Дата: 2016-02-18
Ма?сади дарс – лексия: ба дониш??ён дар хусуси донистани му?аддастоти милл?, таъриху фар?анги То?икистон, рамз?ои давлат?, э?тироми арзиш?ои милл? ва умумитбашар?, ифтихори ватандор?, инчунин аз боби донишанд?з?, инкишоф ва ташаккули шахсият, хусусият?ои хоси психологияи тафри?ави ва синнусол?, рафтори шахсият таълим дода дониши он?оро баланд бардоштан.
Маф?ум?ои асосии мавз?ъ: тарбия, инкишоф ва ташаккули шахсият, мо?ият ва маънии давра?ои психология.
Ташкили дарс-лексия: аз назар гузаронидани риояи сару либоси дониш??ён, восита?ои таълим?, вазъи санитарию гигиении синфхона, ?озиру ?оиби дониш??ён ва ?айди дарс дар ?урнал
На?ша:
Дар замони ?озира психология шахсиятро ?амчун таълимоти и?тимоии психолог?, ки дар давоми ?аёти инсон дар ?амъият ташаккул меёбад, меом?зонад. Инсон ?амчун ма?сули ?амъият? ба сифат?ои нав доро мешавад. Дар индивид, ки вай нав ба дунё омадааст, ?оло чунин сифат?о ву?уд надоранд.
Мувофи?и таълимоти Р.С. Немов шахсият ин одамест, ки ба чунин хислат?ои психолог? доро аст, ба монанди:
- ало?амандии ? бо муносибат?ои байнишахс?
- рафтор?ои ахло??
- мав?еъ доштан дар ?амъият.
?араёни ташаккулёбии шахс хеле мураккаб ва дуру дароз буда, он хусусияти таърих? дорад. Ва?те ки шахс ма?сули тара??иёти ?амъият бошад, онро бисёр илм?о ба монанди фалсафа, сотсиология, педагогика, психология, тиб ва ?айра?о меом?зад.
Таърих шахсиятро дар омма, синф ва ?амъият меом?зад. Бо баробари маф?уми "шахсият" инчунин калимаи "инсон" "индивид" «инфирод» истифода бурда мешавад. Мазмуни ин калима?о ба якдигар наздиканд ва омехта мебошанд. Лек ?ар яки маф?ум?о хусусият?ои худро доранд, ин калима?о сохти психологии шахсиятро инъикос мекунад.
Одам – ин маф?уми ?инс? буда, мав?удоти тара??? кардани табиати зиндаро, ки он ба одам хос аст, мефа?монад. Дар маф?уми "одам" сохти генетикии тара??иёти инсон, сифат ва хусусият?ои он ба назар гирифта мешавад.
Одам пеш аз ?ама мав?удияти биолог? буда, ба синфи ширх?р?о тааллу? дорад. + аз дигар ?айвонот бо доштани шуураш фар? мекунад, ки туфайли ?обилияти донистагирии олами беруна табиати худашро со?иб мешавад. Одам ?амчун мав?удияти биолог? дорои сохти махсуси бадан аст, ки аз аломат?ои му?ими зерин иборат аст: ?обилияти рост истода гаштан, ву?удияти дастон, ки ба ме?нат мувофи? шудаанд, майнаи олиташкил, ки ?обилияти дар маф?ум?о инъикос намудани олам ва мувофи?и талабот, шав?у ?авас ва идеал?ои худ та?йир додани онро дорост.
Дар маф?уми индивид мансубияти насли одам? инъикос ёфтааст. Мо зимни индивид метавонем навзод ё калонсол, мутафаккир ё но?исула?л, намояндаи ягон ?абилаеро, ки дар зинаи ва?шоният аст, фа?мем. Навзодии инсон ?амчун индивид ба дунё меояд ва аз ?амин давра ба системаи таърихан ташаккулёфтаи муносибат?ои ?амъият? ?амро? шудан мегирад.
Дар нати?аи иштирок дар фаъолият?ои ?амъият? ва ме?нати одамон дар худ ?обилият?ои махсусро ташаккул меди?анд. ?амчун мав?удоти зинда инсон ба ?онуният?ои асосии биолог?, физиолог? ва ?онуният?ои тара??иёти ?амъият?-и?тимо? тобеъ мешавад.
Инфирод-ин зе?ни ягона, ?амчун индивид одамон аз якдигар на тан?о бо хусусият?ои морфолог? (ба мисли ?ад, сохти тан, ранги чашму м?й) инчунин бо хусусият?ои психолог? (?обилият, хислат, ?иссиётнок?) фар? мекунанд.
Фардият ин шахси якка ва такрорнашаванда мебошад, сохти хоси психофизиологии ? намуд?ои мизо?, хусусият?ои физиолог? ва психолог?, а?л, ?а?онбин?, та?рибаи ?аёт мебошад.
Маф?уми фардият дар мадди аввал сифат?ои маънавии одамро нишон меди?ад. Асоси маф?уми фардият бо худтасди?кунии индивид, хусусияти мав?еи худро ёфтан, муста?илияти ?ро инъикос мекунад. Фардият ва шахсият ?астии одамро муайян мекунад. Ташаккули шахс, ин ?араёни и?тимоии инсон буда, асос?ои ?амъият? ва ?инсиро аз худ мекунад. Шахси ташаккулёфта ин субъекти озод, муста?ил ва масъули рафтор дар ?амъият аст. А. Г. Ковалёв гуфтааст: «Шахсият-субъекти фаъолият аст.»
Маф?уми "шахсият" ва «фардият» дар тараф?ои гуногунии маънавиёти ? зо?ир мешавад. Бо калимаи "шахсият" мо асосан калима?ои "?асур", "фаъол", "муста?ил" – ро аз р?и фаъолияташ ба?о меди?ем. Дар бораи фардият бошад бештар калима?ои "а?оиб", "нотакрор", "э?одкор"-ро аз р?и муста?илияташ истифода мебарем.
Психологияи шахсият ?амчун илм ба наздик? ба ву?уд омадааст, лекин ?амчун объекти тад?и?от сол?ои т?лон? давом карда истодааст. Муаммои асосии психологияи шахс дар давраи фалсаф?-адаб? масъала?ои дар ахло?, табиати и?тимоии инсон ва рафтор?ои ?ро дар бар мегирад. Аввалин маф?ум дар бораи шахсият хеле васеъ буда, он чизе, ки дар инсон ву?уд дошт, дар бар мегирифт.
Аз байни ?амаи назария?ои додашуда се назарияи амалиро ?удо намудан мумкин аст: ин биогенетик?, сотсиогенетик? ва шахс?.
1. Равияи биогенетик? асоси инкишофи шахсро дар ?араёни биологии пухтарасии организм мебинад. Мувофи?и ин равия тара??иёти одам ?амчун дигар организми зинда ин онтогенез (?араёни инкишофи индивидуалии организм) буда, дар он на?шаи филоганетик? (тара??иёти таърих?) ву?уд дошта, ?онуният?ои асос? ва хусусият?ои он якхела мебошанд.
Дар ин консепсия (на тан?о дар психология) назарияи та?лили психологии З.Фрейд ?ои асосиро иш?ол мекунад. + чунин ме?исобид, ки тан?о ?исми ночизе, ки дар ру?ияи инсон ба ву?уд меоянд, ?ро ?амчун шахс шар? меди?ад, азхуд мешавад. Тан?о баъзе рафтор?ои худро одам дуруст фа?мида ва шар? дода метавонад. ?исм?ои асосии та?рибаи ?аёти инсон ва худи шахс берун аз шуур ву?уд дорад, тан?о маш??ои махсус ки та?лили психолог? онро кор карда баромадааст, имконият меди?ад, ки ?олати ?айришууриро фа?мад.
Сохти психологии шахсият мувофи?и таълимоти З.Фрейд аз се а?ида (принсип) иборат аст. "Вай", "Ман", "Болотар аз ман».
А?идаи маф?уми "Вай" - ?исми бешуурии ру?? буда майл?ои инстинктии биологии ирс? мебошад. "Вай" бо ?увва?ои ша?вон? пурра таъмин мебошад. Инсон системаи ?увва?ои сарбаста мебошад, ки шумораи ?увва?о дар ?ар як одам доимо баланд шуда меистад, маф?уми "Вай" ?аловат, хушбахт? ва ма?сад?ои асосии инсон мебошад (ин дара?аи аввалини рафтори инсон аст).
А?идаи маф?уми «Ман» ин ниго?дории баробарии дохил? мебошад. "Ман" а?идаи шуурнок? ва ?а?и?? аст. Ин чун ?оида худшуурнокии одам буда, ба рафтори худ ба?о дода метавонад.
А?идаи "Болотар аз Ман" дара?аи баланди шуурнок? буда, он бо тасаввурот?ои идеал? ро?бар? карда мешавад, ки он аз тарафи ?амъият ?абул карда шудаааст.
Майлу хо?иши ?айришуурнок?, ки он аз "Вай" бармеояд, акси - "Болотар аз Ман" буда, доимо он?о дар мухолифат мебошанд. Яъне меъёр?ои ахло?ии рафтори и?тимоиро аввалин шуда инкор мекунанд, дуюмин шуда дасттир? менамояд. Мухолифат бо ёрии "Ман", яъне шуурнок?, ки он а?идаи ?а?и?? мебошад, бояд ?ал намуд.
2. Равияи сотсиогенетик? тара??иёти шахсиятро дар ?араёни и?тимоикунон? ва ом?зиш бо маънои васеи он мебинад. + таълим меди?ад, ки дигаргуни?ои психологии синнусол? аз болоравии вазъияти ?амъият? аз тартиби на?ш?ои и?тимо? ва умуман аз сохти фаъолияти и?тимоии инфирод вобаста аст.
Мувофи?и таълимоти бихевиоризм, на?ш?ои и?тимоии одамон ва намуд?ои рафтори и?тимоии шахсият дар нати?аи мушо?идаи намунавии и?тимо? мегузарад, ки онро волидайн, ом?згорон, рафи?он ва дигар аъзоёни ?омеа пешни?од мекунанд. Фар?ият?ои инфирод? дар рафтори одамон, мувофи?и назарияи ом?зиши и?тимо?, нати?аи муносибат ва фаъолияти байни?амдигарии одамони гуногун мебошанд. Шахсият дар чунин ?олат нати?аи муносибати байни фардият ва ?обилият?ои он аст.
3. Равияи шахсии марказонидашуда дар мадди аввал шуур ва худшуурнокии субъектро пеш мегузорад, ки асоси тара??иёти шахсиятро дар ?араёни ташаккули ?обилияти баде? ва дар ?аёт татби? намудани он дар назар дорад. Ин равия ?амчун равияи инсонд?ст? ?исобида шуда, он бо олимон К.Род?ерс, А.Маслоу ва дигарон ало?аманд аст. Равияи инсонд?ст? аз рафтори ?аллобона даст кашида, ба хусусият?ои хоси шахс такя намудан, ?амчун мав?удоти баланди и?тимо? ?абул кардан аст. Муносибати инсонд?ст? барои муайян кардани имконият?ои шахсият ёр? мерасонад, ки онро бо ёрии муносибати байнишахс? гузоштан лозим аст. Дар нати?аи чунин муносибат шахс имконияти худ ва шахсияти худро зо?ир мекунад, ки он из?ор намудани ?иссиёти худ ва даст кашидан аз му?офизати психолог? мебошад.
?амаи талабот?ои шахс табиати и?тимоиро доранд ва инкишофи он?о ба исте?солоти ?амъият? ва та?симоти он?о вобаста аст.
Талабот ?увваи асосию водоркунандаи фаъолияти маърифат? ва амалии инсон аст. Фард барои он, ки талаботи худро ?онеъ созад, бояд восита?ои гуногунро ?усту?? намояд.
Талаботи инсон гуногун аст. Пеш аз ?ама талабот?ои табииро фар? мекунанд, ки мав?удияти инсонро таъмин менамояд: талабот ба х?рок, либос, хоб, истиро?ат, хона чун воситаи му?офизати одам аз таъсири номусоиди ?арорат ва ба ву?уд овардани шароит?ои мувофи?и зиндаг? э?тиё?оти одамро ба моддиёт ифода мекунад ва он мо?иятан аз талаботи ?айвонот фар? мекунад.
Фаъолии шахс ба талаботи ? ало?аманд аст. Талабот асоси пайдоиши маром?ост. Агар маром?о ?онеъ гардонида шавад, он го? он?о ?амчун зу?уроти ани?ии (конкретии) талаботи шахс баромад мекунанд. Масалан, ?ангоми ом?хтани рафтори хонанда бояд маром?ои рафтори ?ро та?лил кунем.
Маром?о устувор ва тезгузаранда, фа?мида шуда ва фа?миданашуда мешаванд, ки дар ?ар ?олат он?о ба шароит?ои ?амъиятию таърихии инкишофи шахс вобастаанд, «маром-водоркунандаи ангезаест, ки фаъолии организмро ба амал меоварад ва муайянкунандаи он аст».
Шав?у ?авас?о дар асоси талабот ба амал меояд, вале як чиз нестанд. Талабот заруратро ифода мекунад, аммо шав?у ?авас тава????и шахсро ба ягон фаъолият ифода менамояд. Шав?у ?аваси устуворшудаю мустахкам- гардида ба талабот табдил мегардад. Шав?у ?авасро аз р?йи мазмун, васег?, ами??, устувор? ва таъсирнокиашон тавсиф меди?анд.
Ба?оди?? ва худба?оди?и аз масъала?ои психологияи шахс ба шумор рафта, бештар тад?и? шудаанд ва тараф?ои муайяни худшиносии шахсро ифода мекунанд. Худба?оди?? ин худро, имконият?ои худро, сифат ва мав?еи худро дар байни дигарон ба?о додани шахс аст. Дар асоси худба?оди?? танзими рафтори шахс ба амал меояд.
?ар як шахс «манометри дохил?»-еро дорост, ки нишондоди он дара?аи ба худ ба?о додани шахс, ?олати р??? ва аз худ ?аноат будан ё набудани ?ро ифода мекунад. Вобаста ба ?амин худба?оди?ии дара?аи баланд ва паст ба амал меояд.
Худба?оди?ии баланд онро мефа?монад, ки шахс майли аз будаш зиёд ба худ дар вазъият?ои гуногун ба?о доданро дорад.
Худба?оди?ии паст онро ифода мекунад, ки шахс ба худ нобоварии ноустуворро дорад, аз ташаббус даст мекашад, имконият?ои худро пурра дарк намекунад ва нисбати шахсияти худ ?адрношинос? менамояд.
Худба?оди?? ба дара?аи иддаои шахс зич ало?аманд аст. Дара?аи иддао гуфта, дара?аи дилхо?и худба?оди?ии шахсро мег?янд, ки ба дара?аи душвори?ои ма?сади шахс вобаста аст.
Просмотр: 5472
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved