Дата: 2016-02-18
Яке аз вазифа?ои асосии давраи наврас? ва овони ?авон? аз ташаккулёбии муоширати байни?амии ?авонону волидайн, муаллимон ва бо ?амсолон иборат аст. Ом?хтани тарз?ои муоширот ба д?ст? муайян кардани мав?еи ?ар як ?авонписарон ва ?авондухтарон дар тарз?ои муносибати ?амъият? вобаста мебошад.
Бояд гуфт ки талаботи бо ?амсолон муносибат кардан дар синни 4,5-солаг? (аз ин ?ам барва?ттар) пайдо мешавад ва о?иста-о?иста устувор мегардад, ки мав?еи онро падару модарон ва ё дигар шахсони калонсол гирифта наметавонанд.
Аз ин ниго?, ?олате, ки дар синни томактаб? ба бача тарзи бо ?амсолон муносибат карданро ёд надода бошем, пас ин ба муносибат?ои минбаъдаи ? таъсири манф? мерасонад. Бинобар ин , аз хурдсол? сар карда барои д?ст бар?арор шудани муносибат бо ?амсолон шароит?ои му?им ба ву?уд оварда, онро зина ба зина такмил додан зарур аст. Зимни муоширот ?авонон аз ?амсолони худ ахборот?оеро мегиранд, ки он?оро аз волидайн ва ё дигар шахсони калонсол шояд гирифта натавонад. Масалан, наврасон ва ?авонон аз ?амсолони худ дар бораи масъала?ои иш?у му?аббат, масъала?ои муносибат?ои ?инс?, табиист, ки падару модар он?оро дода наметавонанд, мегиранд.
Муносибати ?авонон бо ?амсолон дар ?олати дигар дар фаъолияти як?оя, вай аввал дар бозии к?дакона ба ву?уд омада буд, баъдтар дар амал?ои байни?амии он?о идома меёбад. Ин имконият меди?ад, ки к?дак ба коллективи ?амсолон дохил шуда ба интизом ва ?оида?ои боз? риоя менамояд, мав?еи худро дар коллектив муайян кунад, шав?у ?аваси шахсии худро бо шав?у ?аваси ?амъият? мувофи? созад. Дар рафти муносибат намудан, ало?а?ои эмотсионал? бар?арор мешаванд ва одамонро бо ?ам ?исси рафо?ат ?амраъ? мутта?ид мекунад. Чунин тарзи муносибат дар ?авонон ?исси ме?ру му?аббатро нисбат ба ?амсолон, рафи?он ва нисбати худ зиёд мекунад.
Бо та?йир ёфтани синнусол дар наврасон ва ?авонон хо?иши бе?тар бо ?амсолон муносибат кардан ба ву?уд меояд. Хонандагонро коллектив бо ?ам мутта?ид мекунад, ки вай дар ташаккули шахсияти он?о са?ми калон мебозад. Дара?аи ?аётии муносибат?ои коллективии хонандагони синф?ои боло? нисбат ба синни наврас? баландтар буда, он?оро ягонагии и?тимо? ва мазмуни фаъолияти як?ояи коллектив бо ?ам мутта?ид мекунад. Махсусан, дар ин синнусол меъёр?ои ахло??, ба?ои рафи?он, худба?оди?? мав?еи муайянро иш?ол мекунад.
Хонандагони синф?ои боло? дар баробари фаъолияти таълим? ба ташкили истиро?ат ва фаро?ати худ мек?шанд ва ба ?одисаю во?еа?ои сиёс?-?амъият? ва ме?нати фоиданоки ?амъият? фаъолона иштирок мекунанд. Он?о бо ?амин мефа?манд, ки на тан?о барои худ, балки ба дигарон низ фоида овардан лозим аст.
Гуфтан ?оиз аст, ки ?аёти хонандагони синф?ои боло? натан?о дар чорч?баи мактаб? ма?дуд мешавад. он?о на тан?о ба як коллективи синф, мактаб, балки ба якчанд коллектив?ои гуногун (гур??и варзишгарон, аъзои ягон клуб, ма?фил?о, гур???ои бачагони як ма?алла) тааллу? дошта метавонад. Он?оро он каллектив бештар ба худ ?алб карда метавонад, ки барои худого??, худтакмилди?ии он?о шароит?ои фаро?амро ба ву?уд оварда метавонад.
Аз р?и тад?и?от?ои Б.Н.Волков хонандагони синф?ои боло? ва???ои муносибати худро аввал аз р?и сифат?ои; бови?дон?, дар ва?ти зарур? дасти ёр? дароз карда тавонистан, дар ?ои дуюм сифат?ои иродав?; далер?, ?асур?, нотарс? дар ин ?ои саюм сифат?ои а?л?-интеллектуал? рафи?онашонро мегузоранд.
Вале тад?и?от?ои А.Н.Лутошкина баръакс нишон меди?ад, ки хонандагони синф?ои боло? дар муносибат бо ?амсолон ва рафи?он дар ?ои аввал сифат?ои а?л?, дар ?ои дуюм сифат?ои ме?рубон?, ахло??, иродав?, кордон? ва дар ?ои сеюм намуди зо?ирии он?оро; дилрабо?, ма?орати худро ниго?убин карда тавонистанро мегузоранд.
Дар ташаккули шахсияти хонандагони синф?ои боло? са?ми калонро созмони ?авонон мебозад. ?авонон ба ин созмон дохил шуда, худро аз ?и?ати ахло??, сиёс?, психолог? ва маънав? такмил меди?анд ва ба ?аёти ?амъият? бештар ?авас пайдо мекунанд.
Коллективи муташаккиле, ки дар мактаб ташкил карда мешавад гур???ои асосиест, ки хонандагони синф?ои болоро бо ?ам мутта?ид мекунад. Ин ягона гур?? нест, инчунин ?авононро ?авас?ои ягона дилхуши?о ва а?ида?ои гуногун ба гур???ои дигар ?алб мекунад, ки ба ду шакл ?удо мекунад.
Ба гур??и якум, ки берун аз мактаб? ташкил мекунанд, коллективи гуногунсин буда, ?авас?ои ягона; варзиш, санъат, адабиёт, техник? ва ?айра?о , ки дар ?аср?о, хона?ои э?од? ташкил карда мешавад, дохил мешаванд.
Ба гур??и дуюм, ки ин гур???о таври стихияв? ташкил мешаванд, аз назари педагог? дур буда дар ма?алла?о ташкил меёбад. Дар ин гур??и стихияв? бештар наврасон ва ?авонони гуногунсини (80-85 фоиз) бачагони ма?алларо бо ?ам мутта?ид мекунад, ки шумораи он?о аз 5 то 15 нафар мерасад. Дар ин гур???о бештар хонандагони синф?ои боло? коргар?авонон, хонандагони Ом?зишго?и касб?-техник? дохил мешаванд, ки 3\1 ?исми он?оро ?авонони оиладор ва бо?имондаашонро ?авонписарон ва ?авондухтарон ташкил меди?анд. Ин гур?? дар ?авли?о, ма?алла?о ва дар маркази ша?ру но?ия?о ?амъ мешаванд.
Г?р??и стихияв? албатта худ ба худ дар ма?алла?о ташкил мешаванд, ки дар ?ама ?ой?о ва дар ?ама давру замон?о ву?уд дошт. Аз р?и равияи худ он?о илова ба коллективи ташкилшуда ву?уд доранд. Ин гур???оро ба се гур?? ?удо мекунанд; а) гур??и нисбатан мусбии и?тимо?; б) гур??и бетараф; в) гур??и ?айрии?тимо?.
Гур??и мусбии и?тимо? дар атрофии худ ?авонеро мутта?ид мекунад, ки ?авас?ои ягона он?оро ба ?ам як?оя мекунад. Ин гур?? дар аъзоёни худ сифат?ои мусб? и?тимо?-маънавиро инки?оф дода, натан?о як?оя ва?т мегузаронанд, инчунин як ?ой фаъолиятеро и?ро мекунад. Масъала?ои гуногунро му?окима карда он?оро ?аллу фасл мекунанд, ки он?о боиси васеъшавии ?а?онбин?, худтакмилди?ии он?о мегардад.
Дар гур??и дуюм ?авононе мутта?ид мешаванд, ки нисбати ?амъият, сиёсат ва и?тисодиёт бетараф? зо?ир намуда, он?оро дилхуш? бо ?ам як?оя мекунад. Дар ин гур?? бар?ароршавии муносибат?ои байнишахс? ва ?олат?ои эмотсионал? аз р?и мазмуни худ ма?дуд ва р?як? мебошад. Ин гур??и ?авонон ва?ти холигии худро як?оя мегузаронанд; «Манн 16-сола мебошам ва дар синфи 9-ум мехонам. ?амаи рафм?они манн ба монанди манн ла?аб доранд. Гур??и мо ла?аб дорад; «Оворагард.»?авонони ин гур?? ?ар бего? болои хонаи 9-ошёна ?амъ мешавем. Дар ниго?и аввал ба назар менамояд, ки мо бача?ои гумро? бошем, вале ди??ати Моро чиз?ои наву ?айриму?аррар? ба худ ?алб мекунад. Мо дар бораи кинофилм?ои нав, м?дди нав, ?одисаю во?еа?ои дидаю шунидаамонро ба ?амдигар на?л мекунем. Дар баробари ин ?ар кадоми мо ба ягон чиз шав?у ?авас ва дилбохтаг? дорем. Ди??ати якеро ?айвон?о ба худ ?алб мекунад, дигареро ягон ?одисаю во?еа?ои нав. Манн бошам, сурат?ои актёрони маш?ури киноро ?амъ мекунам ва филм?ои офаридаи он?оро бо зав?и калон тамошо мекунам. Дар р?з?ои ид як?оя ?амъ мешавем, суруд мехонем, ва р?зи дигар боз дар ?ои ?арр?за ?амъ мешавем.»Бояд ?айд кунем, ки баъзан ин гур???о ба гур???ои ?айрии?тимо? табдил ёфта рафтор?ои ?айрии?тимо? (майн?ш?, авбош?, ?азлу ш?хи?ои бемаврид) зо?ир мекунанд.
Гур??и сеюм, гур??и ?айрии?тимо? буда, рафтор?ои он?о ба зарари ?амъият буда, он?о ба майн?ш?, авбош?, нашъаманд?, ?оратгар?, дузд? маш?ул буда, баъзан одамкуш? ?ам содир мекунанд. ?исми зиёди ин гур??ро ?авонони вайронкунандагони тартиби ?амъият? ташкил мекунанд, ки гур??-гур?? ?иноят содир мекунанд. Сардор ва ё сарварии ин гур??ро наврасони душвортарбия ё шахсони вайронкунандаи тартиботи ?амъият? ба ??да доранд.
?обили ?айд аст, ки бештари наврасони душвортарбия аз ?обилияти а?л? ?афомонда мебошанд ва мав?еи худро дар коллективи синф намеёбанд ва худ ба худ, номаълум ба чунин гур???о дохил мешаванд. Аз р?и нишондоду дела?ои ?иноят? маълум мешавад, ки наврасоне, дар ягон ?ой кор намекунанд ва та?сил намекунанд нисбати наврасоне, ки дар мактаб та?сил мекунанд 24 маротиба зиёдтар ?иноят зо?ир мекунанд.
Тараф?о ва па?л??ои гуногуни ошкор сохтани гур???о аз тарафи як ?атор олимон; Аркин Е.А., Блонский П.П,, Залу?н?й А.С., Смирнов А.А., Ша?кий С.Т., Штерман С.П. ва дигарон ом?хта шудааст.
Яке аз хусусият?ои фар?кунандаи синни айёми ?авон? ин ба на?ша гирифтани ?аёти минбаъда ва интихоби касб мебошад. Масъалаи ба на?ша гирифтани ?аёти минбаъда, худмуайянкунии касб? ва интихоби бошууронаи касбу ?унар сол?ои охир ?исси тава????и як ?атор педагогу равоншиносонро ба худ ?алб карда меояд. Масъала?ои психологию педагогии майл?ои касбии хонандогон дар тад?и?от?ои Арискина К.А., Голомшток А.Е., Климова А.Е., Лебедов Г.А., Чисякова С.Н., Чеб?шева В.В. масъалаи интихоби касб шав?у ?авас ба касб?ои хо?агии ?ишло? дар кор?ои Амиршоев Р., Барабаш Ю.Г., бандаревский В.Б., Василев Ю.К., Василева Г.А., Сахаров Б.Ф., Шабанова А.А., Табаров М. ва чанде дигарон ом?хта шудааст. Он?о па?л??ои гуногуни ин муамморо тад?и? намуда ?айд кардаанд, ки интихоби касб дар синф?ои боло? бо хусусият?ои ма?саднок? ва бо шуурии худ аз синнусоли наврас? ба кули фар? мекунад. Аз як тараф на?ша?ои ?аётии хонандагони синф?о боло? ин нати?аи ?амъбасткун? ва ма?сад?ои калоне, ки он?о дар назди худ гузоштаанд, бошад аз тарафи дигар раванди ани?кунон? ва тафри?аи ма?саду сабаб?о мебошад.
Аз орзу?ои дастнорас ва идеал?ои тахаюлоти ?авонон ба амал?ои фаъол? ба ?а?и?ат наздик омада мерасад. На?ша?ои ?аёти хонандагонро дар як ва?т ?ам ?одиса?ои и?тимо? ва ?ам ?одиса?ои ахло?? фаро мегирад.
Акнун саволе ба миён меояд, ки «худмуайянкунии касб ч? гуна бошад?» ва «худмуайянкунии ахло?? ч? маъно дорад?»-дар овони инкишофи наврас? ани? муайян карда намешавад.
Наврасон дар зери маф?уми на?ша?ои ?аётии худ ?амаи он орзу?ое, ки дар ?а?и?ат ва амал?ои ?аёт? дуранд, мефа?манд. Хонандагони синф?ои боло? дар на?ша?ои ?аётии ояндаи худ бе?тару хубтар дониш гирифтан, ба кор?ои шав?овар маш?ул шудан, д?стони бовафо пайдо кардан, бештар саё?ат карданро дохил мекунанд.
Дар овони наврас? на?ша?ои гуногунро кашидан мушо?ида карда мешавад, вале дар бораи ро?у восита?ои дар амал и?ро шудани ин на?ша?о фикр намекнанд. Чунки наврасон ба нати?а?ои охирини он такя карда, ?оришавии ?араёни онро ба эътибор намегиранд. Наврасон дар на?ша?ои худ худашонро дар мав?еи ?амъият? тасаввур карда, фаром?ш мекунанд, ки барои ба ма?сад расидан тан?о орзу кардану ба худ тасаввур кардан кифоя набуда, боз к?шиш кардан лозим аст, ки шахс ба ма?сади гузоштааш расад.
Наврасон дар тасаввуроти худ дашт?ои ташналабро обёр? мекунанд ва ба б?стон табдил меди?анд, худашонро сан?ишгари техникаи навин тасаввур карда, ?арро?и мо?ир ме?исобанд ва одамонро аз марг на?от меди?анд, му?андиси болаё?ат шуда иморат?ои зебою бошук?? месозанд, корманди кумитаи умури дохила тасаввур намуда, чусту чолокона ба му?обили дуздону авбошон мубориза мебаранд ва ?айра. Наврасон худро дар симои ?а?рамони?ои кинофилм?ои дидаашон тасаввур намуда, мехо?анд,ки ягон корнамо? намоянд. Барои амал? гаштани орзу?ои наврасон ?обилият, ро?у восита?ои ба ма?сад расидан ва аз имконият?о истифода бурда тавонистан лозим аст, ки наврасон онро дуруст дарк кунанд.
На?ша?ои ?аёт? аз орзу?ои фаъол ва орзу?ои пухта бо он фар? мекунанд, ки на?ша?ои ?аёт? бо ин интихоби бошууронаи касб ало?аманд мебошанд. Интихоби касб барои наврасон ва ?авонон масъалаи маънав? низ ба ?исоб меравад. Ин ва??и и?тимо?-маънав? буда, ба ?авонписарон ва ?авондухтарон хос мебошад. Дар боби 4-уми ?онуни асосии мо гуфта шудааст, ки ?авонписарон ва ?авондухтарон натан?о ба ме?нат, инчунин ба интихоби касб маш?улияти дилхо? кор?ое, ки ?обилияти тайёрии касб?, маълумот ва ба ?исобгирии талаботи ?амъият? дошта, ?у?у? доранд.
Худмуайянкунии ?авонон дар як ва?т худма?дудкуниро ба ву?уд меорад. ?авонон ягон касберо интихоб карда бо ?амин аз дигар намуд?ои фаъолият худро дур мекунанд. Худмуайянкунии касб? дар шароити кунун? ?араёни бисёрсо?а буда, ?анба?ои гуногуни он ом?хта мешавад.
Дар психологияи синнусол? худмуайянкунии касб? ба якчанд давра?о ?удо карда шудааст;
Давраи якум фаъолияти боз? буда, к?дакон дар рафти боз? ба худ касб?ои гуногунро интихоб намуда, на?шаеро и?ро мекунанд, ки дар рафтори он?о ин касб ифода мешавад. масалан, к-дак ронанда шуда мошинро меронад, табиб шуда ба беморон с?зандору мегузаронад, фур?шанда шуда маводи х?рок? меди?ад ва ?айра.
Давраи дуюм фантазияи (му?обот?) наврасон буда, он?о худро дар симои ?а?рамон?ои кино ва ё театр тасаввур карда орзу?ои зиёде ба ин ё он касб мекунанд. Масалан, орзу мекунанд, ки ?авопаймо шуда парвоз карда истодааст ё ба?рнавард шуда дар ба?р?ои калон шинно мекунад, ё ба монанди к??навард? маш?уре ?амеша дар ?аракат аст.
Давраи сеюм синнусоли наврас? ва ?исман айёми ?авониро дар бар гирифта дар ин давра наврасон ва ?авонон касбу ?унари гуногунро тахминан интихоб мекунанд. Намуд?ои гуногуни фаъолият ?аваси касбии наврасонро ба ву?уд меорад. Масалан, он?о из?ори а?ида мекунанд, ки «Ман риёзиётро хуб медонам ва ба Ом?зиши он ?идд? маш?ул мешавам.» «Барои он ки со?иби пули зиёд шавам, ягон касберо интихоб кардан лозим аст, ки ин кадом касб бошад?» ва ?айра.
Давраи чорум давраи ?арори ?атъ? ?абул кардан буда, ?авонон он касб?оеро интихоб мекунанд, ки он аз ду ?узъиёти асос? иборат аст; муайян намудани дара?аи таснифи фаъолияти ме?нат?, ки дар оянда даркор мешавад ва ба ?а?му давомнокии фаъолияти ме?нат? худро тайёр намудани ?авонон. Дар ин давра ?авонписарон ва ?авондухтарон аввал со?аи фаъолиятро (табиб шудан мехо?ам) муайян мекунанд ва баъд дара?аи онро бо гур???о ?удо мекунанд (табиби муоли?аи со?аи чашм ё дандон мешавам) ё баръакс аввал дара?аи фаъолиятро муайян намуда, баъд касбро нишон меди?анд (ба донишкадаи тибб? меравам, баъд ягон касби махсусро интихоб мекунам.)
Барои дуруст интихоб намудани касб, ки он ба шав?у ?авас вобаста аст, ?и?ат?ои и?тисодии оила, дара?аи тайёрии таълим? ва ?олати саломат? ва ?айра?о са?ми му?им мебозад. Он хонандае, ки таълимро дар мактаб?ои махсуси касб? давом додани аст ё ба кор ба исте?солот рафтан? аст, бояд пешак? муайян намояд, ки ба кадом мактаби касб? ё ба кадом кор маш?ул мешавад.
Аз ин ?и?ат, барои минбаъд баланд бардоштани тайёрии ме?нат? ва ба касбу ?унар шав?мандгардонии хонандагон дар консепсияи мактаби миллии то?ик гуфта шудааст, ки: «Дар комбинат?ои таълим? –исте?солии байнимактаб? ташкил намудани тамоил?ои физикаю математика, физикаю техника, техника ва технологияи ме?нат ва ?айра Айни муддаост».
?амчунин барои Рушду камоли истеъдод ва ма?орату малака?ои касбии хонандогон дар со?а?ои гуногун дар консепсияи мактаби миллии то?ик а?амияти калон дода шудааст. Мувофи?и он хонандагон метавонанд аз таълим ?удо нашуда донишу ма?орат ва малакаи касбии худро дар рафти таълими фан?о дар мактаб баланд бардоранд. Аз тарафи дигар, хонандагон метавонанд берун аз соат?ои дарс?, яъне дар ва?т?ои холиг? барои Рушду камоли ?обилияти касбии худ дар мактаб?ои зерини хусус? та?сил намоянд:
А) мактаб?ои хаттот?; б) мактаб?ои кандакор?; в) мактаб?ои на??ош?; г) мактаб?ои гилкор? ва кулол?; д) мактаб?ои муси??; е) мактаб?ои шашма?омхон?, фалаксаро?, ро?, г?р??лихон?; ё) мактаб?ои заргар?; ?) мактаб?ои бофандаг?, д?зандаг?, зард?з?; з) мактаб?ои муоли?аи хал?? ва ?айра.
Албатта, дар сурати амал? шудани ну?та?ои асосии консепсияи мактаби миллии то?ик барои э?ёи ?унар?ои хал?? ва аз бар кардани он?о имконияти васеъ фаро?ам оварда мешавад. ин дар навбати худ тарбияи ме?нат? ба интихоби касбу ?унари хонандагон мусоидат мекнад.
Интихоби касб ба наврасон ва ?авонон имконият меди?ад, ки он?о дар бора иолами касб?о, нисбат ба ин касб?о ч? гунна талабот?о ?астанд, касби интихобкардаи он?о ба хал? ч? гунна фоида меорад, маълумот гирифта дар бораи худ, ?авас?о ва ?обилият?ои худ чу?уртар фикр кунанд, ки оё аз ??даи и?рои он баромада метавонад ё не.
?обили ?айд аст, ки хонандагони синф?ои боло? ба интихоби касбу ?унар ба таври интихоб? муносибат мекунанд. Шумораи зиёди хонандагони синф?ои боло? ?иммати и?тимоии ?ар як ихтисосро ба ?исоб гирифта ин ё он касбу ?унарро интихоб мекунанд. ?исми хонандагон бошанд ба ?иммати и?тимоии ин ё он ихтисос он ?адар ниго? накарда касбу ?унарро интихоб мекунанд.
Доир ба ин масъала В. Шубкин дар давраи ш?рав? тад?и?от гузаронида нишон меди?ад, ки хатмкунандагони мактаби миёна ба ихтисос?ои со?аи физика, математика, ?авопаймо?, тибб?, кормандони со?аи адабиёт ва санъат ба?ои баланд дода он?оро пурарзиш мешуморанд. Вале ба ихтисос?ои со?аи хизмати маиш? (фур?шанда, коркунони х?роки умум?, муассиса?ои коммунал?, д?зандаг? ва ?айра?о) инчунин, ихтисоси ?исобч?, ?у??аттта?ёркун? ва и?тисодч? а?амияти кам меди?анд.
Бояд ?айд кард, ки на ?амаи хонандагон мактабро хатм карда истода ин ё он ихтисосро дуруст ва бошуурона интихоб мекунанд. Аз р?и маълумот?ои ба даст овардаи равоншиносон маълум мешавад, ки дар нимаи соли хониш аз 65 то 85 фоиз хонандагон дар интихоби ихтисоси ояндаашон ноустувор? зо?ир карда, а?идаашонро дигар мекунанд. Масалан, тасаввуроти хонандагон дар бораи касбу ?унар бисёр хира аст: «Манн намедонам кадом ихтисос хуб аст, зеро дар хусуси ихтисос?о тасаввуроти казо? надорам», «Касб?о хеле бисёранд, лекин намедон? кадомашро интихоб кун?», «Манн баъд хонданро идома меди?ам, вале дар ку?о бояд хонам, ин чиз то ?ол ба манн равшан нест», «Ч? гунна ихтисосро интихоб кунам то ?ол барои худ муайян накардаам».
Нати?аи тад?и?от?ои сотсиолог? нишон меди?ад, ки ?авонон сол ба сол ба касб?ое, ки ме?нати фикриро (а?лиро) талаб мекунанд, бештар маро? зо?ир мекунанд, вале ба касб?ое, ки ме?нати ?исмониро талаб мекунад кам а?амият меди?анд. Зиёда аз 80 фоизи ?авонон, хатмканандагони мактаб?ои маълумоти умум? хо?иши дар донишкада?ои ол?, ё мактаб?ои махсуси касб? давом додани та?силро доранд.
Интихоби касб ва дара?аи амал? гаштани на?ша?ои ?аётии хонандагони синф?ои боло? аз шароити и?тимо?, аз дара?аи маълумотнокии падару модарон вобастагии калон дорад. ?ар ?адаре ки волидон бомаърифат бошанд, ?амон ?адар дар фарзандон имконияти таълимро дар мактаб?ои ол? ё миёнаи махсус давом доданро метезонанд ва на?ша?ои ?аётии ?авонон бештар амал? мегардад.
Интихоби касб на тан?о масъалаи и?тимо?, инчунин масъалаи психолог? низ мебошад. Аввалан интихоби касб ба хусусият?ои фард?-психологии шахс вобаста буда, баъдан аз ?обилият?ои шахс, ки ба кадом сифат?о дар ? бештар ташаккул ёфтааст ва дар ?олати сеюм ба ягонагии шуур ва фаъолияти шахс вобаста мебошад.
Интихоби касб ?араёни мураккаб ва дуру дароз буда, на тан?о аз р?и давомнок?, балки аз р?и якчанд давра?о муайян карда мешавад. мушо?ида?о нишон меди?анд, ки дар оила?ои зиёиён волидон ?ар ч? ?адар барва?ттар мехо?анд, ки фарзандашон ягон касбро интихоб карда истеъдоди худро дар ?амин со?а такмил дибад. Чунин муносибати падару модар ба он оварда мерасонад, ки дар бача?о ?аваси худмуайянкунии тахассус? суст мешавад, аз ?амин гунна шу?л?о даст мекашанд, ба ташвиш меоянд ва ихтиёрона касби дилхо?ро интихоб карда наметавонанд.
Бояд ?айд кунем, ки аз як тараф интихоби барва?тии касб таъсири мусб? расонад ва аз тарафи дигар агар наврас барва?т ба ягон касб майл пайдо кунад аз дигар фаъолият?о дур шуда, фаъолияти таълимиаш суст мешавад.
Барои дуруст ва бошуурона интихоб намудани касб роли ахбротрасон? ба хонандагони синф?ои боло? а?амияти калон дорад. Зеро ?авонон дар бораи доираи касб?о маълумоти мушаххас надоранд ва то ч? андоза интихоби бошууронаи касбу ?унар ба ?амъият а?амиятнок аст, ба дара?аи лозим? маълумот надоранд. Аз ин р?, са?ми мактаб, ро?бари синф, ташкилотчии мактаб калон буда ба ?авонон барои бошуурона интихоб намудани касб кор?ои фа?мондади?? баранд, шаб?ои саволу ?авоб, шабнишини?о, вох?ри?о бо мутахассисони со?а?ои гуногун гузаронида, ба исте?солот, заводу фабрика?о, колхозу савхоз?о саё?ат ташкил кунанд.
Тайёрии ?авонон ба ме?нат ва интихоби касб кори му?ими давлатист ва аз хурд? бояд к?дакон, наврасон ва ?авононро дар ру?ияи ме?натд?ст? тарбия намоем. Аз ин р?, хонандагонро вобаста ба синнусол ба ме?нати фоиданоки ?амъият? сафарбар намудан ва интихоби бошууронаи касбро тарбия намудан лозим аст.
Зимнан, бояд ошкор намоем, ки барои ч? хонандон го?о дар интихоби касбу ?унар ба са?ву хатоги?о ро? меди?ад;
Дар хусуси олами касбу ?унар дониш ва тасаввуроти ани? надорад;
А?амияти и?тимоии ин ё он касбу ?унарро хуб дарк карда наметавонанд;
Душворию мушкилоти ?ар як касбу ?унарро дуруст ва бошуурона муайян намекунанд
Имконоту лаё?ат, ?обилият, шав?у ?авас ва ва???ои касби худро ба таври сат?? интихоб мекунанд;
Ба мо?ияти ?охилии ихтисос сарфа?м нарафта бештар ба ?и?ати зо?ирии он ниго? карда касбро интихоб мекунанд;
Дар зери таъсири ?амсолон, и?отакардагон ва волидон касберо интихоб мекунанд.
Албатта барои дуруст ба ро? мондани интихоби масъала?ои касбу ?унар тан?о мактаб аз ??даи ?алли масъалаи интихоби касб баромада наметавонад. Барои ин лозим аст, ки муассиса?о, ташкилот?ои ?амъият?, ом?зишго??ои касб?-техник?, оилаю мактаб ?амкор? кунад.
Албатта, барои бошуурона интихоб кардани касбу ?унар шарт?ои зерини психологиро ба ро?бар? гирифтан зарур аст. Дар хусуси касбу ?унар ихтисос?о ба хонандагон маълумоти муайян додан; бо намояндагони касбу кори гуногун ва ихтисосманд?о вох?ри?о ташкил кардан; ташкил кардани саё?ат ба колхозу савхоз?о, ба таъмирго??ои техник?, муассиса?ои исте?сол?. Ташкили р?з?ои дари кушод дар мактаб?ои ол?, ом?зишго??ои касб?-техник?, колле??о;
- Оростани намоишго??ои китоб, дар китобхона?ои ша?ру но?ия?о ташкил кардани р?з?ои масли?атди??; ташкил кардани шароити кор? дар комбинат?о, бо?от, устохона?ои таълими заводу фабрика?о ва мунтазам баланд бардоштани савияикасбии хонандагон.
?оло дар ?ум?ур? талабот ба кадр?ои коргар? хеле афзуда истодааст. Барои он ки То?икистон ба ?ум?урии аз ?и?ати и?тисод? пур?увват табдил ёбад, лозим аст, ки вобаста ба талаботи хо?агии хал? ниго? карда, кадр?ои коргар тайёр карда шавад;
Тайёр кардани му?андисон ва коргарон дар со?аи саноати сабук ва вазнин;
Тайёр кардани му?андисон ва кадр?ои баланихтисос дар со?аи ва ба танзимдории бар? таъминкунии а?ол?;
Барои риво?у равна?и на?лиёти ?аво? ?авопаймои?о бортин?енер?о, механик?о тайёр кардан;
Дар со?аи кишоварз? агроном?ои баландихтисос, тухмшиносон, духтур?ои ?айвонот;
Дар со?аи кандани?ои зеризаминиро муоина карда тарзи коркард ва истифодаи онро муайян кунад;
То?икистон, ки асосан кишвари исте?солкунандаи манбаи ашёи хом аст, лозим аст, ки ашёи хом дар ?аламравии ?ум?ур? кор карда шавад ва ма?сулоти ни?оии он ба фур?ш барофарда шавад
Дар базаи заод?ои пахтатозакун? кушодани корхона?ои муштарак зарур аст, ки талаботи а?олиро бо маводи х?рок? ва моли ниёзи мардум таъмин карда тавонад, барои ин дар назди ?ар як заводи пахтатозакун?, корхонаи рав?анкаш?, собунбарор? ва ?айра сохтан зарур аст.инчунин корхона?ои муштарак? ресандаг? ва бофондагию д?зандаг? сохта, ма?сулоти он ба худи а?олии ?ум?ур? ба фур?ш бароварда шавад.дар ин хусус та?рибаи ба дастовардаи итти?одияи пахтатозакунии но?ияи восеъ шоистаи дастгирист. Чанд со ласт, ки та?ти ро?барии С.Фазлидинов дар итти?одия кор?ои хеле муфид ба ?о оварда шудааст.
Дар баробари ба касбу ?унар шав?мандкунонии хонандагони синф?ои боло? ва аз ?аёти муста?илонаи оилав? омода намудани он?о яке аз масъала?ои му?ими педагогию психолог? мебошад. Барои ?аматарафа ба ?аёт зиндагии оилав? тайёр шудани ?авонон дар мактаб?ои маълумоти умум?, ом?зишго??ои касб?-техник?, ом?зишго??ои ом?згорию тибб?
фанни «Одоби оиладор?» ?ор? карда шудааст, ки ма?сади таълими ин фан имконият меди?ад, ки ?авонон ба ?аёти муста?илонаи оилав?, ба вазифаи занош??, падарию модар? тайёр шуда, дар бораи оила ва масъала?ои имр?заи он шинос мешаванд, дар муносибат?ои оилав?- нико?? маълумот гирад ва тарбияи насли наврасро дуруст ба ро? монад. Инчунин сифат?ои оиладори ояндаро дар худтарбия намуда, дар интихоби рафи?и ?аётии худ ба хатогт?о ро? нади?анд. Барои ?аматарафа тайёр кардани ?авонон чунин масъала?о; муносибати маънав?-эстетик?, и?тимоии психолог?, биологию физиолог?, хо?аг?-и?тисод?, ?у?у?? ва ?айра а?амияти калон дорад. Ом?зиши ин масъала?о ба ?авонон имконият меди?ад, ки таърихи пайдоиш ва инкишофи оила вазифа?ои асосии он, тарзи ташкили хо?агии оила, расму оин?о ва анъана?ои миллии оиларо ба хуб? донад, ахло?и ниёгонро риоя кунанд, бо одамони дигар тарзи муносибати мадан? ва муоширатро риоя карда, аз ?и?ати и?тимо?, модд?, психолог? худро то андозае ба зиндаг? тайёр кунанд.
Мушо?ида?о ?аминро собит мекунад, ки ?исми зиёди ?авонон ба мо?ияти оилаю оиладор? сарфа?м намераванд, худро дар назди ?амъият ва тарбияи к?дак масъул намешуморанд, ба масъала?ои хо?аг?-и?тисодии оила ди??ати ?идд? меди?анд.
Дар шароити кунунии ?амъият ?айди а?ди нико?и ?авонон дар асоси му?аббати тарафайн ва розигии ?ар ду ?авон гузарад ?ам пойдории оиларо ташкил карда наметавонад. Чунин вазъиятро равоншиносон ва ?амъиятшиносон ба мураккабшавии ?аёт зиндаг?, а?идаю одат?ои ?авонон ва хусусият?ои фард?-психологии он?о нисбат меди?анд. Дар шароити кунун? пояи му?аббат, д?стдорию вафодории ?авонон суст шуда истодааст.ин сабаб дорад. Аз як тараф, ?авонон ба фа?ми му?аббату д?стдор? дуруст сарфа?м намераванд, ва аз тарафи дигар ба бою ?ан? гардидани олами маънавии худ кам а?амият меди?анд.
Маълум аст, ки ?аёти ?авонон дар ин давра пурэ?сос ва тобиш?ои эмотсионал? дошта, пур аз ?авас?о, ва хаёл?ои ширину ранги наст. Он?о ?аёт, зиндагиро аз паси айнак?ои «гулоб?» рангину шав?овар тасаввур карда, ба масъала?ои хо?аг?-и?тисодии оила, дуюминдара?а ба?о меди?анд, ма?орат ва малака?ои ме?нати оилав?-маиширо дар ?аёт ва муносибат?ои оилав? зарур наме?исобанд.
Бояд гуфт ки кори оид ба тайёр кардани ?авонон ба ?аёти муста?илонаи оилав? натан?о кори ?онии муаллимон, балки кори умумипедагог?, созмон?ои ?амъият?, ро?барони синф?о мебошад. Чунки масъалаи тайёрии ?авонон дар ?аёти муста?илонаи оилав? дар чорабини?ои беруназмактаб? ва беруназсинф? конфронси хонандагон, вох?ри?о, ташкили мубо?иса?о, шаб?ои саволу ?авоб, с??бат?ои гур??ию фард? дар мусоби?а?о ва ташкили намоишго??ои дастони мо?ир давом карда,дар соат?ои тарбияв? ба на?ша дароварда мешавад.
Савол?о барои такрор ва муста?камкун?
Просмотр: 9043
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved