Дата: 2016-01-30
Гуногуншаклии фаъолияти со?ибкор? метавонад аз рўи хусусият?ои гуногун тасниф карда шаванд намуди фаъолият, шакли моликият, шумораи иштирокчиён (моликиятдорон), шакли ташкил?-?у?у?? ва ташкил?-и?тисод? ва ?айра?о.
Аз рўи намуд ва ё таъинот фаъолияти со?ибкориро ба исте?сол?, ти?орат?, молияв?, масли?атди?? ва ?айра?о ?удо кардан мумкин аст. ?амаи ин намуд?ои со?ибкор? метавонанд дар ало?идаг? ва ё дар як?ояг? фаъолият кунанд.
Аз рўи шакли моликият амволи корхона метавонад хусус?, давлат?, мунисипал?, инчунин дар моликияти итти?одияи ?амъият? бошад. Бо ву?уди ин давлат наметавонад ба ягон шакли со?ибкор? дар амалигардонии ?у?у?и моликият ма?дудият ва ё афзалият му?аррар намояд.
Аз рўи шумораи моликиятдорон фаъолияти со?ибкор? метавонад инфирод? ва коллектив? бошад. Дар со?ибкории инфирод? моликият ба як шахси во?е? тааллу? дорад. Дар со?ибкории коллектив? моликият якбора ба якчанд субъектон бо муайянкунии ?иссаи ?ар яки он?о (моликияти ?иссаг?) ва ё бе муайянкунии ?исса (моликияти муштарак) тааллу? дорад. Со?ибият, истифодабар? ва ихтиёрдории амвол, ки дар моликияти коллектив? аст, аз рўи созишномаи байни ?амаи моликдорон (моликиятдорон) ба амал бароварда мешавад.
;
Ахборї
Истеъмоли истењсолии хизматњо
Истеъмоли истењсолии молњо
Расонидани хизмат
Истеёсоли молњо
Илмї-техникї
Навоварї
Истењсолї
Расми. Намуд?ои фаъолияти со?ибкор?.
Шакл?ои со?ибкориро дар навбати худ ба ташкил?-?у?у?? ва ташкил?-и?тисод? ?удо кардан мумкин аст. Ба ?атори шакл?ои ташкил?-?у?у?? рафо?ат?о, ?амъият?о ва кооператив?о дохил карда мешаванд.
Рафо?ат?о итти?одияи шахсонеро ифода мекунад, ки барои ба амал барории фаъолияти со?ибкор? ташкил карда шудааст. Рафо?ат?о дар он ?олат барпо карда мешаванд, ки агар дар ташкили корхона ду ва ё зиёда шарикон иштирок кардан хо?анд. Афзалияти му?ими рафо?ат?о дар имконияти ?алб намудани сармояи иловаг? ифода меёбад. ?айр аз ин, мав?удияти якчанд со?ибмулкон имконият меди?ад, ки махсусгардон? дар дохили корхона дар асоси дониш?о ва ма?орати ?ар яке аз шарикон ба амал бароварда мешавад.
?амъият?о бо созишномаи на кам аз ду ша?рвандон ва ё шахсони ?у?у?? бо ро?и мутта?ид намудани са?ми он?о (ч? дар шакли пул? ва ч? дар шакли асл?) бо ма?сади ба амалбарории фаъолияти хо?агидор? барпо карда мешаванд. Иштирокчиёни ?амъияти масъулияташон ма?дуд аз рўи ў?дадори?ои ?амъият ?авобгар нестанд. Он?о тан?о дар ?а?ми арзиши са?ми гузошташуда ?авобгар? мебаранд. Бар хилофи он?о иштирокчиёни ?амъияти масъулияташон нома?дуд аз рўи тамоми амволи худ ?авобгар? мекашанд.
Аз ?ама ?амъият?ои па?ншуда ?амъият?ои са??ом? ба шумор мераванд. Фар?ияти он?о аз ?амъияти масъулияташон ма?дуд ва нома?дуд дар он ифода меёбад, ки ба ?амъият?ои са??ом? ?у?у?? ?алб намудани восита?ои пулии зарур? бо ро?и барориши ?о?аз?ои ?имматнок – са?мия пешни?од карда шудааст. Бо ву?уди ин иштирокчиёни ?амъият?ои са??ом? аз рўи нати?а?ои фаъолияти он дар ?а?ми арзиши са?мия?ои ба он?о тааллуцдошта ?авобгар? мекашанд (мебаранд).
Корхонае, ки аз тарафи гурў?и шахсон барои фаъолияти муштараки исте?сол? ва ё дигар фаъолияти хо?агидор? ташкил карда шудааст, кооператив номида мешавад. Дар коллектив иштироки ме?натии шахс? ва дигар иштироки аъзоёни он дар фаъолияти кооператив, инчунин мутта?идкунии ?а?улса?ми амволии иштирокчиёни он ?атм? мебошад.
Ба шакл?ои асосии ташкил?-и?тисодии со?ибкор? консерн, ассотсиатсия, консорсиум, синдикат, картел мансуб карда мешавад.
Консерн – ин ?амъияти са??омии бисёрсо?ав? мебошад, ки корхонаро ба воситаи низоми иштирок назорат мекунад. Консерн пакети назоратии са?мия?ои ширкат?ои гуногунро, ки нисбати он ширкати фаръ? мебошанд, ба даст меорад. Дар навбати худ, ширкат?ои фаръ? низ метавонанд пакети назоратии са?мия?ои дигар ?амъият?ои са??омиро ба даст оранд.
Ассотсиатсия?о – шакли итти?одияи ихтиёри корхона?о, ташкилот?ои аз ?и?ати и?тисод? муста?ил мебошанд, ки дар як ва?т метавонанд ба дигар ташкилот?о мансуб шаванд. Ба таркиби ассотсиатсия?о, чун ?оида, корхона?о ва ташкилот?ои махсусгардониашон як?инса дохил мешаванд, ки дар ?аламрави муайян ?ойгиранд. Ма?сади асосии ташкили ассотсиатсия?о – ?алли муштараки вазифа?ои илм?-техник?, исте?сол?, и?тимо? ва дигар вазифа?о мебошад.
Консорсиум иттидияи со?ибкоронро ифода мекунад, ки бо ма?сади муштарак гузаронидани амалиёт?ои бузурги молияв? (масалан, ба амалбарории сармоягузори?ои зиёд ба лои?аи бузурги саноат?) барпо карда мешавад. Чунин итти?одияи со?ибкорон имкон доранд, ки восита?ои пулиро ба лои?аи бузург мабла?гузор? кунанд, бо ву?уди ин таваккал нисбатан паст мегардад, чунки ?авобгар? байни иштирокчиён та?сим карда мешавад. Дар шароити ин?илоби илм?-техник? консорсиум?о дар со?а?ои нав ва дар чорчўбаи со?а?ои гуногун ба ву?уд меоянд ва гузаронидани тад?и?от?ои муштараки илмиро пешбин? мекунанд.
Синдикат – мутта?идкунии фурўши ма?сулоти со?ибкорони як со?а мебошад, ки бо ма?сади бартараф кардани ра?обати байни он?о ташкил карда мешавад.
Картел созишномаи байни корхона?ои як со?а оид ба нархи ма?сулот, хизмат?о, оид ба та?сими бозори фурўш, ?исса дар ?а?ми умумии исте?солот ва ?айра?оро мефа?монад.
Шакли нави ташкил?-и?тисодии со?ибкор? гурў??ои молияв?-саноат? мебошанд. Он?о мутта?идкунии сармояи саноат?, бонк?, су?уртав?, ва ти?орат?, инчунин нерўи фикрии корхона?о ва ташкилот?оро ифода мекунанд.
2. Со?ибкории исте?сол?.
Со?ибкории исте?сол? ин фаъолияте мебошад, ки дар шароити он со?ибкор бевосита бо и?рои исте?соли ма?сулот, молу хизмат?о, ахборот, арзиш?ои маънав?, ки минбаъд ба харидорон фурўхта мешаванд, маш?ул аст. Аз ну?таи назари хо?аги хал?? со?ибкории исте?сол? намуди пеш?адами со?ибкор? ба ?исоб меравад, зеро дар он исте?соли ма?сулоти ба ?амъият зарур ба амал бароварда мешавад. ?айр аз ин со?ибкории исте?сол? яке аз фаъолият?ои таваккали баланддошта ба ?исоб меравад. ?ама намуд?ои молу хизмат?о барои истеъмолкунандагони мушаххас (а?ол?, ташкилот?ои со?ибкор?, давлат) аз тарафи субъектони со?ибкории исте?сол? исте?сол карда мешаванд.
Ба со?ибкории исте?сол? фаъолияти навовар?, илм?-техник?, бевосита исте?соли молу хизмат?о, истеъмоли исте?солии он, инчунин фаъолияти ахбор? дар ин со?а?о мансуб мешаванд. ?ар як со?ибкоре, ки бо фаъолияти исте?сол? маш?ул шудан мехо?ад, пеш аз ?ама, бояд муайян намояд кадом намуди мол?оро вай исте?сол кардан мехо?ад, кадом намуди хизмат?оро расониданист. Пас аз ин со?ибкор ба фаъолияти бозоршинос? шурўъ мекунад. Барои муайянкунии талабот ба мол, со?ибкор бо истеъмолкунандагон, харидорони имконпазир, бо ташкилот?ои ти?орат? робита барпо мекунад. Баохиррасии расмии гуфтушунид шартнома баромад мекунад, ки байни со?ибкор ва харидорони ояндаи мол?о баста мешавад. Чунин шартнома имкон меди?ад, ки таваккали со?ибкор? паст карда шавад. Дар ?олати баръакс со?ибкор фаъолияти исте?солии худро бе шартнома дар асоси масли?ати да?он? о?оз мекунад. Дар шароити муносибат?ои бозоргон? эътимоднокии масли?ати да?он? паст аст, таваккал бошад – нисбатан баланд.
Мар?илаи дигари со?ибкории исте?сол? – ин ба даст овардан ва ё кирояи омил?ои исте?сол? мебошад. Ч? тавре, ки маълум аст, ба омил?ои исте?сол? фонд?ои исте?сол?, ?увваи кор?, ахборот дохил мешаванд. Фонд?ои исте?сол? дар навбати худ ба фонд?ои асос? ва гардон ?удо мешаванд.
Фонд?ои асосии исте?сол? (олоти ме?нат) ба худ бино?о, иншоот, восита?ои инти?ол?, мошину та??изот?ои ?удрат?, мошину та??изот?ои кор?, асбоб?ои ченкунанда, та??изот?ои лаборатор?, техникаи ?исобборор, восита?ои на?лиёт, асбобу олот, инвентари исте?сол? ва дигар фонд?ои асосиро дар бар мегирад.
Фонд?ои исте?солии гардон (предмет?ои ме?нат) ашё, масоле??ои асос? ва ёрирасон, захира?ои сўзишвор? ва энергетик?, зарф?о ва масоле??ои зарф?, асбоб?ои камарзиш ва тезхўрдашаванда, ?исм?ои э?тиёт?, инчунин исте?солоти нотамом, маснуот?ои харида, ниммасоле??ои исте?солоти худ?, харо?от?ои давраи ояндаро ташкил меди?анд.
?увваи кориро со?ибкор бо ро?и эълон?о, ба воситаи биржаи ме?нат, о?онс? оид ба кортаъминкун? кироя мекунад. ?ангоми интихоби ?айат маълумоти номзадро ба кори муайян, дара?аи ма?орати касбии он, та?рибаи кор?, сифат?ои шахсиро ба назар гирифтан зарур аст.
Пас аз ин со?ибкор тамоми ахбори заруриро оид ба имконияти ?алб намудани захира?о ба даст меорад, захира?ои модд?, молияв? ва ме?нат?, оид ба бозори фурўши ма?сулоти исте?солшаванда ва ё хизмати расонидашаванда ва ?айра?о.
Нати?аи фаъолияти исте?солии со?ибкор фурўши ма?сулот, кору хизмат?о ба харидор, истеъмолкунанда ва даромади муайяни пул? мебошад. Фар?ияти байни даромади пул? ва хар?от?ои исте?сол? фоидаи корхонаро ташкил меди?ад.
Дигаргунсозии сохтории и?тисодиёт барои рушди со?ибкории исте?сол? шароит?ои зарур? фаро?ам наовард, бинобар ?амин ин намуди со?ибкор? дар шароити гузариш ба и?тисоди бозоргон? ба та?йирот?ои зиёди манф? дучор шуд, робита?ои хо?агидор? бар?ам хўрданд, таъминоти модд?-техник? аз байн рафт, ?а?ми фурўши ма?сулот паст шуд, вазъи молиявии корхона?о суст шуданд (гардиданд). ?ол он ки аз тара??иёти со?ибкории исте?сол? рушди и?тисод? ва дара?аи тара??иёти и?тимоии ?амъият вобаста аст.
2. Со?ибкории ти?орат?.
Мундари?аи асосии со?ибкории ти?оратиро амалиёт?о оид ба хариду фурўш, ба ибораи дигар, оид ба бозгашта фурўхтани молу хизмат?о ташкил меди?анд. Схемаи умумии со?ибкории ти?орат? ба схемаи со?ибкории исте?сол? ?аммонанд мебошад. Аммо дар со?ибкории ти?орат? бар ивази захира?ои модд? моли тайёр ба даст оварда мешавад, ки минбаъд ба истеъмолкунанда фурўхта мешавад. Пас, бар ивази исте?соли ма?сулот дар ин ?о ба дастоварии ма?сулоти тайёр ?ой дорад.
Со?ибкории ти?орат? гуфта со?ибкориро меноманд, ки бо хариду фурўши мол?о, мубодилаи мол?о ва амалиёти молию пул? ало?аманди дорад. Ин фаъолият мобильна, зуд ба та?йирот?о мутоби? мешавад, чунки бевосита бо истеъмолкунандагонимушаххас ало?аманд аст. Чунин мешуморанд, ки барои тара??иёти со?ибкории ти?орат? ду шароити асос? зарур аст, талаботи нисбатан устувор ба мол?ои фурўхташаванда (бинобар ?амин хуб донистани бозор ?атм? мебошад) ва нархи хариди нисбатан арзон аз исте?солкунандагон, ки ба то?ирон харо?от?ои савдоиро пўшонидан ва гирифтани фоидаи заруриро имкон медихад.
Пеш аз он ки амалиёти ти?оратиро о?оз намудан, та?лили бозоршиносии бозорро гузаронидан зарур аст.
Дар намуди умум? бозоршинос? низоми ташкил ва идоракунии тамоми тараф?ои фаъолияти хо?агидории корхона (фирма)-и ти?оратиро ифода мекунад. Бозоршинос? барои идоракунии фаъолияти корхонаи ти?орат? равона карда шудааст. Ба воситаи бозоршинос? тамоми намуд?ои мар?ила?ои ?аётии корхонаи ти?орат? ба амал бароварда мешаванд, тад?и?оти бозор, ?аракати ма?сулот бо шабака?ои гардиш то ба истеъмолкунандаи ни?о?, таъмини молияв? ва гирифтани фоида. Бо ву?уди ин ба корхонаи ти?орат? ду талаботи ба ?ам ало?аманд пешни?од карда мешавад, мутоби?шавии имконпазир ба рафтори та?йирёфтаистодаи истеъмолкунандагон ва выживаемость дар шароити ра?обат.
Шарти му?ими ба амалбарории бозоршинос? дар фаъолияти ти?орат? бана?шагирии он ба шумор меравад. На?шаи бозоршинос? барои му?арраркунии супориш?о оид ба ?а?ми фурўш дар ифодаи асл? ва арзиш? ?амчун асос хизмат мекунад. Бо ву?уди ин мол?о аз рўи тавсифи талабот фар? мекунанд, гурў?и якум – мол?ое, ки ?оло бозорро забт накардаанд, бинобар ин ди??ати баландро талаб мекунанд, гурў?и дуюм – мол?ои анъанав?, ки талаботи устувор доранд.
Сохтори бозоршинос? ба ?атори фаъолияти идоракунии фавр? ба худ чунин вазифа?оро, ба монанди: тад?и?оти бозор, ба?оди?ии вазъият, пешгў?, бана?шагир?, дар амал татби?кун? ва назорат аз болои рафти и?рокунии ?ар як вазифа?ои номбар кардашуда, дар бар мегирад.
Агар та?лили пешакии бозор ва пешгў? ба манфиати баамалбарории амалиёти ти?орат? ша?одат ди?ад, он го? ба со?ибкор зарур меояд, ки бизнес-на?шаи амал?ои кориро кор карда барояд. Дар бизнес-на?ша бояд барномаи амал?о оид ба амалигардонии амалиёт ва ?исоби харо?от?ои зарур? ва нати?а?ои интизоршаванда инъикос ёбанд.
Дар намуди умум? барномаи ?ар як амалиёти ти?орат? ба худ кор?ои зеринро дар бар мегирад:
- кирояи кормандон барои и?ро намудани хизмат?ои ти?оратию миёнарав? (хариди мол, боркашон?, фурўши он, гузаронидани кор?ои тар?ибот?);
- ба даст овардан ва ё ба и?ора гирифтани бино, анбор?о: ну?та?ои савдо, ки барои ниго?дор? ва фурўши мол зарур;
- хариди мол барои фурўши минбаъдаи он;
- ?алб намудани восита?ои пулии ?арз? барои мабла?гузории амалиёт ва баргардонидани минбаъдаи ?арз ва фоизи он;
- ба даст овардани ахбороти зарур? барои бана?шагир? ва танзими амалиёт;
- фурўши мол?о ба харидорон ва гирифтани даромад;
- ба?айдгирии амалиёт, пардохти андоз?о ва дигар пардохт?о ба ма?омоти давлат?.
Доираи фаъолияти со?ибкории ти?орат? биржа?ои мол? ва ташкилот?ои ти?орат? баромад мекунанд.
Ма?сади биржа?ои мол? – ташкил намудани механизми идоракунии ра?обати озод ва бо ёрии он бо назардошти та?йирёбии талабот ва таклифот нарх?ои ?а?и?ии бозориро ошкор намудан мебошад. Биржаи мол? шакли бештар тара??икардаи бозори яклухти доимоамалкунандаи мол?ои оммав? (гандум, ангишт, металл, нафт ва ?айра?о) ба ?исоб меравад. Чунин биржа?о таи чанд сол?о дар тамоми мамлакат?ои и?тисодии тара??икарда амал мекунанд. Дар замони ?озира дар ?ум?урии То?икистон биржа?ои мол? фаъолият мекунанд.
3. Со?ибкории молияв?.
Со?ибкории молияв? як намуди со?ибкории ти?орат? ба ?исоб меравад, чунки объекти хариду фурўши он моли махсус-пул, асъор, ?о?аз?ои ?имматнок (са?мия?о, облигатсия?о) баромад мекунад, яъне фурўши як са?мия ба дигар са?мия бо нархе, ки гирифтани фоидаро таъмин менамояд, сурат мегирад.
Бо гузариш ба муносибат?ои бозоргон? бозори пул, асъор ва ?о?аз?ои ?имматнок тара??? карда истодааст, иштирокчиёни он бонк?ои ти?орат?, биржа?ои фонд?, корхона?о, ташкилот?о ва шахсони во?е?-со?ибкорон баромад мекунанд. Азбаски со?ибкории молияв? – яке аз намуд?ои со?ибкории ти?орат? ба ?исоб меравад, бинобар ин технологияи а?дномаи со?ибкории молияв? бо технологияи а?дномаи ти?орат? монанд аст. Тан?о фар?ият дар он аст, ки моли со?ибкории молияв? актив?ои (дорои?ои) молияв? мебошанд. Со?ибкоре, ки бо ин намуди со?ибкор? маш?ул мешавад, фаъолияти худро аз та?лили бозори ?о?аз?ои ?имматнок ва фаъолияти бозоршинос? о?оз мекунад. Фаъолияти бозоршинос? бо ?усту?ў ва ?алб намудани харидорони имконпазири пул, асъор ва ?о?аз?ои ?имматнок ало?аманд аст. ?амзамон со?ибкор сарчашмаи ба даст овардани пул, асъор ва ?о?аз?ои ?имматнокро муайян мекунад. Дар ин ?олат дорандаи аввалини «ма?сулоти молияв?» метавонад худи со?ибкор бошад ( пул, асъор, ?о?аз?ои ?имматнокро пешак? ?амъ намудааст). Со?ибкор ?амчун дар на?ши фурўшанда ва ё судхўр (ростовщик) баромад мекунад, ки пул, асъор ва ?айра?оро ба истеъмолкунанда ба ивази музди муайян ва ё фоизи муайян пешни?од мекунад.
Боз дигар шакли со?ибкории молияв? барориши ?о?аз?ои ?имматнок, ба монанди: са?мия?ои шахс?, облигатсия?о, ?о?аз?ои ?имматноки ти?орат? мебошад. Со?ибкор ?о?аз?ои ?имматнокро ба фурўш мебарорад, бо шароит?о ва ў?дадори?ои муайян ба сифати «моли молияв?» ?ойгир мекунонад. Чунин шакли со?ибкориро, чун ?оида корхона?о, бонк?о, на ин ки со?ибкорони ало?ида ба амал мебароранд.
Шакли бештар па?нгаштаи со?ибкории молияв? – хариди ?о?аз?ои ?имматнок аз тарафи худи со?ибкор ба ?исоб меравад. Мо?иятан ин дар он ифода меёбад, ки со?ибкор пул, асъор, ?о?аз?ои ?имматнокро ба мабла?и муайян (Дп) мехарад ва он?оро ба харидори дигар ба мабла?и зиёдтар (Дд) мефурўшад (фар?и байни Дд ва Дп даромад меорад).
Со?ибкории молияв? назар ба дигар намуд?ои он ба ахбороти ани?, таъмини техникаи ?исоббарор ва ташкил? э?тиё?оти калон дорад.
А?дномаи молияв? ба ма?сад мувофи? ?исобида мешавад, агар фоидаи софи ?исобии он дар давоми як сол на камтар аз 5%-и ?а?ми а?дномаро ташкил ди?ад (дар а?днома?ои мў?латаш зиёдтар ин фоиз то 10-15% меафзояд).
Доираи асосии фаъолияти со?ибкории молияв? бонк?ои ти?орат? ва биржа?ои фонд? ба ?исоб мераванд.
Просмотр: 3340
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved