Дата: 2016-05-30
Су?уртаи амвол? ин системаи муносибат?ои су?урташаванда ва су?уртакунанда оид ба расондани хизмати су?урта ба су?урташаванда мебошад, ва?те ки ?ифзи манфиати амволии вай ба со?иб?, истифода ва ихтиёрдории амвол ало?аманд бошад. Бинобар ин су?урташавандагони су?уртаи амвол? шахсони ?у?у?? ва ё шахсони во?еие буда метавонанд, ки манфиат?ои амволии он?о ба со?иб?, истифода ва ихтиёрдории амвол ало?аманд аст. Таъиноти и?тисодии су?уртаи амвол аз ?уброни зарари дар нати ?аи ?олати су?уртав? ба миёномада иборат аст.
Дар су?урта зери маф?уми амвол ма ?мўи ашё?о ва арзиш?ои моддие фа?мида мешавад, ки дар со?иб?, истифода ё корфармоии ягон шахс (шахси ?у?у?? ё во?е?) во?еъ аст. Та?ти маф?уми амвол дар су?урта, на тан?о ашёи мушаххас ё объект (бино, автомобил, дарахтзор, ?айвонот ва ?айра), инчунин гурў?и объект?о, масалан, ?убури газ, бор, мабла?и пул? фа?мида мешавад. Амвол ба гурў??ои ман?ул (?амаи он чизе, ки метавонад аз як ?о ба ?ои дигар инти?ол ёбад) ва ?айриман?ул (замин ва тамоми он чи, ки бо замин ало?аманд аст - бино, иншоот, дарахтзор ва ?айра, ки аз як ?о ба ?ои дигар инти?ол дода намешаванд) та?сим мешавад.
Амволи су?урташуда гуфта он арзиш?ои моддиеро мегўянд, ки бо су?уртаи ?атм? (аз рўи ?онун) ё бо шартнома?ои су?уртаи ихтиёр? фаро гирифта шудаанд.
Ба ?айси су?урташаванда на тан?о моликони амвол, балки дигар шахсони ?у?у?? ва во?еие, ки барои ниго?дори амвол масъуланд, ба ?исоб мераванд.
Бо ма?сад?ои су?урта амвол аз рўи объект?ои ха ?агидор?, ки ба он?о тааллу? доранд, тасниф карда мешаванд. Амвол - ба амволи корхона?ои саноат?, кишоварз? ва хо ?аги?ои фермер?, амволи ша?рвандон ?удо карда мешаванд.
Манфиат?ои ша?рвандон, корхона?о ва ташкилот?о, ки ба со?иб?, истифода ва идоракунии амволи ба он?о тааллу?дошта ало?аманданд, ?ангоми осеб дидани амвол, нобудшавии он, ?амчунин дар мавриди гумшаваии он метавонад халалдор шаванд. Осеббин?, нобудшав? ё гумшавии амвол бо ?ар сабаб рух доданаш мумкин аст. Су?урта бошад, тавре маълум аст, манфиат?ои амволиро тан?о дар он ?олат ?ифз (?имоя) менамояд, ки агар сабаб?ои халалдорсозии ин манфиат?о хусусияти э?тимол? ва тасодуф? бошта бошанд.
Осеббин?, нобудшав? ва гумшавии амволро дар та ?рибаи су?уртав? зарар ва объекти пўшонидани су?урта меноманд, дар ма ?мўъ, як ?оя бо сабаби фарорасии он?о, ?одисаи (?олати) су?уртав? ном мегиранд. Объект?ои пўшидани су?урта барои он ?айд карда мешаванд, ки дар ?оида?ои су?уртаи амволи мушаххас вариант?ои даркории пўшонидани су?урта ани? му?аррар карда шаванд.
Ба су?уртаи амвол? метавонанд ин?о ?уброн карда шаванд (дар ма ?мўъ ё дар ало?идаг?):
- арзиши пурраи амволи дар нати ?аи ?одисаи (?олати) су?уртав? осебдида ё бар?амхурда ё харо ?от оид ба бар?арорсозии амвол ва ё ?исми ин арзиши (харо ?от);
- даромад?о (ё ?исме аз он?о), ки су?урташуда бинобар осебёб? ё гумшавии амвол дар нати ?аи ?одисаи (?олати) су?уртав? гирифта натавонистааст.
