Дата: 2016-02-18
Дар ?араёни таълиму тарбия ва дар рафти аз худ намудани асос?ои илм ва дар баробари бой гардонидану васеъ шудани ?а?онбин? шав?у ?аваси наврасон, пеш аз ?ама ба со?аи гуногуни илм, техника ва санъат ташаккул меёбад.
?исси кун?коб?, донишом?з? ?аваси бештар дониста гирифтани олами и?отакарда, ки ба наврасон хос аст,баъзан боиси бема?садона, пароканда ва ноустувории шав?у ?аваси он?оро ба ву?уд меорад. Дар нати?аи ба якчанд фаъолият ?авас пайдо кардани наврасон фаъолият?о чу?ур, шуурона ва ?идд? аз худ карда намешаванд ва боиси р?як? азхудкунии он?о мегардад. Ё ба ягон фаъолият ?авас пайдо карда, ?и?ат?ои аз ?ама му?им ва зарури он фаъолият?о аз маркази ди??аташон дур мешавад. масалан, ба расмкаш? маро? зо?ир карда нисбати дигар фан?о; риёз?, физика ва ё адабиёт бе эътибор? зо?ир мекунад.
Яке аз восита?ои ташаккули шав?у ?аваси наврасон ба тартиб додан ва ба на?ша даровардани ?аёти ояндаи худ мебошад, ки ба ин синнусол хос аст. сабаби ба миён омадани на?шаи наврас ба оянда дар он аст, ки ба вай барои ягон со?аи илм бештар дониш гирифтан мек?шад, ки он дони?о аз барномаи таълимии мактаб? берун бошад. Бо ин ма?сад он?о ба кофтану хондани адабиёт?ои лозим?, аз шахсони ба ин фаъолият маш?ул буда масли?ат?о мегиранд ва ро?у восита?ои аз худ кардани онро ме??янд. Барои сохтани ?олаб?ои ягон хели техника, кашидани расм?ои гуногун, кандакорию на??ош? ба музей, намоишго??о рафта ил?ом мегиранд ва бештари ва?ти холигии худро ба он сарф мекунанд.
Муста?илона аз худ намудани дониш?о барои худтакмилди?ии наврас воситаи хеле му?им мебошад. Гарчанде, ки фаъолияти муста?илонаи наврасон ?оло характери э?одкор? надошта бошад, ?ам барои донистагир? ва бою ?ан? гаштани протсесс?ои маърифатии он?о а?амияти калон дорад, барои фаъолияти минбаъдаи э?одии он?о замина тайёр мекунад.
Ба ягон со?аи фаъолият пайдо шудани шав?у ?авас худ ба худ ба миён меояд. Масалан, хонандаи синфи 7-ум нисбат ба касби ?авопаймо? ?ангоми тамошои кинофилм ?авас пайдо кард ва барои со?иби ин касб шудан дар ? ?усту??и адабиёт?ое, ки дар бораи ?аёт ва фаъолияти ?авопаймоён на?л ва ё ?икоят мекунанд пайдо шуд. Барои ба ин касб со?иб шудан ва ташаккул додани ма?орат ва малака?ои касби ?авопаймоии мунтазам ва варзиш маш?ул шуда, худро ?исман обутоб медодаг? шуд. Дар ва?ти с??бат бо калонсолон к?шиш мекард, ки риштаи суханро дар бораи касби ?авопаймо? барад, рафтори худи ?авопаймоёнро назорат ва мушо?ида карда, бо ?авас ба он?о ниго? мекард, худро ба ?ои он?о тасаввур намуда, он?оро ма?сади олии худ ме?исобид.
Барои ташаккули шав?у ?авас ва ра?бати наврасон ба ягон со?аи фаъолият са?ми чорабини?ои тарбиявии мактаб; вох?р? бо мутахассисони со?а?ои гуногун, шаб?ои саволу ?авоб, конфронс?ои хонандагон, бама?фил?ои фанн? иштирок кардани хонандагон, ба музей, кино, намоишго??о рафтан ва ом?хтани адабиёти зарур? а?амияти калон дорад.
Дар хонандагони синф?ои 7-8-ум к?шиши баланд бардоштани дара?аи маданият ва оид ба ин со?а?о дониши зиёд гирифтан;
Адабиёт, муси??, асар?ои рассом?, тиётур, кино ва ?айра пайдо мешавад.
Дар ин синнусол духтарон бештар ба хондани асар?ои баде?, шеъру достон?о маро? зо?ир мекунанд. Он?о бештар шунидану замзама кардани суруд?ои зомонав?, маро? дошта, ба кинофилм?ое, ки дар бораи иш?у му?аббат, д?стию вафодор? на?л мекунад, ?авас доранд.
Духтарони наврас ба ?а?рамонони образи занони кинофилм?о пайрав? карда , ба Сару либосихуд ди??ат меди?анд ва м?й?ои худро ба монанди он?о шона карда, худро ба ?ои он?о тасаввур намуда та?лидкор? мекунанд.
Санъати муси?? дар ?аёти наврасон мавоми хоса пайдо мекунад. Он?о шеър?оеро ба о?анг дароварда замзама мекунанд, дар т?ю тамошо?о бо суруду ра?си худ ди??ати ?озиронро ба худ ?алб карда, дар мактаб аъзои фаъоли ма?фили худфаъолият?-баде? мешавад.
Дар синни навраси духтарон ба тартиб додани дафтар?ои хотира а?амияти калон меди?анд. Он?о бо ин ма?сад дар дафтар?ои хотира бисёртар шеър?ои шоирон ва гуфтор?ои нависандагону мутафаккирони бузургро оиди иш?у му?аббат, д?стию д?стдор?, ва вафодорию садо?ат гирд оварда, ба тартиб медароранд. Инчунин, ягон ла?за?ои фаром?шнашавандаи давраи наврасии худро ба ?алам дода, расм?ои зебою дилкаш ва актёрони д?стдоштаи худро ширеш карда, на?шу нигор мекунанд, ки ?амаи ин бо ?авас ва хо?иши том и?ро карда мешавад. дар дафтари хотираи хонандаи синфи 8-уми мактаби та?силоти ?амагонии ра?ами 9-и ша?ри Ху?анд чунин мисра?ои шеър? ва гуфта?ои нависандагон гирд оварда шуда буд; «Иш?ро нармдил ва ме?рубон гумон накунед, вай ?икоятест аламнок, хорест дарднок, аз дида ашк, аздил чашмаи хунин мекушояд»-В.Шекспир
Ман оши?и он ду чашми мастат, ч? кунам?
Ман дил ба сари зудфи ту бастам, ч? кунам?
Г?янд маро зи иш?и ту, тавба бикун,
Ман тавба кунам, дил накунад, ман ч? кунам?
Дугонаи ?он бемаломат бош?,
Гул?ои шукуфтаи вилоят бош?,
Гул?ои шукуфтаи вилоят ману ту,
?ар ?о бирав? со?у саломат бош?.
Шав?у ?аваси писарон дар ин синнусол аз шав?у ?аваси духтарон фар? мекунад. ?авонписарон бештар ба техника, варзиш, фан?ои ?у?рофия, таърих, физика маро? зо?ир мекунанд. Ди??ати писаронро бештар кинофилм?ое, ки дар бораи ?а?рамон?, ?асур?, далер?, мардонаг?, нотарс? на?л мекунад, ба худ ?алб менамоянд. ?а?рамонони д?стдоштаи наврасон одамони фаъол, ташаббускор, кордон ва шахси э?одкору ?идд? мебошанд. Зиёда аз ин, наврасон ба кинофилм?ои фантастик?, техникаи тара??икарда, ало?а бо одамони кай?он? ва дигар масъала?о ?исси тава???? зо?ир мекунанд. Наврасон барои он ки ба ?а?рамон?ои д?стдоштаашон монанд шаванд худро аз ?и?ати ?исмон? обутоб дода ба намуд?ои гуногуни варзиш (г?штингир?, каратэ, бокс ва ?айра) маш?ул мешаванд.
Ба туфайли мутолиаи аср?ои фантастик?, баде?, тамошои кинофилм?ои характери э?од? дошта, фантазия ва тафаккури э?одии наврасон бою ?ан? гашта, дар он ?аваси маърифат? ташаккул меёбад.
Дар баробари ташаккули шав?у ?авас ва ра?бат дар зери таъсири кор?ои таълиму тарбия дар мактаб ва муассиса?ои берун аз мактаб? дар наврасон ?обилияти э?од? Зина ба Зина инкишоф меёбад. Пеш аз ?ама ?обилияти муси??, баде?-э?од?, адаб?-баде? мушо?ида карда мешавад. Баъдтар дар нати?аи ?идд? ва мунтазам аз худ кардани дарс?о аз фанни риёз? дар наврасон ?обилияти математик? ташаккул меёбад. Дар асоси ом?хтани фанни риёз?, физика, кимиё дар наврасон ?обилияти му?ассамасоз? ва ихтироъкории техник? о?иста- о?иста инкишоф меёбад ва он?о ба сохтани ?ар гунна ?олаб?о маро? зо?ир мекунанд.
Наврасон ма?сули дасти худро ба намоишго??ои мактаб?, но?ияв?, ?ум?ур? пешни?од мекунад, ки ин дар бораи инкишофи хел?ои гуногуни ?обилияти он?о ша?одат меди?ад.
Яке аз вазифа?ои асосии падару модарон ва муаллимон пеш аз ?ама дар он аст, ки барои ?аматарафа ташаккул ёфтани ?авас ва ?обилияти пайдошудаи наврасон ёр? расонанд ва барои инкишофи шав?у ?авас ва ?обилияти он?о шароит?ои мусоидро му?айё намоянд.
Мушо?ида?о нишон меди?анд, ки дар синни наврас? шав?у ?аваси он?о ба ягон касби муайян шакл мегирад. ?исме аз хонандагон баъди синфи 9 ба Ом?зишго??ои касб?-техник?, Ом?зишго??ои Ом?згор? ва тибб? ва ё та?силро дар мактаб?ои коргар?авонон давом дода, дар исте?солот кор мекунанд. Баъзе наврасон дар бораи а?амият ва мо?ияти касб?ои гуногун маълумоти казо? надоранд, бинобар ин касб?ои интихоб кардаашон дуруст ва шуурона нест. Аз ин р?, ба муаллимон зарур аст, ки бо наврасон оиди интихоби касб ?идд? масли?ат кунанд. Барои бошуурона интихоб намудани касбу ?унар ташкили экскусия?о ба заводу фабрика?о, ферма?о, комбинат?ои д?зандаг?, дуредгар?, на??ошию кандакор?, инчунин вох?ри?о бо мутахассисони со?а?ои гуногуни хо?агии хал? ташкил карда, шаб?ои саволу ?авоб ва ба лагер?ои истиро?атию ме?нат? ?алб намудани наврасон ди??ати му?им ди?анд.
Ба синнусоли наврас? ?адам гузоштан воситаи му?ими ташаккули сифат?ои худого?ии хонандагони синни миёнаи мактаб? мебошад. Наврас ба муносибат?ои олами и?отакарда, ки ба ?амаи калонсолон хос аст, дохил шуда худро ?амчун шахс эътироф мекунад. + бо хо?иши том ?аёт, зисту зиндагии калонсолонро ом?хта, бо ?амин мазмуни нави худого?иро нисбати рафтору кирдори худ ба дигарон пайдо мекунад. Ба?оди?? ва худба?оди?ии ? низ мазмуни ?а?и?иро мегирад.
Тасаввуроти мактаббачагони хурдсол дар бораи худ ва худба?оди?ии ? агар дар асоси му?окимаронии падару мода рва ё муаллим пайдо шавад, он?о дар бораи хусусият?ои шахсии худ фикр мекунанд. Вале дар синни наврас? нисбат ба донишанд?з? шав?у ?авас пайдо мекунанд ва дар бораи ояндаи худ ?авасу орзу?ои худ бештар фикр мекунанд.
Талаботи фа?мидани камбуди?о ва ё хатоги?ои худ, ки ба синни наврас? хос аст, дар тамоми давраи наврас? ниго? дошта мешавад. Наврасон дар бораи худ фикр карда, к?шиш мекунанд, ки дар байни ?амсолон д?ст ва рафи?и наздик пайдо карда бо ?амин обр?ю эътибори худро баланд бардоранд. ?амин сабаб мешавад, ки наврасон бештар дар бораи мав?еи иш?ол кардаи худ фикр мекунанд. Барои шахсияти худро муайян кардан худро ба ?амсолон му?оиса мекунанд ва ?и?ат?ои мусб? ва манфии худро муайян карда ба?ри исло?и хислат?ои манфии худ аз методи худтарбиякун? истифода мебаранд.
Дар ибтидои давраи наврас? ба хул?у атвор, дониш ва ?обилияти худ ба азхудкунии фан?ои таълимии хонандагон ба?ои ?а??он? меди?анд, вале баъдтар ба?ои додаи он?о аз имконияташон зиёдтар мешавад. дар синф?ои 5-8 дар ?араёни таълим наврасон ба дониши худ ба?ои баландтар дода, аз муаллим талаб мекунанд, ки ба ?авоб?ои он?о ба?ои баланд гузоранд. Наврасон эътирози худро ин тавр баён мекунанд; «Ман ба ?амаи савол?ои шумо ?авоби пурра додам, барои ч? ба ман ба?ои аъло нагузоштед». «Муаллим, шумо дуруст нафа?мида доимо маро сарзаниш мекунед. Аввал, дуруст мушо?ида карда бароед, ки ?оида?ои талабагиро вайрон кардам ё не баъд сарзаниш кунед» ва ?айра.
Мушо?ида?о, нишон меди?ад, ки агар наврас аз ба?ои гирифтааш нороз? боша два ё муаллим ба ? ба?ои ?а??он? нагузорад, дар он ва?т ?олат?ои ?ая?оннок?, зудран??, нобовар?, шуб?анок? ва баъд ?иссиёти бадбин? ба амал меояд.
Сари ва?т ба ме?нати наврас ба?ои ?а??он? надодан, дуруст ?адр накардани са?ми ? дар таълим сабаб мешавад, кинаврас дигар ба дониши худ бовар намекунад ва талаботу хо?иши ? нисбат ба таълим суст мешавад.
Бояд гуфт, ки бо та?йир ёфтани хусусият?ои синнусол? ба?оди?ии наврасон ба ?а?и?ат наздик мешавад. он?о ба дониш, ма?орат ва рафтору кирдори худ ва дигарон ба?ои ?а??он? ди?анд.
Дар синни наврас? муоширот ва робитаи байнишахс? мав?еи муайянро иш?ол мекунад. Ба наврас ба?ои ?а??он? додаи одамони гирду атроф ва калонсолон а?амияти калон дорад. Аз ин ?ост, ки наврасон дар муносибат бо калонсолон то ?адди имкон к?шиш мекунанд, ки сифат?ои манфии худро пин?он ниго? дошта, баръакс сифат?ои бетаринихудро ифода кунанд. Наврасон дар ва?ти бо калонсолон муносибат кардан к?шиш мекунанд, ки бема?орат?, нодон?, сабукфикрии худро нишон надода, дар шаклишармгин? ё якрав? ифода кунанд. ?амин тавр, худтасди?кунии наврасон дар шакл?ои гуногун гузошта сабаби худбаёнкунии он?о мегардад.
Худтарбиякун?. Дар синни хурди наврас? хонандагон ба хул?у атвори худ ба?о дода, рафтори худро идора карда наметавонанд, вале дар синни калони наврас? ?олати аффектив? ва хул?у одоби худро идора карда ба тартиб дароварда наметавонанд.
Мушо?ида?о нишон меди?анд, ки ?исми зиёди наврасон к?шиш мекунанд, ки аз одамони калонсол ва атрофиён кайфият, вазъи ру??, ну?таю назар ва а?ида?ои худро пин?он доранд. Бо та?йирёбии синнусол ?обилияти идора кардани хул?у атвор зиёдтар мешавад, ки он тавассути худтарбиякун? ба амал меояд. Наврасон ба худтарбиякун? маш?ул шуда назорат кардани рафтору кирдорашонро ёд мегиранд ва супориш?ои гирифтаашонро дар ва?таш хушсифат и?ро мекунанд, инчунин, бана?шадарории кор?ои и?рошавандаро ёд мегиранд.
Тад?и?от?о нишон меди?анд, ки дар синф?ои 7-8 хонандагон ба худтарбиякун? маш?ул шаванд ?ам, вале як ?исми наврасон мунтазам аз р?и на?шаи тартибдода амал намекунанд.
Яке аз хусусият?ои фар?кунандаи наврасон аз он иборат аст, ки объекти фаъолият худи наврасон мебошанд: дар як ?олат наврас фаъолияташро идора мекунад ва дар ?олати дигар объекти фаъолиятро та?йир меди?ад ва дар ?олати сеюм онро аз нав месозад.
Дар синни наврас? таъсиррасон? ва ба касе пайрав? кардан ва дар баробари ояндаи худ фикр кардан пайдо мешавад. ба воситаи худтарбиякун? ва худтакмилди?? наврас истеъдоду ?обилият ва имконоти худро ?аматарафа ташаккул дода, барои ба оянда тайёр шудани худро ёд мегиранд. Ба воситаи худтарбиякун? наврас дар худ як ?атор сифат?ои мусбии иродав? ба монанди: пурто?ат?, ташаббускор?, ?авииродаг?, далер?, нотарс?, ?асур? ва ?айра?о ташаккул меди?ад.
Дафтар?ои хотиравии хонандагони наврасро дида баромада та?лили психолог?-педагог? намоед.
Ба?оди?ии байни муаллиму наврасро мушо?ида намуда, та?лили психолог? намоед
Фаъолияти асосии хонандагони синни миёнаи мактаб? таълим буда, он дар ин синнусол ба кулл? та?йир меёбад. Сабаби ин дар мураккабшавии фаъолияти таълим?; зиёд шудани ми?дори фан?ои таълим?, ба ?ои як муаллим дарс додани 5-6нафар ва ?ар кадоми ин муаллимон талабот?ои махсус, хусусият?ои фард?-психолог? доранд, бо тарзу усул?ои гуногун дарс мегузаранд, ?ар кадоми муаллимон метод?ои гуногуни дарсди?? доранд, бо хонандагон муносибат?ои ?архела зо?ир мекунанд ва ?айра. Инчунин, наврасон ба шакл, усул ва тарзи корбарии нав мутоби? шуда, мунтазам дониши худро такмил меди?анд.
Агар дар синф?ои ибтидо? хонандагон баёни муаллимро бо шав?и том г?ш карда мувофи?и амру хо?иши ? амал кунанд, дар синни наврас? бошад, чунин шакли ташкили таълим хонандаро ?аноатманд карда наметавонад ва ?атто дилгир мекунад.
Агар дар синф?ои ибтидо? мактаббачагони хурдсол мавз?ъ?оро айнан ?икоя кунанд, пас дар синни наврас? хонандагон к?шиш мекунанд, ки мавз?ъ?оро мазмунан баён кунанд.
Бояд гуфт, ки яке аз сабаб?ои сустшавии ?аваси маърифатии наврасон нисбат ба таълим ба васеъ шудани ало?аи он?о бо му?ити атрофиён ва ба васеъ шудани доираи муошироти он?о вобаста мебошад.
Мушо?ида?о нишон доданд, ки наврасон ?амон ва?т ба таълим муносибати мусбат зо?ир мекунанд, ки таълим талабот?ои маърифатии он?оро ?аноатманд карда тавонад. ?ар як муаллим шав?у ?авас ва ?исси тава????и наврасонро нисбат ба таълим ба ву?уд орад.
Маълум аст, ки дар синни наврас? якчанд муаллимон ба хонандагон таълим меди?анд. Аз ин ?и?ат ?обилияти кори ?ар як муаллим ба дара?аи касб?, дониш, ма?орат ва тарзи корбарии ?, хусусият?ои фард? психологии ? бо ?ар як хонанда вобаста аст.
Дар синни калони наврас? хонандагон ба муаллимон аз р?и сат?и саводнок?, ма?орат ва ?обилияти педагог? ва ба дониши тахассусии он?о ниго? карда ба?о меди?анд. Инчунин, ?аминро ба асос гирифтан лозим аст, ки то ч? андоза муаллимон дар рафти фа?монида додани мавз?ъ аз мавод?ои нав истифода мебаранд, шахсияти хонандагонро ?урмат мекунанд ё соати барои он?о ?удошударо самаранок истифода мебаранд ва ба дигар сифат?ои хонандагон ба?ои сазовор меди?анд. Муаллимоне, ки э?одкор? ва муста?илиятии наврасонро пахш мекунанд, он?оро хонандагон д?ст намедоранд.
Бояд гуфт, ки нисбат ба хонандагон муносибати мусб? зо?ир намекунанд ва нисбат ба хонандагон серталаб? зо?ир намекунанд, ?е? го? чунин муаллимон дар фаъолияти педагогиашон сазовори та?сину офарини шогирдон намегарданд. Хонандагон фан?оеро д?ст медоранд, ки нисбати он?о бо осон? аз худ мекунанд ва душвор? намекашанд.
Дар синни хурди наврас? аз р?и сифат?ои шахсии муаллим фан?ои таълимиро ба фан?ои «шав?овар» ва «шав?овар набуда» ?удо мекунанд, ?атто тиб?и сифат?ои касбии муаллим ба фан?ои «асос?» ва «дуюмдара?а» ?удо карда мешавад. вале ?ар як фанни нави таълим? ё бобби ало?идаи он шав?у ?аваси хонандагонро ба ву?уд меоранд, ки он бисёртар ба ма?орати касб?, ?обилияти муаллим вобаста аст.
Бояд ?айд кард, ки идроки маводи таълим? ба ма?орати касбии муаллим вобаста аст. зеро ?ангоми баёни мавз?ъ хонандагон маводи таълимиро бо шав?у ?авас идрок мекунанд ё ба кор?ои дигар маш?ул мешаванд, вазифаи хонагиро аз р?и ви?дон и?ро мекунанд. Хонандагон барои мавз?ъро ?аматарафа фа?мидан саъю к?шиш доранд ё худ бо гирифтани ба?ои мусб? ?аноатманд мешаванду халос.
Мазмуни маф?уми «таълим» дар синни наврас? хеле васеъ мешавад, чунки дар ин синнусол азхудкунии дониш аз ?олаби барномаи таълими мактаб? берун баромада барои муста?илона азхудкунии дониш муносибати шуурона, э?од? ва ма?саднок зарур аст. дар ин синнусол хонандагон ма?орат ва малака?ои муста?илона донишом?з? пайдо мекунанд. Наврасон ба со?а?ои гуногуни илм, техника, санъат, варзиш ?авас пайдо мекунанд. Вале баъзе наврасон дар як ва?т ба якчанд со?аи илм майлу ра?бат зо?ир мекунанд. Аз ин р?, дар рафти таълим раванди маърифат? ва ?обилияти фикрии хонандагонро инкишоф додан зарур аст. наврасон ба мазмуни як ?атор маф?ум?ои илм? сарфа?м мераванд, он?оро ба ?аёт ва му?ити атроф му?оиса карда, ало?а ва муносибати байни он?оро муайян мекунанд ва хулоса?ои зарур? мебароранд.
ИДРОК-яке аз раванд?ои маърифатии инсон ба ?исоб меравад. Ашёву ?одиса?ое, ки ба узв?ои ?исси инсон ба таври яклухт таъсир мерасонанд идрок номида мешавад. зеро ?араёни таълимро беи дроку мушо?ида тасаввур кардан мумкин нест.
Дар ?араёни таълим ?обилияти идроки мураккаби та?лилию таркибии ашёву ?одиса?о инкишоф меёбад. Идроки наврасон бома?садона, бошуурона ва системаноку пурмазмун мешавад. наврасон на тан?о хусусият?ои ?айриму?ими ашёву ?одиса?оро ба таври сат?? идрок мекунанд, балки ?и?ат?ои му?ими ашё?о, ало?аю муносибати дохилии он?оро ?ам идрок мекунанд. Вале дар ?олати суст будани шав?к ?авас ашё?о ва мавод?ои таълимиро р?як? дарк мекунанд. Масалан, хонанда метавонад аз р?и ви?дон баёни мавз?и нави таълимиро идрок кунад, вале мазмуни онро ?аматарафа ва чу?ур дарк карда наметавонад. Аз ин ?и?ат, идрок воситаи му?ими ом?хтани маводи таълим? ба шумор меравад. Бинобар ин ?ангоми баёни мавх?и нав аз асбоб?ои айён?; на?ша, кашидакор?, расму восита?ои техник?, ашё?ои табии самаранок истифода бурдан лозим аст, чунки асбоб?ои айён? воситаи чу?уртару ани?тар азхуд намудани дониш ба шумор меравад.
Аз ин р?, ба муаллим лозим аст, ки дар ва?ти истифодаи асбоб?ои айён? ба хонандагон на тан?о «дидан», балки дуруст дарк кардани онро ёд ди?ад, то ки дар рафти мушо?идаю мушо?идакор? ро?у равиши донишанд?з? пурсамар гузарад. Барои ин дар хонандагон мушо?идаю мушо?идакории ма?саднок, бошуурона ва пай дар пайро инкишоф додан зарур аст.
Дар ин синнусол идроки масофа, фазо ва?ту ?аракат дар наврасон ботартиб ва идорашаванда мегардад.
ХОТИРА-равнди ба хотир гтрифтан, дар хотир ниго? доштан ва аз нав ба хотир овардани чиз?ои идрокшуда мебошад. Хотир дар синнусоли наврас? ба кулл? та?йир меёбад.
Дар рафти таълим хотир хусусияти ихтиёр? ва бошуурона пайдо мекунад ва дар ва?ти лозим? дониш?ои пештара аз нав ба хотир оварда мешавад. маълум аст, ки хотири механик? ва айён?-образ? ба хонандагони синни хурди мактаб? хос аст, вале дар синни наврас? о?иста-о?иста дар хонандагон хотираи калимаг?-манти?? ва маъног?-манти?? ташаккул меёбад. Наврасон к?шиш мекунанд, ки мавз?ъ?ои мутолиакардаро бо тарзи худ ифода карда, онро ба ?аёт, атрофиён ало?аманд кунанд. Дар баробари ин таркиби лу?авии он?о бою ?ан? гашта аз калима?ои ?аммаъно истифода бурда, бо мисол?ои мушаххаси ?аёт? мавз?ъро пурра мекунанд.
ДИ??АТ-раванди ало?идаи психик? набуда, балки вай тарафи муайяни фаъолияти психики инсон аст, ки ?оришавии дигар раванд?ои психик? ба он вобаста мебошад.
Ба ягон объекти муайян нигаронидан ва мутамарказонидани фаъолияти психикии инсон ва аз дигар таъсиркунанда?о дуршавии он ди??ат номида мешавад.
Ди??ат се хел мешавад: ди??ати ихтиёр?, ди??ати ?айриихтиёр? ва ди??ати баъдиихтиёр?.
Ди??ат дар синни наврас? ботартибона ва идорашаванда мешавад. аз як таоаф ди??ати ихтиёр? ташаккул меёбад ва аз тарафи дигар, дар нати?аи фаъолияти пурав?у хур?ши ?аёти наврасон ва зуд та?йирёбии имконоти психикию маънавии он?о, фарогирии ?иссиёт?о ва фаъолгардии он?о ба парешонди??атии наврас сабаб мешавад.
Дар ?араёни таълим баъзан мушо?ида карда мешавад, ки дар рафти ягон дарс (дарсе, ки онро д?ст намедорад) ди??ати наврас парешон шуда, ? беди??ат? зо?ир мекунад ва дар дарси дигар (дарси д?стдоштааш) баръакс бо шав?у ?авас ди??аташро ба он пурра равона мекунад.
Воситаи хуби ташкили ди??ати наврасон ба ма?орати фаъолияти таълимии муаллим вобаста мебошад. Агар дар рафти таълим ба хонандагон имконоти дуру дароз бекор нишастан пайдо шавад ва ё ташкили дарс ба ма?сад мувофи? набошад, парешонфикр? ба ву?уд омада, боиси дуруси дарк карда натавонистани маводи таълим? мегардад. Бинобар ин, ба муаллим лозим аст, ки дарсро шав?овар, бо асбоби айён?, таъсирбахш ва ифоданоку равшан гузаронад. Дар он сурат ди??ати наврас ба идроки мавз?ъ мутамарказонида мешавад ва дар заминаи ин ди??ати шууронаю ма?саднок ташаккул меёбад.
ТАФАККУР-раванди олитарини маърифатиест, ки тавассути он инсон дар бораи хусусият?ои му?ими ашёву ?одиса?ои олами атроф ва ало?аи байни он?о маълумоти мушаххас мегирад. Дар синнусоли миёнаи мактаб? ?обилияти фикррон? нисбатан мураккаб мешавад. барои аз худ кардани асос?ои илм ба наврас лозим аст, ки ми?дори зиёди дониш?оро аз худ намояд. Мавз?ъ?ои азхудшуда аз як тараф дара?аи инкишофи фаъолияти таълим?-маърифатиро талаб кунад, аз тарафи дигар, он?о ба инкишофи раванд?ои маърифатии наврасон мусоидат мекунанд. Аз ин ?и?ат ба хонандагон лозим аст, ки системаи маф?ум?ои илм? ва хусусияту аломат?ое, ки барои аз худ намудани фан?ои риёзиёт, физика, кмиё, табиатшинос? зарур аст, аз ?и?ати назарияв? он?оро азхуд намоянд.
?ар як фанни нав дар Айни замон душвор буда, барои азхудкунии он?о дара?аи баланди ?обилияти а?л?-назарияв? ва тафаккури муста?ил зарур аст. гарчанде чунин шакли тафаккур ба наврасон хос бошад ?ам бо ву?уди ин замина?ои ташаккули он аз синни 11-12-солаг? сар мешавад.
Дар ?араёни таълим тафаккури наврасон инкишоф меёбад. Ин барои ом?хтани мавод?ои таълим? мусоидат мекунад. Зеро мазмун ва мо?ияти ом?зиши фан?ои таълим? дар мактаб та?йир меёбад. Вай аз наврасон фаъол?, муста?илии фикр, му?окимарон?, му?оиса, хулосабарор? ва ?амъбасткуниро талаб мекунад. Минбаъд дар фаъолияти наврасон зина ба зина тафаккури мушаххаси образ? ба тафаккури абстракт? ……… табдил меёбад. Бо ву?уди ин ?узъ?ои тафаккури конкрет?-образ? тадри?ан ба тафаккури абстракт? табдил ёфта, он тамоман бар?ам намех?рад, балки инкишоф меёбад. Масалан, дар рафти таълим истифодаи айёниятнок? барои хубтар ба мазмун ва мо?ияти мавз?ъ сарфа?м рафтани наврасон к?мак мерасонад.
Дар рафти таълим наврасон ало?аю муносибат ва вобастагии таносуби байни ашё?оро муайян мекунанд. Он?о бо ин восита сабабу о?ибати ?одисаю во?еа?оро та?лилу таркиб, му?оиса ва ?амъбаст мекунанд. Дар ва?ти фикррон? ба и?рои амал?ои фикр? наврасон аз шакл?ои тафаккур истифода мебаранд ва барои шар?у эзо?и масъала?о к?шиш мекунанд. Аз ин р?, барои шуурона Ом?хтани фаъолияти таълим? лозим аст, ки дар наврасон тафаккури фаъол, муста?ил ва абстракт? инкишоф дода шавад.
Просмотр: 4183
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved