Дата: 2016-05-18
Предмети ?ар як со?аи ?у?у? аз як гурў? ё гурў??ои муайяни муносибат?ои ?амъият? иборат аст. ?у?у?и ме?нат? ?амчун со?аи ало?идаи ?у?у?и ?ум?урии То?икистон дорои предмети ба худ хос мебошад, ки ами?ан муайян намудани он на тан?о а?амияти назарияв?, балки а?амияти му?ими амал? дорад.
Одатан дар илми ?у?у?и ме?нат? аз ?анбаи ташкили техник? ва ташкили ?амъиятии ме?нат сухан меравад1.
Ташкили техникии ме?нат маънои тавассути восита?ои модд? ва усул?ои техник? ба табиат ва предмет?ои он таъсир расонидани инсонро дошта, аз тахассусгардонии техник?, мутта?ид ва ?амо?анг-созии банд?ои гуногуни исте?солот ва ?оба?огузо-рии самараноки кормандон дар ?араёни ягонаи исте?солот, та??изи модд?-техник?, хизматрасон? ва дуруст намудани ?ой?ои кор?, усул?о ва услуб?ои и?рои кор бо истифода аз восита?ои мав?удаи ме?нат ва технологияи исте?солот иборат аст2. Ташкили техникии ме?нат дар меъёр?ои техник? инъикос ва му?аррар мегардад.
Аммо, дар ?араёни ме?нат одамон на тан?о дар муносибат?ои муайян бо табиат, олот?ои ме?нат, балки дар муносибат?ои иродавии ?амъиятии бо ?араёни ме?нат ало?аманд низ ?арор мегиранд, ки чунин муносибат?о ?амчун асос ва та?курсии ташкили ?амъиятии ме?нат ма?суб мешаванд.
Шакли ?у?у?ии ташкили ?амъиятии ме?натро бошад, муносибат?ои ме?натии ?амъиятие ташкил меди?анд, ки корманд ба он?о дар иртибот бо татби?и ?обилияти ме?нат? ва корди?анда бошад, дар иртибот бо истифода аз ?обилияти ме?натии корманд, дохил мешаванд.
Ма?з муносибат?ои ?амъиятии ме?нат?, ки шакли ?у?у?ии ташкили ?амъиятии ме?натро ифода менамоянд, ?амчун предмети ?у?у?и ме?нат? ма?суб мешаванд.
Муносибат?ои ?амъиятии ме?нат? шакли ба ме?нат ?алб намудан ва та?сими функсия?ои ме?натии байни одамон дар ?араёни ме?нати як?оя, услуб?ои таъмини интизом ва идоракунии ?араёни ме?нати як?оя, хусусияти танзими меъёр?ои ме?нат ва дигар шароит?ои фаъолияти ?аётии кормандон (фазо, ?аво, му?ит, бе?дошт, а?амият), хусусияти та?сими ма?сули ме?нат ва шакли дар он иштирок доштани кормандон, шароит ва шакл?ои такрор-исте?солкунии ?увваи кор? (омода ба бозомодасозии касб?) ва дигар ?анба?ои ташкили ?амъиятии ме?натро инъикос намуда, ?амчун системаи том доираи васеъи муносибат?о, яъне муносибат?ои сирф ме?нат? ва дигар муносибат?ои ба он?о ало?аманди ?амъиятиро дарбар мегиранд.
Муносибат?ои ме?нат? гуфта, муносибат?ои ба мувофи?аи байни корманд ва корфармо асосёфтаро меноманд, ки тиб?и он?о корфармо вазифадор аст бо риояи ?оида?ои тартиботи дохилии ме?нат? функсияи муайяни ме?натиро шахсан и?ро намояд, корфармо бошад, вазифадор аст шароит?ои ме?нати дар ?онунгузор?, шартнома?ои коллектив?, созишнома?о ва шартномаи ме?нат? пешбинишударо барои корманд таъмин намояд.
Муносибат?ои сирф ме?нат? аз ли?ози таркиб мураккаб буда, аз муносибат?о оид ба бастан, та?йир додан, ?атъ намудани шартномаи (?арордоди) ме?нат?, оид ба ва?ти кор ва ва?ти истиро?ат, музди ме?нат, интизоми ме?нат, масъулияти мута?обилаи модии иштирокиёни муносибат?ои ме?нат? иборатанд.
Ба ?айр аз муносибат?ои сирф ме?нат?, ба предмети ?у?у?и ме?нат?, инчунин дигар муносибат?ое мансубанд, ки ма?сул ва ало?аманди муносибат?ои ме?нат? мебошанд, аз ?умла муносибат?о:
- оид ба ташкил ва идоракунии ме?нат;
- оид ба бокортаъминкун?;
- оид ба омодасоз?, бозомодасозии касб? ва такомули тахассуси кормандон муста?иман аз ?ониби корфармо;
- оид ба шарикии и?тимо?, баргузор? ва пешбурди музокироти коллектив?, бастани шартнома?ои коллектив? ва созишнома?о;
- оид ба иштироки кормандон ва ма?омоти намояндагии он?о дар му?аррар намудани шароит?ои ме?нат ва татби?и ?онунгузории ме?нат?;
- оид ба назорати риояи ?онунгузории ме?нат? ва ?ифзи ме?нат;
- оид ба баррасии ба?с?ои ме?нат?.
Мав?еи марказ? ва на?ши асосиро дар низоми муносибат?ои таалу?манди предмети ?у?у?и ме?нат?, ма?з муносибат?ои ме?нат? ташкил меди?анд. Дигар муносибат?ои ало?аманд ва ма?сули муносибат?ои ме?нат? бошанд, ба муносибат?ои ме?нат? тавъам буда, бидуни он?о ?ой дошта наметавонанд. Аз ин рў, муносибат?ои ало?аманд ва ма?сули муносибат?ои ме?нат? низ предмети танзими ?у?у?и ме?нат? ма?суб мешаванд.
Муносибат?ои ма?сул ва ало?аманди муносибат?ои ме?нат? аз се гурў? иборатанд.
Гурў?и аввалро муносибат?ои ба ном му?аддам ташкил меди?анд, ки ?абл аз муносибат?ои ме?нат? дар бозори ме?нат (?увваи кор?) рўи кор омада, мазмуну мў?тавояшонро бо кор таъмин намудани ашхоси дар ?усту?ўи кор буда, ташкил меди?ад. Ба ?айси ?ониб?ои муносибат?ои бокортаъминкун? ?ўяндагони кор, корфармоён, ма?омоти давлатии мусоидат ба шу?ли а?ол? ва бокортаъминкун? баромад менамоянд.
Ба гурў?и дуюми муносибат?ои ма?сул ва ало?аманди муносибат?ои ме?нат?, муносибат?ое мансубанд, ки ?амзамон бо муносибат?ои ме?нат? арзи ву?уд доранд. Ба гурў?и муносибат?ои мазкур, муносибат?ои бахши шарикии и?тимо? дар бобати баргузор? ва раванди музокироти коллектив? ?и?ати бастани шартнома?ои коллектив? ва и?рои он?о, муносибат?о оид ба иштироки кормандон дар идоракунии исте?солот, муносибат?о оид ба му?аррар намудани шароити ме?нат, муносибат?о дар бобати муста?иман омодасоз?, бозомўзии касб? ва такмили ихтисос дар ташкилот?о; муносибат?о дар бахши назорати риоя ва и?рои ?онунгузории ме?нат? ва ?ифзи ме?нат мутаали?анд. Ба субъект?ои муносибат?ои зикрёфта корфармоён, намояндагони корфармоён, иттифо??ои касаба, ма?омоти назорати риоя ва и?рои ?онунгузории ме?нат? (Нозироти давлатии ме?нати назди Вазорати ме?нат ва ?ифзи и?тимоии а?олии ?ум?урии То?икистон, Кумитаи давлатии ?ум?урии То?икистон оид ба назорати пешбурди бехатарии кор дар саноат ва назорати кў?? дар ?ум?урии То?икистон, иттифо??ои касаба ва нозироти техникию ме?нати он?о, ма?омоти прокуратура ва ?.к.) дохил мешаванд.
Гурў?и сеюми муносибат?оро, он муносибат?ое ташкил меди?анд, ки бинобар халалдор гаштани раванди мўътадили муносибат?ои ме?натию муносибат?ои му?аддам ва муносибат?ои ?амазамон бо муносибат?ои ме?нат? амалкунанда, ?амчунин муносибат?ое, ки бинобар ?атъшавии муносибат?ои ме?нат? ба ву?уд меоянд. Нисбат ба он?о истифода намудани истило?оти «муносибат?ои му?офизат?» ва «муносибат?ои бар?арорсоз?» бамаврид мебошад. Ба муносибат?ои гурў?и сеюм, муносибат?о оид ба баррасии ба?с?ои ме?нат? ма?субанд. Ба ?айси субъекти чунин муносибат?о корманд, корфармо ва ма?омоти баррасии ба?с?ои ме?нат? (комиссия оид ба ба?с?ои фардии ме?нат?, комиссияи мусоли?а, ?акамияти ме?нат? ва ма?омоти суд?) эътироф шудаанд.
?амин тавр, предмети ?у?у?и ме?натиро ду гурў?и муносибат?о, яъне муносибат?ои ?амъиятии ме?нат? ва дигар гурў?и ба он?о ало?аманди муносибат?ои ?амъият? ташкил меди?анд.
Бояд таъкид намуд, ки ?у?у?и ме?нат?, муносибат?ои ?амъиятии ме?натии на тан?о кормандони кироя (кормандоне, ки дар асоси шартномаи (?арордоди) ме?нат? кор мекунанд), инчунин ?анба?ои муайяни ме?нати узв ва иштирокчиёни ширкату ?амъият?ои хо?агидориро низ ба танзим медарорад (аз ?умла, ?адди а?али музди ме?нат ва ?адди а?али давомияти рухсати?ои ме?нат?, ?адди а?али мабла??ои кафолат? ва ?убронпули?о, назорати риояи талабот?ои ?ифзи ме?нати узв ё иштирокчиёни ширкат ва ?амъият?ои хо?агидор?).
Яъне доираи амали ?у?у?и ме?нат? на ма?дуд, балки васеъ мебошад, ки аз мазмуни моддаи 1 КМ ?Т бармеояд.
Дар маъхаз?ои таълим? ва илм? ба аломат?ои хоси муносибат?ои ?амъиятии ме?нат?, ки предмети ?у?у?и ме?нат? мебошанд, ишора меравад1:
- муносибат?ои ме?нат? дар иртибот ба фаъолияти бевоситаи одамон дар ?араёни ме?нат, татби?и ме?нат? во?еию фаъол ва тавлиди неъмат?ои модд? ва маънав? ба ву?уд меоянд;
- ?амчун ?оида ба коллектив? ме?натии ташкилот дохил шудан ва дар ин иртибот итоат намудани и?рокунандаи кор ба ?оида?ои тартиботи дохилии ме?нат? (ре?аи муайяни ме?нат, ки фаъолияти мураттаби кормандон, ташкили дуруст ва шароит?ои бехатари ме?нат, и?рои меъёр?ои му?арраршудаи ме?натро таъмин менамояд);
- аз ?ониби корманд ?амчун иштирокчии муносибат?ои ме?нат? и?ро намудани кори муайян бо истифода аз ме?нати шахс?;
- хусусияти амвол? доштани муносибат?ои ме?нат?, яъне дорои ?у?у?и гирифтани музди ме?нат будани корманд ?амчун иштирокчии ин муносибат?о;
- бардавом будани муносибат?ои ?амъиятии ме?нат?.
2 Ниг.: Трудовое право России /Под ред. А.М.Куренного. –М.: Юристъ, 2004. –С.24.
1 Ниг.: Российское трудовое право: Учебник /Под ред. А.Д.Зайкина. –С.12-13.
Просмотр: 2666
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved