Дата: 2016-01-19
На?ша:
Муно?иша ва идоракунии он ?араёни мураккабе мебошад, ки аз ро?бар ме?нати хеле зиёд, дониш ва кордони талаб менамояд. Сарвар дар ?амон ?олат аз и?рои вазифа худ баромада метавонад, агар оиди муно?иша, сарчашма?ои пайдоиши он, сабаб?ои шахсоне, ки онро ба миён оварданд, ахбори пурра ва аз ?и?ати илм?, ?у?у??, меъёр? асоснок дошта бошад.
Ин масоили му?имро ба осос? ?ал намудан имконпазир мебошад агар:
Дар ташкилоте, ки ?оидаи худидоракун? бештар амал мекунад, шўъба, гурў?, коллектив аксар маврид ў?дадор мешавад, ки муаммо?оро ?ал карда, гузоранд, ки муно?иша ба миён биояд. Вобаста ба ин, коллективи хурд, бригада ё шўъба метавонад ?оида?ои зерини худидоракуниро ?ор? намоянд:
?ор? намудани чунин ?оида?о имкон меди?ад, ки кормандон, ?ар як шахс потенсиали а?лонии худро амал? гаронида, менфиате барои худ ва барои коллектив оварда тавонад. Чунин як ?оида на фа?ат барои коллектив, балки барои инкишофи босуботи и?тисодию и?тимоии мамлакат хело му?им буда, талаботи инкишофи технолог? ва навовариро таъмин месозад.
Пайдоиш ва саршавии муно?иша дар фаъолияти мене?мент яке аз нишон?ои мав?уд будани муаммо ва камбуди?о мебошад. Аз тарафи дигар муно?иша – ин яке аз сабаб?ои асосии инкишоф ва бе?таршавии дара?аи сифати кори ташкилот ва ?олати психологии он мебошад.
Агар дигар хел ба?огузор?, мав?уд будани муно?иша ин пайдо шудани сўрох? ё тар?иш дар боми бино мебошад, ки дар ?олати боронгар? ё худ шамоли сахт биноро метавонад хароб созад, яъне мав?уд будани муно?иша, тар?иш ва ?олати садамав? дар бинои мене?мент буда, мо бояд пеши ро?и онро гирем ва исло? намоем.
Сарчашмаи асосии аксари муно?иша дар ташкилот ин ?абули ?арори беасос, яктарафа, бюрократии ?аразнок ва ?айриво?е? мебошад. Бинобар ин, аввалин ?адами санъати идоракунии муно?иша ро? надодан ба ?абули чунин ?арор?о мебошад. Дуюмин сабаби саршавии муно?иша ноў?дабаро?, камсавод? ва паст будани дара?аи касбии мене?ерон мебошад. Аслан шахсони э?одкор ва кордон, ки дар ташкилот фаъолияти хуб мекунанду э?сос менамоянд, ки мене?ер аз ў?даи вазифа ва ў?дадори?ои худ намебарояд, норозиг? баён карда, сабабгори сар задании муно?иша мегардад.
Аз пурсиш?ои зиёди сотсиолог?о бармеояд, ки мене?ер?о ба ?исоби миёна 25-30% ва?ташонро барои ?алли муно?иша?о сарф мекунанд. Аксари мене?ерон ва ро?барони ташкилот?о ?айд менамоянд, ки ин масъала сол?ои охир ав? гирифтааст, ки сабаби асос? васеъ шудани имконот?ои кормандон оиди дастрасии ахбор, пайдоиши усул?ои демократии идоракун?, баландшавии сат?и саводнокии он?о мебошад. ?амъи ва?те, ки ро?барон барои ?алли муно?иша?о сарф мекунанд, ?ариб 50% ва?ти кориро мегирад. Агар онро дар шакли музди ме?нати мене?ерон ?исоб намоем, он го? нархи муно?иша барои ташкилот ва ?амъият хело ва хело гарон аст. Аз тарафи дигар, пастшавии ?осилнокии ме?нат, корпарто? ва дигар зарар?ое, ки муно?иша?о ба ву?уд меоранд, ?исоб намоем, он го? арзиши муно?иша чандин маротиба меафзояд, ки ин албатта ?исороти корхона ба ?исоб меравад.
Дар баробарои ?алли сарива?тии муно?иша ташкил бурда калон карда, мувозинатии фаъолиятро ниго? медорад ва сифати коммуникатсия бе?тар шуда, боварии коллектив дучанд ва му?ити хуби кор? пайдо мегардад. Дар баъзе ташкилот?о системаи муайяне амал мекунад, ки бо харо?оти камтарин муаммо?о бартараф карда шуда, муно?иша?о аз байн бардошта мешаванд.
Дар нати?а харо?от?ои суд?, харо?от?ои ?ор? ва дигар намуди зарар?о то 60-80% кам мегарданд.
Пурсиш?ои ?азор кормандони со?а?ои гуногун нишон дод, ки 25-30% он?о бо сабаб?ои гуногуни муно?иша?о ва беадолат? фаъолиятнокии худро паст кардаанл, 15-50% ?айд менамоянд, ки ва?ти кори худро бой меди?анд, 10-15% аз кор мераванд.
Тад?и?от?о нишон меди?анд, ки сарчашмаи дигари саршавии муно?иша?о дуруст ва пурра кор накардани яке аз ?исмат?ои системаи мене?мент ё ин ки мав?уд будани ?ои хол? дар системаи ро?бар? мебошад. Бинобар ин, ?ар як ро?бари ташкилотро зарур мебошад, ки дар баробари пайдоиши муно?иша, норасог? ва камбудиро дар дохили худи системаи мене?мент ?усту?ўй намуда, онро ба зуд? исло? намояд ва як мў?лати муайяне зери назорати ?атъ? гирифта, нати?аашро му?окима карда, хулосаи зарур? барорад. Агар дар ?а?и?ат нати?аи мусб? ?осил гардад, он го? муаммо ?алли худро ёфтааст, вагарна маълум мешавад, ки сабаби дигари муно?иша мав?уд будааст, ки ин ба аксари ташкилот?о хос буда, рафтори шахсони ало?ида мебошад.
?алли ин масъала, албатта, ме?нати зиёди зина ба зинаро талаб мекунад.
Албатта, ?олат?ое, ?ам мушо?ида мешаванд, ки худи ро?барони болоии мене?мент аз ў?даи ин талабот?о баромада наметавонанд ва дар нати?а худашон ариза дода, аз кор мераванд, ё он?оро ма?буран аз кор озод мекунанд.
Дар чунин ?олат?о ро?бар бояд аз сарчашма?ои беруна истифода намояд, ки яъне мутахассисони беруна – равоншиносон, олимон ва сарварони варзидаро барои ?алли муно?иша ?алб намояд, инчунин та?рибаи ташкилот?ои пеш?адамро омўхта, онро дар ташкилоти худ ?ор? намояд.
Илова бар ин тартиб додани лои?а?ои махсус барои баррасии муно?иша низ аз фоида хол? намебошанд. Муно?ишаро набояд ?амчун унсури вайронкунандаи тартиботба?огузор? намоем, балки ?амчун як эроди норасогии фаъолияти мене?мент ба?о додан лозим аст, ки исло? мехо?ад. Барои пешгир? ва идора намудани муно?иша инчунин лозим аст, ки сарчашма ва ро??ои ?айрирасмиро низ истифода карда, унсур?о ва сабаб?ои асосии муно?иша муайян карда шавад ва дар асоси ин чора?ои зарур? андешидан лозим аст.
Албатта, дар ?ар як муно?иша тараф?ои манфиатдор, ?авасманд, шахсони сеюм ва ?онун амал менамояд ва хо?– нохо? мав?еи шахсони манфиатдор ва ?авасманд мураккабтар мебошад. Барои пурра дарк намудани сарчашмаи муно?иша?о ва ма?сади он?о ?аразнок буда, на барои бе?таршавии кори ташкилот, балки барои вайроншав? ва тезутуншавии ?олат?о равона карда мешаванд.
Чунон, ки та?риба?о нишон меди?анд, ро?барони аксари ташкилот?ои системаи бюрократию маъмур? ин усулро истифода карда, барои шахсони ало?ида ташкилотро бар?ам меди?анд. Ин ну?та низ бояд яке аз унсури му?ими санъати ро?барии муно?иша гардад.
2.Умуман, санъати идоракунии муно?иша давра?ои зеринро бояд дар бар гирад:
Бояд дар хотир дошт, ки муно?иша тараф?ои мусбии худро низ дорад. Аслан функсия?ои мусбии муно?иша ин?о мебошанд:
Функсияи ахбории муно?иша. Ин функсия ду тараф дорад, яъне ого?икунанда ва мухобирот?. Тарафи ог?икунанда дар он зо?ир мегардад, ки мене?менти корхона оиди камбуди?ои кори ро?барии худ бохабар шуда, онро исло? менамояд ва мувозинатии хуби кориро таъмин месозад. Мисол, оиди шароити кор?, музди ме?нат, истифода аз мансаби баъзе вазифадорон ва ?айра. Идоракунии ин давра, албатта, осонтар буда, исло?и фавриро талаб менамояд ва ро?баронро ого? менамоянд, то масъала?о мураккаб ва всеъ нагарданд, яъне хомўш кардани сохтор дар ?олати аввал нисбат ба давраи ав?гирии он осон аст.
Функсияи коммуникативии муно?иша дар он зо?ир мегардад, ки тараф?о мехо?ад оид ба ра?ибони худ, захира?о ва нати?аи кори тараф?ои мухолитф ахбор, доду гирифт ва муомилаи хуб ву?уд дошта бошад. Майдони ахбории худро васеъ карда тараф?о хомўш шуда, ?аноатманд мешаванд ва ?а?и?атро дарк карда, бовар? ?осил мекунанду фаъолияти пусамарро давом меди?анд.
Функсияи интегратив? ё худ та?йиротии муно?иша. Аллакай дар ин функсияи тараф?о гурў??ои ало?ида буда, талаб?ои ?атъии худро барои та?йироти сохтор?, кадр? ва ташкилот пешни?од менамоянд. Дар ин ?о албатта идоракун? каме мушкилтар буда, исло?отро талаб менамояд. Ма?сади асос? ташкил намудани шароити хуби кор? барои ?амаи аъзоёни каллектив, аз байн бардоштани нобаробар? дар фаъолияти мене?менти ташкилот, таъмини инкишоф ва баландбардории ихтисоси ?ар як корманд ва коллективи бригада, сех ва шўъбаро та?озо мекунад.
Функсияи навовар? – дар нати?аи муборизаи дутарафаи муно?ишагарон та?йироти куллие ба ву?уд меояд, ки ?арду тарафро ?аноатманд намуда, дар ташкилот муносибат?ои тамоман навро ба миён меоранд. Агар муно?иша асоси и?тимо?, рў?? ва и?тисод? дошта бошад, ?алли мусбии вай метавонад му?ити навро пайдо созад. Дар ?а?и?ат агар мене?менти ташкилот, аз и?рои масъала?ои муно?иша барояд, он го? бовар? ва обрўи вай дар назди коллектив баланд шуда, мутта?идии коллектив муста?кам мегардад. Барои ?алли муно?иша дар баъзе ?олат?о тад?и?от?ои илм? гузаронида, дар он омил?о ва ?олат?ои во?е? та?лил карда нати?а?ои хуб ба даст меоранд, ки барои кори ташкилот навовар? буда, фоидаи зиёде низ гирифта мешавад, яъне система ва модел?о сохта, вариант?ои гуногун та?лил ва дар нати?а варианти оптимал? интихоб карда мешавад.
Мене?ер вобаста аз вазифаи худ дар маркази муно?ишаи ташкилот ?арор дорад ва ўро зарур аст муно?ишаро бо тамоми восита?ое, ки дар ихтиёр дорад, идора ва ?ал намояд. Барои ин мене?ер бояд тарзи назорат ва ?олати муно?ишаро хуб омўхта, тарзу усули ро?бариеро истифода намояд, ки ба ?амон ?олату ва?т мувофи?ат мекунад.
Ба усули асосии санъати идоракунии муно?иша усули сохтор? ва байнишахс? дохил мешаванд.
Усули сохтор? – вобаста аз вазифаи хеш мене?ер, ё худ ро?бар бо ро??ои зерин муно?ишаро идора ва ?ал менамояд:
Усули байни шахсият?о – низ вобаста аз ?олат?о чунин амал? мегардад:
Интихоби модел ва усули ?алли муно?иша аксари маврид аз он иборат аст, ки ба тараф?о мў?лат дода шавад. Бо гузаштани ва?ти тараф?оором шуда, аз муно?иша даст мекашанд, яъне варианти аввал ин мў?лат додан ва ба даст овардани ризогии тараф?о мебошад.
Усули истифодаи ?увва, албатта, ?алли тези муно?иша мебошад, аммо барои оянда боз сар назадани муно?иша кафолат дода наметавонад.
Та?лили модел?ои гуногуни муно?иша?о нишон меди?анд, ки барои сар назадани муно?иша усул, тарз ва ?оида?ои ани?и кори ро?бар? шарти зарур? мебошанд.
Барои он ки муно?иша рух нади?ад, ро?барон бояд то ?узъиёти хурд вазифа ва функсияи ?ар як фарди ташкилотро пурра ва ани? муайян карда, шароити хуби кор?, тарз ва ?оида?ои низомии баландро ?ор? намоянд. Дар ?олате, ки дар ташкилот ?ар як корманд вазифа ва функсияи худро софдилона и?ро мекунад ва доимо банд мебошанд, муно?иша?о то ?адди а?л кам шуда низоми кор? ?укмфармо мегардад.
Аз тарафи дигар, барои он, ки муно?иша ру? нади?ад, ро?бар бояд оид ба ?ар як корманди хеш ахбори пурра дошта, ?олати и?тимо?, психолог?, кордон? ва и?тисодии он?оро хуб донад ва тарзу усули ро?барии хешро оид ба ?ар яке аз он?о истифода карда тавонад, яъне ч? тарз ро?бар? кардани коллектив ва ?ар як аъзои онро донад.
Ро?баре, ки ?амчун пешвои асил худро нишон меди?ад ва дар ?алли масъала?ою муно?иша?о хирадманд? нишон меди?ад, со?иби э?тирому иззат гашта, ўро дўст медоранд ва зери ро?барии ў кору фаъолият менамоянд. Бояд ?айд кард, ки тарзу усули ро?бар? низ вобаста ба давру замон кў?на шуда, ?обилияту мав?еи худро о?иста-о?иста аз даст меди?ад. Бинобар ин, ро?баронро зарур аст, доимо аз технология ва усул?ои замонав? самаранок истифода карда, дара?аи донишу малакаи касбии худро бемайлон инкишоф ди?ад.
Ро?бари самаранок ?амон ро?баре мебошад, ки ба талаботи замона ?авобгўй буда, аз талабот?ои во?е? ?афо намемонад.
Па?лў?ои ро?бар? бояд аз ду ?исм иборат бошанд:
Дар шароити имрўза инкишофи и?тисод?, ?а?онишавии и?тисодиёт аллакай ба аксари ро?барони ташкилот?о зарур аст, ки бо сарварони ташкилот?ои хори??, ?амкор? ва доду гирифти молию пул? дошта бошанд, ки ин дар замони Шўрав? барои ташкилот?о ?айриимкон буд. Бинобар ин, ро?барони ташкилт?о имрўз бояд ба ?айр аз забони модарии хеш боз 2-3 забони хори?иро донанд. Аз тарафи дигар маълум аст, ки дар аксари давлат?ои хори?? барнома?ои махсуси компютер?амал мекунад ва тамоми фаъолият?о бо воситаи компютер сурат мегирад. Вобаста ба ин ?ар як ро?бари то?ик истифодаи компютерро хеле хуб бояд бидонад.
Имрўз?о, албатта, шакл?ои моликият, технологияи исте?сол?, фурўши мол ва талабот?ои бозор кулан та?йир ёфтааст. ?атто, дар исте?солот суръати ?аракати мол хело тез гардида, он аз 6 мо? то 3 солро ташкил меди?ад ва ро?бари кордони замонав? аз 3 то 5 сол технологияи исте?солии корхонаро бояд дигаргун созад, вагарна аз суръати ?аракати тези бозор ?афо монда, ба талаботи замон ?авогўй буда метавонад.
Усули самаранок ва ди??ат?албкунандае, дар мене?менти аксари ширкат?ои байналхал?? ва ташкилот?о истифода карда мешавад, усули барномасозии ма?саднок буда, дар он мабла?и ани?у зарур?, и?рокунандаи муайян, фоиданок? рўзу соати и?рои кор ро?бар? карда мешавад ва нати?а?ои мусбии зиёдеро низ ба даст овардаанд.
Хулоса, санъати идоракунии муно?иша дар мене?мент талаб менамояд, ки аз коргари одд? то ро?бари болоии мене?мент ?обилияти баланди фикррон? ва дарки масоилро дошта бошад.
МАВЗЎИ СЕМИНАР:Намуд?ои муно?иша
Дар корхонаву ташкилот?о низоъ?оро ба намуд?ои зерин тасниф мекунанд:
Низои дохилишахс? дар ботини шахс ба амал меояд ва табиатан ифодаи маr?сад?о ва ё а?ида?о мебошад. Вай ?амон ?олат пайдо мешавад, ки дар ботини инсон ма?сад?ои ?амдигарро истиснокунанда мав?уд бошанд. ?алли ин гуна низоъ?о бо зиёд шудани ма?сад?ои гуногун душвор мегардад ва шахс тараф?ои мусбат ва манфии онро аз ?амдигар ?удо карда наметавонад.
Низои байнишахс?. Ин намуди низоъ яке аз па?ншудатарин ба ?исоб меравад. Низои байнишахси одатан байни шахсоне ба амал меояд, ки барои ?алли масъалаи мушаххас а?ида?о ва мав?еи гуногунро доранд.
Низои байни шахс ва гурў?. Ин намуди низоъ дар он ?олат рух меди?ад, ки шахс мав?ееро иш?ол мекунад, ки он хилофи мав?еи гурў? аст. Масалан, ?ангоми му?окимаи масъалаи дар оянда зиёд намудани ?а?ми фурўш, бисёри?о чунин мешуморанд, ки он бо ро?и паст намудани нарх ба даст оварда шавад. Вале, тан?о як шахс ба ин а?ида рози намешавад, зеро ў чунин мешуморад, ки ин ро? боиси кам шудани фоида мегардад.
Низои байнигурў?? (дохилиташкилот?)ин мухолифати ду ва ё зиёда гурў? дар корхона мебошад. Чунин мухолифат асос?ои касби-исте?сол?, и?тимо? ва ?исс? доранд.
МАВЗЎИ КМРУ-и 1:Муно?ишаи дохилишахсиро нишон ди?ед:
Низои дохилишахс? ?амон ва?т хусусияти низои а?ида?оро мегирад, ки шахс беасос будани ма?сад?ои хеш, мав?еъ ё рафтори худро дарк намояд.
Масалан, яке аз муовинони ро?бари корхонаи исте?соли ба мудири амбори ма?сулоти тайёр супориш меди?ад, ки ма?сулотро ба ниёзмандон дар бозори дохилии ша?ри муайян фурўшад. Аммо муовини дигари корхона ?атъи талаб менамояд, ки ин ма?сулот бояд ба як ширкати хори?? инти?ол дода шавад. Дар нати?аи ин фикру амали ?архела мудири амбор дар ?олати ноин?ор мемонад ва дар ботини ў низои дохилишахси сар мезанад. Албатта, дар ин бобат мисол?ои зиёд мав?уданд.
МАВЗЎИ КМРУ-и 2: ?АЛЛИ МАСЪАЛА?ОИ ?ОЛАТ?
Шумо мене?ер оид ба кормандон мебошед. Ба ширкати Шумо зани боистеъдод омад ва хо?иши вакили савдо шуданро дорад. Сат?и тахассуснокии ў нисбатан баландназар ба умедворон-мард?о бештар хо?иши кор карданро доранд. Аммо ?абул намудани ў ба кор аз тарафи як ?атор вакилони савдои Шумо ниго?и зиддиятнокро ба ву?уд меовард, ки дар байни он?о зан?о нестанд ва ?атто як ?исми мизо?они ширкати Шуморо метавонад ра?онад.
Оё Шумо ин занро ба кор ?абул мекунед?
Барои ч??
Кор бо тест?о
1.Муно?иша?оро аз рўи давраи инкишоф ч? гуна гурў?банди менамоянд?
2.Муно?иша чист?
3.Маф?уми низоъ аз кадом калима гирифта шудааст?
4.Аз рўи муносибат ба субъект?ои муно?иша чи гуна чудо мешаванд?
5.Аз рўи нати?аашон муно?иша?о ч? гуна мешаванд?
а) Номаълуми ?аразнок ва бадхор?
б) Мунокиша?ои ма?саднок
в)Конструктив? ва ?айриконструктив?
г)?амааш як?оя
Просмотр: 3008
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved