Дата: 2016-01-28
Ма?сади омўзиш
Муайянкунии маф?ум ва тавсифи намуд?ои капитал
Тавсифи рафо?ат(товарищество)
?исобгирии капитали азонихуд? дар рафо?ат
Та?симкунии фоида ва зарар дар рафо?ат
Бар?амди?ии рафо?ат
Тавсифи корпоратсия
Ба?исобгирии харо?от?ои ташкил?
Сохтори капитали азонихуд?
Ба?исобгирии барориши са?мия
Ба?исобгирии бозгирифти капитал
Ба?исобгирии капитали иловаг?
?исобот оиди та?ирёб? дар сохтори капитали са??ом?
Адабиёти тавсияшаванда
Супоришот барои худсан??
Ма?сади омўзиш
Баъди омўхтани фасли мазкур, Шумо бояд:
Муайянкунии маф?ум ва тавсифи капитали азони?уд?
Истило?и «Капитал» (фр. англ. capital ё equity, лат. Capitalis - асос?) дар маънои васеъ, ин ?амаи он ч?, ки имконияти овардани даромадро дорад, ё захира?оест, ки инсон ба?ри исте?соли мол?о ва ?адамот офарида аст. Ин категорияи му?имтарини и?тисод? мебошад.
Намуд?о (асос?, гардон, пул?) ва шакл?ои (исте?сол? ва ?.) гуногуни капитал мав?уданд.
Аз ну?таи назари ?исоботи молияв? пассив?о (сарчашма) – и корхона ба капитали азонихуд? ва ў?дадор? та?сим мешаванд.
Пассив?о = Капитали азонихуд? + Ў?дадор?
Капитали азонихуд? аз ?исоби восита?ои мулкдорон ташкил ёфтааст. Ми?дори капитали азонихуд? аз нати?а?ои фаъолияти молиявии корхона (даромад, зарар) вобаста буда, ?амчун фар?и байни актив?ои (?амаи боигар?) ва ў?дадори?ои корхона муайян мешавад:
Капитали азонихуд? = Актив?о – Ў?дадор?
Сарчашма?ои ташкилёбии капитали азонихуд?:
Капитали азонихуд? иборат аз:
?амаи сарчашма?ои номбаршудаи капитали азонихуд? ?айр аз капитали иловаг?, тан?о аз ?исоби фоидаи корхона ташкил меёбанд.
Тавсифномаи рафо?ат
Рафо?ат – ин ?амъияти ду ва ё зиёда шахсоне, ки фаъолияти ти?оратиро ба сифати со?ибмулк бо ма?сади бадастории фоида ё зиёдкунии боигар? ба ро? мондаанд. Нишона?ои асосии фар?кунандаи рафо?ат:
Рафо?ат бо хо?иши иштирокчиён созмон дода шуда, дар чунин ?олат?о фаъолияти худро бозмедорад:
Ба?исобгирии капитали азонихуд? дар рафо?ат
?исобгирии капитали азонихуд? дар рафо?ат аз рўи ?исоби сармоягузор? ва бозгирифти капитали ?ар як иштирокчии рафо?ат ва байни он?о та?сим намудани фоида ба ро? монда мешавад. Аз ин ли?оз, дар фасли ?исоботи балансии «Капитали шарикон» ало?ида ба?ияи ?ар ?исоб нишон дода мешавад.
Тартиби баро?монии ?исобгирии капитали азонихудиро бо истифодаи мисоли зерин дида мебароем.
Гузоштани капитал.
Актив?ои гузоштаи шарикон дар асоси шартномаи муассисон аз рўи нархи одилонаи бозории додани актив?о ба рафо?ат ба?о дода мешавад.
1 январи соли 2001 Карим ва Саид оиди таъсис додани рафо?ат а?ду паймон бастанд. Карим восита?ои пулиро ба мабла?и 15 000 в.ш. ва иншооти нархи одилонаи бозориаш 15000 в.ш.-ро гузошт. Саид ба мабла?и 40 000 в.ш. восита?ои пул? ва ба мабла?и 20 000в.ш. та??изот?ои гуногунро гузошт. Ин амалиёт?о дар ?исобгир? чунин инъикос меёбанд:
1 январ
Восита?ои пул? …………………………………………….15 000
Бино…….………………………………………..…………..15 000
Капитали Карим…………………………………………………………30 000
1 январ
Восита?ои пул?………………………………………….40 000
Та??изот …………………..………………..…………..20 000
Капитали Саид..…………………………………………………………60 000
Рафо?ат метавонад дар оянда ў?дадори?ои вобаста бо мабла?гузориро ?абул намояд.
Карим 1 маи соли 2001 барилова ба рафо?ат автомобилро бо арзиши 20000 в.ш. гузошт. ?арздории кредиторие, ки ба ин молу мулк дахл дорад, дар ?а?ми 10 000 в.ш. ба рафо?ат ?абул карда мешавад. Навишта?оти бухгалтер? оиди ин амалиёт:
1 май
Автомобил………………………………………….………….20 000
Васи?а?о барои пардохт…….…..…………………………..…………..10 000
Капитали Карим..…….…………………………………………………10 000
Та?симоти фоида ва зарар дар рафо?ат
Фоида ва зарар дар рафо?ат байни шарикон бо тарз?ои гуногуни дар шартномаи муассисон нишон дода шуда та?сим карда мешавад.
Фоидаи рафо?ат чун ?оида ба се ?исм ?удо мешавад:
Та?симоти фоида ба се ?исм имконияти муайянкунии андозаи са?ми шариконро ба рафо?ат меди?ад.
Усул?ои зерини та?сими фоида маълуманд:
Ин вариант?ои та?сими фоидаро дида мебароем.
Вобаста ба харо?оти ме?нативу интеллектуалии гузошташуда, фоида/зарари рафо?ат аз рўи таносуби бо шартномаи муассис? му?арраршуда байни шарикон та?сим карда мешавад.
Фарз кардем, ки Карим ва Саид дар соли 2001 ба мабла?и 60 000 в.ш. фоида гирифтанд. Аз рўи шартномаи рафо?ат фоидаву зарар бо таносуби 50% ба 50% байни Карим ва Саид та?сим карда мешаванд.Навишта?оти бухгалтер? дар ин ?ангом чунин аст:
31 декабри соли 2001.
Фоидаи рафо?ат………………………………….………….60 000
Капитали Саид……….……………………………………..…………..30 000
Капитали Карим..………………………………………………………30 000
Дар ?олат вобастагии андозаи фоида/зарари гирифташаванда аз капитали гузошташуда, фоида/зарар мувофи?и андозаи капитали шарикон та?сим карда мешавад. Ду усули зерини та?сими фоида/зарар дар байни шарикон мав?уд ?аст:
31 декабри соли 2001.
Фоидаи рафо?ат ………………………………….………….60 000
Капитали Саид ……….……………………………………..…………..40 000
Капитали Карим..………………………………………………………20 000
Ва?те, ки ?иссаи капитали шарикон дар давоми сол та?йир меёбад, шарикон метавонанд фоида ва зарари рафо?атро дар асоси ?иссаи миёнаи ченкардашудаи капитали ?ар як шарик та?сим намоянд.
Фарз кардем, ки 1 июли соли 2001 Саид 20 000 в.ш.-ро бозгирифт намуд, 1 августи соли 2001 Карим 25000 в.ш.-ро бозгирифт намуд. ?айр аз ин 1 декабри соли 2001 Карим ба таври иловаг? 45 000 в.ш.-ро ба капитали рафо?ат гузошт. ?исобкунии капитали миёнаи солона чунин сурат мегирад:
Шарик |
Давра (мо?, сол) |
Капитал |
Ми?дори мо??о |
Капитал ? мо? |
Капитали миёна |
Саид |
01.01 ? 06.01 |
60 000 |
6 |
360 000 |
|
|
06.01 ? 12.01 |
40 000 |
6 |
240 000 |
|
|
|
|
12 |
600 000 |
50 000 |
Карим |
01.01 ? 04.01 |
30 000 |
4 |
120 000 |
|
|
05.01 ? 07.01 |
40 000 |
3 |
120 000 |
|
|
08.01 ? 11.01 |
15 000 |
4 |
60 000 |
|
|
12.01 |
60 000 |
1 |
60 000 |
|
|
|
|
12 |
360 000 |
30 000 |
?амаг?, капитали миёна |
80 000 |
Таносуби фоизии капитали:
Саид = 50 000?80 000 = 62.5% .
Карим = 30 000?80 000 = 37.5%
Навишти бухгалтер? оиди та?симкунии фоида:
31 декабри соли 2001.
Фоидаи рафо?ат………………………………….………….60 000
Капитали Саид……….……………………………………..…………..37 500
Капитали Карим..………………………………………………………22 500
?ангоми ?иссагузории нобаробар, рафо?ат метавонад ?а??и хизмат ва фоизи капитали гузошташударо му?аррар кунад. Комбинатсияи он?о ?ангоми та?симкунии фоида ба ?исоб гирифта мешавад. Фоиз?о ва музди кор ?амчун харо?от то ла?заи муайянкунии фоида дида баромада намешаванд.
Фарз кардем, ки Саид ва Карим ?арор карданд, ки ?ар яке 20% аз капитали гузошташудаи ибтидо? ва музди кори солона (Саид – 15 000 в.ш. и Карим - 25 000 в.ш.) бигиранд.Фоида ё зарари бо?имонда бояд баробар та?сим гардад. Фоидаи умум? 60 000 в.ш.-ро ташкил дод.
Мабла?и манфии фоида пас аз та?симкун? аз рўи таносуби му?аррарнамудаи шартнома пўшонида мешавад. Айнан ?амин хел муносибат ?ангоми зарар гирифтани рафо?ат ?ой дорад.
|
Шарикон |
Фоидаи та?симшаванда |
|
Саид |
Карим |
||
Фоида барои та?симкун? |
|
|
60 000 |
Та?сими музди ме?нат |
15 000 |
25 000 |
40 000 |
Фоида пас аз та?симкунии музди кор |
|
|
20 000 |
Та?сими фоизи капитали гузошташуда: |
|
|
|
Саид (60 000 ? 20%) |
12 000 |
|
|
Карим (30 000 ? 20%) |
|
6 000 |
18 000 |
Мабла?и фоида пас аз та?сими музди ме?нат ва фоиз |
|
|
|
Та?сими баробари мабла?и бо?имонда |
1 000 |
1 000 |
2 500 |
?АМЪ |
28 000 |
32 000 |
60 000 |
Навишти бухгалтер? оиди та?симкунии фоида:
31 декабри соли 2001.
Фоидаи рафо?ат………………………………….………….60 000
Капитали Саид……….……………………………………..…………..28 000
Капитали Карим..………………………………………………………32 000
Парокандакунии (азнавба?айдгир?) рафо?ат
Дар ?олати пайдоиши шарики нав бо розигии шарикони пештара рафо?ати нав ташкил карда мешавад. Ин маънои парокандашав? ё азнавба?айдгирии рафо?атро дорад. Шарики нав ба рафо?ат бо ро??ои зерин ?абул карда мешавад:
(1) бо ро?и хариди ?иссаи капитали як ё якчанд шарики пештара;
(2) бо ро?и гузориши капитал ба рафо?ат.
Саид ?арор кард, ки ?исми ?иссаи худро дар андозаи 25 000 в.ш. ба мабла?и 40 000 в.ш. ба Умед фурўшад. Карим ба амали шарики худ Саид розист. Ин амалиёт дар ?исобгир? ба таври зер ?айд меёбад:
31 декабр.
Капитали Саид…………………………………………..………….25 000
Капитали Умед……….……………………………………..…………..25 000
Шарикон - Саид ва Карим розианд Умедро ба рафо?ат ?абул кунанд агар ў 25 000 в.ш.-ро ба рафо?ат гузорад.
31 декабр.
Восита?ои пул?…………………………………………..…….25 000
Капитали Умед……….……………………………………..…………..25 000
Шарикона пешина шарики навро ба аъзогии рафо?ат он го? ?абул ва андозаи ?иссаи ўро муайян мекунанд агар он ба шарикони пешина мукофот ди?ад. Агар усули та?сими мукофот дар шартнома муайян карда нашуда бошад, дар ин ?олат мукофот мисли фоидаву зарар та?сим карда мешавад.
Фарз кардем, ки Умед хо?иши гузоштани 100 000 в.ш.-ро ба рафо?ат дорад. Дар ин сурат ?иссаи ў дар капитал 80000 в.ш.-ро ташкил менамояд. Пули зиёдат? ба мабла?и 20 000 в.ш. мукофот ба шарикони пешина аст. Фарз кардем, ки Саид ва Карим дар рафо?ат якчанд сол кор карданд ва бузургии капитали он?о ба таври зер аст:
Шарик |
Капитал |
?исса |
Саид |
160 000 |
55% |
Карим |
140 000 |
45% |
?амъ |
300 000 |
100% |
Умед мехо?ад, ки ба рафо?ати мазкур ?амро? шавад ва гузоштани 100000 в.ш.-ро дар 1 январ барои пан?як ?иссаи фоидаи гирифташаванда пешни?од менамояд. ?исобкунии мукофот ба шарикони пешина чунин сурат мегирад:
Капитали шарикони аввала....................................................................................................... 300 000
Капиталгузории Умед................................................................................................................... 100 000
Капитали рафо?ати нав............................................................................................................... 400 000
Мукофот ба шарикони аввала:
Капиталгузории Умед................................................................................ 100 000
Тар?: ?иссаи капитали Умед (400 000 ? 1/5)......................................... 80 000............ 20 000
Та?сими мукофот:
Саид (20 000 ? 55%)......................................................................................... 11 000
Карим (20 000 ? 45%)....................................................................................... 9 000............ 20 000
?ангоми ба?айдгирии далели капиталгузории Умед навишти зерин ?ой дорад:
1 январ.
Восита?ои пул?…………………..……………….………….100 000
Капитали Саид……….……………………………………..…………..11 000
Капитали Карим..……………………………………………………… 9 000
Капитали Умед..…………………………………………………….… 80 000
Бо баъзе сабаб?о рафо?ат барои ?абули шарики нав манфиатдор аст ва шарикони аввала розианд, ки ?исми капитали худро ?амчун мукофот ба шарики нав биди?анд.
Фарз кардем, ки Саид ва Карим ?арор карданд, ки Умедро ба рафо?ат ?амро? кунанд. Умед роз? аст, ки 60 000 в.ш. гузорад, лекин мехо?ад, ки ? ?исми капитали рафо?ат азони ў бошад. ?исобкунии мукофот ба Умед:
Капитали Саид................................................................................................................................. 160 000
Капитали Карим............................................................................................................................. 140 000
Гузориши Умед.................................................................................................................................. 60 000
Капитали рафо?ати нав............................................................................................................... 360 000
Мукофот ба умед:
?иссаи капитали Умед (360 000 ? ?)....................................................... 90 000
Гузориши Умед............................................................................................... 60 000............ 30 000
Та?симкунии мукофот:
Саид (30 000 ? 55%)......................................................................................... 16 500
Карим (30 000 ? 45%)..................................................................................... 13 500............ 30 000
?ангоми азнавба?айдгирии рафо?ат бо сабаби ?амро?шавии Умед ба он чунин навишти бухгалтер? тартиб дода мешавад:
1 январ.
Восита?ои пул?…………………..……………….………….60 000
Капитали Саид……….……………………………………...16 500
Капитали Карим..……………………………………………13 500
Капитали Умед..…………………………………………………….… 90 000
Бар?амде?ии рафо?ат
Бар?амде?ии рафо?ат – ин ?араёни ?атънамоии фаъолияти хо?агии корхона буда, дар худ фурўши ?исми актив?ои он, ки барои пўшонидани ?амаи ў?дадори?о кофист, ва та?сими ?исми бо?имондаи актив?оро дар байни шарикон дарбар мегирад. Дар афзалият аз азнавба?айдгир? ?ангоми бар?амде?? фаъолияти хо?аг? ?атъ мегардад. Сикли ба?исобгир? ба ан?ом расида, фоида ё зарар муайян карда мешавад, ки он дар байни шарикон мувофи?и шартнома та?сим мегардад. Дар ?олат?ои гуногун бар?амде?ии рафо?ат ба нати?а?ои зерини молияв? оварда мерасонад:
Фарз кардем, ки сикли ба?исобгирии рафо?ати «Said & Co» ба ан?ом расид ва баланси он чунин аст:
Said & Co
?исоботи баланс? дар 1 январи соли 200Х (бо в.ш.)
Актив?о
Восита?ои пул?................................................................................................ 60 000
?исоб?о барои ?абул..................................................................................... 40 000
Захира?о........................................................................................................... 100 000
Восита?ои асос? (бо тар?и исте?лок)........................................................ 200 000
?амъ: актив?о............................................................................................................... 400 000
Ў?дадори?о
?исоб?о барои пардохт........................................................................................................ 120 000
Капитали шарикон
Капитали Саид.......................................................................................................................... 85 000
Капитали Карим...................................................................................................................... 95 000
Капитали Умед....................................................................................................................... 100 000
?амъ: капитал ва ў?дадори?о........................................................................................................... 400 000
Таносуби му?арраршудаи та?сими фоида(зарар): Саид – 30, Карим– 30, Умед – 40.
Фарз кардем, ки ?ангоми бар?амде?? мабла?и ни?оии восита?ои пулии аз пардохти ?арздории дебитор? ва фурўши актив?о бадастомада 140 000в.ш.-ро ташкил намуд. Навишта?от?о оиди ба?айдгирии ?араёни бар?амде??:
Фурўши актив?о ва гирифтани мабла?и ?арздории дебитор?:
10 январ
Восита?ои пул?…………………..……………….………….140 000
Фоида ва зарар аз бар?амде??..……………….…………...200 000
?исоб?о барои ?абул.……………………………………..………….....40 000
Захира?о………....………………………………………………………100 000
Восита?ои асос?….………………………………………………….… 200 000
Нати?аи ни?о? аз фурўши актив?о – зарар ба мабла?и 200 000 в.ш..
?исоббаробаркун? бо кредиторон:
11 январ
?исоб?о барои пардохт………..……………….…………...120 000
Восита?ои пул?….....……………………………………..…………...120 000
Та?симкунии зарар дар байни шарикон (мувофи?и шартнома):
12 январ
Капитали Саид……….……………………………………..…….60 000
Капитали Карим..…………………………………………………60 000
Капитали Умед……………………………………………………80 000
Фоида ва зарар аз бар?амде??…..……………………………….… 200 000
Та?сими капитали бо?имонда:
13 январ
Капитали Саид……….……………………………………..…….25 000
Капитали Карим..…………………………………………………35 000
Капиталм Умед……………………………………………………20 000
Восита?ои пул? ..………………..…………………………………… 80 000
Дар ин ?олат консепсияи масъулияти нома?дуд мавриди амал ?арор ёфта, шарик бояд ?исми мувофи?и зарарро аз ?исоби восита?ои худ? бипўшонад.
Фарз кардем, ки пас аз фурўши актив?о ва пардохти ?арздории кредитор? баланс чунин намуд дорад:
Актив?о
Восита?ои пул?......................................................................................................................... 30 000
Капитали шарикон
Капитали Саид................................................................................................. 25 000
Капитали Карим............................................................................................. 20 000
Капитали Умед............................................................................................... (15 000).......... 30 000
Умед бояд 15 000 в.ш.-ро ба ?исоби рафо?ат аз ?исоби моликияти хусусии худ барои пўшонидани ?иссаи зарари худ гузаронад:
Восита?ои пул?………………………………………………15 000
Капитали Умед………………..……………………………………… 15 000
Капитали Саид……….………………………………..…….25 000
Капитали Карим..……………………………………………20 000
Восита?ои пул?…..………………..………………………………… 45 000
Агар Умед имконияти гузаронидани 15 000в.ш.-ро надошта бошад, онгох, шарикони дигар бояд ?иссаи зарари ўро байни худ мувофи?и таносуби му?арраршуда та?сим намоянд. Таносуби Саид ва Карим 0,3 ва 0,3 буд, аз ин рў ?ар яке он?о бояд 50%-и зарари Умедро пўшонад.
10 январ
Капитали Саид……….……………………………………..….….7 500
Капитали Карим..…………………………………………………7 500
Капитали Умед…..………………..………………………………… 15 000
Капитали Саид……….……………………………………..…….17 500
Капитали Карим..…………………………………………………12 500
Восита?ои пул?…………………..………………………………… 30 000
?обилияти пўшонида натавонистани ?иссаи зарари худ Умедро аз масъулият оиди ў?дадор? дар назди Саид ва Карим озод намекунад.
Тавсифи корпоратсия
Корпоратсия – ин шахси ?у?у?иест, ки муста?ил аз муассисон – со?ибмулкон фаъолият мебарад.
Са??омон(мулкдорон) ?у?у?и идоракунии корпоратсияро ба Шўрои директорон меди?анд, он аз ?ониби худ ин ?у?у?ро ба дирексияи и?роия (маъмурият-и копроатсия меди?анд.
Ташкили фаъолияти корпоратив? ба таври зер сурат мегирад :
Тавсифнома?ои фар?кунандаи корпоратсия:
Корпоратсия?о аз мулкдорони хусус? ва рафо?ат бо чунин афзалият?о фар? мекунанд:
?айд кардан ?оиз аст, ки корпоратсия як?оя бо афзалият?ои номбаршуда боз камбуди?оро ба мисли танзими давлат?, андозбандии баланд ва масъулияти ма?дуд дорад.
Ба?исобгирии харо?оти ташкил?
Харо?оти ?ангоми ташкилнамоии корпоратсия баамаломада ?амчун харо?оти ташкил?(organization costs) маълум аст. Ба харо?оти ташкил? – бо?и давлат?, харо?оти ?айди ?у?у??, харо?оти тайёркунии ?у??ат?ои муассис?, инчунин ?а??и хизмат ба ашхоси ба ташкилёбии корпоратсия мусоидаткунанда дохил мешаванд. Азбаски харо?оти ташкил? худро бароварда, даромадро дар тамоми муддати мав?удияти корпоратсия меоранд (бе он?о корпоратсия ву?уд дошта наметавонад), он?оро ?амчун актив?ои ?айримодд? капитализатсия намуда дар давоми якчанд сол амортизатсия мекунанд. Чун ?оида, амортизатсия харо?оти ташкил? на зиёда аз 5 сол тўл мекашад. Мисоли ба?исобгирии харо?оти ташкилиро дида мебароем:
Мисоли 1. Корпоратсия 13 000 в.ш.-ро ба ?у?укшиносе барои расонидани хизмат дар ?араёни тайёркунии ?у?чат?ои таъсис? пардохт намуд. Амалиёти мазкур дар ?исобгир? чунин акс меёбад:
Харо?оти ташкил?…………………………………………13 000
Восита?ои пул?…..………………..………………………………… 13 000
?айди амортизатсияи харо?оти ташкил? дар соли якум:
Амортизатсияи харо?оти ташкил?………………………..2 600
Харо?оти ташкил?……..…………..………………………………… 2 600
Сохтори капитали азонихуд?
Фар?и асосии ба?исобгирии бухгалтер? дар корпоратсия?о (?амъият?ои са??ом?) аз хо?аги?ои хусус? ва рафо?ат дар ?исобгирии капитал аст. Дар баланси корпоратсия капитали со?ибмулкон дар ?исмати «Капитали са??ом?», ки аз модда?ои зерин иборат аст, нишон дода мешавад:
Капитали са??ом?
Капитали гузошташуда
Са?мия?ои имтиёзнок –
арзиши номинал? 50в.ш.,
1 000 дона, барои барориш и?озатдодашуда
ва баровардашуда.................................................................................................................... 50 000
Са?мия?ои одд? –
арзиши номинал? 5в.ш.,
и?озат барои барориши 30 000 са?мия,
20 000 са?мия бароварда шудааст......................................................... 100 000
Капитали зиёда аз номинал гузошташуда................................. 50 000......... 150 000
?амъ, капитали гузошташуда............................................................................ 200 000
Фоидаи та?симношуда.......................................................................................................................... 60 000
?амаг? капитали са??ом?.................................................................................. 260 000
Расми №11. Сохтори капитали азонихудии корпоратсия
Нидлз Б. И др. Принципы бухгалтерского учета/ Б. Нидлз, Х. Андерсон, Д.Колдуэлл: Пер. с англ. /Под ред. Я. В. Соколова, -2-е изд., стереотип. – М.: Финансы и статистика, 1999. –496с. стр. 258
Ба?исобгирии барориши са?мия?о
Во?иди моликият дар копроатсия?о ин са?мия аст. Дорандаи са?мия ша?одатномаи са??омиро мегирад, ки он ?иссаи са?ми ин са??омро тасди? менамояд.
Дар оинномаи корпоратсия ми?дори максималии са?мия?ои барои барориш и?озатдодашуда нишон дода мешавад.
Одатан, корпоратсия?о барои барориши ми?дори зиёдтари са?мия?о назар ба ми?дори лозима ?ангоми бунёдшавии худ и?озат мегиранд. Ин ?ама ба корпоратсия имконияти ?алби капитали иловагиро бо ро?и барориши са?мия меди?ад.
Са?мия?о баровардашуда номида мешаванд, агар он?о фурўхта ё бо ро?и дигар дастраси са?хомон гардида шуда бошанд. Мисол, ба корпоратсия барои барориши 10 000 са?мия ичозат дода шуда буд, вале дар ла?заи кушодашавии корпоратсия 8 000 са?мия фурўхта шуд. Ин 8 000 са?мия дар худ са?мия?ои баровардашударо ифода мекунанд. Ба дорандагони ин са?мия?о 100% -и моликияти ?амъияти са??ом? дахл дорад. Бо?имонда 2 000 са?мия бароварданошуда ?исобида мешаванд. Он?о ягон ?у?у?е ё имтиёзеро намеди?анд.
Са?мия?о даврзананда ?исобида мешаванд агар он?о бароварда шуда дар муомилот бошанд. Са?мия даврзанада нест, агар онро корхона-эмитент бозхарид намудааст, ё, са??ом баргардонидааст. Са?мия?ои баровардашудае, ки бозхарид шуда дар ихтиёри корхонаанд, са?мия?ои бозхаридшуда ё бозгирифтшуда номида мешаванд.
Корхона ?у?у?и барориши ду намуд са?мия - одд? ва имтиёзнокро дорад. Агар корхона як намуди са?мияро бароварда бошад, он одд? аст. Ма?мўаи ин са?мия?оро капитали ба?ияв? меноманд.Ин маънои онро дорад, ки дар ?олати бар?амде?ии ширкат аввал кредиторон ва дорандагони са?мия?ои имтиёзнок даъво?ои худро ба моликияти корхона ?онеъ намуда, пас аз он талабот?ои дорандагони са?мия?ои одд? дида баромада мешаванд.
Са?мия?ои имтиёзнок нисбат ба са?мия?ои од? як ?атор афзалият?оро ба мисоли: бартар? ?ангоми пардохти ?а??уса?м, бартар? ?ангоми та?сими восита?ои корхонаи бар?амдодашаванда, бозгардандаг? ва ?айрибозгардандаг?, опсион ва ?. доранд. Са?мия?ои имтиёзнок дар афзалият аз са?мия?ои одд? ?у?у?и овозро намеди?анд.
Арзиши номиналии са?мия – ин мабла?е, ки дар ?исоб?ои са?мия?о акс ёфта, капитали са??омии корпоратсияро ташкил менамояд.
Корпоратсия?о он го? ?а??уса?м эълон карда наметавонанд, агар он капитали са??омиро назар ба капитали оинномав? камтар намояд. Аз ин рў, номинал – ин ?амон ?исми минималии капитал аст, ки пардохти даъвои кредиторонро кафолат меди?ад. ?ама гуна мабла?и зиёда аз арзиши номинал? ?ангоми фурўши са?мия?о гирифташуда дар ?исоби «Капитали иловаг? пардохтшуда» ?айд гардида, ?исми капитали гузошташудаи ширкатро ташкил менамояд.
Мисоли 2. Ба корпоратсияи «Мираж» барои барориши 20 000 са?мияи оддии арзиши номиналиашон 5 в.ш. и?озат дода шудааст. Ин маълумот пурра бо ?у??ат?ои муассис? мувофи?ат мекунад. 1 январ «Мираж» 10 000 са?мияро бо арзиши номинал? мефурўшад.
1 январ
Восита?ои пул?………..…………………………………………50 000
Са?мия?ои одд?…..………………..………………………………… 50 000
Агар дурнома ва потенсиали корхона мусб? ?исобида шавад, ро?барият метавонад оиди барориши са?мия?ои иловаг? бо подош ?арор ?абул кунад. Ин ?олат бо ширкати са?мия?ояш дар бозори фаъол ба?ододашаванда(котировка), ва?те, ки нархи бозории са?мия?о аз арзиши номинал? баланд аст, ?ой дошта метавонад.
Тасаввур мекунем, ки 1000 дона са?мия?ои оддии ширкати «Мираж» бо нархи 10 в.ш. барои як са?мия 1 март фурўхта шуданд.
1 март
Восита?ои пул?………....……………….………………...10 000
Са?мия?ои одд? ….……………………………………..………….....5 000
Капитали иловаг? пардохтшуда..……...…………………………..5 000
Мабла?и охирин ?исми капитали гузошташуда аст. ?исоби капитали иловаг? пардохтшуда барои та?симот дар байни са??омон ?амчун ?а??уса?м та?сим карда намешавад. Бо ибораи дигар, пас аз гирифтани эквиваленти пулии даромади эмиссион?, он зери ихтиёри ширкат мемонад.
Дар баланси корпоратсияи «Мираж» ?исмати «Капитали са??ом?» чунин намуд дорад:
Капитали са??ом?
Капитали гузошташуда
Са?мия?ои имтиёзнок..................................................................................................................... 0
Са?мия?ои одд? –
арзиши номинал? – 5в.ш.,
и?озат барои барориши 20 000 са?мия,
бароварда шудааст - 11 000 са?мия......................................................... 55 000
Капитали зиёда аз номинал гузошташуда................................... 5 000............ 60 000
?амъ, капитали гузошташуда......................................................................... 60 000
Фоидаи та?симношуда............................................................................................................................... -
?амаг?, капитали са??ом?.............................................................................. 60 000
Аксар ва?т са?мия?о бар ивази моликияти ?айрипул? ё хадамот бароварда мешаванд. Дар ин ?олатпроблемами зерин ба миён меояд: ин гуна гузоришро ч? тавр бо ба?ои пул? инъикос намуд. Мувофи?и СБ?М, дар ин гуна ?олат амалиёт ё бо арзиши бозории актив, ё бо арзиши бозории са?мия вобаста ба он, ки кадоме аз он?о ба таври объективитар ва бовариноктар ба?о дода мешаванд, инъикос мегардад.
Мисоли 3. ?ангоми ташкилшавии корпоратсияи «Мираж», Шўрои директорон барои хар?и 100 дона са?мия бо ма?сади пардохти хадамоти ба ширкат расонидашуда роз? шуд.Дар ла?заи барориши са?мия?о нархи бозориашон маълум набуд. Аммо, мувофи?и супориш?ои монанд, хадамоти ба ширкат расонидашуда 1 500 в.ш. арзиш дошт. Аз ин рў, навишти бухгалтер? чунин сурат мегирад:
1 январ
Харо?оти ташкил?…....……………….………………...1 500
Са?мия?ои одд?….……………………………………..…………...… 500
Капитали иловаг? пардохтшуда……....…………………………..1 000
Фарз кардем, ки корхона пас аз ду сол 1 000 дона са?мия?ои худро бо ?итъаи замин ваз намуд. Дар ла?заи ивазкун? са?мия дар бозор 25 в.ш. нарх дошт, аммо нархи замин ани? набуд. Дар ин ?олат навишти зерини бухгалтер? ?ой дорад:
10 январ
Замин……………………..…....……………….……………..…...25 000
Са?мия?ои одд? ….……………………………………..………….….5 000
Капитали иловаг? пардохтшуда………..…………………………..20 000
Опсион ин а?дномаи байни маъмурияти корхона ва хизматчиёни он оиди па?нкунии са?мия?о дар байни кормандон бо шароит?ои муайяни имтиёзнок аст. Имтиёз асосан дар он аст, ки са?мия?о ба кормандон бо нархи наздиктар ба арзиши бозор? дар рўзи фурўш дода мешаванд.
Мисоли 4. Корпоратсия 1 июли соли 1998 кормандони аппарати идоракуниро бо ?у?у?и хариди 5000 са?мияи одд? бо нархи бозории ин сана – 15 в.ш. мукофотонид. Ноибраис бо ин ?у?у?и опсион истифода бурда, 30 марти соли 1999 100 дона ?мияро бо нархи бозории ин сана – 20в.ш. харид. Навишти ба?исобгир? дар ин маврид чунин аст:
30 март
Восита?ои пул?…....……………….………………...15 000
Са?мия?ои одд? ….……………………………………..…………..….5 000
Капитали иловаг? пардохтшуда………...…………………………..10 000
Новобаста ба он, ки ноибраис 5 000 в.ш. мукофотро кор кард(нархи бозор? 20 000 – 15 000), ягон хел мукофотде?и аз ?ониби бухгалтерия ?айд намегардад.
?а??уса?м – ин ?исми даромади соф аст, ки бояд дар байни са??омон та?сим гардад.
?ангоми эълони ?а??уса?ми зиёда аз фоидаи та?симношуда, ширкат мо?иятан ба са??омон ?исми капитали гузоштаи он?оро мепардозад. Ин ?а??уса?м бар?амде?? (ликвидатсион?) номида шуда, одатан ?ангоми ?атъи фаъолият ё ихтисори ?а?ми амалиёт?о пардохт мегардад.
Бо пардохти ?а??уса?м се санаи му?им ало?аманд? дорад:
Санаи якум – санаи эълони расм? аз ?ониби Шўрои директорон оиди пардохти ?а??уса?м; санаи дуюм – санаи муайянкунии дорандагони са?мия?о, ки ?у?у?и гирифтани ?а??уса?мро доранд.
?а??уса?м?о тан?о ба он са??омон пардохта мешаванд, ки дар ла?заи ба?айдгир? дар дасти худ са?мия?оро доштанд. Пас аз ин сана са?мия ?у?у?ро ба ?а??уса?м гум мекунад, яъне агар са??ом са?мия?ои худро пас ах ба?айдгир? бифурўшад, ?у?у?и гирифтани ?а??уса?ми эълоншуда ба со?иби нав намегузарад.
Санаи сеюм – санаи пардохти ?а??уса?м ба са??омон аст.
21 феврал
?а??уса?ми эълоншуда…………………………………………20 000
?а??уса?м барои пардохт….……………………………………… 20 000
10 март
Навишти бухгалтер? лозим нест
31 мар.
?а??уса?м барои пардохт ……………………………………20 000
Восита?ои пул?…....………..……………………………………… 20 000
Ба?исобгирии бозгирифти капитал
Корпоратсия бо ?арори ма?лиси умумии са??омон ?у?у?и камкунии капитали оинномавиро (аммо, на камтар аз андозаи минималии му?аррарнамудаи ?онунгузор?)бо ро?и бозхариди ?исми са?мия?о бо ма?сади ихтисори ми?дори он?о дорад. Корпоратсия бояд дар ин бора ?атман ба кредиторон хабар ди?ад, ва дар ин маврид, кредиторон ?а? доранд и?роиши пешазмў?лат? ё ?атъи ў?дадори?ои ?амъият ва ?уброни зарарро талаб намоянд. Са?мия?ои бозхаридшуда ба таври такрор? метавонанд бароварда шаванд.
Мисоли 6. Корпоратсияи «Мираж» ?арорро оиди бозхариди 2 000 са?мия бо арзиши номинал? ?абул кард:
Са?мия?ои азонихудии бозхаридшуда………………….……10 000
Восита?ои пул?………………..……………………………………… 10 000
Восита?ои пул? ………………………………………………10 000
Са?мия?ои азонихудии бозхаридшуда.…………………………… 10 000
Фарз кардем, ки корпоратсияи «Мираж» са?мия?ои бозхаридшударо бо нархи 2,50в.ш. барои як са?мия фурўхт:
Восита?ои пул? ………………………………………………5 000
Капитали иловаг? пардохтшуда ..………………………… 5 000
Са?мия?ои азонихудии бозхаридшуда…………………………… 10 000
Агар капитали иловаг? пардохтшуда коф? набошад, ?исоби «Фоидаи та?симношуда» дебитонида мешавад.
Фарз кардем, ки корпоратсияи «Мираж» са?мия?ои бозхаридшударо бо нархи 7,50в.ш. барои як са?мия фурўхт:
Восита?ои пул? ………………………………………………15 000
Са?мия?ои азонихудии бозхаридшуда..………….……………… 10 000
Капитали иловаг? пардохтшуда……...…………………………… 5 000
Фарз кардем, ки арзиши ?а?и?ии са?мия?ои бозгирифтшуда 10 000в.ш.-ро ташкил меди?ад ва арзиши ?ойгиркунии аввала баробари 20 000в.ш. аст.
Са?мия?ои одд?………………………………………………20 000
Са?мия?ои азонихудии бозхаридшуда..………………………… 10 000
Капитали иловаг? пардохтшуда..……………..………………… 10 000
(б) арзиши ?а?и?ии са?мия?ои бозхаридшуда аз арзиши ?ойгирнамоии аввала баланд аст:
Арзиши барориши аввала – 10 000в.ш., арзиши ?а?и?? – 20 000в.ш.
Са?мия?ои одд? ……………………………………………………10 000
Капитали иловаг? пардохтшуда………..…………………………10 000
Са?мия?ои азонихудии бозхаридшуда.………………………… 20 000
Агар капитали иловаг? пардохтшуда барои пўшонидани мабла?и зиёдатии арзиши ?а?и?? аз арзиши барориши аввала коф? набошад, ?исоби «Фоидаи та?симношуда» дебитонида мешавад.
Ба?исобгирии капитали иловаг?
Капитали иловаг? пардохтшуда – ин зиёдатии арзиши бароришии са?мия?о бар арзиши номиналии он?ост.
Капитали иловагии пардохтношуда(Капитали изофав?) аз азнавба?оде?ии сармоягузори?о ва восита?ои асос? – ин зиёдатии арзиши азнавба?ододашудаи сармоягузори?о ва восита?ои асос? бар арзиши ибтидоии он?ост.
Фоидаи та?симношуда – яке аз ?исмат?ои таркибии капитали азонихудии корхона аст. Бузургии фоидаи та?симношуда (реинвестиронидашуда) баробари мабла?и фоидаи корхона аз ла?заи бунёдёбии он бо тар?и ?ама гуна зарар, пардохт?ои ?а??уса?м ва фоидаи ба капитали гузошташуда гузаронидашуда аст.
Капитали захирав? – ?исми восита?ои азонихудии ?амъияти са??ом? ё рафо?ати хо?агидорист, ки аз ?исоби ?исса?удокуни?о аз фоидаи та?симношуда бунёд мегардад. Капитали захирав? барои пўшонидани зарар аз фаъолияти амалиёт? ва/ё пардохти ?а??уса?м дар ?олати нокифоятии фоидаи соф истифода мешавад. Тартиби истифодабар? ва бунёди капитали захиравиро ?онунгузории амалкунанда ва ?у??ат?ои муассис? муайян мекунанд.
?ангоми бунёди капитали захирав? ?исоби «Фоидаи та?симношуда» дебитонида шуда, ?исоби «Капитали захирав?» кредитонида мешавад.
Истифодабарии восита?ои капитали захирав? бо навишта?от?о бо дебети ?исоби капитали захирав? ва кредити ?исоб?ои зерин акс мегардад:
?исобот оиди та?йирот?о дар сохтори капитали са??ом?
?исобот оиди ?аракати капитали са??ом? (statement of stockholder’s equity) та?йирот?оро дар капитали са??ом? нишон меди?ад. Ин ?исобот бо таври зер пешни?од мегардад:
Капитали са??ом?
Капитали гузошташуда(авансиронидашуда)
Са?мия?ои имтиёзнок – арзиши номинал? 50в.ш.............................................................. 50 000
Са?мия?ои одд? – арзиши номинал? 5в.ш…............................................ 100 000
Капитали иловаг? пардохтшуда..................................................... 50 000......... 150 000
?амаг?, капитали гузошташуда......................................................................... 200 000
Фоидаи та?симношуда.......................................................................................................................... 60 000
?амаг?, капитали гузошташуда ва фоидаи та?симношуда.............................. 260 000
Тар?и: Са?мия?ои азонихудии бозхаридшуда............................................................................ 20 000
?амъ капитали са??ом?.................................................................................... 220 000
Адабиёти тавсияшаванда:
Супоришот барои худсан??
Талаб карда мешавад:
Талаб карда мешавад: Мукотиботи заруриро барои инъикоси ин амалиёт?о тайёр кунед. Амортизатсияи харо?оти ташкилиро барои соли якум бо назардошти он, ки корпоратсия ин харо?оти ташкилиро дар давоми пан? сол аз ?исоб бароварданист, ?исоб кунед.
Просмотр: 3872
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved