На?ша:

Адабиёт?ои тавсияшаванда:
1. ?онуни ?ум?урии То?икистон «Дар бораи Бонки миллии То?икистон», Душанбе 28.07 2011.

Шакл?ои ибтидоии ?арз
Муносибат?ои ?арзи аз шакли милии он о?оз ёфтаанд. ?арзи мол? дар  давраи ?амъияти ибтидо?  па?до шуда, сараввал дар доираи як авлод ё ?абила истифода шудааст.
Он аз додани моли муа?ян ба каси дигар ва баргардонидани ?амин мол ва ё моли дигари баробарарзиш иборат буд. Дар баробари рушд ёфтани ин шакли ?арзди?? ?исме аз ?укумат?о ?а?д кардаанд, онро ба тартиб дароранд. Масалан, дар Рими ?адим ?онуне мав?уд буд, ки мувофи?и он шахсони ало?ида метавонистанд молашонро дар асоси шартнома ба ?арз ди?анд ва адои ?арзро талаб кунанд. Барои сари ва?т и?ро накардани шартномаи ?арз? ?азо пешбен? шуда буд. Мутоби? ба ин ?онун ?арз ба ду намуд ?удо мешуд; mutuum (?арзи ани?) ва comodatum (?арзи озод). Дар намуди авал mutuum ?арздор бояд моли ба ?арз грифтаашро дар мў?лати муайяншуда бармегардонад . Дар намуди дуюм – comodatum ?арздор ?у?у? дошт ба ?ойи моли ба ?арз грифтааш моли дигари баробарарзишеро баргардонад.
Пайдоиши пулу муомилоти пули доираи истифодаи ?арзи молиро танг кард, зер бо пул додани ?арз муфидтар буд. ?амин тари? шакли навид ?арз – ?арзи пул? пайдо шуд. Пеш аз ?ама пул молест, ки ба осон? метавон онро ба ?ама мол?ои дигар иваз кард ва дуюм бо худ баргардонидану истифодаи пул осонтар буд. Ин аст, ки одамон ин шакли ?арзро ба хуб? пазируфтанд. ?арзи пули доираи истифодаи ?арзи молиро танг карда бошад ?ама онро, пурра аз байн набурд. Рушди мносибат?ои и?тисод? ва зарурат? мтоби? гардонидани ?арзди?? ба талаботи замон шакли нави ?арз - ?арзи омехтаро ба миён овард, ки ба шакл?ои боло? (?арз?ои молию пул?) асос ёфта буд.
?арзи омехта – ?арзест, ки ?арздор метавонад онро дар шакли моли ва ё пули баргардонанд яъне каси ?арзи мол? гирифта метавонанд ба ?ои мол арзишашробаргардонанд ва баръакс каси ?арзи пул? грифта метавонанд дар асоси розигии ?арздода истифода мешавад.
Пешрафти мносибат?ои ?арзи боиси дар асоси ?арзи омехта  па?до шудани ?арзи ти?орат? гардид.

         Вобаста ба он, ки ?арз?о аз ?ониби к? дода шудаанд ва ё он?оро к? истифода мекунад, ба шакл?ои зерин ?удо мешаванд:

?арзи ти?орат? аслан байни худи корхона?ои исте?сол? (ба ?арз додани ашёи хом, и?роиши кор, хизматрасон?) ва байни он?ою муассиса?ои савдо истифода мешаванд. Фурўшанда – корхонаи исте?сол? моли худро бао шарти баъди фурўш баргардонидани пули он ба харидор меди?ад ва ё баръакс, харидор (масалан, корхона?ои савдо) бо ма?сади хариди мол?ои серталаб пулик онро пешаки ба корхона?ои исте?сол? меди?ад. Ин шакли ?арз бештар байни фурўшандаю харидори боэътимод ва ё ?ангоми ба савдо баровардани мол?ои нави ба мардум ношинос, мол?ои пештар ба савдо нарафта ва ?олат?ои ба ?амин монанд, ин чунин ?ангоми боварии фурўшанда ба баъдан савдо шудани мол?ои навбаромаду серталаб истифода мешавад.
?арзи ти?орат? дар ?амъи умумии савдо имрўз?о дар кишвар?ои аврупо? ?ойи намоён иш?ол мекунад. ?амаи ширкат?о (аз он ?умла ширкат?ои мошинбарор?) таёранд моли худро ба ?арз ди?анд. Пешни?од?ои зиёде ?аррўза аз ?ониби ширкат?ои исте?солкунандаи атриёт, либос ва ?айра дар шакли брошюраю китоб?ои рекламав? ба сру?аи одамон фристода мешавад. Ро?и дигари чунин намуди пешни?од сайт?ои интернет? аст, ки дар он?о молу хосият?ои он?о, нарху гарави хизматрасон? ва шарт?ои ба ?арз доданашон ?айд шудааст.
Асоси пешрафти ин шакл ?арз муносибат?ои зичи фурўшандагон харидорон аст. Дар шароити ра?обати сахти  бозори фурўшандагон доимо дар ?усту?ўйи ро??ои муфидтари ?алби харидоронанд. Мносибат?ои дурру дароз байни корхона?ои исте?солию корхона?ои савдо боиси пайдоиши боварии байни ?амдигар? ва истифодаи чунин шакли мносибат?о гардидааст. 
Он дар навбати худ яке асос?ои пешрафти исте?солоту муомилот аст.
?арзи ти?оратиро вобаста ба мў?лату тартиби баргардонидани он ба намуд?ои зерин ?удо намудан мумким аст:
-?арзи ти?оратии дар момилоти муайян (ани?) баргардонидашаванда;
-?арзи баъди фурўши мол баргардонидашаванда (консигнатсия);
-?арзи ?исм ба ?исм дар асоси талабномаи фурўшанда баргардонидашаванда.
?ангоми истифодаи намуди аввал харидор баъди ?абули мол ба фурўшанда вексел меди?ад, ки дар он мў?лати ани?и додани пул ?айд шудааст ва ё мувофи?и шартномаи тарафайн фурўшанда баъди додани мол ба суро?аи харидор ?у??ат?ои ба мол дахлдор ва талабномаи пулгириро мефиристад. Харидор баъди ?абули ?у??ат?о талабномаи пулгириро бо розигии худ оид ба додани пули мол дар мў?лати муайяншуда ба бонки хизматрасонаш пешни?од мекунад. Бонк дар мў?лати муайяншуда мабла?и дар вексел ва ё талабномаи пулгир? нишондодашударо аз сурат?исоби харидор ба сурат?исоби фурўшанда мегузаронад.
Сол?ои охир маф?уми консигнатсия вирди забони то?икони то?икистон? гардидааст, ки ма?нояш аз исте?солкунандагон пешак? гирифтани молу баъди фурўши он додани пулаш аст. Агар мол ба фурўш наравад,  харидор метавонад онро ба со?ибаш баргардонад. Ин намуди ?арзи ти?орат? низ дар пешрафти исте?солоту муомилот са?ми худро дорад. Хусусан, сол?ои дар вазъи бў?рон ?арор доштани и?тисодиёти То?икистон то?ирони хори?? ба со?ибкорони то?икистон? молашонро ба консигнатсия медоданд, ки то як дара?а боиси пур кардани бозору ?онеъ гардонидани талаботи мардум гардида буд. То ба имрўз, ин намуди ?арзди?? байни то?ирони хори?ию дохилии боэътимод бо?и мондааст.
Намуди сеюми ?арзи ти?орати аслан байни фурўшандагону харидороне истифода мешавад, ки додугирифти зич доранд. Масалан, комбината шир ?аррўза ба ма?оза?ои зиёди корхона?ои савдо ма?сулоти шир? мефиристад. Барои корхонаи савдо пулгузаронии ?аррўза ба сурат?исоби комбинати шир муфид нест, бинобар ин, дар шартномаи байнашон басташуда тартиби ?исоббаробаркуние  нишон дода мешавад, ки мувофи?и он дар чанд рўз як бор ба сурат?исоби фурўшанда пул гузаронида мешавад. Масалан, комбинати шир ?ар са?ар ма?сулоти шириашро ба ну?та?ои савдо мерасонад, вале ?ар ?афта як бор ба корхонаи савдо талаб­номаи пулгир? мефиристад, ки дар он мабла?и ?арзи як?афтаинаи корхонаи савдо нишон дода шудааст. Корхонаи савдо дар ?олати роз? буданаш ?арзи комбинати шир?о пардохт мекунад. Байни корхона?ои истехсол? низ ин намуди ?арз метавонад истифода шавад. Масалан, корхонаи алюмини метавонад ма?сулоташро ба корхонаи дегистес?олкун? дода, талаб кунад, ки пули он вобаста ба истифодаи алюминий дар раванди исте?сол? ?исм-?исм пардохта шавад.
Истифодаи ин ва ё он намуди ?арзи ти?орат? аз шароити бозору сиёсати дохилии корхона?ои исте?солию савдо ва со?ибкорони ало?ида вобаста аст. Корхона?ое, ки моли серталаб доранд, метавонанд шарт?ои сахттарро пешни?од кунанд. Масалан, талаби баланди бозори ча?ониро ба пахтаю алюминийи то?ик ба инобат шрифта. ?укумати То?икистон соли 1995 ?арор ?абул кард, ки харидорони ин мол?о бояд пулашро пешак? ди?анд ва то ?ол (соли 2008) ширкат?ои хори?? ин талабро риоя мекунанд.
3. ?арзи бонк?
?арзи бонк? яке аз шакл?ои аз ?ама маъмули муносибат?ои ?арзист, ки дар ?амаи кишвар?о васеъ истифода мешавад. Он тан?о аз ?ониби бонк?ою муассиса?ои молиявии ?айрибонкие дода мешавад, ки барои чунин намуди фаъолият  и?озатномаи бонк? марказиро доранд.
Истифодакунандагони ?арзи бонк? ширкату корхона?о, со?ибкорон, сохтор?ои давлат? ва а?ол? мебошанд. Тартиби додану баргардонидани ?арз, фоиз ва масъала?ои дигари ба он дахлдорро шартномаи ?арзие, ки байни ?арзди?андаю ?арзгиранда баста шудааст муайян мекунад.
?арзи бонк? аз ?арзи ти?орат? бо хусусият?ои зеринаш фар? дорад: а) агар ?арзи ти?орат? аз ?ониби корхонаю ташкилот?о дода шавад, ?арзи бонк? тан?о аз ?ониби муассиса?ои ?арз? (бонк?о ва муассиса?ои молиявии ?айрибонк?) дода мешавад;
б) ?арзи ти?орат? бефоиз аст ва ё фоизи каме дорад, ки ба нархи мол ?амро? шудааст. Фоиз доштани ?арзи бонк? бошад, ?атмист;
в) дар аксари маврид?о мў?лати ?арзи бонк? нисбат ба мў?лати ?арзи ти?орат? дарозтар аст;
г) ?арзи бонк? дар асоси шартномаи махсуси ?арз? дода мешавад, ?арзи ти?орат? ба шартномаи ?амкор?, ки ма?сади асосиаш хариду фурўши мол аст, такя мекунад.
?арзи бонк? вобаста ба омил?ои зерин ба намуд?ои ало?ида чудо мешавад:
-  вобаста ба тарзи додани он:
а) ?арз?ои на?д? (бо ро?и додани пули на?д) ва ?айрина?д? (бо ро?и аз сурат?исоби бонк ба сурат?исоби ?арзгиранда гузаронидани мабла?и ?арз);
б) бозмабла?ди?? (refinancing) - хариди вексел?о бо нархи арзонтар, аз бозори байнибонк? харидани захира?ои ?арз?, ?арзгир? бо ро?и баровардани ў?дадоринома?ои бонк? (долговые обязательства);
в) ?арз?ои вексел?.
-  вобаста ба асъори ?арз: бо пули милл?, асъори ?арзди?анда, асъори кишвари сеюм.
-   вобаста ба гарави ?арз: таъминбуда ва таъминнабуда. ?арз?ое, ки дар асоси ба гарав гирифтани моликияти ?арзгиранда дода мешаванд, ?арз?ои таъминбуда мебошанд. ?арз?ои бегарав ба намуди дуюм дохил мешаванд. Масалан, ?арз?ое, ки бонк?о ба кормандони худ меди?анд, дар аксари холат?о гарави моликияти надоранд.
-  вобаста ба ми?дори иштироккунандагон: ду?ониба (бонку ?арзгиранда) ва бисёр?ониба (консорсиуми бонк?о ва ?арзгиранда ё ?арзгиранда?о).
-  вобаста ба муддати истифодаи ?арз: кўто?муддат, миёнамуддат ва дарозмуддат.
?арз?ои кўто?муддат асосан барои хариди ашёи хому пўшонидани харо?от?ои исте?сол? ва ташкили захира?ои мол? дар со?аи савдо истифода мешаванд. Мў?лати истифодаи ин ?арз?о то як сол аст. ?арз?ои мў?лати истифодаашон аз як то се сол ба ?арз?ои миёнамуддат дохил мешаванд. Ин намуди ?арз?о бештар барои азнавкунии исте?солот, пўшонидани харо?от?ои корхона?ои  кишоварз? истифода мешавад. ?арз?ои дарозмуддат он?оеанд, ки муддати истифодаашон аз се сол зиёд буда, барои хариди та??изот, сохтмони иншоот?о, васеъкунии исте?солот бо ро?и вориди технологияи нав ва ма?сад?ои дигари инвеститсион? дода мешаванд.
-  вобаста ба ма?сади истифодаи ?арз:
а) барои зиёд кардани сармояи асос? (хариди та??изоти хозирзамон, сохтмони бино?ои нав, васеъ кардани исте?солот);
б) барои мува??атан пурра кардани восита?ои гардон (сармояи гардон);
в) барои ?онеъ
-  вобаста ба ?удуди ?арз:
а) ?арзе. ки тамоми мабла?аш дар як бор дода мешавад;
б) ?арзи ?удуддошта (овердрафт, ?арзи ма?дуд).
Овердрафт (Overdraft) муносибати ?арзиест, ки мувофи?и он бонк ба ?арзгирандаи боэътимод дар ?олати зарур? (бе пешни?оди талабнома) то мабла?и муайян (10-15 фоизи ?а?ми умумии мабла??ои дар як мо? ба сурат?исоби ?арзгиранда воридшаванда) ?арз меди?ад. Ин намуди ?арзди?? дар кишвар?ои аврупо? хеле маъмул аст. Ра?обати сахти байнибонк? барои ?алби мизо?он бонк?оро ма?бур кардааст, ки шакл?ои нав ба нави хизматрасониро пешни?од кунанд. Овердрафт низ яке аз шаклхои хизматрасон? аст. Агар барои истифодаи дигар шаклу намуд?ои ?арз мизо? ба бонк муро?иат кунад, ин намуди ?арз ба таври автомат? дода мешавад. Байни мизо?у бонк оид ба истифодаи ин намуди ?арз шартнома баста мешавад ва дар ин асос талабнома?ои пулгирии ба номи мизо? омада, новобаста аз набудани пул дар сурат?исоби он пардохта мешаванд. ?арзи овердрафт баробари ба сурат?исоби мизо? ворид шудани пул баргардонида мешавад.
?арзи ?удуддошта (Creditline) намудест, ки ?удуду шарт?ои муайян дорад. Мувофи?и шартномаи ?арз? мизо? метавонад то ?удуди муайяншуда (масалан, 1 миллион сомон?) ?арз гирад. Дар ?олати зарурати гарифтани ?арзи нав мизо? бояд ?исме аз ?арз?ои пешинаро баргардонад, зеро мабла?и умумии ?арз?ояш набояд аз 1 миллион сомон? зиёд бошад.
-  вобаста ба тартиби баргардонидани ?арз:
а) ?арзе,  кидар охири мў?латаш баргардонида мешавад;
б) ?арзе. ки ?исм-?исм дар давоми мў?латаш баргардонида мешавад.
Имрўз?о дар охири мў?лат баргардонидани ?арз бештар дар байни со?ибкорони миёна?ол расм шудааст. ?арздор ?арзро тамоми мў?лат истифода карда, дар охир пурра бармегардонад. Тартиби дигари ?арзадокун? ?исм ба ?исм баргардонидани он то охири мў?лат аст. Ин намуди ?арзгир? вобаста ба муфид будани он аз ?ониби корхона?ои исте?сол? васеъ истифода мешавад.
- вобаста ба фоизи ?арз:
а) ?арз?ои фоизашон ани? муайяншуда;
б) ?арз?ои фоизашон та?йирёбанда дошта.
Дар намуди аввал бонку ?арзгир фоизи ?арзро ани? муайян карда, дар шартнома нишон меди?анд ва ?арзгирифта новобаста аз дигар шудани фоизи бозор?,  ?арзашро бо фоизи шартномав? бармегардонад. Дар шароити бў?рони и?тисод?, ноустувор будани нарх?о (фоиз нархи ?арз аст) ва та?йир ёфтани сат?и таваррум бонк?о бештар намуди дуюми фоизбандиро истифода мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ?ангоми дигар шудани фоизи бозор?, фоизи ?арзи ?арздор низ мутоби?ан дигар мешавад.
4. ?арзи давлат?
?арзи давлат? ?арзи дохилиест, ки ё аз ?ониби давлат ба а?олию корхона?о ва ё аз ?ониби он?о ба давлат дода шудааст. ?арзи давлат? аз бу?ети кишвар ва бо фоизи кам дода мешавад. Сарчашмаи он бу?ети ?ум?уриявист, ки ?укумат дар ?олат?ои зарур? аз ?исоби он ба бу?ет?ои вилоят?, но?иявию ма?алл? ?арз меди?ад. ?укумат метавонад мабла??ои аз талаботи бу?еташ зиёдатиро ба корхона?ои давлат? низ ба ?арз ди?ад.
Толати дигаре, ки зарурати истифодаи ин ?арзро ба миён меорад, аз ?ониби бонк?ои ти?орат? надодани ?арз ба корхона?ои давлат? ва ?айридавлат? хаст. ?укумат дар ?олат?ои ало?ида бо ро?и додани ?арз?ои имтиёзнок корхона?ои ?айридавлатиро низ дастгир? мекунад.
Намуди дигари ?арзи давлат? дароз кардани мў?лати андоз?ои пардохтнашуда аст. Дар То?икистон сол?о 1993-2003 чандин маротиба ?укумат мў?лати пардохти андози корхона?оро дароз кард, ки дар асл ин ?арз ба он корхона?о буд. Ин намуди ?арз дар адабиёти и?тисод? ?арзи андоз? (налоговый кредит) ном дорад. Дар аксари кишвар?о (масалан, Руссия) тартибу шарт?ои додани чунин ?арз дар Кодекси андоз муайян шудааст.
Замонатнома?ои (гарантиийные письма) ?укумат ба корхонаю ташкилот?ои дохил? низ ?арзи давлат? ?исоб мешаванд. ?исме аз бонк?ои ти?орат? ба корхона?ои давлат?, ки зарароваранд, тан?о дар асоси замонатномаи ?укумат ?арз меди?анд. Дар асл, ?укумат дар асоси замонатномаи додааш баргардонидани чунин ?арзро ба ў?даи худ мегирад.
Намуди дигари ?арзи давлат? вом?оеанд, ки а?олию корхона?о бо ро?и харидани вомбарг?о ба ?укумат меди?анд. ?укумати хар кишвар бо ма?сади ?алби пул?ои мува??атан озоди а?олию корхона?о вомбарг (займ) бароварда мефурўшад. Вазорати молияи ?ум?урии То?икистон низ аз соли 1995 ин?ониб вомбарг?ои худро дорад, ки аслан ба а?ол? фурўхта мешаванд. Ба таври дигар, ин як намуди ?арзди?ии а?ол? ба давлат аст.
Вазорати молия инчунин аз номи ?укумат ?о?аз?ои ?иматнок бароварда, дар бозори аввалиндара?а мефурўшад. Сол?ои 1997-2002 бо ин ро? ?укумат аз корхона?ою бонк?о ?арз гирифта, норасоии (deficit) бу?етро пур мекард. Баъдан, бо сабаби аз меъёр зиёд и?ро шудани бу?ет (proficit) зарурати ин намуди ?арзгир? аз миён рафт.

5. ?арзи байналха??
?арзи байналхал?? ?арзест, ки аз ?ониби бонк  ширкат ё ?укумати як кишвар ба бонк ширкат ё ?укумати кишвари дигар дода мешавад.
Мав?удияти бозор?ои ?а?онии пул имкон меди?ад, ки бонк?о аз хамдигар мабла?и заруриро ба ?арз гиранд. Пешрафти интернету ба воситаи он савдо шудани восита?ои пулии озод муносибат?ои байнибонкиро зичтару суръати и?рои амалиёт?оро тезтар гардонид. Акнун новобаста аз фар?ияти ва?т байни кишвар?ои гуногун бозори интернет? доимо фаъол асту бонк?о аз ?ам ?арз мегиранд. Мў?лати истифодаи ?арз?ои байнибонк? гуногунанд: аз якшаба (overnight) то чандсола. Ма?сади ?алби он?о ?онеъ гардонидани талаботи ?арзии мизо?они бонк?о ва худи он?ост. Бонк?о барои ?онеъ кардани талаботи худ ва таъмини и?рои нишонди?анда?ои бонк? марказ? (масалан, нишонди?андаи пардохтпазир?) аз бонк?ои дигар ?арз мегиранд.
Ширкат?ою сохтор?ои дигари то?икистон?, ки бо ширкат?ои хори?? ?амкор? доранд, метавонанд аз бонк?ои кишвар?ои он?о ?арз гиранд. Ма­салан, ?укумати ша?ри Душанбе соли 1999 барои хариди автобус?ои «Икарус»-и дар мамлакати Венгрия исте?солшаванда аз Эксимбонки ?амин кишвар ?арзи сесола гирифта, онро дар мў?лати муайяншуда баргардонд. Ин та?риба аз ?ониби дигар ширкат?ои то?икистон? низ васеъ истифода мешавад. Хусусан, он?о аз бонк?ои ти?оратии Руссияю ?азо?истон, ки ?амкорони наздики То?икистонанд, ?арзи зиёд мегиранд.
Намуди дигари ?арзи байналхал?? ?арзи байни ?укумат? мебошад. Ма?сади ?алби ин ?арз?о аксаран ?алли муммо?ои зерин аст:
-пўшонидани касри бу?ет. ?исми зиёди ?арз?ои сол?ои 1993-2003 гирифташуда бевосита барои пўшонидани касри бу?ет истифода шудаанд.
- ?алли муаммо?ои озу?авор?. Масалан, соли 1993 Итти?оди Аврупо ба ?укумати То?икистон барои хариди ?алла аз бозори ?а?он? 70 млн. доллари амрико? ?арзи имтиёзнок дод, ки он сол?ои 2000-2007 баргардинида шуд.
- хизматрасон? ё баргардонидани ?арз?ои хори??. Соли 2000 Итти?оди Аврупо талаб кард, ки То?икистон ?арзи соли 1993 гирифтаашро баргардонад. Азбаски вазъи молиявии кишвар хуб набуд, ?укумат хо?иш кард, то мў?лати ?арз дароз карда шавад. Итти?оди Аврупо ба ин роз? нашуда, ро?и дигари ?алли муамморо пешни?од кард. Дар нати?а, Итти?оди Аврупо дар асоси шартномаи нав ба То?икистон 35 млн. доллари амрико ?арзи бебозгашт дод. То?икистон бадин восита ?ар соле 15 млн. доллар? дода, ?арзи Итти?оди Аврупоро пурра баргардонд.
- ташкили захира?ои асъории кишвар. Масалан, ташкили захира?ои асъории То?икистони тозаисти?лол бо гирифтани ?арз аз сохтор?ои молиявии байналхал?? шурўъ шуд.
-  ёрдами ?арб?. Ташкили ?увва?ои мусалла? ва бо лавозимоти ?арб? таъмин кардани он яке аз ма?сад?ои гирифтани ?арз аз ?укумати кишвар?ои дигар мебошад.
Ма?сади асосии ?арзди?ии байни?укумат? гирифтани фоида набуда, ?имояи манфиат?ои ?арзди?анда бо ро?и аз ?ониби кишвари ?арзгиранда дастгир? кардани он дар ?алли масъала?ои сиёсии байналхал??, додани имтиёз ба ширкат?ои кишвари ?арзди?анда, ро? додани сармояи он ба со?а?ои сердаромади и?тисодиёт ва ?айра мебошад.
?арзи байналхал?? низ мисли дигар ?арз?о намуд?ои пулию мол? дорад. Агар кисме аз кишвархо ва сохтор?ои молиявии ба?налхалк?, ба монанди Хазинаи байналмилалии асъор, Бонк? ?а?он? ва ?айра ба То?икистон ?арзи пул? дода бошанд, ?исми дигар, ба монанди кишвар?ои ?амсоя ?арзи мол? (гандум, газ, бар? ва ?айра) додаанд.

6. ?арзи истеъмол?
?арзи истеъмол? ?арзест, ки ба одамони ало?ида барои таъмини талаботашон дода мешавад. Он метавонад пул? ва ё мол? бошад.
?арзи истеъмолии пул? ба ша?рвандон барои сохтмони хона, хариди ?итъаи замин, ?евон, гирифтани маълумоти ол? ва ма?сад?ои дигар дода мешавад. Дар кишвар?ои аврупо?, ИМА, Канада, Австралия ва ?айра аксари хона?ои нав аз ?исоби ?арз сохта мешаванд. Мў?лати баргардонидани ин ?арз вобаста ба вазъи молиявии ?арздор то 40-50 сол давом мекунад. Дар баъзе аз мамлакат?ои араб (масалан, Арабистони Сауд?) баробари хонадоршав? ба ?авонон чунин ?арз?ои имтиёзнок меди?анд. ?евону дигар лавозимоти хонаро низ аз ?исоби ?арз харидан мумкин аст. Барои ин му?им аст, ки ?арзгиранда ?ойи кор, мо?онаи доим? ва рафтори шоиста дошта бошад.
Намуди дигари он ?арз барои гирифтани маълумоти ол? аст. Дониш?ўёни ба мактаб?ои ол? дохилшуда дар ?исме аз мамлакат?о (масалан, Шо?игарии Белгия, Люксембур, Британияи Кабир) метавонанд пули хонданро аз ?исоби ?арз дода, баъдан дар давоми чанд сол онро баргардонанд.
?арзи истеъмолии мол? аслан аз ?ониби корхона?ои сохтмон? ?ангоми сохтан ё таъмир кардани хона ва гирифтани пули кор баъди чанд ва?т, корхона?ои савдо ?ангоми додани молу баъдан гирифтани пули он дода мешавад.
Яке аз ро??ои додани ?арзи истеъмол? ро? додан ба овердрафт (overdraft) хангоми хариди молу и?рои кор ё хизматрасон? мебошад. Дар кишвар?ои пешрафта ?исоббаробаркун? ба воситаи корт?ои бонк? ан?ом дода мешавад ва ?ангоми басанда набудани ба?ияи сурат?исоби мизо? бонк ба таври автомат? ба ў ?арз меди?ад. Мабла?и ?арз аз мо?онаи мизо? вобаста аст ва баробари ба сурат?исоб ворид шудани мо?она баргардонида мешавад.

Просмотр: 5685