Дата: 2019-10-01
Та?аввули назарияи кишоварз?. Муносибат?ои кишоварз?, мо?ият ва хусусият?ои он. Моликият ва шакл?ои хо?агидор? дар и?тисодиёти кишоварз?. Ро??ои ба ву?уд омадани моликияти хусус? ба замин. Шакл?ои гуногуни истифодаи моликият ба замин. ?амгироии агросаноат? ва ком-плекси аграрию саноат?. Хо?аги?ои де??он? (фермер?), кооператив?ои кишоварз? ва дигар намуд?ои корхона?ои хурди со?а?ои кишоварз?, тамоюл ва хусусият?ои ташкили он дар ?ум?урии То?икистон. Исло?оти хо?агии ?ишло?: хусусият?ои ташкил ва таъмини рушд дар со?аи кишоварз?.
Мезои?тисод аз во?аи лотин? гирифта шуда, маънои "баъд", "пас аз ё худ баъд аз" ягон ?одисаро ифода мекунад. Вай равиш ва сирати зу?урии ?одиса, мазмун ва мо?ияти мутавассит (миёна)-и зернизоми и?тисоди миллиро инъикос менамояд.
Дар адабиёти кунунии и?тисод? ба сифати ?анба?ои му?имтарини мезои?тисод ин?о мавриди та?лил ва та??и? ?арор дода мешаванд: КАС (комплекси аграрию саноат?), К?С (комплекси ?арбию саноат?), и?тисодиёти сохтмон, савдо, на?лиёт, маориф, зерсохтор (инфраструктура)-и со?а?ои ало?идаи хо?агии хал?, на?ш ва ма?оми он?о дар и?тисоди милл? (низоми и?тисод?), и?тисоди но?ия, ша?р, со?а ва ?айра.
Аз сабаби ма?дуд будани доираи та??и? мо фа?ат ба яке аз унсур?ои он - комплекси аграрию саноат?, махсусан, муносибат?ои кишоварз? беш-тар а?амият хо?ем дод. Со?аи кишоварз? аз давраи э?ёи ?омеаи инсон? то кунун дар ?аёти ?омеа на?ш ва ма?оми хоса дорад. Он сарчашмаи бо неъмат?ои истеъмол? ?онеъ гардондани талаботи инсон ва баланд бардош-тани дара?аи бе?будии ?аёти ?омеа ?исобида мешавад.
Со?аи кишоварз? ?амчун узви пайвастаи и?тисоди милл? дар ?амбаста-г? бо дигар со?а?о (саноат, на?лиёт, савдо, сохтмон...) ба ву??ъ пайваста, ботадри? ташаккул ва инкишоф меёбад.
Дар ташаккул ва та?аввули назарияи кишоварз? мутафаккирони зиёде са?мгузор? карда, муайян кардаанд, ки :
-дар со?аи зироаткор? ?онуни бартарии хо?аги?ои калон нисбат ба хо?аги?ои хурд амал мекунад. Афзалияти корхона?ои калон дар дара?аи баланди таъмин будан бо техника, ташкили бе?тарини агротехникаю агро-бизнес, сарфаи восита?ои исте?солот, ташкили шакли ?улайтарини ме?нату исте?солот, афзалият ?ангоми фур?ш ва хариди ма?сулот, восита?ои исте?-солот ва гирифтани ?арз мушо?ида карда мешавад;
- ?онуни та?сис (махсусгардон?) ва мутамарказ (консентратсия)-и исте?солот дар со?аи кишоварз? махсусияти худро дошта, доира ва ?адду ?удуди амали он?о дар ин со?а нисбат ба саноат ма?дуд мебошад;
- муносибат?ои кишоварз? вобаста ба истифодаи замин ?амчун объекти хо?агидор? ва ?амчун объекти моликият, ки муста?иман дар муносибат?ои рентав? та?ассум меёбанд, дорои хусусият?ои хос мебошанд ва он ?амчун муносибати байни субъект?ои и?тисод? оид ба исте?сол, та?сим ва истифо-даи даромад (рента) аз замин сурат мегирад;
- замин бидуни ме?нат "бордор" шуда, неъмат тавлид намекунад. Он ба худ хос ?иммат дошта, ба объекти мубодила табдил меёбад. ?исман ма?дуд ва та?диднашаванда мебошад;
- аз ниго?и таърих, со?аи кишоварз? гарчанде со?аи нахуст дар ?алкаи хо?агии хал? ба шумор меравад ва ?азорсола?о пештар аз саноат э?ё гардида бошад ?ам, он нисбат ба охирон (саноат ва дигар со?а?ои хо?агии хал?) тамоюли а?ибмон? дорад ва онро бо ду ро?; экстенсив? (мунбасит) ва интенсив? (ташдид, шиддат) пеш бурдан имконпазир мебошад;
- муносибат?ои кишоварз? ва рентав? дар чорч?баи муносибат?ои хос, ?онуният?ои и?тисод? ва ?онуни асосии и?тисодии ?ар як низоми и?тисод? ва тарзу услуби истифодаи "дастаи ?у?у??" моликият ташкил карда мешавад;
- ме?вари асосии та?рикди?андаи муносибат?ои кишоварзиро манфи-ат?ои и?тисод?, ангезаи ме?нат?, шав?у ?авас ва фаъолияти со?ибкорию корчаллон? ташкил меди?ад;
- муносибат?ои кишоварз? та?ти таъсири сиёсати и?тисодии давлат ?арор гирифта, рушд ва такмил меёбанд.
Ташаккули муносибат?ои кишоварз? аз давраи та?йир ва дигаргунсозии ашё?ои табиат (?ун кардани ?алладона, кишт кардану гирифтани ?осил, ром кардани ?айвон?о...) ва баву?уд омадани со?а?ои махсуси исте?солоти ?амъият? (заминдор?, чорводор?, ?унарманд?, бо?дорию токпарвар?...) о?оз ёфта, то ба дара?аи инкишофи индустриалии муосир расидааст.
Масалан, тиб?и назардошти "и?тисоди сиёсии марксист?", дар давраи феодализм, замин ба заминдорон (феодал?о, бой?ои заминдор...) тааллу? дошта, муносибат?ои байни ду синф – феодал (со?иби замин) ва де??он (истифодабаранда, и?орагир) сурат мегирад.
Дар шароити капитализм муносибат?ои аграр? дорои муносибат?ои хос мебошанд. Замин ?амчун омили исте?солот ва унсури му?имтарини захи-ра?ои и?тисод? моликияти хусус? буда, ба заминдорони калон тааллу? дорад ва ба капиталистони и?орагир ба и?ора дода мешавад. Дар ин асно ?у?у?и со?иби замин ба и?орагир гузашт карда мешавад. Замин ?амчун мол ба объекти харидуфур?ш табдил меёбад.
Муносибат?ои аграр? дар шароити капитализми давлатии монополист? дорои хусусият?ои хос мебошад. Прогресси техник? бо таври оммав? ба муфлисшавии фирма?ои хурд ва де??онон оварда мерасонад. Дар хо?агии ?ишло? раванди тамарказ ва марказияти моликият ба замин риво? меёбад. Охирон, торафт ба монополия?о тобеъ мегардад.
Бо боварии том метавон гуфт, ки барои муносибат?ои кишоварзии капиталист? чунин хислат?о хос мебошанд:
- мав?уд будани моликияти хусус? ба замин. ?исми асосии замин дар ихтиёри заминдорони калон буда, онро ба капиталистони и?орагир ба и?ора меди?анд ва даромад (рента)-и ба ву?удомадаро байни худ та?сим мекунанд;
- замин ба объекти харидуфур?ш (?амчун мол) табдил ёфта, та?ти таъсири омил?ои гуногун (та?озо ва арзаи замин, рента, фоизи ?арз) ?арор мегирад;
- истисмор кардани де??онон ва коргарони со?аи кишоварз? аз ?ониби заминдорони калон ва капиталистони и?орагир ва ?оказо).
?ум?урии То?икистон, ки ма?з ба шарофат ва туфайли ин ?а?он э?ё ва густариш ёфтааст, ?амчун ?узъи муносибат?ои исте?солии сотсиалист? дар ин ?ода са?ми муайяне гузоштааст.
Масалан, дар ?ум?урии То?икистон 85 фоиз а?ол? дар ?ой?ои пастию ?амвор ва 15 фоизи бо?имонда дар мавзеъ?ои к??? ?ойгиранд. 7 фоизи ?ам-ворие, ки дар сарзамини то?икон мав?уд аст, пурра аз худ карда шуда, пур аз а?ол? мебошад. Зичии а?ол? дар ин минта?а?о 200-300 нафарро дар ?ар як км2 ташкил меди?ад. Ин ракам?о дар но?ия ва мавзеъ?ои к??? ба 15-20 нафар ва вилояти Бадахшони К??? 4-5 нафар ба ?ар як км2 рост меояд:
- дар хо?агии ?ишло? омил?ои и?тисод? ва омил?ои таби? дар ало?аманд? баромад мекунанд. Дар ин ягонаг? на?ш ва ма?оми омил?ои таби?, яъне шароит?ои табиию и?лим бартар? доранд. Масалан, и?лими То?икистон континентал? буда, тобистон ?аво то 50 дара?а гарм ва зимистон то 50 дара?а хунук мешавад;
- ба хо?агии ?ишло? сирати хосаи та?сими ?амъиятии ме?нат ва та?сиси исте?солот хос мебошад. Дар ин ?о як ё ду со?аи асосие ву?уд дорад, ки бо дигар со?а?о ало?аманд шуда, раванди ягонаи кишоварзиро ташкил меди?ад.
Просмотр: 731
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved