Дата: 2016-05-24
Усул (метод) аз калимаи юнони гирифта шуда, маънои «ро?»-ро (тарзи дастрасии ма?сад, ро? бас?ичизеро) дорад. Ом?зиши ?одиса?ои и?тисод? мав?удияти усул?ои махсуси дарккунии илмиро дорад. Худи усул?о ?амчун ?араёни дарккун? дар радифи инкишофи илми и?тисод? доимо мукаммал шудаанд.
Усули эмпирик?. Тарзи аввалини ом?зиши ?одиса?ои и?тисод? усули эмпирик? ба ?исоб меравад, ки манти?и он дар ?амъовар? ва баён намудани факт?о ва ё ?одиса?о инъикос меёбад. Усули эмпирик? ба маълумот?ои мушо?ида?о ва та?риба?о такя мекунад. Та?риба?оро дар и?тисодиёт амал? гардонидан ни?оят душвор аст, махсусан дар масштаби умуми?амъият?. Факт?ои нави муайяншуда дар навбати худ барои хулосабарории илм? ?амчун асос баромад мекунанд. Усули эмпирикиро меркантилистон дар замони худ истифода бурда буданд ва имр?з?о низ ин усул аз тарафи и?тисодчиён истифода мешавад, зеро ин тарзи асосии ба дастовардани ахбори ибтидо? оид ба и?тисодиёт мебошад.
Усули омор?. Дар асри ХVIII У.Петти усули эмпирикиро мукаммал гардонид ва усули омориро (ва ё ба гуфти худи ? «арифметикаи сиёс?»), бо ро?и пурра намудани ?амъоварии ахборотро бо та?лили ми?дор?, та?ия намуд.
Дар нати?а омори и?тисод? ба илми зарурии муста?или и?тисод? мубаддал шуд. ?амин тавр хусусияти усули и?тисод? – омор? ин ?амъовар? ва коркарди маълумот?ои ми?дор? оид ба ?одиса?о ва ?араён?ои ?аёти ?о?агидор? ба ?исоб меравад.
Усули сабаб? –о?ибат? (причинно – следственный метод) ба давраи и?тисоди сиёсии классик? мувофи?ат мекунад. Ин усул дар замони м?осир низ васеъ истифода бурда мешавад. Маънои ин усул дар муайян намудани ало?а?ои сабаб? – о?ибат? байни ?одиса?ои ало?идаи и?тисод? мебошад.
Усули сабаб? – о?ибат? мо?ияти ?одиса?оро аз ну?таи назари сифат? та?лил намуда, барои сохтани иерархияи манти?ии категория?ои[1] и?тисод? аз р?и принсип?ои зерин к?мак мерасонад: аз ?одисаи А ?одиса Б давом мегирад, аз ?одисаи Б бошад ?одиса В давом мегирад ва ?айра?о. ?амаи ин барои маънидодкун? ва пешбинии ?одиса?ои и?тисод? замина мегузорад. Инкишофи усули сабаб? – о?ибат? дар и?тисоди сиёс? асосан ба дастовард?ои фалсафа ва чунин усул?ои дарккунии умумиилм?, ба монанди индуксия, дедуксия, та?лил, омезиш (синтез), аналогия, му?оисакун? ва ?айра?о, такя мекунад.
Та?лилипозитив? ванормативиро ба и?тисодиёт А.Смит ворид намуд. Та?лили позитив? ба муайян намудани ?онуният?ои объектив? ва ?одиса?о дар он намуде, ки он?о ву?уд доранд равона карда мешавад, яъне ма?сади та?лили позитив? ин тасди?и факт?о мебошад. Та?лили норматив? хаёлоти ба?оди?иро дар назар дорад. Ин муносибат аз ну?таи назари бояду шояд, муайян намудани зарурият ва ё нодурустии ин ё он ?одисаи и?тисод? мебошад.
Та?лили норматив? барои та?ияи сиёсати и?тисод? ни?оят му?им мебошад. Бо баробари ин ?ангоми муносибати норматив? махсусан манфиат?ои одамон ба инобат гирифта мешаванд, ва мувофи?ан ба?оди?ии субъектив? баландтар мешавад. Ма?сад?ои барои як ?атор одамон зарур ва фоидаовар тасаввур карда мешуда, ба а?идаи дигарон дуюминдара?а ва ё зараровар ?исобида шуданаш мумкин аст. ?амин тавр, ?ангоми амалигардонии та?лил инти?оби ма?сади дуруст муаммои аввалиндара?а ва зарур ба ?исоб меравад.
Усули абстраксияи илм?. Аввалин маротиба дар илми и?тисод? ин усулро Д.Рикардо ани? маъниод кардааст. Ба фирки ? маънои абстраксия илм? дар дарёфти ?одиса?ои нисбатан зарур ва истиснои фикр? аз тафсил?ои (детал?ои) дуюминдара?а ифода меёбад. Ин усул имконият меди?ад, ки объекти тад?и?от ба ?исм?ои ?удо карда шавад ва ало?аманди?ои асос? дар намуди соф та?лил карда шаванд. Усули абстраксияи имл? дар асоси ?амагуна моделсоз? (аз он ?умла математик?) ?обидааст.
Усул?оиматериализмидиалектик? ватаърих?. Ба инкишофи методологияи (услубияти) илми и?тисод? К.Маркс ни?оат са?ми бузург гузоштааст. ? усули материализми диалектик? ва таърихиро та?ия намуд. Маънои асосии муносибати материалист? ба таърих? дар он аст, ки тафаккур бо ?астии ?амъият? муайян карда мешавад. Бинобар ?амин дар сохтори ?амъият ?увва?ои исте?солкунандаи модд? асос? ба ?исоб мераванд. Дар вобастаг? аз ?увва?ои исте?солкунанда муносибат?ои исте?солии одамон, аз он ?умла унсури асосии он – муносибат?ои моликият? таъсис меёбанд.
Масъала оиди он, ки оё ?амава?т ?аст? нисбат ба муносибати созандаг? аввалин аст, дар илми и?тисод? ?оло ?ам му?окима карда мешавад. А?ида?о оид ба ма?дудияти диалектикаи материалист? баён карда мешаванд. Лекин ма?сулнокии та?лили ?и?ати материалистии исте?солот барои дарк намудани, масалан муносибати моликият?, аз тарафи ?е? касс инъикор карда намешавад.
Та?лилифунксионал? – ин та?лили ?амаи категория?о дар ало?аи сабаб? – о?ибатии «вертикал?» набуда, балки дар ба?амтаъсиррасонии он?о бо якдигар ба сифати гуногун мебошад. Масалан, гуфтан мумкин аст, ки нархи мол аз талабот ба мол вобастаг? дорад. Инчунин гуфтан мумкин аст, ки ?а?ми талабот аз нарх вобастаг? дорад. Усули функсионал? имконият меди?ад, ки нишонди?анда?ои ми?дории ба?амтаъсиррасонии ?одиса?ои гуногун муайян карда шаванд, модел?ои и?тисод? та?ия карда шуда, тарз?ои бисёромилаи ноилгард? ба ма?сад коркарда шаванд ва масъала?ои оптимизатсия ?ал карда шаванд.
Эконометрика. Муваффа?ият?ои истифодабарии та?лили функсионали дар и?тисодиёт ба таъсисёбии эконометрика ва ё усули и?тисод? – математик? оварда расонид. Дар ча?орч?баи он та?лили регрессион?, моделсозии математик?, барномасозии хатт? ва ?айрихатт? ва та?лили системав? фаъолона истифода бурда мешаванд. Лекин имконият?ои та?лили функсионал? сар?ад?ои худро дорад. На ?ама ?одиса?о ва ?араён?оро дар и?тисодиёт ва ?амъият формал? кунонида ба забони функсионалии математик? овардан мумкин аст.Категория?ои и?тисод? гуфта шакл?ои дарккунии ?одиса?ои и?тисодиро меноманд, ки дар маф?ум?ои (истилло??ои) илм? ифода ёфтаанд. Мисоли категория?ои и?тисод? мол, арзиш, капитал, нарх, пул ва ?айра?о шуда метавонанд.
Просмотр: 4111
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved