моеъоти бофта?о фар? мекунад, оксигени ма?лулшуда ба моеъоти бофта?о ва аз он ?о ба ?у?айра?о мегузарад, ки дар он ?о ба протсесс?ои оксидкун? ?амро? мешавад.
?айр аз фар?и шиддати оксигени ма?лул, бузургии шиддати гази карбонати дар хун ?алшуда ба ми?дори оксигене, ки оксигемоглобин меди?ад, хеле таъсир мекунад.
Импулс?о мунтазам аз системаи марказии асаб омада, мушак?ои нафаскаш? (мушак?ои байни ?абур?а, диафрагма ва ?айраро кашиш меди?анд, нафасгириро ба назм медароваранд.
Та?риба?о нишон доданд, ки ?ая?оне, ки мушак?ои нафаскаширо кашиш меди?анд, дар ма?зи дарозрўя ба ву?уд меоянд.
Гурў?и ?у?айра?ои асаб, ки боиси кашишхўрии мушак?ои нафаскаш? мешаванд, маркази нафаскаш? номида шудааст.
Механизми рефлектор?, ки ба маркази нафаскаш? таъсир мерасонад, механизми асосии физиолог? мебошад.
Рефлекс?ои дар сат?и даруни худи шуш?о ба амалоянда дар регулятсияи нафаскаш? а?амияти калон доранд. Дар пайдо шудани ин рефлекс?о тор?ои марказшитоби асаби гумро?, ки дар девор?ои шуш тамом мешаванд, иштирок мекунанд. Дар ва?ти нафас гирифтан шуш?о васеъ мешаванд, девор?ои он?о меёзанд ва ёзидани девор?о тор?ои марказшитоби дар ин ?о тамомшавандаро ба ?ая?он меоваранд. Дар он?о та?рикпайдо мешавад.
Та?рики пайдошуда ба маркази нафаскаш? дохил шуда, ба фаъолияти он монеъ мешавад. Дар нати?а мушак?ои нафаскаш? импулс?ои ба та?рик даромадаро аз маркази монеъшудаи нафаскаш? нагирифта, суст мешаванд. ?афаси сина поён мефурояд, ?а?ман хурд мешавад ?амин тавр нафас бароварда мешавад.
?амин ки шуш?о ба ?олати аввалаи худ бармегарданд ва ёзидани девор?ои алвеола?о ?атъ мегардад, нўги тор?ои марказшитоби асаби гумро? аз та?рик бозмемонад ва пас ба фаъолияти маркази нафаскаш? монеъ намешавад.
Маркази нафаскаш? импулс?ои монеъкунандаро нагирифта аз нав ба та?рик меояд ва нафаскашии навбат? фаро мерасад.
Ба ?амин тари?, гўё худтанзимкун? ба амал меояд: нафаскаш? боиси нафасбарор? ва нафасбарор? боиси нафаскаш? мешавад.
Танзими нафаскаш? дар организми нормал? бо иштироки ?ишри ма?зи сар ба амал меояд.
Одам то як ?адди муайян суръат ва чу?урии нафасро озод та?йир дода метавонад, ки ин нати?аи фаъолияти ?ишри ма?зи сар мебошад. Нафаскаш? дар ?олат?ои гуногуни э?сосот та?йир меёбад.
Гази карбонат му?аррики хоси нафаскаш? мебошад. Андаке каму зиёд шудани ми?дори он дар хун фаъолияти маркази нафаскаширо та?йир меди?ад.
Дар девор?ои ?амаи раг?ои хунгард, хусусан дар зона?ои раг?ои рефлексоген?, ресептор?ои махсус — хеморесептор?о ?астанд, ки та?йироти таркиби химиявии хунро ?абул мекунанд.
Зиёд шудани ми?дори гази карбонат дар хун хеморесептор?оро ба ?ая?он меоварад ва рефлексан суръати нафаскаширо зиёд ва чу?ур мекунад.
Зиёд шудани ми?дори гази карбонат дар хун метавонад бевосита ба ?у?айра?ои асаби маркази нафаскаш? таъсир кунад. Агар ми?дори гази карбонат дар хуне, ки маркази нафаскаширо фаро мегирад (мешўяд) зиёд шавад, дар ин сурат ми?дори вай дар ?у?айра?ои маркази нафаскаш? кам меафзояд ва маркази нафаскаш? ба ?ая?он медарояд, ки дар нати?а суръати нафаскаш? зиёд ва чу?ур мешавад. То он даме, ки дар нати?аи нафаскаши?ои пурзўр ми?дори гази карбонат дар хун то ?адди нормал? кам нашавад, ?амин тавр давом мекунад. ?авобан ба кам шудани ми?дори гази карбонат дар хун та?рики маркази нафаскаш? ?ам кам мешавад ва ?атто то бар?арор шудани дара?аи нормалии гази карбонат як муддат аз фаъолият мемонад.
Нафаси якуми кўдаки навзод ?ам ба зиёд шудани ми?дори гази карбонат дар хун марбут аст.
Маълум аст, ки дар давраи ?аёти батн? гардиши хуни кўдаку модар умум? аст, ки вай ба воситаи пласента ва раг?ои ноф ба амал меояд. Тамоми раванди мубодилаи модда?ои ?изо? ва газ?о ба воситаи ноф ва пласента ба ву?уд меояд. Кўдак дар батн оксигенро аз хуни модар гирифта, гази карбонатро ба хуни модар хори? мекунад. Шуш?ои кўдак дар шиками модар дар ?олати хоб мебошанд. Дар ва?ти тавлид нофро баста бурида мепартоянд ва робита бо организми модар ?атъ меёбад. Дохилшавии оксиген ва хори? шудани гази карбонат ?атъ мегардад, аммо просесс?ои оксидшав? дар организми кўдаки навзод давом мекунанд ва дар айни ?ол ми?дори гази карбонати ?осилшуда меафзояд, зеро вай аз организм дур намешавад. Ни?оят ми?дори гази карбонат дар хун ба чунон дара?ае мерасад, ки ?у?айра?ои асаби маркази нафаскашии кўдаки навзодро ба ?ая?он меоварад. Маркази нафаси ба ?ая?ономада дар навбати худ импулс?оро ба мушак?ои нафаскаш? мефиристад, ки он?о кашиш мехўранд; санду?и сина васеъ мешавад ва ?аво ба сўи шуш?о мешитобад ва бо ?амин алвеола?оро меёзонад. Нафасгирии якуми кўдаки навзод ана ?амин тавр ба амал меояд.
Просмотр: 2698