Барои су?урта (пўшонидани су?урта) амволи зерин ?абул карда мешавад:
- бино?о (исте?сол?, маъмур?, и ?тимо?-мадан?, таъиноти ?амъият?);
- иншоот?о (манора?о, бур ??о, агрегат?о ва дигар дастго??ои исте?солию техник?);
- та ??изот (комуникатсия?о, система?о, дастго??о, станок?о, мошин?ои та?милкунанда ва ?уввади?анда ва дигар механизм?ою асбоб?ои таиноти исте?солию техник?);
- хона?ои исти?омат?, бўстонсаро?о, хона?ои бо?дор? ва тобистона, кемпинг?о, база?ои истиро?ат? ва ?айра;
- бино?ои хо ?аг? (гараж?о, анбор?о, шипанг?о, майдонча?ои болопўшида, девор?о ва ?.);
- бино?ои ало?ида (квартира?о, ўто??о, кабинет?о, офис?о, лабаратория?о, сех?о ва ?айра);
- восита?ои на?лиёт (автомобил?о, трактор?о, электрокар?о, мотосикл?о ва механизм?ои худ?аракат, ки кор?ои на?лиёт?, боркашон?, ?осил?ундор? ва ?айраро и ?ро мекунанд);
- сохтмони нотамом;
- ма?сулот, мол, ашёи хом, мавод ва дигар арзиш?ои молию модд?;
- инвентар (мебел, ?и?оз);
- ашёи интерйер, ороиш;
- асбоб?ои бар?ии рўзгор (компютер?о, телевизор?о, радио?о, магнитофон?о, яхдон?о, мошина?ои ?омашў? ва ?айра);
- ашёи хона ва истифодаи шахс?;
- чорво (кишоварз?, хонаг?, экзотик?);
- дарахтзори бисёрсола;
- дигар амвол бо хо?иши су?урташаванда.
Агар байни су?урташаванда ва су?уртакунанда дар шартнома ?айди махсус мувофи?а нашуда бошад, пас барои су?урта ашёи зерин ?абул намешавад ( бо су?урта пўшонида намешавад):
- амволе, ки дар ниго?дор?, комиссия ё коркард ?арор дорад;
- металл?ои ?иматба?о дар сика?о ва масулот аз он?о, санг?ои ?иматба?о ё ним?иматба?о;
- ?о?аз?ои ?иматнок, облигатсия?о, пул?ои ?о?аз?, ?ар гуна ?у ? ?ат?о ва дафтар?ои коргузор?;
- дастнавис?о, плакат?о, на?ша?о, намуна?о ва шакл?о;
- асар?ои санъат, ?аргуна коллексия?о;
- дигар амволе, ки вобаста ба хусусияти он ?олат ва ё шарт?ои ниго?дор? су?уртакунандаро, нисбат ба имконият?ои таъмини су?уртав? ба шуб?а водор мекунад.
Шарт?ои су?уртаи амвол аз ?ониби су?уртакунанда вобаста ба талаботи маъмулии су?уртав? ташаккул меёбанд. Бинобар ин ?оида?ои су?урта аз рўи, масалан, ма ?мўи хусусият?ои намуди муайяни амвол (бино, автомобил, зироати кишоварз?, чорво), аз рўи комбинатсия?ои амвол, хавф ва ма ?мўии аломат?ои истифодаи амволи махсус (хавфи сохтмонию васлгар?, дузд? бо шикастани дар) тартиб дода мешаванд.
Нобудшавии пурраи амвол он ?олати амволи осебдида ба ?исоб меравад, ки агар харо ?оти бар?арорсозиаш аз арзиши аслии амвол бештар бошад. Оид ба баъзе намуд?ои су?уртаи амвол инчунин пурра бар?амхўрии ?а?и?иро фар? мекунанд, ва?те, ки амвол пурра нобуд шуда ё бебозгашт аз даст рафта, инчунин ?алокати пурраи конструктив? рух дода бошад.
Агар дар нати ?аи ?одисаи су?уртав? ?авопаймо ё автомобил сифати худро пурра гум карда бошанд ва бо ро?и таъмири му?аррар? барои истифода аз рўи таъинот бар?арор карданашон ?айриимкон бошад, он?о ба?алокатрасида (нобудшуда) ?исобида мешаванд. Осебёбии амвол - ?олате ?исобида мешавад, ки агар ба ?олати истифодабар? бо ро?и таъмири му?аррар? аз рўи таъинот овардани он?о имконпазир бошад.
Гумшавии амвол – ин аз со?ибии су?урташуда баромадан ё бо ягон сабаб аз даст додани он мебошад, ки аломат?ои ?алокат ё нобудшавиаш ву ?уд надошта бошад. Аммо на ?амаи ?одиса?ои гумшав?, дузд? ва ?орат барои пўшонидани су?урта асос мешаванд. Он тан?о ба шарте сурат мегирад, ки ?олат?ои зикршуда ба талаботи ?олати су?уртав?- э?тимолият ва тасодуфии во?еа ?авобгў бошанд. Бояд ба назар гирифт, ки ?уброни су?уртав? дар ?олате сурат намегирад, ки агар осеббин? ё гумшавии амволи су?урташуда дар нати ?аи амали бошууронаи су?урташуда ё фоидахўр рух додааст.
Су?урта аз ?исоби фоида?ои су?уртав?, ки су?уртакунанда таъсис меди?ад, ?амчун манбаи бойшавии беасоси су?урташуда буда наметавонад. Агар су?урташуда (фоидахур) ?асдан ба беасос гирифтани су?уртапул? азм карда бошад, су?уртакунанда ?у?у? дорад, ки пардохти су?уртаро инкор кунад. Су?уртакунанда инчунин бо ?уброни дахлдори зарар аз рўи шартнома аз пардохт озод карда мешавад, агар су?урташуда онро дар ?олати мазкури су?уртав? ба пурраг? гирифта бошад.
?олат?ои мушаххаси су?уртав?, ки дар шартномаи ин ё он амвол зикр мешаванд, аз рўи хислати хавфи су?уртав? – ?одисаи э?тимолии ба манфиат?ои амволии су?урташуда зараррасонанда, муайян мегарданд. Хислати хавфи су?уртав? бо созишномаи байни су?урташаванда ва су?уртакунанда му?аррар карда мешавад.
Су?уртакунандагон ба су?урташаванда зарари аз осебёб? расида ё гумшавии амволро дар ?олат?ои зерин метавонанд ?уброн намоянд:
- сўхтор (тасодуфан ба амалой? ва па?ншавии оташ ба ашё, дар дохили ашё, ё аз ашё ба ашё), задани бар?, таркиши гази дар рўзгор истифодашаванда;
- бўрон, девбода, жола, сел, обхез?, фурўрав?, ярч ва амсоли ин;
- афтидани аппарат?ои парвозкунанда, шикастапора?ои он?о ва дигар асбоб?о;
- таркиши дег?о, амбор?ои сўзишвор? ва ?убур?ои на?ли сўзишвор?, мошин?о;
- аппарат?о ва дигар асбоб?о;
- садамаи шабака?ои обгузар, гармиди??, зиддисўхтор ва корез;
- бо?амбархўр?, зер кардан, зарба, афтидан, чаппа шудан;
- ?айриму?аррар? барои ма?алли мазкур баромадани об?ои зеризамин?, фурўрав? ва нишастани замин;
- гузаштани об аз бино?ои ?амсоя (дигар бино?о);
- катъи пешбининашудаи бар?, таъминоти об, гармиди??;
- сўхтори дохили асбоб?о, аппарат?о, дастго??ои бар?? бар асари таъсири ?увваи бар? ба он?о;
- дузд? бо шикастани дар;
- дуздию ?оратгар?;
- амали бад?астонаи шахси сеюм;
- нога?он за?ролудшавии чорво, сармозании он?о, ?ар?шав?, осеббинии садамав?, ки боиси ма ?буран сар задани чорво ё ?алокати он мешавад;
- дигар ?одиса?ои аз талабот? су?урташуда ва бо мувофи?аи су?уртакунанда бармеоянда.
Бо ?оида?ои су?уртаи амвол? аксар ва?т шарт?ои ?уброни иловагии зарар?о му?аррар мегарданд, ки метавонанд дар нати ?аи сар задании ?олати су?уртав? пайдо шавад.
Чунонч?, зарари шахси су?урташуда метавонад аз талафи даромад?о, ки ба сабаби зарар дидани (гум шудани) амвол ё дар нати ?аи пардохт?ои пешбининашуда бар асари ?олат?ои ?одисаи су?уртав? ба миён ояд. Масалан, дар нати ?аи сўхтор метавонад зарари дар нати ?аи аз байн рафтани и ?орапул?, ё зараррасон? ба амволи ашхоси дигар ба амал ояд, ?амчунин зарар?о аз боз истодани исте?солот, савдо, хизматрасон? метавонанд ба ву ?уд оянд.
Аммо чунин шароит оид ба ?уброни иловагии зарар?о тан?о бо созишномаи махсуси тараф?о ва ало?ида нишон додани он?о дар полис, ё бо ро?и бастани шартнома мавриди истифода ?арор мегиранд.
?ангоми бастани шартномаи су?уртаи амвол? ?олат?ое ?ам эзо? дода мешаванд, ки бо су?урта фаро гирифта намешаванд. Чунонч?, су?уртакунандагон зарар?оеро ?уброн намекунанд, ки дар нати ?аи ?олат?ои зерин рўй додаанд;
- нияти бад ва беэ?тиётии да?алонаи су?урташуда, фоидахўри вай;
-но?иси?ои амвол, ки ба су?урташуда то бастани шартнома маълум буданд;
- худ аз худ даргир?, пўсидан, каррозия ва дигар осеб?ои табиии амвол;
- ?ама гуна амалиёти ?арб?, ?умбиш?ои гуногуни ша?рванд?;
- мусодира, ?абс, фармоиши ?окимиятдорон;
- амал ва о?ибат?ои энергияи ядро?.
Подоши су?уртав? оид ба су?уртаи амвол мо?иятан ?уброни ?исмии зарар мебошад. Дар моддаи 6-и ?онуни ?ум?урии То ?икистон «Дар бораи су?урта» му?аррар шудааст, ки подоши су?уртав? аз ?а ?ми зарари бевоситаи амволи су?урташудаи су?урташаванда ё шахси сеюм, зиёд буда наметавонад, агар дар шартномаи су?уртав? пардохти подоши су?уртав? дар ?а ?ми мабла?и муайян нишон дода нашуда бошад.
Талофии (подоши) су?уртав? бо ро?и ?исоби зарар?о муайян карда мешавад, ки дар асоси аризаи су?урташаванда ва санади су?урта (сертификати садамав?) сурат мегирад. Санади су?уртав? аз ?ониби су?уртакунанда ё шахси ваколатдори ў тартиб дода мешавад. ?ангоми зарурат су?уртакунанда маълумотеро, ки бо ?одисаи су?уртав? вобаста аст, аз ма?омоти ?ифзи ?у?у?, бонк?о, муассиса?ои тибб? ва дигар корхона?о, муассиса?о ва ташкилот?ои дорои чунин маълумот?о, дархост менамояд.
Моддаи 17-и ?онуни ?ум?урии То ?икистон «Дар бораи су?урта» корхона?о ва ташкилот?оро вазифадор менамояд, ки ба су?уртакунанда?о тиб?и дархосташон маълумот?ои ба ?одисаи су?уртав? ало?аманд, аз ?умла маълумоти дорои сирри ти ?оратиро, пешни?од намоянд.
Дар айни замон су?уртакунандагон барои ошкор кардани он?о дар ?ар шакл, ба истисное ?олат?ое, ки ?онунгузор? пешбин? намудааст, ?авобгар мебошанд. Су?уртакунанда ?амчунин ?у?у? дорад, ки худаш бо ном тад?и?оти су?уртавии зарарро гузаронад ва ё и ?рои онро ба ташкилот?ои махсус супорад.
?ангоми ?алокати пурра нобудшав? ё гумшавии амвол ?а ?ми подош дар асоси арзиши амвол, ки дар шартнома нишон дода шудааст, бо тар?и арзиши бо?имонда?ои барои исте?солот ва ё фурўш коршоями он, муайян карда мешавад. ?ангоми ?исман зарар дидани амвол, подош аз андозаи ?исми муайяни арзиш аз рўи шартномаи су?уртав? пардохта мешавад, агар амвол дар ин ?олат бар?арор карда нашавад. Зарари дар нати ?аи харо ?оти иловаг? пайдошуда, масалан, харо ?от барои ба тартиб овардани амволи зарардида (?унучин, демонтаж ва ?.) аз тарафи су?уртакунанда подош мешавад, агар дар шартнома ин ?олат махсус ?айд карда шуда бошад.
?ангоми зарарбин? ё талафёбии амвол дар нати ?аи ?одисаи су?уртав?, ки дар шартнома пешбин? шудааст, су?урташаванда ў?дадории зеринро ба худ мегирад:
- бетаъхир (дар мў?лати на камтар аз се шабонарўз) дар ин бора ба су?уртакунанда хабар ди?ад;
- ?амаи чора?оро нисбати кам кардани зарар ва на ?от додани амвол андешад;
- дар бораи сар задани ?одисаи су?уртав? ба ма?омоти дахлдор (милиса, ма?омоти давлатии назорати сўхтор, хадамоти садамав?) хабар ди?ад;
- амволи зарардидаро, агар ?олат хатарнок набошад, то азназаргузаронии су?уртакунанда (намояндаи он) дар ?амон ?олате, ки ба он дар нати ?аи ?одисаи су?уртав? расидаст, ниго? дорад;
- ба су?уртакунанда (намояндаи он) имконияти бемонеа аз назар гузаронидан ва тафтиши амволи зарардидаро бо ма?сади муайян кардани сабаб, андозаи зарар ва дигар ?олат?ои сар задани ?одисаи су?уртав?, фаро?ам оварад;
- ба су?уртакунанда тамоми маълумоти зуруриро пешни?од намояд, инчунин ба ў ?у ? ?ат?ои заруриро барои муайян кардани ?одисаи су?уртав? ва андозаи зарар дастрас кунад.
Су?уртакунанда ?а? дорад ?уброни зарарро ба су?урташуда рад намояд, агар бо сабаби риоя нагардидани талаботи зикршуда аз ?ониби су?урташуда му?аррар кардани ?олат?ои зарур? барои ?абули ?арор оид ба пардохти су?уртав? ?айриимкон бошад, ё афзоиши назарраси андозаи зарар сурат гирад.
Мабла?и талофии (подоши) су?уртав? дар су?уртаи амвол?, чун пардохти су?уртав? дар су?уртаи шахс?, метавонад бо фармоиши су?уртакунанда ба су?урташуда пардохта шавад. Мав?еи су?урташуда дар су?урта хусусияти худро дорост, ки агар ?ангоми рух додани ?одисаи су?уртав? ?олати барои рад намудани пардохти су?урта ?амчун асос хизматкуна ба ву ?уд ояд, он го? ў (су?урташуда) барои гирифтани талофии су?уртав? ягон ?у?у? пайдо намекунад.
?ангоми су?уртаи амвол, чун дар су?уртаи шахс?, мабла?и су?урта тиб?и шартномаи су?урта муайян карда ва эзо? дода мешавад.
Мабла?и су?урта - ин мабла?и пулиест, ки дар шартномаи су?урта муайян гардида, ва ё аз тарафи ?онун му?аррар шудааст, вобаста ба он андозаи са?ми су?уртав? ва пардохти су?уртав? му?аррар карда мешавад, агар дар шартнома ё ?онунгузор? чизи дигаре нишон дода нашуда бошад. Бо ?онуни ?ум?урии То ?икистон «Дар бораи су?урта» ?а ?ми ?аддии мабла?и су?уртав? му?аррар карда мешавад, ки он аз арзиши во?еии амвол дар ла?заи баста шудани шартнома зиёд буда наметавонад. Чунин арзиш, ки дар шартнома нишон дода шудааст, арзиши су?уртавии амвол номида мешавад.
Агар мабла?и су?уртавии дар шартномаи су?урта муайяншуда аз арзиши су?уртавии амвол баланд шавад, пас шартнома дар ?амон ?исмати мабла?и су?уртав?, ки аз арзиши во?еии амвол дар ла?заи бастани шартнома баланд мебошад, эътибор надорад.
Дар асоси меъёри мазкур дар ?оида?ои су?уртаи амвол? су?уртакунанда аксар ва?т пардохтро аз рўи принсипи ба низоми таъминоти су?уртав? мутаносиб, му?аррар мекунад. Аз рўи ин низом подоши су?уртав? дар андозаи ?амон ?исмати зарар пардохта мешавад, ки онро нисбати мабла?и умумии су?уртав? аз рўи шартнома бар арзиши су?уртавии амвол ташкил меди?ад. Ба дигар маън?, ва?те ки мабла?и су?уртав? аз арзиши аслии су?уртавии амвол камтар аст, андозаи подоши су?уртав? муттаносибан ба нисбати мабла?и су?уртав? бар арзиши су?уртавии амвол кам мегардад.
Масалан, агар ПС –пардохти су?уртав?; C – мабла?и су?уртав? аз рўи шартнома; ЗВ – зарари во?е?; АВ – арзиши во?е? бошад, пас
?айр аз низоми муттаносиби (баробар?иссавии) таъминоти су?уртав? дар та ?рибаи су?уртав? инчунин дигар низом?ои таъминотро (аз рўи принсипи хатари якум, принсипи масъулияти ?адд?) истифода мебаранд.
Су?урта – хизмати пулакиест, ки онро су?уртакунанда пардохт менамояд. Пардохт дар чунин ?олат мукофоти су?уртавиест (су?уртапулист), ки су?урташаванда бояд мутоби?и шартномаи су?урта ё ?онун ба су?уртакунанда гузаронад. Су?уртапул? метавонад ?исса ба ?исса ба таври мў?латди?? супурда шавад. Давраи мў?латди?? бо мувофи?аи тарафайн эзо? дода мешавад. Аммо ?исми аввали су?уртапулии мў?латаш дарозкардашуда, маъмулан дар андозаи мушаххас, масалан, на камтар аз 35 фоизи мабла?и пардохт, му?аррар мегардад. Су?уртапул? аз ?ониби су?уртакунанда вобаста ба меъёр?ою тариф?ои дахлдор ?исоб карда мешавад, ки он?о дар навбати худ ба маълумоти омор?, нишондод?ои и?тисодии фаъолияти су?уртакунанда ва ?исоб?ои актуар? асос меёбанд. Аз ин гуфта?о чунин бармеояд, ки андозаи су?уртапул? вобаста ба тарифу андозаи мабла?и умумии су?урта муайян мегардад. ?ангоми мў?лати су?урта бештар аз як солро дар бар гирифтанаш - пардохти су?уртав? (ПС) аз рўи формулаи зерин ?исоб карда мешавад:
ПС = С · (Т · 100 · (М : 12),
ки дар он С – мабла?и су?уртав?; Т – меъёри тариф? бо фоиз; М – мў?лати су?урта бо мо??о (мо?и нопурра чун мо?и пурра ?исоб карда мешавад) мебошад.
Асос?ои методии ?исоби тариф?о дар мавзўи «?исоби актуар?» оварда шудаанд.
Меъёр?ои шартии (тахминии) пардохт?ои су?уртав? вобаста ба ?а ?м ва дигар ?олат?ои хатар ба тари?и зерин му?аррар мегарданд:
1.Барои чунин ?одисаи су?уртав?, масалан, сўхтор - меъёр барои бино, манзил, бино?ои хо ?аг? ба ?исоби фоиз ба тарзи зерин му?аррар карда мешавад:
- бинои хишт? – 1фоиз;
- бинои чўб? – 1,2 фоиз.
2. ?агоми садама, зеркун? (зарб хўрдан), афтидан, партофта шудани воситаи на ?лиёт – 7,0 фоиз;
- барои восита?ои на?лиётии хўрдашавиашон 50 фоиза – 7,5 фоиз.
Агар тараф?о мў?лати дигареро мувофи?а накунанд, шарнома?ои су?урта ба мў?лати то як сол баста мешаванд. Мў?лати су?урта дар ?ама ?олат бо мо?и пурра муайян мегардад. ?ангоми су?урта ба мў?лати камтар аз як сол будан пардохти су?уртав? аз андозаи аъзо?а?ии солона бо чунин фоиз?о пардохта мешавад:
то 2 мо? – 30 фоиз.
3 мо? – 40фоиз;
4 мо? – 50фоиз;
5 мо? – 60фоиз;
6 мо? – 70фоиз;
7 мо? – 75фоиз;
8 мо? – 80фоиз;
9 мо? – 85фоиз;
10 мо? -90фоиз;
11 мо? -95фоиз.
Пардохти подоши су?урта ( ?уброни зарар), баъди он, ки сабабу ?а ?ми зарар аз тарафи су?уртакунанда пурра му?аррар мегарданд, сурат мегирад.
Агар амвол ба арзиши нопурра су?урта шуда бошад ё дар ла?заи сар задании ?одисаи су?уртав? маълум шавад, ки мабла?и су?урта аз рўи шартнома камтар аз арзиши аслии амволи зарардида му?аррар гардидааст, он го? ?а ?ми пардохти су?уртав? ба ?иссае кам карда мешавад, ки он ба нисбати мабла?и су?уртав? бар арзиши ?а?и?ии амвол муттаносиб аст.
ки дар он ТС – подоши пардохтшавандаи су?уртав?, С – мабла?и су?урта аз рўи шартнома, ААА – арзиши во?ии амвол, ФУ – арзиши во?еии амволи талофишаванда, Ф – франшиза (агар ву ?уд надошта бошад - ба сифр баробар аст.
Шартнома?ои су?уртаи амвол? дар асоси аризаи хаттии су?уртакунанда баста мешаванд, ки дар он ў бояд фе?ристи амвол ва ?одиса?ои су?уртав?, ма ?мўи мабла?и су?уртаро нишон ди?ад, инчунин, агар аз ?ониби су?уртакунанда савол гузошта шуда бошад, пас ба ?амаи он савол?о ?авоб ди?ад.
Шартномаи су?урта аз таърихи дар полис зикр гардиданаш имзошуда шуморида шуда, аз ла?заи ба ?исоби су?уртакунанда гузаронидани пардохт эътибор пайдо мекунад, агар дар полиси су?уртав? чизи дигаре ?айд нашуда бошад.
Шартномаи басташуда бо полиси дахлдор ба расмият дароварда шуда, дар мў?лат?ои зерин ба су?уртакунанда дода мешавад:
- ?ангоми ба шакли ?айрина?д? пардохтани су?уртапул? – дар мў?лати 5 – рўза - аз рўзи ба ?исоби су?уртакуанда ворид шудани су?уртапул?;
- ?ангоми пардохти на?д? – бевосита баъди прадохти су?уртапул?.
Су?урта аз рўи шартнома дар ?олат?ои зерин ?атъ мегардад:
- вобаста ба тамомшаваии мў?лати амали шартнома дар соати 00-и рўзи санаи имзои полис баъди он мо??ое ё сол?ое, ки барои он?о шартнома баста шуда буд, ё санаи махсуси дар полис нишондодашудаи мў?лати шартнома;
- дар соати 00-и рўзи ба амал омадани ?одисаи су?уртав?, ки боиси пардохти пурраи мабла?и су?урта гардидааст;
- дар соати 00-и рўзи арзи су?уртакунанда дар бораи пеш аз мў?лат ?атъ шудани шартномаи су?урта;
- аз рўзи талаби су?уртакунада ?ангоми афзудани дара ?аи таъмини су?уртав?, агар су?урташаванда аз нав бастани шартномаро бо шарт?ои ба хатари нав мутоби? рад кунад.
Сабаб?ои дигари ?атъ гардидани шартнома низ ?ой дошта метавонанд.
Агар аз ?ониби су?урташаванда сабаб?ои ?атъи шартнома бартараф карда шуда бошанд, пас шартномаи су?уртав? бо аризаи су?урташаванда бар?арор карда, ё ба мў?лати нав баста мешавад.
Дар ?олати ?атъ гардидани су?урта дар асоси аризаи су?урташаванда оид ба пеш аз мў?лат ?атъ шудани шартномаи су?уртав? ва нишон додани сабаб?ои рад кардани аз нав бастани шартнома вобаста ба афзудани дара ?аи хатари таъмини су?уртав?, су?уртакунанда ?исме аз су?уртапулиро муттаносибан ба давраи таъмини су?урта дар худ ниго? медорад.
Тамоми ба?с?о миёни су?урташаванда ва су?уртакуанда оид ба шартномаи су?урта бо мувофи?аи тарафайн ё бо тартиби суд? дар ма?алли дода шудани полиси су?урта, баррас? мешаванд.
Дар айни замон су?уртакунанадагони ?ум?урии То ?икистон намуд?ои зерини су?уртаи амволро мегузаронанд:
- су?уртаи амволи корхона?о - шахсони ?у?у??;
- су?уртаи амволи корхона?ои кишоварз? ва хо ?аги?ои де??он? (фермер?);
- су?уртаи бор?ои на?лиёт;
- су?уртаи восита?ои на?лиёти ша?рвандон;
- су?уртаи бино?ои ша?рвандон;
- су?уртаи амволи хона ва амволи зист;
- су?уртаи фаъолияти ме?нати инфирод? ва ?айра.
Просмотр: 1402
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved