На?ша: 

Бомуваффа?ият и?рошавии ма?сад?ои сиёсати имр?за бо ташаббуси фаъолияти омма зич ало?аманд аст. Бинобар ин «омили инсон?» -масъалаи му?ими илм?ои ?амъият? ба шумор меравад. Ма?оми хосаро дар ин ?ода психологияи и?тимо? иш?ол мекунад.
Тад?и?от?ои психологияи и?тимо? ма?сади онро доранд, ки бо тавсия?ои амалиашон оммаро фаъол гардонанд. Як мушо?идаи а?иберо одамон дар адабиёти илм? меоваранд ва он чунин аст: аз к?дакон хо?ш? карда мешавад, ки расми оилаашонро кашанд. Дар ва?ти расмкаш? он?о расми чанд нафарро аз а?ли оила кашиданд, ки он?о дар назди оинаи нилгун чун дам атрофи сандалии хонаг? нишастаанд. Шояд ин мушо?ида чандон а?амияти калоне надошта бошад ?ам, вале аз он далолат мекуяад, ?и ба ?аёти имр?заи мо восита?ои ахбори омма бисёр ?ам чу?ур ворид гардидааст. Пас, саволе ба миён меояд, ки маф?уми «коммуникатсияи оммав?» чиро ифода мекунад? Ма?оми он дар ?аёти имр?заи ?амъияти навбунёд дар ч? зо?ир мешавад, мо?ияташ чист ва ч? гуна ба рафти муоширати мо таъсир мерасонад? Ин масъала?о сол?ои охир объекти ди??ати бисёр му?а??н?он (А.Н. Алексеева, В.В. Бойко, Ю. Вооглайда, М.С. Мансурова, И.Г.' Петрова, В.А. Скиби, Ю.А. Шерковина ва ?.) гаштааст.
Коммуникатсияи оммав? одатан ба маънои «муоширати оммав?»  истифода мешавад. Яъне, муоширатро дар назар дорад, ки дар рафти он  шумораи зиёди одамон иштирок менамоянд. Бояд гуфт, ки на ?ар  муоширати оммав? коммуникатсияи оммав? аст. Агар муоширати оммав? бо ёрии восита?ои техник?, пеш аз ?ама, бо воситаи матбуот, радио ва  оинаи нилгун сурат гирад, он го? ин маънои коммуникатсияи оммавиро  меди?ад. ?амаи инро восита?ои коммуникатсияи оммав? меноманд. Ин  ?у?у?ро ба таври расм? соли 1946 ?ангоми ворид кардани он ба  Низомномаи Ташкилоти Давлат?ои мутгахида оид ба масъала?ои маорифу  маданият гирифт. Яке аз вазифа?ои коммуникатсияи оммав? он аст, ки  сарива?т, ба таври о?ил? ба омма расонидани ахборот аст.
Ахбороти и?тимо? ба сифати риштаи пайвасткунандаи му?ити  и?тимо? бо шахс хизмат мекунад. Протсесс?оя ахборот? ?исми зарури таркибии тамоми ?аёти одамон ба шумор мераванд. Одамон бо ёрии протсесс?ои ахборот? та?рибаи ?амъият? - таърихиро аз худ мекунанд ва ба ?авли психологи маш?ури рус А.Н. Леонтев «он протсесс?о механизм?ои ирсияти и?тимо? мебошанд».13
Функсия?ои и?тимоии коммуникатсияи оммав? чунин тасниф карда шудаанд:

Туфайли коммуникатсияи оммав? на тан?о ахбор дода мешавад, балки вазифа?ои муоширати инсон?, ало?аю муносибат?ои и?тимоии, байни?амдигарии гур???ои и?тимоиро низ адо карда метавонанд.
Маълум аст, ки восита?ои коммуникатсияи оммав? дар шароити ?озираи умуми?а?он? то ч? андоза инкишоф ёфтааст. Он тамоми со?а?ои ичтимо?, аз он ?умла со?аи муоширати инсониро низ фаро гирифтааст. Истифодаи радио, оинаи нилгун, матбуоти давр? ва исте?солу нашри он?о мудом афзуда истодааст.
Коммуникатсияи оммав? чун намуди муайяни муоширати инсон? дорои хусусият?ои махсусест, ки бечунучаро ба худи рафти муошират таъсири ами? мебахшанд. Умуман, ?аргуна ахбор бо воситаи системаи аломат?ои махсус гузаронида мешавад. Шартан онро бо коммуникатсияи шифо?? (нут? ба сифата системаи аломат?о истифода мешавад) ва ?айришифо?? (ба сифати системаи аломат?о шакл?ои ?айринут?? истифода мешавад) ?удо мекунанд.
Дар психологияи ичтимо? та?риба?ои зиёде гузаронида шуданд ва ма?сади он?о муайян кардани шароит ва усул?ои фаъолонидани таъсиррасонии нут?? буд. Ма?м?и чора?ои муайянеро, ки ба амалигардии он имконнят меди?анд, «коммуникатсияи боваркунонаида» номида шуд. Психологияи и?тимо? «матритсаи (?адвали) коммуникатскяи боваркунонанда»-ро пешни?од намуд, ки ои муоширати нут?иро бо зина?ояш муайян мекунад. Ин андеша?оро психологи америко? Г.Лассуэлл ба инобат гирифта, модели оддиеро сохт, ки он ба ом?зиши таъсири эътимодбахши восита?ои ахбори омма (бахусус, газета) бахшида шудааст. Модели рафти коммуникатсия мувофи?и Г, Лассуэлл аз 5 унсур иборат аст:

Доир ба ?ар як унсури он тад?и?от?ои махсусе ву?уд дорад. Масалан, мавод?оеро, ки коммуникатор дар ?араёни фаъолияташ со?иб мешавад, ба се ?мссат ?удо намудаанд:
а) мав?еи кушоду равшан, яъне коммуникатор ба таври кушода ибдори ин ё он ну?таи назар буданашро эълон мекунад ва далел?ои иёдеро барои тасди?и ин андеша меоварад;
б)  мав?еи канорач?ёна, яъне коммуникатор мав?еи мобайниро иш?ол мекунад, ну?таи назари гуногунро му?оиса намуда, шояд ин ё онашро тарафдор? намуда, вале онро ба таври ошкоро эълоя намекунад;
в) мав?еи п?шида (махф?), яъне коммуникатор ну?таи назари хешро махф? ниго? медорад ва ба?ри ин ро??ои гуногунро истифода мебарад.
Восита?ои  техник? дар  ?араёни коммуникатсияи  оммав?  роли му?имро мебозанд, зеро ма?з туфайли онхо ахборот гузаронида мешавад. Ин унсур аз рафти муоширати коммуникатор бо омма ва омма бо  коммуникатор тобишу таъсироти хоса мебахшад. Ма?з истифодабарии восита?ои техник? дар гузаронидани ахбор муоширати инсониро ба оммав? табдил меди?ад, зеро дар чараёни муошират якбора оммаи васеи одамон, гур???ои гуногуни и?тимо? ва итти?одия?о имконияти иштирок кардан пайдо мекунанд. Муоширати гур???ои калони нчтимо? (синф?о миллат?о, гур???ои касб? ва синнусол? (?авонон, занон, ку?ансолон мо?ияти коммуникатсияи оммавиро ташкил медк?анд. Коммуникатсияи оммав? бо ?амин ?и?аташ аз муоширати байнишахс? фар? мекунад, равияи ичтимоиро со?иб аст.
Хусусияти дигари му?ими коммуникатсияи оммав? дар он зо?ир мегардад, ки дар рафти истифодаи восита?ои техник? ало?аи бевоситаи дутарафаи коммуникатор бо аудитория ба амал намеояд. Пас, ало?аи бевоситаи дутарафа дар муоширати инсон? ч? мо?иятро дорост? Ин аз як ?и?ат мухим аст, ки байни муошираткунандагон дарки тарафайн, ?амдигарфа?м?   ба   амал   меояд.   Коммуникатор   рафтору   фаъолияти мусохибашро мушо?ида мекунад, му?оисаи андешаи худу ?ро менамояд, ба далеловарию му?окимаронии ? ба?о дода, мав?еи худашро ани? менамояд ва ?. Мутаассифона, ?арчанд восита?ои техникии    инкишофёфта бошанд ?ам, комуникатор як бор   ?ам дидан ва шунидани сад?о ва ё шояд миллионхо бинандагон ва хонандагону шунавандагонро надорад. Барои ? ягона ро? аст ва он фикран аудиторияи худро тасаввур кардан мебошаду халос.
Фаъолияти коммуникатор табиати коллективиро пайдо мекунад. Яъне, ? ба таври во?е? бо гур???ои калони и?тимо? муошират мекунад ва аз номи гур??е, ки намояндаи он аст, баромад менамояд. Ин хусусияти дигари коммуникатсияи оммав? аст.
Риоя намудани меъёр?ои муоширате, ки ?амъият ?абул кардааст, яке аз хусусият?ои коммуникатсияи оммав? низ ба ?исоб меравад. Оммавият, шумораи калони аудитория аз коммуникатор талаб менамояд, ки он меъёр?оро ?идд? риоя намояд.
Акнун ба та?лили масъалаи боз ?ам мухими дигари коммуникатсияи оммав? - механизм?он психологии идроки ахбор мегузарем. Матбуот, ва оинаи нилгун ?амчун восита?ои техникии коммуникатсияи оммав? дар идроки ахбор на?ши ами? мегузоранд. Ин ?о он чиз му?им ба кайд аст, ки тн ё он воситаи техник? ба кадом узви ?исс? мансубият дорад. Умуман,  восита?ои  техник?  табиати   сенсориро      (?исс?)   со?ибанд. Масалан, ба матбуот идроки биноии ахбор, ба радио фа?ат идроки шунавоии ахбор ва ба оинаи нилгун бошад ?ам идроки бино? ва ?ам шунавоа хос мебошад. Вобаста ба ?амин, ?ар яке аз ин восита?ои техник? ба худ хос хусусият?оро пайдо мекунанд. Масалан, ?и?ат?ои мусбати газета дар он зо?ир мешавад, ки туфайли он хонанда бо мавод?ои зиёд шинос мешавад, интихоби муста?илонаи ахбори ба ? маъ?улу му?им ба амал меояд. ? метавонад бор?о ба маводи пеш дарккардааш баргардад, то ки боз ами?тар онро фа?мида гирад. Газетаро одатан ?ар ла?за ва дар ?ои мувофи? фосиланоку муттаасил хондан мумкин аст. Газета?о, ?урнал?о шархи ахбори радиову оинаи нилгунро боз ?ам пурратар эзо? меди?анд ва ин афзалияти ?ро нисбати дигар восита?о мефа?монад.
Агар радиоро ?амин тавр та?лил кунем, он го? мебинем, ки он нисбат ба матбуоти давр? дида воситаи нисбатан одд? аст, зеро г?ш кардани  ахбори радио  ?а?ду  к?шиши  интеллектуалии  зиёдро  талаб намекунад ва дара?аи саводнокие, ки барои та?лили газета зарур аст, ин ?о шарт нест. Махдудияти радио ?амчун воситаи коммуникатсияи оммав? дар он аст, ки аудитория имконияти дидани коммуникаторро надорад. Аз ин р?, образи ?ро худаш меофарад ва дар сурати номувофи? омадааш маъюсу озурдахотир мегардад. Афзалияти радио дар ин аст, ки ?одисаро рост аз ?ои ву??ъёбиаш хабар меди?ад.   Чунин сарива?т ахборотди?? як навъ ?олати иштироки бевсютаро ба ву?уд меоварад. Яъне. чунин таассуроте паидо мешавад, ки г?ё он?о худашон низ иштирокчии бевоситаи ин ?одисаанд. Ин ?олат дара?аи бовариро ба ахбор баланд мекунад.
боз як махдудияти дигари радио он аст, ки шунаванда интихоб карда наметавонад. Имконияти бозгашт ба ахбор бо ма?сади хубтар идрок намудани он нест.
Оинаи нилгун образ?ои бино? ва нут?и садогиро мутта?ид мекунад ва ба шакли муоширати байнишахс? наздиктар аст. Ба ?авли ?урналист В. Сатак оинаи нилгун «рентгени характер» аст ва туфайли он хислат?ои ни?онии характери иштирокчиёни ?араёни муошират ошкор мегардад. Агар аз ?ихата сарива?тии ахборотди?? бахо ди?ем, он го? оинаи нилгун  нисбати   матбуот   баландтар   асту   нисбати   радио   пасттар.   Вале   аз намоиш?ои телевизион? э?соси иштирокчии бевоситаи ?одиса будан пештар ?осил мешавад ва ин ?увваи таъсирбахшии ахборро баланд мекунад.
Оинаи нилгун чун радио ба аудитория имконият намедихад, ихтиёран   интихоби   ахборро   намоянд   ва   ба   тахлили   ахбори   пешдарккардааш боз баргардад.
Хусусият?ои шахсияти коммункатор ва аудитория яке аз масъала?ои му?ими коммуникатсияи оммав? ба шумор мераванд. Та?риба?о нишон доданд, ки агар образи муошираткунанда ба таври мусб? аз ?ониби аудитория ?абул карда шавад, он го? ин ба рафти дарки ахбор таъсир  мерасонад. Баръакс, агар муошираткуианда тава????и аудиторияро ба худ пайдо накарда бошад, он го? ба ?араёни ахбори додааш таъсири манф? мебахшад.
Пас, маълум мешавад, ки хусусият?ои муошират дар шароити коммуникатсияи   оммав?   ба   шахсияти   муошираткунанда   як   ?атор талабот?оро пешни?од мекунанд. Азбаски муошираткунанда аудиторияи худро намебинад ва тасди?у инкори хабар ба амал намеояд, аз ин р? баёноти ? ба як ?атор мушкилоти психолог? дучор мешаванд. Яке аз он?о  ва?ми микрофон (баландг?як) аст ва махз ?амин боис мешавад, ки аксар рафи?он баромад карданро дар радиову телевизион рад мекунанд. Дар сурати роз? шуданашон  мушо?ида  кардан  мумкин  аст,  ки  дар назди  микрофон шахсияташон   ба  дигаргуни?о   дучор   мегарданд,   Яъне,   рафторашон пурхая?он ва бенизом шуда, овозашон та?йир меёбад, муттасилии баён дар фаъолияти нут?? гум мешавад. Сабаби ?амаи ин фишори психологиест, ки ба шуури муошираткунанда дода мешавад. Аз тарси он ки хато накунад,  муттамарказияти фаъолияти  шуур гум  мешавад, муста?илият ма?дуд мегардад ва дар ни?оят мазмуни с??бат ба як баромади хушку бе таъсир табдил меёбад.
Тад?и?от?ои солхои охир тасди? менамоянд, ки аудитория пеш аз хама ба овози муошираткунанда ди??ат меди?ад. Мувофи?и тад?и?от?ои  му?а??и?они   америко?   ?ангоми   ба?о   додан   ба   овоз?ои   мардонаи коркунони радио ва оинаи нилгун афзалиятро аввал ба овози баритон (62% пурсидашудагон), сипас ба овози тенор (31% пурсидашудагон) ва баъдан овози бас (7% пурсидашудагон) доданд. Ба овоз?ои занона бештар  овози тембри миёна доштаро афзал додаанд. Психолог?ои америко? та?лили му?оисавии идроки баромад?ои пешазинтихоботии номзад?оро ба президент? (Д?. Кеннеди ва Р. Никсон) гузаронидаанд, ки он бо воситаи радио ва оинаи нилгун дода шуда буд. Нати?а?о нишон доданд, ки Р.Никсон    нисбат    ба  ?арифаш   бештар  таассурот   ва   тава????и шунавандагону бинандагонро ба худ бедор кардааст ва дар ин овози форами ? низ роли мухимро бозид. Аз назари психолог?, бохти Кеннедиро бо овози нихоят баланд ва талаффузи «босто? - гарвард?»-и ? ало?аманд мекунанд. Вале дар назди экрани телевизион афзолиятро Д?. Кеннеди мегирифт, зеро ки ? бо имову ишора ва ?аракат?ои ифоданокаш ну?сон?ои овозии худро меп?шонид.
Агар мо як навъ модели и?тамо? - психологии образи коммуникаторро созем, он го? зимни он ду омили асосиро ?удо кардан мункин аст.
1. Муносибати коммуникатор ба ахбороти додааш ч? гуна аст?. Оё ? сало?ияти баён намудани ин ахборро дорад ва то ч? андоза ха?и?атанигор аст?. Ин омил талаб мекунад, ки коммуникатор бояд со?иби дониш, та?риба ва ма?орати ба таври дастрас баён кардани ахбор ва ?айра бошад. Инро омили босало?иятии коммуникатор меноманд.
2. Омили дуюмро муносибати коммуникатор ба аудитория ташкил меди?ад. Коммуникатор бояд э?тироми самимиро ба аудитороия ?амчун ба   мусохибаш   зо?ир   намояд.   Аудитория   бисёр   нозук   муносибати коммуникаторро хис мекунад. ? дар он сурат тава???? зохир мекунад, ки агар комммуникатор ба ? баробар ва якхела муошират кунад ва хо?ишу мубодилаи фикру андеша кардан дошта бошад.
Пас, сохти психологии шахсияти коммуникатор ба рафти идроки ахбор хангоми коммуникатсияи оммав? таъсири пурз?ре мерасонад.

Савол? о барои сан?иш:

Просмотр: 4181