Омил?ои рушди туризми байналмилал? ва мавсимнок? дар туризм
Дата: 2016-02-23
Туризми байналмилал? дар нимаи дуюми асри ХХ ва нимаи аввали асри ХХI ба яке аз самт?ои афзалиятнок? и?тимо?-и?тисод?, сиёсию фар?ангии аксарияти кишвар?о ва минта?а?ои олам табдил ёфт. Индустрияи турист? бошад, ?амчун ?узъи ?удонашавандаи таркиби истеъмол? ва фаъолияти и?тимоии бештари а?олии олам гардид. Гарчанде захира?ои турист? дар ?удуд?ое ?ойгиранд, ки аз ли?ози саноат? ва кишоварз? ?айри ?обили истифодаанд, вале ма?з ?амин ?ол туристонро ба худ ?алб менамуд. Туризми байналмилал? ба зерсохтори асосии таркиби хо?агии миллии мамлакат?о табдил ёфт. Афзуншавии талаботи а?олии олам ба туризм боис гашт, ки ин со?а ба яке аз со?а?ои сердаромад ва рушдёбандаи и?тисоди ?а?он? табдил ёбад. Гузашта аз ин рушди туризм боис мегардад, ки мавзе?ои ташкилкунандаи фаъолияти турист? вобаста ба афзоиши муштариён бештар инкишоф ёфта, ?олати таби? хубтар ниго? дошта шавад. Агар дар со?а?ои исте?солоти ?амъият? сарват?ои таби? ба нобудшав? оварда шаванд, дар туризм ин ?олат баръакс аст. Дар нати?а самаранокии и?тисоди миллии мамлакат?о афзун мегардад.
Дар да?сола?ои охир нишонди?анда?ои турист? рушди устуворро касб намудаанд. Мувофи?и маълумот?ои ТУТ кумитаи махсуси СММ дар соли 2012 нисбати соли 2007 20% афзун гашта, ?ариб 1 млрд. нафарро ташкил намудааст. Суръати миёнаи рушди и?тисоди ?а?он? якчанд маротиба болотар аст. Тиб?и нишондоди ТУТ СММ навъ?ои туризми эколог?, фар?ангию маърифат?, мавзў?, илм? ва ?а?онгард? (круиз) бештар риво? ёфтааст.
Тиб?и дурнамои ТУТ СММ дар соли 2020 7%-и а?ол? кураи Замин сафар?о ба хори?и кишвар ан?ом меди?анд. Ин нишонди?анда сол то сол меафзояд. Гарчанде туризми байналмилал? дар ?оли рушди устувор ?арор дошта бошад ?ам, вале дар як ?атор минта?а?о (Афри?о, Осиёи ?ануб?, Шар?и Наздик) нишонди?андаи чандон назаррас надорад (?адвали 2).
?адвали 2. Фаъолияти туристии а?олии ?а?он дар соли 2020
Минта?а?о ?иссаи а?олие, ки сафар?ои хори?? менамоянд
(бо ?исоби %)
Аврупо 14
Минта?аи Осиё? – У?ёнуси Ором 10
Амрико 8
Шар?и Наздик 6
Афри?о 5
Осиё? ?ануб? 1
Тамоми ?а?он 7
Аз нишонди?андаи боло аён мегардад, ки ?обилияти харидории а?олии кишвар?ои Аврупо хеле баланд буда, баръакс ?обилияти харидории а?олии кишвар?ои Осиёи ?ануб? хеле паст аст. ?иссаи а?олии кишвар?ои Аврупо дар вуруду хуру?и туристон нисбати кишвар?ои дигар минта?а?о хеле баланд аст.
?анўз суръати афзоиши солонаи туризми байналмилал? дар ?а?он 4,4%-ро ташкил меди?ад ва мувофи?и ?адвали дар поён оварда шуда, тиб?и дурнамо соли 2020 ба 4,3% баробар мешавад. Та?лили суръати рушди туризми байналмилал? аз ?ониби нашриёти бузургтарини Британияи Кабир «Travel and Tourist Interlligence» (TTI) гузаронида шуда, нати?аи он дар ?адвали зер оварда шудааст (?адвали 3).
?адвали 3. Суръати рушди сафар?ои байналмилал? дар давраи сол?ои 2000-2020, фоизи та?йирёбандаи миёнаи солона.1
Минта?а?ои содиркунандаи турист?о
1995-2000
2000-2005
2005-2010
2010-2020
Аврупо бо кишвар?ои со?или ба?ри Миёназамин 5,3 1,7 3,5 4,3
Амрикои Шимол? 3,6 6,7 5,1 5,0
Амрикои Марказ? ва ?ануб? 5,1 6,5 7,1 6,3
Осиёи ?анубу Шар?? 10,1 7,9 5,8 4,8
Шар?и Дур 13,9 8,6 6,9 8,2
Австралия /Афри?ои ?ануб? 5,6 5,6 6,0 6,2
Кишвар?ои асосии содиркун-и туристон 5,5 3,4 4,4 4,4
дигар кишвар?о 7,0 3,5 4,3 3,7
?амаг? дар ?а?он 5,7 3,4 4,4 4,3
?амъан дар соли 2020 теъдоди сафаркунандагони байналмилал? ба 1,6 млрд. нафар мерасад, ки ин аз нишонди?андаи соли 1995 се маротибазиёд аст. Хар?и 1 рўзаи туристон ?айр аз восита?ои инти?оли ?аво? то 5 млрд. доллар дар 1 рўз афзун мегардад. Тиб?и дурнамои ТУТ рушди босуръати туризми содирот? дар назар аст. Кишвар?ои Олмон, ?опон, ИМА, Чин, Британияи Кабир, Росия, ки ?обилияти баланди харидор? доранд ба бузургтарин кишвар?ои содиркунандаи туристон табдил меёбанд ва дар соли 2020 ба бозори байналмилал? то 30 млн. нафар туристро равона мегардонанд.
Мувофи?и дурнамои ТУТ дар соли 2015 шумораи сафар?ои туристон ба хори?а зиёда аз 1 млрд. нафарро ташкил меди?ад, аммо ин нишонди?анда бо суръати нисбат суст ?араён мегирад (?адвали 4).
?адвали 4. Сат?и афзоиши туризми байналмилал? дар давра?ои 1995-20201
Нишонди?анда?о 1995 2000 2005 2010 2020
Сафар?ои турист?, млн. 535 632 782 264 1013
Шабгузарон?, млн. 4571 5518 6903 8654 1107
Хара?от?о барои туризм, млрд. доллари ИМА (бо нарх?ои соли 2008) 393 516 686 922 1130
Мутоби?и дурнамои ТУТ дар соли 2020 Чин ба пешо?анги самти туризми ?а?он? табдил ёфта, аз 5 кишвари пешво, яъне Фаронса, ИМА, Испания, Италия, Британияи Кабир пеш мегузарад. ?оло Чин дар ма?оми 6-ум ?арор дорад (22 млн. нафар дар як сол ташриф меоранд). Дар назар аст, ки ?ангоми расидани афзоиши солона ба 8%, шумораи боздиди туристон аз Чин дар соли 2020 ба 137, 1 млн. нафар мерасад (?адвали5).
?адвали5. Дурнамои самт?ои асосии турист? дар соли 20201
Мамлакат Ми?дори вуруди турист?, млн. ?исса дар бозори туристии ?а?он?, % Сат?и афзоиши сол?ои 1995-2020, бо %
Чин 137,1 8,6 8,0
ИМА 102,4 6,4 3,5
Фаронса 93,3 5,8 1,8
Испания 71,0 4,4 2,4
Гонконг 59,3 3,7 7,3
Италия 52,9 3,3 2,2
Британияи Кабир 52,8 3,3 3,0
Мексика 48,9 3,1 3,6
Росия 47,1 2,9 3,6
?ум?урии Чехия 44,0 2,7 6,7
?амаг? 708,8 44,2 4,0
Тиб?и дурнамо то сол?ои 2020-ум сафар?ои туристии байниминта?ав? нисбати дохилиминта?ав? 1,5 маротиба бештар афзоиш меёбад. Табодули туристон миёни минта?аи Аврупо ва Амрико васеъ мегардад. Дар раванди ?а?онишав? дар бозири турист? дигар минта?а?о, махсусан Шар?и Наздик ва Осиёи ?ануб? ?алб карда мешавад. Дар нати?а ?иссаи сафар?ои туристии байниминта?ав? соли 2020 то 24% афзоиш меёбад ва мутаносибан ?иссаи сафар?ои дохилиминта?ав? то 76% ко?иш меёбад (расм?ои…).
4. Минта?аи Осиё ва ?авзаи у?ёнуси Ором;
5. Афри?о;
6. Шар?и Наздик;
7. Осиёи ?ануб?;
Дар бозори ?а?он? бобати ?абули туристон, кишвар?ое пешо?анг мебошанд, ки аз ли?ози и?тисод? рушд ёфтаанд (Аврупо ва Амрикои Шимол?). Кишвар?ои рў ба инкишофи ?ануб ?анўз на?ши чандон назаррасро и?ро наменамоянд, аммо таи сол?ои охир ин кишвар?о ба самти ?алби туристон табдил ёфта, ?ар?и бештар ташрифовардагонро пазиро? менамоянд.
Раванди табодули туристон миёни кишвар?ои ?ам?удуд дар ?оли инкишоф ?арор дарад. Чунонч?, тиб?и маълумот?ои ташкилоти миллии туристии Малайзия ан?ариб нисфи воридшавандагон бо ма?сади туризмро ша?рвандони Сингапур ташкил меди?анд.
Омили мавсимият. Раванди умум? ва ?амзамон мушкилоти ?идд? дар туризми байналмилал? мавсимнок? мебошад, яъне дар фасли тобистон теъдоди туристон якуякбора афзоиш ёфта, зимистон, тирамо? ва ба?ор ко?иш меёбад. Ба мавсимият дар туризми байналмилал? омил?ои и?лим? ва и?тимо? таъсир мерасонанд. Се гуру?и омил?оро, ки ба мавсимияти хизматрасонии турист? таъсир мерасонад, ?удо менамоянд: таби?-и?лим?; хусусияти намуди туризм; хусусияти ме?нат ва истиро?ати истеъмолкунандагон.
Аксарияти коршиносон ду гурў?и омил?оро ?удо менамоянд, яъне аввалия ва дуюминдара?а. Бу гурў?и аввалия омили таби? – и?лим?, яъне и?лим, обу ?аво, ландшафт?ои (манзара?о) кишвар?о ва минта?а?ои муайян, ки мо?ияти турист? доранд, шомиланд. Ба гуру?и омил?ои дуюминдара?а бошад, дохил мешаванд:
И?тисод? - сохтори истеъмолоти мол ва хизматрасон?, ки дар асоси ?обилияти харидор? ташаккул ёфтааст;
И?тимо? – ма?мўъ ва хусусият?ои ва?ти фори?? (мураххас?);
Демограф? – та?озо ба хадамоти турист? аз рўи якчанд меъёр?о (параметр?о);
Равон? – анъана, мўд, та?лид (пайрав?), худнамо? ва ?айра;
Модд?-техник? – вазъи кунун?;
Технолог? – дара?аи сифати хадамоти турист?.
Мавсим барои ин ё он но?ияи турист? даврае ма?суб меёбад, ки шумораи якмо?аи туристони ворид шуда, аз нишонди?андаи миёнаи мо? дар як сол афзунтар аст. Ин айёмро бо маф?уми «фасли пур?ўш» (сурх, баланд) нисбат меди?анд.
Диаграммаи 4. Мавсимнок? дар туризми байналмилал? (нишонди?андаи сайр?ои турист? дар мавсим).
Дар диаграммаи дар боло овардашуда аён аст, ки дар фасли зимистон ко?ишёбии ами?и сайр?ои турист? назаррас аст.
Мавсимият дар туризми байналмилал? он аст, ки ?ангоми зимистон «бозори фурўшандагони хадамоти турист?» ав? мегирад ва дар мавсими зимистон «бозори харидорон» о?оз мегардад, яъне ?ангоми зимистон ширкат?ои турист? бо ма?сади ?алби ?арчи бештари туристон арзиши хадамоти хешро поён мефароранд.
Боиси тазаккур аст, дар кишвар?ое, ки таносуби ?арорати ?аво чандон бузург нест, мавсимнок? мушо?ида намешавад. Масалан: дар Миср, Тунис, Мароккаш, АМА, Исроил туризм хусусияти тамомисол? дорад. Дар ?ум?урии То?икистон бошад мавсимият баръакс намоён аст. Ба густариши мавсими турист? фаъолнокии туризми кор?, яъне гузаронидани симпозиум?о, намоиш?ои байналмилал?, конфронс?о, ?амоиш?о, миз?ои мудаввар ва ?айра мусоидат менамояд.
Омил?ои рушди туризми байналмилал?
Индустрияи туризм ва ме?мондор? сол?ои охир зери таъсири як ?атор омил?о инкишоф меёбад ва ин омил?о ба ду гурў?, яъне беруна ва дохил? ?удо мешаванд. Ба омил?ои беруна: сиёс? – ?у?у??, бехатарии саё?ат, и?тисод? ва молияв?, фар?анг?, демограф?, инфрасохтори-коммуникатсион? ва технологияи навин дохил мешаванд.
Омил?ои сиёс?-?у?у??. Вобаста ба он ки давлат чи гуна сиёсатро мутаносибан ба туризм ро?андоз? менамоянд, захира?ои турист? дар сат??ои гуногун истифода мешавад. Агар сиёсати кишвар?ои Аврупо ба ?арчи бештар ?алб намудани туристон бобати истифодаи захира?ои турист? равона шуда бошад, баръакс дар як ?атор кишвар?ои Шар?и ислом? вобаста ба сиёсати давлат захира?ои турист? ба тари?и интенсив? истифода намегардад. Дар ин гурў? кишвар?о муносибат ба туристони хори?? бе?будиро талаб менамояд.
Омили бехатарии саё?ат. Вобаста ба ин меъёри рушди туризм масъалаи бехатар? ?ои намоёнро иш?ол менамояд. Туристони кишвар?ои мутара??? ба таъминоти бехатар? ди??ати ?идд? меди?анд.
Низоъ?ои байналмилал? ё амалиёт?ои ?арб?, экстремизму терроризм на тан?о рушди туризмро боз медорад, балки боиси он мегардад, ки ?укумат?ои кишвар?ои содиркунандаи туристон рўйхати давлат?ои номуносиби туристиро нашр менамоянд. Чунонч? сол?ои охир ба рўйхати ин гуна мамлакат?о Аф?онистон, Иро?, Сомал?, Ливия, Судан ва ?айра дохил карда шудаанд (вобаста ба вазъи ноороми дохилии сиёс?).
Гузашта аз ин ?олати бе?доштию эпидемиолог?, солимии маводи ?изо?, бехатарии туристиро таъмин менамояд.
Омил?о молияв? - и?тисод?. Ба индустрияи ме?мондор? омили макро ва микрои?тисод? низ таъсир мерасонад. Номуназамии макрои?тисод?, болоравии сат?и таваррум, афзоиши бекор? низ яке аз омил?ои му?ими и?тисодии таъсиррасонанда дар рушди туризм мебошад. Дар мамлакат?ое, ки даромад аз туризм са?ми бештари ММД-ро ташкил меди?ад, сармоя барои сохтмони ме?монхона?ои нав ва бе?гардонии инфрасохтори туризм равона мегардад.
Омили фар?анг?. Мероси фар?анг? ?амеша туристонро ба худ ?алб менамуд. Му?ити фар?анг? яке аз он захира?оест, ки ба омехташавии ?араёни оммавии туристон таъсир мерасонад. Масалан: осорхонаи Лувр дар Париж, Эрмитаж дар Санкт – Петербург, девори бузурги Чин, Диснейленд дар Токио вобаста ба хусусият?ои фар?анг? туристонро ба худ ?алб менамояд.
Омили и?тимо?-демографи. Дар нати?аи афзоиши а?ол? и?тидори туристии ?а?он низ зиёд мегардад ва дар нати?а ба фаъолияти турист? шумораи бештари захира?ои ме?нат? ?алб мегардад.
?айати синну сол? ва хонаводагии а?ол? дар рушди туризми байналмилал? ни?оят му?им аст. ?исми зиёди туристонро нафароне ташкил меди?анд, ки синнашон аз 18 то 35 сола аст. ?ариб 20%-и ?амаи туристонро ?авонон ташкил меди?анд. ?айр аз ин са?ми ашхосони пиронсол низ (аз 55 сол боло) бузург аст, ки онро «туризми синни сеюм» меноманд.
Омили инфрасохтор?-коммуникатсион?. На?лиёт ва инфрасохтори туризм инти?оли туристро ба макони истиро?ат ва баръакс таъмин менамояд. Ба кулли дестинатсия?ои туристии маш?ур вазъи инфрасохтор бахусус фурудго??о, ро??ои автомобил? а?амияти хоса дорад. ?обили зикр аст, ки аввалин таассурот?ои оид ба сафари турист? ма?з аз сифати ?амлу на?л пайдо мешавад.
Туристон ба ба ?ое сафар намуданро меписанданд, ки амният ва сат?у сифати баланди хизматрасон? таъмин бошад. Дар аксарияти кишвар?о полиси турист? фаъолият менамояд, ки ба масоили таъмини амнияти туристон маш?ул аст.
Таъминоти иттилоот? низ хеле му?им аст. Дар ша?р?ои калон марказ?ои иттилоот? ву?уд доранд, ки он ?о метавон ша?р ва хадамот ба ме?мон?ои хори?? ба забони модариашон пайдо намуд. Мутаассифона, дар ша?р?ои чум?урии То?икистон ин гуна марказ?ои махсус надоранд.
Рушди савдо. ?ангоми сафар ба хори?а туристон аксаран бар андешаи онанд, ки аз ку?о ва ч? метавон харид намуд. Он метавонад ма?сулот?ои ?унар?ои мардум?, арму?он?о ва ?айра бошад. Як ?атор кишвар?ои ба монанди Аморати Мутта?идаи Араб, Туркия, Юнон, Италия, Сингапур туристонро ба савдои фаъол ва нарх?ои дилхо? ба худ ?алб менамояд, яъне – шоптуризм инкишоф меёбад.
Омили технолог?. Дастовард?ои раванди илм?-техник? дар индустрияи турист? бахусус дар чунин со?а?о ба монанди ?амлу на?л, низоми ташви?от ва иттилооти истеъмол? васеъ истифода мешавад. Рушди технологияи телекоммуникатсион? ба ташкили низоми компютеркунонии банднамо? (брон) дар ре?аи онлайн оварда расонидааст.
Мукаммалгардонии ма?сулоти турист?. Ма?сулоти турист? нати?аи талоши намояндагони бахш?ои гуногуни индустрияи турист? мебошад. Робита миёна бахш?ои ?ойгиркунонии на?лиёти мусофирбар, ташкилкунандагон ва фурўшандагони хадамоти турист? ни?оят му?им аст. Боиси тазаккур аст, ки вазъи му?ити атроф ва инфрасохтор ба сифати ма?сулоти турист? таъсир мерасонад. Агар макони ?ойгиршавии захираи турист? аз ли?ози эколог? носолим бошад ва ё зери таъсири омили антропоген? хароб шуда бошад, сабаби ко?иш ёфтани ?алби туристон мегардад.
Маркетинг. Мо?ияти маркетинг дар рушди туризми байналмилал? аз як ?ониб бо ниёз?ои истеъмол? ва хо?иш, аз ?ониби дигар дар нати?аи ра?обат дар бозори турист? вобаста аст. Тава??у?и зиёд ба гурў?и омил?ои географии рушди туризми байналмилал? равона карда мешавад. Ба ин омил?о захира?ои рекреатсион?, мав?еи географ?, вазъи геополитик? ва ?айра шомиланд.
Просмотр: 3008