Дата: 2016-01-29
НИЗОМИ БАЙНАЛХАЛ?ИИ БОНК?
На?ша:
Маф?уми ?арзи байналхал?й ва вазифаю намуд?ои он
Бозори байналхал?ии сармояи ?арзй Ма?ом ва таснифи ?арз?ои байналхал?й Ташкилот?ои молиявии байналхал?й Ташкилот?ои молиявии минта?авй
Маф?уми ?арзи байналхал?й ва вазифаю
намуд?ои он
?арзи байналхалкй ?узъи му?имтарини муносибатхои байналхал?ии и?тисодй ва ?увваи пешбарандаи инкишофи ало?а?ои хо?агии ?а?онй ба ?исоб меравад.
?арзи байналхал?й ин ?арзест, ки онро давлат, бонкхо, дигар шахсони ?у?у?й ва во?еъии як давлат ба бонкхо, дигар шахсони
?у?у?и ва во?еии давлати дигар медиханд.
?арзи байналхал?И шакли хоси маф?уми и?тисодии «?арз» ва ифодагари ?аракати сармояи ?арзИ дар со?аи муносибат?ои байналмилалии и?тисодИ буда, ба пешни?оди захира?ои асъорИ ва молиявИ, бо шарт?ои бозгардонИ, м??- латнокИ, таъмин будан ва пардохти фоиз?о ало?аманд аст.
Ба сифати ?арзди?анда ва ?арзгиранда бонк?о, корхо- на?о, давлат?о, муассиса?ои байналхал?ии молиявИ ва ?айрахо иштирок менамоянд.
Зарурати махсусгардонии исте?солоту муфид будани исте?соли мол?о дар минта?а?ои ало?ида р?з то р?з ба раванди ?а?онишавии (глобализатсия) и?тисодиёт суръат мебахшад. Пайваста боло рафтани нарх?о дар бозори ?а- ?онИ ва зарурати кам кардани арзиши аслии ма?сулоту хизматрасонИ кишвар?ои ало?идаро ма?бур месозад, ки ба ин раванд ?амро? шаванд.
Табиист, ки ?а?онишавии и?тисодиёт со?а?ои савдою хизматрасонии байналхал?иро боз ?ам тара??И дод ва зарурати таъмини сарива?тии ?исоббаробаркуни?ои байналхал?И дар ин со?а?о боиси зиёдшавии истифодаи ?арзу ташкили самараноки муносибат?ои ?арзИ гардид. Аз ин р?, ом?зиши мо?ияти ?арзу ташкили муносибат?ои ?арзии байналхал?И (бозори сармояи ?арзИ, ташкилот?ои миёнаравии молиявй-бонкИ ва ?айра) мувофи?и максад мебошад.
?арзи байналхалкИ гуфта истифодаи сармояи карзИ дар муносибатхои байналхал?ии иктисодии алокаманд ба мува?- ?атан додани захирахои молию асъориро меноманд. Истифодаи ?арзи байналхал?И ба ?оида?ои зерини ?арзди?И асос меёбад: баргарданда будани ?арз; м??латнок будани ?арз; фоиз доштани ?арз; таъмин будани ?арз;
ба ма?сади муайян истифода кардани ?арз.
?арзи байналхал?И вобаста ба хусусият?ои зерин намуд?ои гуногун дорад:
сарчашмаи захирахои карзИ- дохилй (?арзди?й ба савдои берунй аз ?исоби захира?ои асъории дохилй), берунИ (?арзгирИ барои савдои берунИ аз бонк?ою ширкат?ои хо- ри?И);
?арзди?анда - давлат, бонк, ширкат?ои ?арзй ва ?арз?ои ташкилот?ои молиявии байналхал?й;
самти истифодаи карз - ти?оратй (ало?аманд ба савдои берунй ва хизматрасонй), молиявй (барои мабла?гузории бевосита, сохтмони иншоот?о, хариди ко?аз?ои ?иматнок, баргардонидани ?арз?ои пешина, мудохилаи асъорй (валютная интервенция);
шакли карз - молй (дар шакли мол аз ?ониби фур?- шандагон ба харидорон), асъорй (дар шакли асъорй хори?й ё пули миллй);
асъорй карз - бо асъорй мамлакати ?арзгиранда, бо асъорй мамлакати карздиханда, бо асъорй мамлакати сеюм, бо асъорй байналхал?й (масалан, СДР - Special Draving Rights);
му?лати карз - к?то?муддат (то як сол), миёнамуддат (то пан?сол), дарозмуддат (S) т&ИЩШтМдР хРли Щ*0*™ Щ
таъминнокии ?арз - таъминбуда (бо вексел?о, мол, ко?аз?ои киматнок, моликият ва ?айра), таъмин набуда (бланковые);
Вазифахои ?арзи байналхал?й аз ин?о иборат аст:
та?сим ва аз нав та?сим намудани сармояи асъорй дар байни мамлакат?о бо ма?сади таъмини талаботи такрор- исте?солкунии васеъ. ?амин тари?, ?арзи байналмилалй ва баробаршавии даромади миллй ба даромади миёнаи ?а?онй мусоидат намуда, ?а?ми (массаи) ?ро зиёд менамояд;
кам намудани харо?оти муомилот дар со?аи ?исобу китоби байналхал?й бо ро?и истифодаи восита?ои ?арзй (тратта, вексел?о, чекхо, ва ?айра), инкишоф ва тезонидани пардохт?ои ?айрина?дй;
тезонидани мутамаркиз ва захира шудани сармоя бо ро?и истифодаи ?арзхои хори?й; танзими и?тисодиёт.
Сармояи ?арзй гуфта мабла??ои пулиеро меноманд, ки ба мизо?он ба ивази гирифтани фоиз ва дар м?хлати муайян баргардонидани онхо дода шудаанд. Бозори байналхал?ии сармояи кдрзй амалиёти зеринро дар бар мегирад:
а) ?исми амалиёти бозор?ои сармояи ?арзии кишвар?ои ало?ида (муносибат?ои ?арзй бо ?айрирезидент?о);
б) и?рои амалиёти ?арзию амонатй бо асъорй хори?й берун аз ?аламрави мамлакати ин асъорро бароварда и?ро шудаанд.
Дар дохили кишвар байни резидент?о-?айрирезидент?о муносибат?ои ?арзй ву?уд доранд. Масалан, ширкат?ои хори?ии дар ?аламрави ?ум?урии То?икистон фаъолияткунанда метавонанд аз бонк?ои то?икистон? ?арз гиранд. Амалиёти асъор? хори?ии дар ?аламрави ИМА и?рошуда ба ин гур?? дохил намешаванд.
Рушди фаъолияти бозори байналхал?ии сармояи ?арз? аз бозор?ои миллии сармоя шур?ъ шудааст. Аз ин ?ост, ки амалиёти ?арзии байналхал?? бори аввал дар ин бозор и?ро мешуданд. Баробари пешрафти савдои байналхал?? ва зиёд шудани амалиёти асъор? зарурияти ?удо кардани амалиёти асъор? аз бозор?ои ?арзии милл? ва бунёди ?оида?ои умуми?а?онии ин шакли фаъолият ба миён омад. Ин аст, ки бозор?ои калонтарини сармояи ?арзии дар ша?р?ои Лондон, Париж, Ню-Йорк буда ба бозор?ои байналхал?? мубад- дал шуданд. Фаъолияти он?о дар асоси ?оида?ои умум? аз ?ониби иштироккунандагони бозор муайян карда ба ро? монда шуда буд. Баъдан, дар баробари зиёд шудани амалиёти ?арзии асъор? бозор?ои Сюрих, Токио, Брюссел, Ба?райн ва ?айра ба фаъолият шур?ъ намуданд.
Имр?з?о, вобаста ба пешрафти илм, хусусан пайдоишу истифодаи васеи интернет дар со?аи бон?цорй, тартиби и?рои амалиёти ?арзии асъор? ва фаъолияти бозор?ои сармоя комилан та?йир ёфта истодааст.
Амалиёти ?арз? дар бозори байналхал?ии сармояи ?арз? аз ?ониби ин?о и?ро мешаванд: бонк?ои марказ?, ташкилот?ои молиявии байналхал??, бонк?ои ти?орат?,
ширкат?ои су?уртав?, хазина?ои нафа?а, биржа ва шир- кат?о.
Вобаста ба м??лати истифодаи сармояи ?арз? бозори байналхал?иро ба се ?исм та?сим намудан мумкин аст:17
Бозори байналхалкии пул - бозори ?арз?ои к?то?мудцат (аз як р?з то як сол). Ба ин гур?? ?арз?ою пасандоз?ои байнибонк?, сертификат?ои бонк?о, векселу розигинома?ои (аксепт?о) бонк?о дохил мешаванд.
Бозори байналхалкии ?арз?ои миёнамуддату дароз- муддати хори?й- бозори ?арз?ои м??латашон аз як сол зиёд. Чунин намуди ?арз?о аз ?ониби бонк?ои хори?й барои пешрафти со?а?ои исте?сол?, сохтмони иншооту ро??о ва ?айра до да мешаванд. Масалан, сол?ои 1996-2006 гур??и (консорсиум)-и бонк?ои шветсарияг? барои мабла?гузории кишту исте?соли пахта ба корхона?ои то?икистон? ?арз дод. Бонки венгер? низ ?арзи дарозмуддатеро ба комбината шири ша?ри Душанбе дод, ки он м??лати пан?сола дошт. Бонки дигари ?амин кишвар соли 1998 ба ?укумати ша?ри Душанбе барои хариди троллейбус?о ?арзи дарозмудцат дода буд.
Бозори байналхалкии молияв?- ин бозори ко?аз?ои ?иматнок мебошад, ки нимаи дуюми сол?ои 1960-ум ба фаъолият шур?ъ намуда буд. ?арзгиранда?о - бароваран- дагони ко?аз?ои ?иматнок ?укумат?о, ташкилот?ои байнал- халкй, ширкатхои байналмилалй (транснациональные компании), ?укумат?ои ма?алл? ва муассиса?ои давлат? мебошанд. Он?о ко?аз?ои ?иматноки худро ?амчун гарави баргардонидани ?арз ба бозор бароварда, ба ивазаш ?арз мегиранд.
?оло ?иссаи асосии ?^райИИл х!ал?ооли(п^ардр!хиб'Ь?ар!соол1\)оиз) ба ?арз?ои аз ?амин бозор гирифта рост меоянд.
Мувофи?и маълумот?ои Вазорати молияи ИМА (Department of Treasure) соли 2005 ?арзи федератсии он 2 трлн. дол- ларро ташкил дод, ки ?исми бештари он ба ??цадорино- ма?ои ?арзй рост меояд. 50,1 фоизи он?оро ша?рвандони кишвар?ои хори?й (?опон, Британияи Кабир, Чин) хари- даанд. Илова ба ?хдадоринома?ои ?арзии ?укумати ИМА ко?аз?ои ?иматноки ширкат?ои ?айридавлатии ИМА ба мабла?и 4 трлн. доллар дар дасти хори?иён мебошад.
Дар То?икистон низ аз соли 1997 ин?ониб вомбарг?ои Вазорати молия ба фур?ш бароварда шудаанд, ки ма?сад аз он ?алби восита?ои пулии а?ол? барои п?шонидани касри бу?ети давлатй мебошад.
Ко?аз?ои ?иматнок (облигации) ба м??лат?ои гуногун (аз 5 то 40 сол) бароварда мешаванд. Он?о вобаста ба даромаднокй ба намуд?ои зерин чудо мешаванд: одд?, бо фоизи «шинокунанда», бефоиз, табдилшаванда ва опсиондор.
Когаз?ои ?иматноки одд? беш аз 60 дарсади он?оро ташкил меди?анд. Фар?и ко?аз?ои киматноки одд? аз ко?аз?ои ?иматноки дигар ин аст, ки барои тамоми м??лати истифодаи ?арз ба дорандагони ко?аз?ои ?иматноки оддй фоизи дар аввал ани? муайяншуда дода мешавад.
Когаз?ои ?иматноки табдилшаванда ба дорандагонашон даромади камтар меди?анд, вале он?о ?у?у? доранд баъди м??лати муайян ко?аз?ои ?иматнокро ба са?мия?ои ширкати он?оро бароварда иваз кунанд, албатта, агар фоизи ко?аз?ои ?иматнок аз суди са?мия?о камтар бошад.
Когаз?ои ?иматноки опсиондор намуди нисбатан нави ко?аз?ои ?иматноканд, ки хусусият?ои хоси намуд?ои дигари он?оро ба худ гирифтаанд. Чунин намуди ко?аз?ои ?иматнок ба дорандагонашон ?уку? меди?ад, ки як намуди он?оро ба намуди дигар иваз намоянд. Масалан, он?о ?у?у? доранд ко?аз?ои ?иматнокро ба са?мия?ои ширкат ва ё ко?аз?ои киматноки фоизашон «шинокунанда»-ро ба ко?аз?ои ?иматноки одд? иваз намоянд.
Ма?сади баровардани ко?аз?ои ?иматнок ?алб кардани мабла??ои пулии а?ол? ва ?укумат?ою ширкат?о мебошад. Ин мабла??о барои п?шонидани касри бу?ет ва дар ?аёт татби? кардани барнома?ои калони фоиданок сарф мешаванд.
?амин тари?, фаъолияти бозори байналхал?ии сармояи ?арз? пайваста дигар шуда, ба талаботи замон мувофи? мегардад. Вобаста ба пешрафти илму техника шакл?ои нави ??дадоринома?о ва ?арз?о пешни?од мешаванд, ки ма?сади он?о ?алби восита?ои пулии мува??атан озод мебошад. Ин мабла??ои пул? ?амчун ?арз барои пешрафти исте?солот, савдо ва ?исоббаробаркуни?ои байналхал?? истифода мешаванд.
Ма?ом ва таснифи ?арз?ои байналхал??
?арзи байналхал?? вазифа?ои ба ?ам ало?амандро и?ро намуда, дар инкишофи исте?солот на?ши мусбат мебозад. Аз як тараф ин ?арз такрористе?сол ва васеъ шудани онро таъмин карда, ба байналхал?? шудани исте?солоту муо- милот, вусъати та?симоти байналхал?ии ме?нат мусоидат менамояд. Аз тарафи дигар ?арзи байналхал?? номуво- зинати инкишофи исте?солоти ?амъиятиро пурз?р намуда, инкишофи ?а?ишноки со?а?ои сердаромадро метезонад ва инкишофи со?а?ои дигарро, ки бо он?о восита?ои ?арзии хори?й равона карда намешаванд, ниго? медорад.
Инчунин ?арзи байналхал?? дар муста?кам шудани мав?еи ?арзди?андагони хори?й дар муборизаи ра?обатй истифода мешавад.
Дар шароити и?тисоди бозор? ма?оми дутарафаи ?арзи байналхал?? дар истифодаи он ?амчун воситаи ?амкории мута?обилаи судманди он?о ифода меёбад
?арзи байналхал?й ?ам бо монанди ?арзи дохилй дар ду шакли асосй пешни?од мешавад: ?арзи молй ё худ ?арзи ти?оратй ва ?арзи пулй ё худ бонкй.
?арз?ои байналхал?иро вобаста ба нишонди?анда?ои гуногун бо шакли зерин тасниф намудан мумкин аст:
Аз р?и таъинот:
?арз?ои ти?оратй, ки ба таъмини савдои мол ва хиз- матрасонии байналхал?й мансубанд;
?арз?ои молиявй, ки барои объектхои сармоягузорй, хариди ко?аз?ои ?иматнок, захира?ои асъории бонк?ои марказй истифода мешаванд;
?арз?ои мар?илавй барои таъмини навъ?ои омехтаи содироти сармоя, мол ?РАи Щ*0™
Аз р?и навъ:
?арз?ои молй ё худ карзи ширкатй, ки дар он корхонаи содиротии як мамлакат ба корхонаи воридотии тарафи дигар м??лати пардохти арзиши мол ё хизматро дароз менамояд (содироти мол бо таъхири пардохти арзиши он);
?арз?ои асъорй (дар шакли пулй) ё худ ?арзи бонкй, ки дар муносибат?ои байналхал?ии и?тисодй номи ?арзи хори?иро гирифтааст.
Аз р?и тарзи шшни?од шудан:
?арз?ои на?цй, ки ба ?исоб?ои ?арзгиранда ворид карда мешаванд;
?арз?ои пазиравй - шакли пазира розигии пардохт (тратта) аз тарафи воридкунанда ё бонк; тасди?нома?ои амонатй; ?арз?ои вомбаргй ва ?айра.
Аз р?и додани ?арз бо асьор:
?арзи байналмилалй бо асъорй мамлакати карздор ё худ мамлакати ?арзди?анда, ё мамлакати сеюм, ё бо во?ид?ои асъорй ?исоби байналхал?й (СДР, ЭКЮ ё ЕВРО). Дар аксари ?олат?о ?арз бо асъорй мамлакати ?арзди?анда дода мешавад.
Аз р?и м??лат:
?арз?ои к?то?муддат (аз як р?з то як сол); ?арз?ои миёнамуддат (аз як то пан?сол); ?арз?ои дарозмуддат (зиёда аз панч сол).
?ангоми тамдид намудани м??лати ?арзи к?то?муддат, ки бо кафолати давлат амалй шуданаш мумкин аст, ин карз ба ?арзи миёнамуддат ё худ дарозмуддат табдил меёбад.
Аз р?и таъминот: ?арз?ои таъминшуда; карз?ои бетаъмин (бланковые).
Ба сифати таъминоти карз амвол, ?у??ат?ои ти?оратй ва молияв?, ко?аз?ои ?иматнок, замин ва дигар дороии бе?а- ракат (?айриман?ул), баъзан тилло хизмат карда метавонад. ?арзи бетаъмин (бланковый) бо пешни?оди ?хдадории ?арз- дор оиди дар ва?ти му?аррашуда баргардонидани ?арз дода мешавад.
Вобаста ба шахсияти ?арзди?анда ?арзи байналхал?? та?сим мешавад ба:
?арзи ширкат (хусус?); ?арзи бонк?; ?арзи даллол? (брокер?); ?арзи ?укумат?;
?арз?ои омехта, бо иштироки корхона?ои хусус? (аз ?умла бонк?о) ва давлат;
?арз?ои байнидавлатии ташкилот?ои байналхал?ии молияв?.
?арзи ширкати содиркунанда ба воридкунандаи асъор? хори?й бо воситаи тамдид намудани м??лати пардохти арзиши мол содиршуда ба м??лати аз ду то ?афт сол дода мешавад.
Ин ?арз бо вексел ё худ бо тарзи ?исоби кушода ба рас- мият дароварда мешавад. Дар ?арзи вексел?, содиркунанда ба воридкунанда вексели инти?олй (тратта) пешниход менамояд, ки онро воридкунанда пас аз гирифтани ху??ати ти?оратй пазира мекунад. ?арзи бо ?исоби кушода гуза- рондашуда ба ?арордоди содиркунанда ва воридкунанда оиди дар хисоби харидор навиштани ?арз ё барои моли воридшуда ва ??дадории баргардонидани карз дар ва?ти муайян (миёна ё охири мо?) асос ёфтааст. Ин шакли ?арз ?ангоми робита?ои мунтазами боваринок доштани тараф?о истифода мешавад.
Ба ?арзи ширкат? инчунин пешпардохти содиркунанда барои мол дохил мешавад. Пешпардохт шакли мабла?гу- зории содиркунандаи хори?й ва ?обили ?абул будани бори супоридашуда мебошад.
?арзи байналхал?ии бонк? ?амчун карз дар шакли пул? баромад намуда, аз тарафи бонк?о ба содиркунандагону воридкунандагон чун ?оида бо гарави арзиш?ои молу ашёи он?о дода мешавад.
Го?е ин ?арз ба ширкат?ои калоне, ки бонк бо он?о робитаи наздик дорад, бе таъминот дода мешавад.
Барои ?амъ намудани мабла??ои калони ?арз? ва та?- симоти хатар?о (риски) итти?одия, синдикат, консорсиум?ои бонк? ташкил карда мешаванд.
Дар робита?ои байналхал?ии хо?агй карзи бонк? нис- бати карзи ширкатй афзалият дорад. ?арзи бонк? ба ?арзги- ранда имкон меди?ад, ки мабла?и гирифтаашро озодона бо ихтиёри худаш истифода барад ва аз корхонаи ?арзди?анда вобаста набошад.
?арзи байналхал?ии бонк? бо навъ?ои зерин пешни?од карда мешавад. 21). Анб?хи восита дар ?оли пардохти харсола
?арзи содироти- ?арзе, ки бонки содиркунанда ба бонки воридкунанда барои мабла?гузории хариди мошин, та??изот, ашёи хом ва ?айра меди?ад. Ин гуна ?арз?о чун ?оида «шарти ма?цудкунанда» доранд. Ин шарт маънои онро дорад, ки ?арзгиранда ?арзи гирифтаашро тан?о ба ма?сади дар шартнома махсус таъкидшуда истифода бурдан метавонаду халос. Ма?сади чунин шарт тан?о харидани молхои мамлакати ?арзди?анда ва монанди ин?ост;
?арзи молияв? - ?арзест,ки имкон меди?ад молу ашё ва хизмат?о аз бозор?ои дилхо?и ?а?он? харидор? карда ша- ванд. Ин ба ?арзгиранда имкон меди?ад, ки бо истифода аз ра?обати бозор? ?арордод?ои бештар манфиатноки хариди молу ашёро дар асоси озмун ташкил намояд ва имконияти мабла?гузориро (сармоягузориро) дар дохил ва хори?и мамлакат фаро?ам оварад;
?арзи асъор? - ?арзесг, ки асъор? муайяни хори?й барои пардохти ?арзи хори?й, ниго? доштани ?урби асъор? милл? ва зиёд намудани захира?ои асъор? гирифта мешавад.
Бонк?о барои мабла?гузор? бо тартиби додани ?арор- доди ?уброн?, ки бо пешни?оди мута?обилаи мол?о аз маб- ла?и баробар асос ёфтаанд, ?арзи дарозмуддат дода метавонанд.
Мамлакати ?арзгиранда ба м??лати 8-15 сол мошин ва та??изотро барои аз худ намудани захира?ои таби? ва исте?соли мол ?арз гирифта, паспардохти ?арзро аз ?исоби ма?сулоти ин корхона ан?ом меди?ад.
Ин гуна ?арз?о асосан аз тарфи консорсиум?ои бонк? пешни?од карда мешаванд ва дорой шакл?ои зеринанд:
карзи брокер? - ?арзи байниширкатй ва бонкй буда, онро далол?о (брокер?о) аз бонк?о мегиранд.
шакли му?ими ?арзи байналхал?? - ?арзи дарозмуд- дати давлат? (?арзи ?укумат?) ба ?исоб меравад.
Ин ?арз дар асоси шартнома?ои байни ?укумат? дар шакли ?арзи давлат?ои мутара??? ба давлат?ои р? ба тара??? дода мешавад ва аз барнома?ои гуногуни милл?, ?итьав? ва байналхалкии мададрасон? вобастагй дорад.
Дар со?аи ?арзи байналхал?? ма?ом ва а?амияти ?арзи ташкилот?ои байналхал?ии молияв?, аз ?умла Бонки ?а- ?онии Та?диду Инкишоф (Б?ТИ) ва ш?ъба?ои он, Итти- ?одияи Умумии Байналхалкии Инкишоф (АУБИ), итти?о- дияи Байналхалкии Молияв? (ИБМ), Бонки Аврупоии Та?диду Инкишоф (БАТИ), инчунин бонк?ои гуногуни инкишофи ?итьав? басо бузург аст. Ма?оми хоси хазина?ои бай- нидавлат?, ба хусус Хазинаи байналхал?ии Асъор (ХБА) -ро дар системаи ?арзи байналхал?? ?айд намудан лозим аст. ?арзи ин ташкилот аксари ?олат шарт ва кафили аз бозор?ои ?а?он? гирифтани ?арз?ои иловагй мебошад. Шакли махсуси мабла?гузории ?арзии робита?ои и?тисоди хори?й амалиёти лизинга, факторинга ва форфейтинга ба ?исоб мераванд.
Лизинг - ?арордоди и?ораи моликият ба муддати аз се то понзда?сол мебошад. Фар?и ин и?ора аз и?ораи анъанав? дар он аст, ки объекти ?арордоди лизинг аз тарафи лизинггиранда (и?орагир) интихоб мешавад ва лизинг- ди?анда (и?оради?анда) ин та??изотро аз ?исоби худаш харидор? мекунад. М??лати ?арордоди лизинг аз м??лати
х?рдашавии во?еии та??изот кам аст. Бо тамом шудани м??лати ?арордод муштар? метавонад и?ораро бо шарт?ои имтиёзнок давом ди?ад ё худ ин моликиятро бо нархи ба?иявияш харидорй кунад.
Дар та?рибаи ?а?он? чун ?оида лизингди?анда бонк набуда, балки ширкати лизингист.
Факторинг - аз тарафи ширкати молиявии махсус хари- дани ?амон талаб?ои пулии содиркунанда ба воридкунандаи хори?й ба андозаи то 70-90% мабла?и ?арордод (шартнома) то расидани ва?ти пардохти он аст. Дар ин ?олат ширкати факторинга ба содиркунанда ба м??лати то 120 р?з ?арз меди?ад.
Форфейтинг - аз тарафи бонк ё форфетор бо шарт?ои пешакй ?арордодшуда харидани вексел?о (тратта?о) ва дигар ?у??ат?ои молияв? мебошад. Бо ин содиркунанда ба форфетор хавф?ои (риск?ои) ти?оратии ба пардохтпазирии воридоткунанда вобастабударо месупорад. Ба ибораи дигар корхонаи содиротй санду?и талабот?ои ?арзии худро фу- р?хта, сохтори тавозуни худро соддатар месозад ва харо?оти ?исобдор? ва маъмуриашро кам менамояд.
?арзи ба?налхалк? содироти мол ва хизмат?оро тезо- нида, шароити мусоиди сармоягузориро фаро?ам меорад ва ба чараёни байнидавлатии он?о Зй^^^симоти
байналхалкии ме?натро пурз?р менамояд.
Ташкилот?ои молиявии байналхал?й
Ташкилот?ои молиявии байналхалкй- ташкилот?ои асъорию ?арзие мебошанд, ки дар асоси шартнома?ои байнидавлатй ва бо ро?и мутта?ид кардани захира?ои пулии гур??и мамлакат?о ташкил шудаанд. Ма?сади ташкили он?о ?алли масъала?ои умумй ва таъмини пешрафти и?тисодиёти ?а?онй мебошад. Ба ин масъала?о дохил мешаванд: амалиёт дар бозори байналхал?ии асъор ба ма?сади танзими и?тисодиёти ?ахонй, ?онибдорию ?авасмандгардонии савдои байналхал?й, танзими муносибат?ои асъорй, ?арзию молиявии байни давлат?о, ёрии ?арзй ба кишвар?ои м??то?.
Бонки хиссоббаробаркунихои б?йн?лх?л?? (Bank for International Settlements - BIS), ки соли 1930 аз ?ониби кишвар?ои аврупой таъсис дода шудааст. Ма?сади ташкили v он мусоидат ба ?амкории байни бонк?ои марказй, та?лилу назорати и?рои нишонди?анда?ои макрои?гисодй, ?исобба- робаркуни?ои молиявии байналхал?й, ом?зишу коркарди стандарт?ои ягонаи назорати бонкй ва гузаронидани тадки?от?ои илмй дар со?аи муносибат?ои пулию ?арзй мебошад. ?арорго?и он дар ша?ри Базел (Шветсария) ?ойгир аст.
Бо таъсиси Хазинаи байналмилалии асъор (соли 1944) ?исме аз вазифа?ои Бонки ?исоббаробаркуни?ои байналхал?й ба ин ташкилоти навтаъсис гузашт. ?оло Бонки ?исоббаробаркуни?ои байналхал?й ба ташкили ?амкори?ои бонк?ои марказй, ташкили ?исоббаробаркуни?о, идораи захирахои асъории ?исме аз бонк?ои марказй, гузаронидани тад?и?от?ои илмии со?авй, коркарду татби?и стандарт?ои ягонаи назорати бонкй маш?ул аст. Ин бонк ба бонк?ои марказии кишвар?ои дигар, аз он ?умла То?икистон, дар таълими кормандон ва ташкили назорати бонкй ёрй мерасонад.
Хазинаи Байналхал?ии Асъор (International Monetary Fund) (ХБА) - бо ма?сади инкишофи ?амкорй ва таъмини ягонагй ва суботи хо?агии ?а?онй ташкилот?ои байналхалкии асъорию ?арзй ва молиявй ташкил карда шудаанд.
Дар байни онхо ма?оми баландтаринро Хазинаи Байналхалкии Асъор (ХБА) ва Бонки ?ахонии Та?циду Инкишоф ё худ Бонки ?а?онй со?ибанд.
ХБА- сохтори махсуси Созмони милали мутта?ид буда, соли 1944 аз ?ониби 28 мамлакати ?а?он таъсис дода шудааст. ?оло шумораи аъзои он ба 184 адад расидааст.
•к Шариф Ра?имзода. Муомилоти пули ва ?арз. Душанбе: «ЭР- Граф», 2008, с. 368
?арорго?и он дар ша?ри Вашингтон (ИМА) ?ойгир мебошад.
ХБА - ташкилоти бисёрсо?аи байни?укуматии асъорию ?арзй буда, ма?оми муассисаи махсуси Созмони Милали Мутта?идро (СММ) дорад.
ХБА вазифа?ои зеринро и?ро мекунад:
мусоидат ба ?амкори?ои байналхал?й дар со?аи сиё- сати
пулй;
вусъат додани рушди савдои байналхал?й;
-таъмини суботи ?урби пул?ои миллй;
мусоидат ба рушди и?тисодиёти ?а?онй.
Мамлакат?ои ало?ида мувофи?и ?иссаи худ дар
ташаккули сармояи ин муассиса имконияти таъсиррасонй ба фаъолияти онро пайдо менамоянд.
Давлат?ои мутара??й 14%-и ?айати аъзои ХБА-ро ташкил намуда, кариб 60%- овоз доранд. (ИМА -17,7%, мамлакат?ои Итти?оди Аврупо - 26,2%» ва ?айра).
?арорго?и ХБА ва Бонки ?а?онй дар ш. Вашингтон - пойтахти ИМА, ки ?иссаи калонтарини сармояи онро со?иб мебошад, ?ой гирифтааст.
?а??и узвияти давлат?ои аъзои ХБА бояд пурра пардохт карда шавад. (25%- бо СДР ва асъорй мубодилаи озод, 75% бо асъорй миллй).
Имконияти гирифтани карз аз ХБА ба шарт?ои зерин вобаста мебошад:
?а?ми карзи ?ар як мамлакат мутаносиб ба ?иссаи ? ма?дуд карда мешавад;
хазина дар назди мамлакати ?арзгиранда талаби ?ат- ман ичро кардани барномаи самарабахши макрои?тисодиро мегузорад. Бо ин ро? Хазина метавонад ба и?тисодиёти мамлакати ?арзгиранда таъсир расонад.
Барнома?ои имр?заи ХБА ва БЧТИ бештар ба назарияи «и?тисодиёти пешни?ад^АИттз^дтшНзд» «ч-фта, ба инкишофи исте?солот, гузаронидани исло?оти и?гисод?, бартараф намудани о?ибат?ои номатлуби и?- тимоии ин исло?от равона гардидаанд.
ХБА асосан ?арз?ои к?то?муддату миёнамудцат ва Бонки ?а?онии Та?диду Инкишоф тан?о ?арз?ои дарозмуддат
меди?анд (аз 15 то 20 сол). Додани ин ?арз бо и?рои пешни?оду тавсияи ?айат?ои намояндагии он?о, ки пешак? сат?и и?тисод? ва молии мамлакати ?арзгирандаро тахлил намудаанд, вобаста мебошад.
Бонки ?ахонии Та?циду Инкишоф мисли ХБА, на тан?о ?арзи устуворсоз?, балки ?арзхои сохтор? (барои и?рои барномахои ба исло?оти сохтории и?тисод равона карда- шуда) низ меди?ад.
Фаъолияти ?ар дуй он?о бо ?ам зич алокдманд буда, ин ду муассисаи азим якдигарро пурра менамоянд.
Аъзои Бонки ?а?он? тан?о давлат?ои аъзои ХБА шуда метавонад.
ХБА ва Бонки ?а?он? бо як?оягии дигар ташкилотхои байналхалкй дар танзими муносибат?ои ?арзии байналхалкй на?ши, бузург мебозанд. Додани карз аз тарафи он?о, тасди? ва нишонди?андаи ?обилияти пардохтпазирй доштани мамлакат аст.
Аз соли 1996 ин?ониб Хазинаи байналмилалии асъор дар То?икистон чандин барнома?оро татби? кард, ки ма?сади он?о таъмини устувории курби пули милл? мебошад. Ин ташкилот аслан бо бонк?ои марказ? ?амкор? карда, назорати риояи дар сат?и зарур? ниго?цоштани нишон- ди?анда?ои макрои?тисодиро вазифаи худ ?арор додааст. Ба таври дигар, онро бонки марказии бонк?ои марказй мено- манд.
Хазинаи байналмилалии асъор ба кишвар?ои ?афо- монда барои ташкили захира?ои ?арз?, таъмини устувории пули милл? ва п?шонидани касри тавозуни пардохт карз?ои имтиёзнок меди?ад. ?амаи ?арз?ои аз ?ониби ин ташкилот ба ?ум?урии То?икистон додашуда имтиёзнок буда, м??лати дароз доранд.
Бонки ?а?он? (World Bank) - соли 1944 бо имзои шарт- номаи Бретгон-Вуд таъсис дода шудааст. Вазифаи асосии он мусоидат ба пешрафти и?тисодиёти кишвар?ои ?афомонда ва паст кардани сат?и камбизоат? мебошад. Бонки ?а?он? ин вазифаи худро бо ро??ои зерин амал? мегардонад: гузаронидани исло?от дар со?а?ои сохтори давлатй, маорифу тандурустй, савдо, хусусигардонии моликият. Бартарияти ?амкор? бо Бонки ?а?он? истифодаи ?арз?ои камфоизи он мебошад. Аз ?ониби дигар, гирифтани ?арз аз ин бонк рейтинги ?арзии кишварро боло бурда, боиси ?авасмандии инвесторони хори?й мегардад.
Бонки ?а?он? дар ?айати худ чунин ташкилотхои молиявиро мутта?ид кардааст: Бонки байналхал?ии бозсоз? ва рушд,
Итти?одияи байналхалкии молияв?, Итти?оди байналхалкии рушд, Марказ? байналхалкии танзими даъ- во?о оид ба сармоягузор?, Агентии бисёр?ониба оид ба гарави сармоягузор?.
Бонки байналхалкии бозсоз? ва рушд (International bank for reconstruction and development) соли 1946 ба фаъолият шур?ъ намуда, вазифа?ои зеринро и?ро менамояд:
фаъолияти сармоягузор? дар мамлакат?ои мутара???; фаъолияти та?лил? ва машварат? оид ба масъала?ои и?тисодй;
миёнарав? дар таксими захира?о ба?ни кишвар?ои пешрафтаю кафомонда;
?арз?ои бонк тан?о дар асоси гарави ?укумат? кишвар ва барои пешбурди исте?солот дода мешаванд. Бонк ?укук надорад ?исми сармоя ё са?мияхои корхона?оро харидор? кунад.
Итти?одияи байналхал?ии молияв? (International Finance Corporation) соли 1956 бо ма?сади дастгир? ва ?авас- мандгардонии рушди сектори ?а?ридавлатии и?тисодиёт дар кишвар?ои мутара??? таъсис дода шудааст. Он бе гарави ?укумат?о фаъолият карда, ?у?у? дорад дар ташкили кор- хона?о са?м дошта бошад. Он 25 фоизи арзиши барно- ма?оро мабла?гузорй карда, ?у?у? дорад 35 фоизи са?мия?ои корхона?оро харидорй намояд.
Итти?оди байналхал?ии рушд (International Development Association) соли 1960 таъсис ёфтааст. Вазифаи он ёр? ба мамлакат?ои ?афомонда, ки имконияти гирифтани ?арз аз Бонки байналхал?ии бозсоз? ва рушдро надоранд,
107
мебошад. Кишвархое, ки даромади солонаи ахолиашон камтар аз 865 доллари амрикоиро ташкил меди?ад ба гур??и мамлакат?ои ?афомонда дохил мешаванд. Итти?од ба он?о ?арз?ои бефоиз ва дарозмуддат (30-40 сол) меди?ад.
Сол?ои 1996-2006 То?икистон аз ?амин Итти?од ?арз?ои * имтиёзнок гирифтааст. 21) Анб??и восита даР ?оли парсЪшш ?артм
Марказ? байналхал?ии танзими даьво?о оид ба сармоягузор? (International Centre for Settlement of Investment Disputes) соли 1966 бо ма?сади ?алли даъво?о ба?ни ?укумат?о ва сармоягузорони хори?й таъсис дода шудааст. Марказ инчунин ба сармоягузорони хори?й оид ба ?алли масъала?ои зарурй масли?ат?ои ?у?у?й меди?ад. Соле он зиёда аз 30 даъворо баррас? мекунад.
Агенты и бисёр?ониба оид ба гарави сармоягузор?- Multilateral Investment Guaran-tee Agency (соли таъсисаш 1980) ба расонидани ёрй ба мамлакат?ои ?афомонда оид ба ?алби сармояи хори?й машгул аст. Ин ёр? бо ро?и ба сармоягузорони хори?й додани гарав аз хатари сиёс? (?анг, кашида гирифтани моликият, носомони?ои ша?рванд?, ва?рон кардани шартнома ва ?айра) амал? карда мешавад. Агента инчунин ба ?укумат?о оид ба ?алби сармоя мас- ли?ат?о меди?ад.
Просмотр: 3248
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved