Дата: 2016-01-26
«Ба?исобгирии ва аудити ?арзи дебитор?»
На?ша:
?арз?ои дебиторй ин дорои?ои гардони ширкат аст, ки дар рафти фаъолияти молияв?- хо?агидор? ташаккул меёбанд ва ?у?у?у эътирози онро ба дорои?о ва захира?ои дигари ширкати ?арздор инъикос месозанд. Содда карда г?ем, ?арз?ои дебитор? ин талаботест, ки ба харидорон, фармоишгарон ва шахсони дигар барои гирифтани захира?ои и?тисод? пешни?од мегарданд. ?арз?ои дебитор? одатан бо ?у?у??ои юридик?, аз ?умла ?у?у? ба моликият, ало?аманданд (СБ?М- 39 "Восита?ои молияв?, эътироф ва ченкун?").
Ба ?арз?ои дебитор? аломат?ои зерин хос аст:
?арз?ои дебитор? одатан бо ?исобнома - р?йхати мол?о тасди? мешавад.
Барои ма?сад?ои ?исоботи молияв? ?арз?ои дебитор? ба ?ор?, к?то?муддат ва дарозмуддат ?удо мешаванд. ?арз?ои дебитории дар м??лати 12 мо? ё сикли муомилот? бозпардохтшуда ?амчун к?то?муддат тавсиф мегарданд. ?амаи дигар ?арз?ои дебитор? ?амчун дарозмуддат тавсиф мешаванд.
Дар ?исоби тавозун? ?арз?ои дебиторй ?амчун ти?оратй ва ?а?рити?орат? тасниф мешаванд.
?арз?ои дебитории ти?орат? ин ?арз?ои харидорон-муштариён барои мол ва хизматрасони?ост, ки дар рафти фаъолияти оддии ширкат ба амал омадааст. ?арз?ои дебитории ти?орат? одатан дар тавозун бо ?исоб?о ва вомбарг?о барои бадастор? пешни?од мешавад.
?арз?ои га?рити?оратии дебиторй ?ангоми бамалории муомилот?ои дигари фар?кунанда аз фаъолияти оддии ширкат ба миён меоянд. Инхо мисоли ?арз?ои ?а?рити?оратии дебиторй ба ?исоб мераванд.
Ба?исобгирии ?исоб?ои 10400 «?арздории дебитории ти?орат?»
10410 ?исоб?о барои ?абул
10420 Васи?а?о (вексел?о) барои ?абул
10430 Захира?о аз р?и ?арз?ои шуб?анок
?исоби 10410 «?исоб?о барои ?абул» барои ?амъбаст ва пешни?оди иттилоот оиди ?арздории дебитории ти?оратии ?ангоми фур?ши мол?о ва пешни?оди хизмат?о (аз ?ониби субъект и?роиши вазифа?ои му?арраршудаи шартнома дар давоми ва?ти муайян) ба ?арз пешбин? гардидааст.
Дар сиёсати ба?собгирии субъект новобаста аз шакли ?исоббаробаркун? – ч? аз р?и фур?ш ба насия, ч? аз р?и фур?ш бо пардохти фавр? ё пешпардохт истифодабарии ?исоби мазкур метавонад барои ?амъбасти иттилоот оиди ?ама гуна амалиёти ти?орат? пешбин? шавад. Аммо дар ?ама ?олат, ?арздории дебитор? аз р?и ?исоби мазкур тан?о ?амон ва?т эътироф мегардад, ки субъект ?у?у?и ?онун? оиди гирифтани пардохт барои мол?ои боркардафиристода ва хизмат?ои расонида пайдо мекунад.
Гур??и ?исоб?ои 10500 «Дигар ?арздории дебитор?»
?исоб?ои гур??и 10500 барои ?амъбаст ва пешни?оди иттилоот дар тавозуни му?осиб? оиди ?арздории дебитории аз ?арздории дебитории ти?орат? фар?кунанда, ки дар ?исоби 10400 «?исоб?о барои ?абул» инъикос мегардад, му?аррар гардидаанд.
Дар На?шаи ?исоб?о ?исоб?ои ало?идаи зерин барои ба?исобгирии ?арздории дебитор? аз р?и дигар амалиёт?о мувофи?и категория?ои махсуси а?амиятнок? муайян гардидаанд:
10510 «Пешпардохт ба молтаъминкунандагон»
10520 «?арздории дебитории кормандон»
10530 «Андоз?ои пешпардохташуда»
10540 «Андоз?ои подошшаванда (?уброншаванда)»
10550 «Фоиз?о барои ?абул»
10560 «Суди са?мия?о (дивиденд?о) барои ?абул»
10570 «?исми ?ории ?арздории дебитории дарозмуддат»
10580 «?арздории дебитории корхона?ои фаръ? (модар?)»
10590 «?арздории дебитор? аз р?и дигар амалиёт?о»
?исоби 10510 «Пешпардохт ба таъминкунандагон» барои ?амъбасти иттилоот оиди ?арздории таъминкунандагон, ки дар нати?аи пардохти пешакии харид?ои оянда мувофи?и шартнома барои ?абули (гирифтани) дорои?о ва хизмат?о ба ву?уд меоянд, му?аррар гардидааст. ?арздории дебитор? дар ?исоби 10510 ба ?исоб гирифта мешавад, агар он дар м??лати на зиёда аз 12 мо? аз санаи ?исобот? ба танзим дароварда шавад.
Мувофи?и низомномаи ?исоббаробаркуни дар хо?агии хал? амалкунанда корхона?о метавонанд ба дигар корхона?ову муассиса?о пешпардохт ди?анд ?айр аз он пешпардохт барои сафари хизмати дода мешавад, ё ин кихизмат расонида шуда, мувофи?и шартнома ?а??и хизмат баъди и?рои кор гирифта мешавад.
Шахсони ?исобде? гуфта, коркунони муассиса ва ташкилотро мефа?манд, ки ба он?о аз хазина барои ба амал овардани амалиёт?ои хо?аг?, мабла?и муайяни пул? дода шудааст.
Мабла?и ?исоби барои чунин амалиёт?ои хо?аг? дода мешавад:
1.Харо?от?о оиди кашондани мол?ои ба дат оварда шуда
2.Харо?от?о барои харидани мавод?о ва предмет?ои камарзишу тез хурдашаванда
3. Харо?от?о барои барои ба даст овардани молу мавод?ои ?иматнок,
4. Харо?от?о барои харидани ма?сулоти хо?аги ?ишло?.
5. Харо?от?о барои сафар?ои хизмат?.
Шахсони ?исобде? вазифадор аст.
- на дертар аз 3-руз баъди ба амал омадани амалиёт ва ё бар гаштан аз сафари хизмати оид ба мабла?и гирифтааш ?исобботи пешпардохт тартиб ди?ад (авансов?й отчёт)
?исоботи пешпардохт ?у??ати асосие мебошад,ки дар асоси он шахси ?исобде? барои мабла?и ?исобии гирифтааш ?исобот меди?ад.
Ба ?исоботи пешпардохт шахсони ?исобде? ?амаи он ?у??ат?ое, ки дар асоси он?о харо?от ба амал овардааст, ?амро? мекунад.
Ба ин ?у??ат?о дохил мешаванд:
- квитансия оиди зист дар ме?монхона , авия билет?о , ?исоби ф?рушго??о оиди молу маво?ои ?иматноки харида шуда ва дигар ?у??ат?о.
Ба ?айр аз ин ша?одатномаи сафари хизмати низ ?амро? карда мешавад.
?исоботи пешпардохти тартибдода шударо шахси ?исобде? ба бухгалтерия месупоранд.
Бухгалтер дурустии тартибдода шудани ?исоборо ани? тафтиш м екнад ва хусусан ба мабла?и дар ?исоботи пешпардохти нишондода шуда а?мият меди?ад. Ин мабла??о оиди зист дар ме?монхона, харо?от?ои шабонар?зи (суточн?йе) ва ?айра?о
?исоботи пешпардохти дуруст тартибдода шударо бухгалтер барои тасди? намудан ба ро?бари корхона пешни?од мекунад, ки бояд ?ар як ?исоботи пешпардохт аз тарафи ро?бари корхона тасди? карда шавад.
?у??ат?ои шахсони ?исобде? дар ?олати пешни?од намудани ?у??ат?ои асоснок аз тарафи муассисаву ташкилот?о аз руи ?а?ми муайян пардохт карда мешавад. Мувофи?и низомномаи № аз дар ?ум?урии То?икистон харо?оит?ои сафари хизмати аз руи чунин ?а?м пардохт карда мешавад.
Номгуи манзил?о |
Харо?от?о барои зист дар ме?монхона |
Харо?от?ои шабонар?з? |
Ш. Душанбе |
70 50 |
20 20 |
Дар ?олати ву?уд надоштани харо?от?ои асоснок харо?от?ои сафари хизмати 50% пардохта мешавад.
Ба?исобгирии ?исоббаробаркуни бо шахсони ?исобде? дар ?исоби активии №10520 бурда мешавад.
3.Аудити ?арзи дебитор?
Аудити ?арзи дебитор? мувофи?и низоми ?исоббаробаркун? дар хо?агии хал? амалкунанда корхона?о метавонад ба дигар корхона?о, муассиса?о пешпардохт ди?ад. ?айр аз он пешпардохт барои сафари хизмати дода мешаванд ё , ки хизмат расонида шуда. Мувофи?и шартнома ?а??и хизмат баъди и?рои кор гирифта мешавад.
Ин ?арз?ои дигар корхона?о ва шахсони нисбати корхона ?арзи дебиториро ташкил карда дар ?исоботи молияв? ва ба?исобгирии нишонди?анда?ои на он ?адар хуб ?исобида мешавад.
Тафтиши ?олати ?исоббаробаркуни?оро аз та?лили факту ра?ам?ои бар?йхатгирии он?о о?оз намудан зарур аст. Аз баски худи корхона?о бар?йхатгирии ?исоббаробаркуни?оро бо сифати паст мегузаронанд. Ин корро аудитор бояд ба танзим дарорад. Бар?йхатгирии ?исобаробаркуни?о бо дебиторон аз руи ?арз?о бояд дар асоси мабла?и дар сурат?исоб буда ва дигар ?у??ат?ои зарури гузаронида мешавад.
Аудитор бо аъзоёни комиссияи бар?йхатгир? бояд муайян карда бошад:
Нати?аи бар?йхатгирии ?исоббаробаркни мувофи?и санад ба тартиб дароварда мешавад, ?арз?ои мува??ати давраашонгузашта маълумотнома пешни?од карда мешавад, ки дар он шахсони гуно?гор пешни?од карда мешавад.
Дарси амал?.
Кори муста?илона бо ?амро?ии устод
Пурсиш ва ?ал намудани тест?о доир ба мавз?ъи гузашта
1. ?арзи шахсони ?у?у?и ва во?еи дар назди корхона чи ном дорад?
а) ?арзи дебитори;
б) ?арзи кредитори;
в) у?дадори барои пардохт;
г) ?арзи таъминкунандагон;
2. ?арзи дебетор? гуфта шумо чиро дар назар доред?
а) ?арзи корхона дар назди бонк;
б) ?арзи корхона дар болои дигар корхонаву муассиса?о;
в) ?арзи корхона дар назди дигарон;
г) ?арзи харидорон дар назди фур?шандагон.
3.Тафтиши ?арзи дебитори аз кадом ?исоб сармешавад.
а) аз ?исоби активии 10500;
б) аз ?исоби активии 10600;
в) аз ?исоби активии 10700;
г) аз ?исоби активии 10400;
4. ?арзи дебетории харидорон 50000-сомон?, харо?оти фур?ши ма?сулот 2000-сомон?, захира барои ?арз?ои шуб?анок 5000-сомон?. Мабла?и ?арздории софи дебеториро ?исоб кунед.
а) 57000;
б) 52000;
в) 45000;
г) 43000.
5. Рухсатии сафар? бо кадом ?у??ат ба расмият дароварда мешавад?
а) фармон;
б) ша?одатномаи рухсатии сафар?;
в) ?амаи ?авоб?о дуруст;
г) счёт-фактура, рухсатии санитар?;
6. Равон кардани коргар бо супориши ро?барияти корхона барои и?рои супориши хизмати берун аз корхона ба м??лати муайян ч? номида мешавад?
а) и?рокунии ??дадории давлат?;
б) рухсатии ?айриисте?сол?;
в) сафари хизмат?;
г) рухсатии ме?нат?;
7. Мабла? барои сафари хизмат? ба коргар дар асоси кадом ?у??ат дода мешавад?
а) фармоиши ро?бари корхона ё аризаи коргар бо и?озати ро?бари корхона;
б) тан?о супориши ро?бар;
в) аризаи коргар бо и?озати ро?бари корхона;
г) супориши сарму?осиб;
8. Ба харо?оти рухсатии сафар? кадоме аз ин нишонди?анда?о дохил намешавад?
а) пардохти манзили исти?омат?;
б) харо?оти ро?киро?;
в) музди ме?нат дар давраи рухсатии ме?нат?;
г) харо?оти шабонар?з?;
9. Шахси ?исобде? то кадом ла?за шахси ?исобде? шуморида мешаванд.
а) то ла?заи пардохти мабла?и истифода нашуда;
б) то 3- р?з баъд аз ба амал омадани амалиёт;
в) то ла?заи ?исоботи пешпардохт;
г) то и?рои ягон амалиёт.