Дата: 2016-02-22
Аз рўи а?идаи олими Швесар? К.Каспар ба асоси системаи туризм ду субсистема шомил аст: субъекти туризм (турист ?амчун истеъмолкунандаи хадамоти турист?) ва объекти туризм, ки аз 3 унсур иборат аст, яъне минта?аи турист?, муассиса?ои турист? ва ташкилоти турист?.
Дар баробари та?лили маф?уми «туризм» консепсияи (назарияи) Н.Лейпер (профессори донишго?и Мейсени Окленд)-ро метавон баён намуд. Мувофи?и ин консепсия туризм аз чунин унсур?ои асос? иборат аст: унсури географ?, худи туристон ва индустрияи туризм. (расми 2)
Расми 2. Унсур?ои асосии ташкилкунандаи туризм
Аз модели овардашуда маълум мегардад, ки унсури асоситарини ташкилди?андаи туризм ма?з унсур?ои географ? ба шумор мераванд. Унсур?ои географ? ?ав?ари тавлидкунанда ва таъсиррасонанда ба рушди индустрияи туризм ма?суб меёбанд. Бархе аз коршиносони и?тисодч? бар он а?идаанд, ки ?ав?ари тавлидкунандаи туризм и?тидори и?тисод? ба ?исоб меравад, лекин зикр кардан ?оиз аст, ки туризм аксаран дар ?ое инкишоф меёбад, ки ин ?удуд?о марказ?ои саноатии инкишофёфта ва ё аз ниго?и и?тисод? рушднамуда нестанд. Тан?о унсур?ои географ? боиси ташкил ва рушди инфрасохтори туризм мегардад. Чунонч?, со?или ба?р?о, ?удуди биёбон?о, минта?а?ои баландкў?, мав?и ба?р?о, пирях?ои материкию кў??, назди шаршара?о, ёдгори?ои табиию таърих? ва ?айра му?ит?оеанд, ки он ?о исте?солоти неъмат?ои модд? ?айриимкон аст ва ма?з ?астии унсур?ои номбурдаи географ? заминагузори рушди туризм гардида, и?тисоди минта?а ё кишварро риво? меди?ад.
Масалан Непал аз ?исоби туризми кў?навард?, Ливия, Ал?азоир, Мароко, Тунис, Миср, Яман аз ?исоби туризми сафар? (туризми биёбонгард?) ва со?ил? (пляж) ?амасола сад?о миллион доллари америко? даромад мегиранд. Ма?з ?астии и?лими тропикии гарму намнок боиси пайдоиши ма?маа?ои гуногуни турист? монанди Шарм-ал-шайх, Хургада (Миср), Гоа (?индустон), Пхукет (Тайланд), гардида, сабаби ба ву?удоии ?азор?о ?ой?ои кор?, ша?ру ша?рак?о, ну?та?ои ти?орат?, ме?монхона?о, кемпинг?о, тарабхона?о, комплекс?ои дилхушию фаро?ат? мебошад.
Д е с т и н а т с и я и т у р и с т ? - ма?мўи муайяни хизматрасонии пешни?одшавандаест, ки ба талабот?ои турист ?авобгў буда, талаботи арзаи он?о, яъне пешни?оди ?амлу на?л, ?ои хоб, ?изо, фаро?ат ва ?айраро, ки ма?сади асосии турист ба шумор меравад, ?онеъ мегардонад.
Вобаста ба ин дестинатсия бояд дорои интихоби хизматрасони?ои зерин: ?ой?ои тамошобоб ва системаи иттилоот? бошад.
Дестинатсия метавонад аввалия ва дуюмдара?а бошад. Дестинатсияи аввалия аз рўи ?аззобияти худ муштариёнро ба худ ?алб намуда, ма?сади асос? ин ?онеъгардонии манфиат?ои туристон дар му?лати тўлон? мебошад. (масалан беш аз як ?афта).
Дестинатсияи дуюмдара?а (тава??уф дар ро?) ма?аллеро дар бар мегирад, ки дар ?удуди миёни дестинатсияи аввалия зарурати тава??уф ба амал меояд. Вазифаи асосии дестинатсияи дуюмдара?а ?онеъ гардонидани хо?иши туристон дар муддати як ё ду рўз мебошад.
Аксари коршиносони со?аи туризм барои муайян намудан, туризмро ба чунин шакл?о ?удо намудаанд (ниг. Расми 3 Шакл?ои туризм):
- турист нафарест, ки барои ?онеънамоии талабот?ои табиии худ сайр менамояд ва хо?ишу талаботи физиологии худро то ба дара?ае таъмин ва муайян менамояд:
- бизнеси турист? ин шакли фаъолиятест, дар ма?ал?ои фаъолияти турист? мардуми ма?алл?, бо ма?сади ба даст овардани даромад аз исте?солу фурўши ма?сулот ва хадамоти турист? амал менамоянд.
- талаботи туристонро ?онеъ мегардонад.
- туризм ?амчун со?аи фаъолияти хусусияти мусб? дошта он барои паст намудани шиддати бекор? дар ма?ал?о мусоидат намуда, боиси пайдоиши ?ой?ои нави кор? ва сабаби афзуншавии даромаднокии минта?а мегардад. Боиси тазаккур аст, ки он метавонад ба сат?и му?ити зист таъсири манф? расонад.
Масалан: бунёд намудани бўстонсаро?о ва тарабхонаю фаро?атго??о дар канори рудхона?о ва кўл?оё обанбор?ое, ки обашонро дар поёноб ба сифати оби ошомидании ну?та?ои а?олинишин истифода мешавад, сабаби ифлосшавии экосистема ва боиси па?ншавии бемори?ои сироят? мегардад.
- туризм ?амчун омили рушди иитисоди милл? ба ?исоб рафта, ?амзамон метавонад бидуни ?исобгир?, э?тимолияти о?ибат?ои манфиро ба амал орад (хисороти муста?иму ?айримуста?им).
Гузашта аз ин, фаъолияти турист? шакли фаъолиятест, ки нати?аи муносибат?ои тарафайни туристон монанди муассиса?ои турист?, бахши ме?мондор?, маъмурият дар низоми ?алби сармоядор?, ?ойгиркунон? ва хизматрасонии мизо?онро ифода менамояд. Дар ин маврид туризм ?амчун ма?мўи таркибот: ма?сулот?о, хадамот, объект?ои намоиш? ва во?ид?ои исте?солие, ки ба истеъмолкунандагони инфирод? ё гурў??, ба таври мува?ат? ?ои аслии хешро иваз намудаанд ва ба ну?та?ои муайяни турист? ?аракат намудаанд, ма?суб меёбад. (дестинатсия).
Бо ин тартиб пан? нишона?ои асосии фар?кунандаи туризм аз саё?ат ?абул шудааст.
Муайянкунандаи асосии нишона?ои туризм, ма?сади он мебошад. Дар сабки классик? ?амаг? шаш ма?сади умумие, ки миёни туризм ва саё?ат фар? мегузорад, эътироф шудааст.
- солимгардон? (бар?арор намудани нерўи рў?ию ?исмонии инсон ва табобат);
- шиносо?- маърифат? (мукаммалгардонии дониш?о оид ба табиат ва хусусият?ои он), гузашта ва ояндаи рушди инсоният, таъриху фар?анги дигар кишвар?о ва мамлакат?о. Боиси тазаккур аст, ки туризм метавонад ба омехташавии фар?анг?о таъсир расонида боиси вайроншавии маданияти милл? ва пайдоиши мултимаданият гардад;
- варзиш?(омодагию иштирок дар мусоби?а?ои сат?и касб? ва ?айрикасб?, ?амсафар бо варзишгарон, инчунин иштирок ба сифати тамошобин);
- касбию со?ибкор? (сафари ти?орат?, ширкат дар конфронс?о, конгрес?о, семинар?о, табодули назар, такмили ихтисос ва ?.);
- дин? (зиёрати русум, омўзиши таърихию фар?анг? оид ба дину оини хал?ият?ои мухталиф);
- аёдат? ва ла?за?ои хотирмон (аёдати пайвандон, ?ой?ои таърихии сукунат?);
Аз ?ониби мутахассисони ТУТ СММ (Ташкилоти Умуми?а?онии Туристии назди Созмони Миллали Мутта?ид) таснифоти меъёрии ма?сад?ои сафар чунин тар?рез? гардидааст:
- фаро?ат, рекреатсия ва истиро?ат;
- ма?сад?ои касб? ва со?ибкор?;
- аёдати пайвандон ва хешу таборон;
- табобат?;
- динию русум?ои дин?;
- дигар ма?сад?о (масалан транзит).
Дар ин асно сафар?о бо ма?сади:
- фаро?ат, рекреатсия ва истиро?ат 50%;
- сафар?ои касбию ти?ор? 30%;
- туристоне, ки наздикону пайвандони хешро аёдат менамоянд 10%;
- маросими дин?, варзиш? ва дигар намуд?оро 10%-и дигар ташкил меди?ад.
Диаграммаи 1. Таснифоти ма?сад?ои сафари турист?.
Туризм чунин вазифа?ои гуногунро и?ро менамояд1;
- бар?арорнамо? ё тамрин- озод намудани инсон аз ?олати э?соси хастаг? бо ро?и иваз намудани ?олат ва шакли фаъолият (фори? будан аз му?ити ?амарўзаи кор?);
- рушдди?анда- фаро?амоварии имконот ?и?ати рушди шахсият (васеъшавии ?а?онбин?, мукаммалгардии фаъолияти э?од? ва ташкилотчиг?);
- ?аззобият ва ?олибият- пешни?оди имконият ба истиро?аткунандагон ?и?ати шиносо? бо ма?ал ва сокинони он, ташкили консерт?о, чорабини?ои варзиш? ва дигар?о, истиро?ати фаъол;
- и?тисод?- тавассути арзаю та?озои турист? муайян мегардад ва талаботи туристон ба асос?, махсус ва иловаг?; ин вазифа ?обилияти кор?, шу?ли а?ол? ва даромадро таъмин менамояд;
- и?тимо?-баландшавии сат?и ?аёти и?тимоии а?ол?, та?симоти бу?аи оилав? ва истифодаи о?илонаи ва?ти холиг? ё фори? аз кори доим?.
Бархе аз мутахассисон дигар шакли вазифа?ои туризмро пешни?од менамоянд, лекин мо?ияти асл? бо?? мемонад. Чунонч? олими рус Запесотский А.С. ?айд менамояд, ки вазифа?ои аосии туризм-табобат, рушдди?анда, ма?оми и?тимо?, и?тисод?-и?тимо? ва ?амгиро?, ма?суб меёбад.
Табобат?. Гуногунрангии таассурот ва ?онеияти талабот?ои рекреатсионии одамон ба ?олати ?исмонию рў??, ?обилияти кор? ва фаъолияти и?тимоии он?о, таъсири мусб? мерасонад.
Рушдди?анда. ?алби туристон ба барнома?ои фар?ангию маърифат?, шароит?оро ?и?ати баландбардории тафаккур ва васеъ намудани ?а?онбин? ба ву?уд меорад;
Ма?оми и?тимо?. Туризм ба баландравии нишонди?андаи асосии ма?оми инсон дар ?омеъа боис гашта, муайянкунандаи сифати ?аёт мебошад;
И?тимо?-и?тисод?. Дар таркиби хо?агии хал?и ?а?он? туризм аз рўи даромаднок? баъд аз истихро?у коркарди нефт ма?оми дуюмро иш?ол менамояд. Ин со?а 6 %-и шу?ли кориро дар ?а?он ташкил меди?ад. Вазифаи мазкур дар он зо?ир мегардад, ки дар баробари истиро?ат, одамон ?обилияти ме?натии хешро бар?арор менамоянд ва ин на фа?ат а?амияти и?тимо?, инчунин самараи муста?ими и?тисодиро ба бор меорад.
?амгиро? (интегратсион?). Туризм ба рушди муносибат?ои и?тисодии байналмилал? мусоидат намуда, боиси ташаккули як ?атор созмон?о ва итти?одия?ои байналмилал?, байни?укумат? ва ?айридавлат? мегардад . Зикр кардан ?оиз аст, ки барои мушаххас намудани мо?ияти туризм кифоя аст, то ки фаъолияти туристиро ба 3 самт ?удо намоем.
-аввалан, туризмро ?амчун шакли фаъолияти фаро?атии истиро?он фа?мидан мумкин аст;
- дуввумин шакли махсуси ти?орат: ба монанди ма?мўи со?а?ое, ки ба хизматрасонии туристон махсус гардонида шудааст, мебошад;
- туризм бахши фаъолияти муассиса?о ва со?а?ои хизматрасонию исте?соли моддиест, ки ба бозори турист? хизмат мерасонад;
- туризм бахши фаъолияти муассиса?о ва со?а?ои хизматрасонию исте?солоти моддиест, ки ба бозори турист? хизмат мерасонад.
Расми 4. Мо?ияти фаъолияти турист?.
Саё?ат ва туризм. Ин ду мафум бо ?ам ?удонопазир буда, хусусияти ифодакунандаи шакли фаъолияти инсон? мебошанд, яъне ин истиро?ат, шу?ли фаъол, варзиш, дарки олами и?отанамуда, савдо, табобат ва дигар шакл?ои зиёди фаъолият мебошад. Гузашта аз ин, саё?ат хусусияти хосеро доро мебошад, ки онро аз дигар бахш?ои фаъолият ?удо менамояд. Чунонч?, ?аракати одамон ба дигар ма?ал ё мамлакат, ?итъае ки аз макони
сукунати ў бе?тараст.
Саё?ат, фардият?ои ?удогона, гурў?и шахсоне, ки ма?сади ягона доранд, экспедитсия?ои том аз ?умла низоми (?арб?), ки дар таркиби он метавонад сад?о ё ?азор?о мутахассисон бошанд, ?айр аз ин дипломат?о, му?о?ирин ва кўчманчиёнро, дар бар мегирад. Барои хал??ои ?удогона саё?ат ?амчун инъикосгари ?аёт аст, ки тўли ?арн?о ба амал омадааст ва он бо хусусияти и?лими ма?алли сукунат? вобастаг? дорад. Масалан, ба ин?о ?авм?ои кўчманч? ба монанди бедуин?о, лўли?о, зулус?о ва дигар ?авм?ои бодиянишини Осиё? шомиланд. Чунонч?, кўчманчиён бо чорвои худ ?амасола барои дарёфти чарого??ои муносиб доимо ?и?рат менамоянд ва дар ин ?и?рат пеши ро?и он?оро ?атто марз?ои давлатии кишвар?о гирифта наметавонад.
Саё?ат ин вожаест, ки дорои умумияти хоси фаъолияти ?аракати одамон дар фазо ва ва?т мебошад.
Саё?ат ин ?аракати одамон дар фазо ва ва?т буда, инсоне, ки новобаста аз ма?сад, самт, воситаи ?аракат ва фосилаи ва?т саё?ат менамояд, саё?атч? номида мешавад.
Вобаста ба хусусият?ои саё?ат-саё?атч? ба сифати ба?рнавард, кай?оннавард, то?ир, табиатшинос (натуралист) ва ?айра шинохта мешавад.
Маркази иттилоот? оид ба туризми ИМА аз таркиби саё?ат чунин шакл?ои сафар?оро хори? намуд.
Туризм ?амчун зу?уроти инфиродии сайр ма?дудият?ои мушаххас дошта, хусусият ва таснифоти хосро дорост.
Нисбат ба саё?ат, туризм категорияи таъсиркунанда ба и?тисодиёт ва хусусияти дуалист? (дугонаг?) дорад. Аз ин хотир туризм ин як намуди саё?ати махсуси оммав? ва фаъолият оид ба ташкил ва амалгардонии сайр ба ?исоб меравад.
Бояд таъкид намуд, ки сабки класикии тавсифи туризм чунин мешавад:
Туризм ?аракати мува?атии одамон аз макони зисти доим? ба дигар мамлакат ё ма?алли бурунмарз?, ?ангоми фори? будан аз кори доим?, бо ма?сади лаззат бурдану истиро?ат намудан, табобат, ме?мон?, маърифат? ва ма?сад?ои касбию со?ибкор?, бидуни кори музднок дар ?ои ташрифот?, ба шумор меравад.
Му?а??и?и рус дар со?аи туризм Кварталнов В.А. 5 хусусияти асосии фар?кунандаи туризм аз саё?атро ?удо намудааст.
Аслан туризм асри ХХ ва асри ХХI риво? ёфта, рушди и?тисодии ?а?он? ба он мусоидат намудааст, ки тамоми гўшаю канори олам ба инсоният дастрас гардид.
Мувофи?и нишонди?анда?ои омор? ?иссаи бештарро туризми рўзи истиро?ат (2-3 рўз), баъдан сафар?ои начандон тўлонии турист? (6-7 рўз) ва инчунин ?иссаи камтарро сайр?ои 8-10 рўза ташкил меди?ад. Бо?имонда шакл?ои сафар мувофи?и нишондод?ои омор? ночизанд.
Дар мамлакат институт?ои ?у?у?ии ?айди зист мав?уд мебошанд, ки он мў?о?ирати а?олиро аз ?ониби хадамоти ?окимияти давлат? танзиму сабт менамояд.
Мо?ияти дигар категория -?ои зисти доимии маъмўл? аст ва му?лати онро дар ва?те, ки инсон дар макони зист сипар? менамояд, муайян месозанд. Аз ин хотир дар ?ар ну?та, но?ия ва кишвар миёни а?ол? ?оиз аст, ки ашхосонро ба категорияи сокини доим? ё мува??ат? нисбат ди?ем. Масалан: мувофи?и нишондоди туризми дохил? категорияи а?олиеро, ки ?аммарўза ба кор дар фосилаи ва?т ва масофа ?аракат менамоянд, ма?дуд намудан зарур аст.
Суоле бармеояд: - Оё нафароне, ки рўз?ои истиро?ат? ё ?ангоми таътил ба масофаи беш аз 50 км берун аз ма?алли зист ба бўстонсаро?о ё истиро?атго?хои шахс? мераванд, турист номидан мумкин аст ё на? Дар ин ?ол чунин зикр бояд кард: «Нафароне, ки ба категорияи доро ё сарватманд дохиланд ва дар бўстонсаро?о хизматгузор доранд ва тан?о бо ма?сади истиро?ату фаро?ат сафар мекунанд, турист шумурда мешаванд. Аз назари мо категорияи дигаре, ки ба гурў?и миёна?ол шомиланд бо ма?сади кор ва пайдо намудани риз?у рўз? аз замини назди бўстонсаро, сафар мекунанд, турист шумурда намешаванд, зеро яке аз талабот?ои асосии туризм ин сафар бидуни даромад мебошад.
Инак туризм:
- шакли махсуси саё?ати оммав? бо ма?сад?ои мушаххас намудае, ки туристон ан?ом меди?анд;
- ташкил ва ро?намоии чунин саё?ат?оро, фаъолияти турист? меноманд.
Просмотр: 1323
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved