Андоз яке аз фишанг?ои асосии та?рикди?андаи низоми молиявию ?арз?, хусусан низоми бу?ет буда, ?амчун пул?удокун? ва пардохт?ои ?атъ? (?атмие), ки тартиботи болоии маъмур? (ташкилот?ои болоии ?укумат?) аз во?ид?о (субъект?о)-и ?у?у?? ва а?ол? ба манфиати худ ва ?амъият меситонанд, сурат мегирад.
Давлат ?амчун сохтори маъмурию амр? муста?илона дар чорч?баи услуб?ои ?исоби ти?орат фаъолият намуда, ма?сад ва амалиёт?ои худро бидуни сарчашма?ои даромад аз субъект?ои и?тисод? (хонавода, тиxорат) ташкил карда наметавонад. Аз ин ну?таи назар, андоз баробари бунёд гардидани давлат э?ё шуда, ?амро? ва ?амзамон бо он ташкилу инкишоф ва та?аввулу густариш ёфтааст. Аз давра?ои ?адим то имр?з андоз аз ?ониби давлат ба сифати фишанги асосии таъмин ва танзими аппарати давлат?, со?а?ои и?тимоию и?тисод? истифода карда мешавад. Вобаста ба хусуси-ят?ои давраи рушди низом?ои и?тисод? андоз низ ташкилу такмил меёбад.
Андоз дорои хусусият?ои махсус буда, аввалин хислати зу?урии он - хислати омир?(амр?), яъне ого?? додани таркиботи болоии давлат? (андозситонон) ба таба?а?ои андозсупорон оиди ?атман супоридани андоз аст. Дар акси ?ол нисбати он?о ?арима ё худ ?арор?ои сахти маъмурию ?у?у?? андешида мешавад. Он бештар ба масъалаи «дар дунё аз а?ал ва андоз халос? нест» мусоидат менамояд.
Хислати дуввуми андоз - дургирои (дурсози)-и моликият мебошад, бо воситаи андоз ?исми моликияти субъект?ои и?тисод? (шахс, а?ол?, гур??, корхона, но?ия, штат, губерния...) ?амчун ?исми даромад аз моликони худ дур шуда, ба дасти моликони дигар (намояндагони ?окимияти ма?алл?, но?ияв?, мунисипиал?, федерал?...) гузашта, дар ма?м?ъ бу?ет?ои сат?и гуногунро ташкил меди?ад.
Хислати саввумини андоз - бебозгашт ва беподош мебошад. ?исми даромад?ои хо?агие, ки дар шакли пардохта ва ?исса?удокуни?ои ма?бур? (?атм?) ба бу?ет ва дигар фонд?ои молиявию ?арз? ?удо карда мешавад, он?о дубора ба со?иби аввалини худ ?у?у?и баргаштан надоранд ва ба ивази он ба сифати подош ягон чиз намегирад. Мукофот ба ивази лутфу э?сони худ–и?озатнома барои ан?ом додани фаъолият мегирад.
Дар адабиёти муосири и?тисод? чунин унсур?ои андоз фар? карда мешавад:
Манбаи андоз - даромади субъекти андоз, ки аз ?исоби он андоз ?удо карда мешавад;
Во?ид?ои андоз - ?а?ми андози аз ?ар во?ид ситонидашаванда;
Оклади андоз - суммаи андозе, ки барои м??лати му?арраршуда барои ?ар як объект муайян карда шудааст;
Имтиёзи андоз - тиб?и ?онуну ?арордод кам кардани во?иди андоз барои баъзе субъект?ои андоз;
?у?у?и андоз - кулли меъёр?ои ?у?у??, ки тиб?и кодекси андоз ва дигар ?у??ат?ои ?у?у??, шаклу намуди андоз, тарзу услуби му?аррар ва ситондани андоз, ташкилу та?сим ва танзими он муайян карда мешавад.
Дар мояи ин усул?ои умдаи ?абулгардида чунин тарз?ои андозбанд? бештар истифода карда мешаванд:
1. Кадастр? – дар асоси кадастра ё худ реестр?о нишон додани номг?и объект?о (замин, даромад) ва таснифи зу?урии он?о (?а?ми замин, ми?дори чиз?о дар ин ё он объект) муайян карда мешавад. Асоси ин тарзи андозбандиро муайян кардани меъёри миёнаи даромад бо назардошти шароит?ои му?ити зист ташкил меди?ад.
2. Ситондани андоз аз манобеи таъмингари даромад, яъне ситондани андоз аз музди кори субъекте, ки худ ?амчун намояндаи андоз аз даромади дигарон андоз ?амъовар? менамояд. Бо ибораи дигар, аз супоридани андоз на кормандони андоз ва на субъект?ои дигари во?еию ?у?у?? халос шуда наметавонанд.
3. Декларатсион? - супоридани андоз аз ?ониби субъект?ои андоз баъди ба даст овардани даромад ва пешни?од намудани декларатсия дар хусуси ?а?ми умумии даромад?ои худ.
4. Р?ёнидани андоз дар ?араёни сарфи даромад (подош намудани андоз аз ?ониби харидорон ?амчун инъикоскунандаи андоз. Масалан, андоз аз гардиши мол, андоз аз фур?ши мол, аксиз..);
5. Р?ёнидани андоз бо таври маъмур?, яъне ?амъоварии андоз аз ?ониби кормандони андоз ва муайян кардани эътимолият ва ?а?ми пешакии он;
6. Р?ёнидани андоз ?ангоми истифодаи объект. Масалан, андоз аз моликони автомобил ва ?айра.
Вазифаи хазинадор? - ?амъоварии пардохт?о аз ?исоби субъект?ои андозсупор? ва ба хазинаи давлат? ворид намудани он?оро ифода мекунад. Он ?амчун муносибат?ои ?у?у?? ё худ ??дадори?ои байни давлат ва во?ид?ои андозсупор оиди тарзу услуби пардохти андоз зу?ур меёбад.
Вазифаи назорат - назорат нисбати таъмин кардани таносуби арзиши даромад ва та?сими он?о дар байни субъект?ои и?тисод? ба ро? монда мешавад.
Вазифаи та?сим - ?амчун вазифаи ?айримуста?им оиди таъмин наму-дани муносибат?ои молиявию андоз дар ?араёни такрористе?сол сурат мегирад. Он муносибат?ои ба ву?уд омадан ва та?сим андозро дар байни шахсони во?е? ва ?у?у??, со?а?ои и?тисод, давлат ва ?айра ифода мекунад.
Вазифаи танзим – бо воситаи фишанг?ои маъмурию ?у?у?? таъсир-расонии давлат ба раванди и?тисодию и?тимо? ташкил меёбад. Он бо воситаи пешни?од кардани низоми имтиёз, бастани ?арима, гузашткуни?ои махсус, паст кардани во?ид?ои андоз, ихтисор намудани суммаи оклад?о ва ?айра ба амал бароварда мешавад.

Просмотр: 1705