Дата: 2015-10-27
Дар таркиби атмосфера ?исми му?имтарине, ки омили нисбатан устувор мондани и?лим буда, ?ама мав?удоти зиндаи заминиро аз таъсири марговари кисми ултрабу-нафши шуои Офтоб ?ифз меиамояд, озоносфера аст. Ама-лан вай кабати ало?идае набуда, дар ?ама баланди?ои тах-минан то 100 км (азсат?и Замин) омехтаи хеле ками озон (як молекулаи озон ва миллион молекулаи нитрогену окси-ген) мав?уд аст, вале дар тропосфера ?ариб 10 % ва вобаста аз баланд? тагйироти хеле хурди консентратсияи молеку-ла?ои озон мушо?ида мешавад. Инро аз расми 5 дидан мумкин аст. Дар стратосфера 90 %-и молекула?ои озон (0з) ?ойгиранд. Яъне микдори бештари он дар баланди?ои аз 10 то 50 км ?ойгир буда, ?имати максималиаш ба 18-26 км мувофи? меояд (Рас. 6)-Тахмин мекунанд, ки микдори озони таркиби стратосфера 3300 млрд. т аст. Дар ?иёси массаи атмосфера ин бузургий хеле хурд аст. Барои тасаввур кардани он агар ?амаи озони атмосфераро дар фишори мукаррарии атмосфер? (760 мл сутуни симоб) ва ?арорати 20°С дар сат?и Замин мунтазам дейгиршуда ?исоб кунем, он го? гафсии ?абати озон 2,5 - 3 см мешавад.
Микдори умумии озон аз р?и ?амин ?афс? ва бо во?ид?ои Добсон муайян карда мешавад. 1 во?иди Добсон (в.Д.) пардаи озонест, ки гафсии 0,1 мм дорад. Масалан, гафсии 3 сантиметрии озон 300 в. Д. аст. ?удуди та?йирёбии озони минта?а?ои гуногуни Замин дар давоми сол, аз 120 то 760 в.Д» (17 маи соли 1958, ?азираи Кергелани Фаронса) ва ?имати миёнааш ?ариб 290 в. Д. аст (рас. 7)
Озони атмосфера ноустувор аст. ?имати миёнаи умри ' молекула?ои озон ?ариб 1 сол аст, вале дар кабат?ои ба сат?и Замин наздик то 60 шабонар?з мешавад. Умри беш-тар ба молекула?ои баланди?ои 15-25 км хос аст. Ба ?исоби миёна дар ?ар сония ?ариб 100 т озон ба атому молеку-ла?ои оксиген ?удо шуда, зери таъсири молекула?ои атроф (М), зарра?ои баландэнергияи аз кай?оноянда ё кванти р?шно? (пу) молекула?ои нави озон ?осил мешаванд.
Бо ву?уди микдоран кам буданаш, дар та?вили энерги-яи Офтоб ин газ мав?еи му?имтарин дорад, зеро дар ?удуди 200-290 нм афканишоти ултрабунафцги офтобро амалан пурра фур? мебарад (максимуми фур?бар? ба 255 нм муво-фик аст), ки 1,2 % - и энергияи то атмосфера расида аст. ?айр аз ин дар баланди?ои 30-60 км га:м _иавии атмосфера нати?аи фур?барии мав?и дарозиаш 9,57 мкм аст, ки гар-диши атмосфера ва устувории и?лим ба он вобастагй дорад.
Нур?ои ултрабунафш аз ?и?ати биолог? хеле фаъоланд. Он?о ма?вкунандаи намуд?ои зиёди бактерия?о буда, саба-би сиё?шав? ва ?атто с??тани п?сти одам мешаванд. Барои дар организм ?осилшавии витамини Д кумак мекунанд, ки омили асосии пешгирии бемории рахити к?дакон аст. Вале тан?о дозаи ками ин нур?о фоиданок аст. Илова ба ин фа?ат мав??ое то сат?и замин мерасанд, ки дарозии 290-320 нм доранд. ?ангоми зиёдшавии сели нур?ои ултрабунафш аз ну?таи назари биолог? зарари бештар ба кислота?ои нуклеинат мерасад, ки ташкилди?анда?ои му?имтарини организми дилхо?анд. Дар ?араёни та?аввулот орга-низм?ои биосфера ба мав??ои дарозиашон бештар аз 320 нм адаптатсия шудаанд, яъне сафеда ингуна мав??оро ба осон? фур? мебарад ва дар нати?а ба кислота?ои нуклеинат осебе намерасад. Вале мав?фур?барии система?ои биолог? дар со?аи 240- 260 нм кам аст ва аз ин р? ?обилияти ?ифзи кислота?ои нуклеинатро надоранд. Аз ин р? тунукшавии ?абати озон?, то сат?и Замин расидани ми?дори бештари нур?ои ултрабунафш ?одисаи номатлубот аст. Иллатнок-шавии шабакияи чашми одаму ?айвонот, бемори?ои п?ст, та?йироти хусусияти ирсии организм?о ва ?айра номг?и нопурраи таъсиротест, ки бо далел?ои эътимодноки илм? асос ёфтаанд.
Дар табдилу тавлиди такрории молекула?ои озон ок-сид?ои нитроген, фулузоти вазнин (мис, о?ан), хлор, фтор, бром -са?ми асос? доранд. Дар мувозинати умумии озон газ?ои нитроген, хлор, оксиген гидроген мав?еи катализа-тор доранд, яъне ми?дори худи ин газ?о бета?йир мемонад ва аз ин р? зиёдшавии сунъй (атропоген?) - и он?о сабаби вайроншавии бештари молекула?ои озон мегардад.
Яънедар нати?аи ни?о? оксиди нитроген, оксиди гид-роген ва хлор бо?й мемонанд, вале молекула?ои озон (Оз) дар ?ама маврид?о вайрон мешаванд.
Яке аз сабаб?ои зиёдшавии антропогении газ?ои ном-бурда истифодаи васеи хлорфторметан?о (фреон?о) мебо-шад, ки молекула?ои ба атмосфера воридд^удаи он?о дар баланди?ои 30 км ба хлор ва фтор ?удо шуда, дар вайрон-шавии молекула?ои озон иштирок мекунанд. Аз р?и ?исоб?ои назарияв? ?ар атоми хлори аз фреон ?удошуда то 100 ?азор молекула?ои озонро вайрон мекунад. Дар тарки-би атмосфера мав?удияти фреон?о то сад сол э?тимолнок аст. ?айр аз ин, мувофики тад?и?и олимони Амрико, ?ар молекулаи фреон дар нига?дории гармй ва ба ву?уд овар-дани «эффекти гармхона» нисбат ба молекулаи ангидриди карбон 20 ?азор бор бештар са?м мегузорад.
Мушо?ида?ои бо ёрии ?амсафар?ои масн?и замин гу-заронидашуда нишон меди?анд, ки ?ар сол дар давомияк мо? (октябр) микдори озони атмосфера дар минтакаи Ан-тарктида ва ?исми поёнии Амрикои ?анубй то 60% кам мешавад. Бо ву?уди фосилаи зиёд давом накардани сурохии озон? и?лиму обу ?авои сайёра та?йир меёбад. Гармшавии ?айриму?аррари атмосфера сабаби ноустуво-рии иклим, боду туфонхо мешавад.
?айати байналхалкии олимон ?ангоми экспедитсия?ои илмй дар тайёраи бо асбоб?ои зарур? ?и?озонидашуда |минта?аи Антарктидаро ом?хта, ба хулосае омаданд, ки нисбат ба соли 1959 микдори озон 40 % кам шудааст. Он?о сабаби инро дар зиёдшавии микдори модда?ои кимиёвие мебоинанд, ки ба таври сунъ? ба атмосфера ворид шудаанд.
Барои бар?арор кардани кабати озонии ?утби ?анубии сайёра гур??и инглисии му?офизони му?ити зист та?ти ун-вони «Ба озон ёрй ди?ед» лои?ае пешни?од намудаанд. Му-| аллифони ин лои?а бовар доранд, ки озонатор?ои бо бате-рия?ои офтоб? амалкунандаи сад?о кура?ои ?авоии бо гидрогену гелий пуркардашуда ?олати ?абати озониро бе?тар мекунанд.
Тамоили камшавии озони таркиби атмосфераи сайёраи мо сол?ои 70 - ум (махсусан мо?и октябри соли 1979 дар болои Антарктида якбора хеле камшавии микдори он ва то соли 1986 ?ар мо?и октябр такроршавй) ошкор шуда таърихи тулон? надорад. Дар са?ифа?ои адабиёти илмй -оммавй маълумот?ои аввалин дар ин бора ба олими инглис Фарман (соли 1985) мутаалли? аст. Вале зарурияти дарки му?имии масъала ?оло дар ?ама мамлакатхои та-ра??икарда ?ис карда мешавад. Дар сат?и давлат? ма?дуд кардани ми?цори парвози тайёра?ои баландсуръат, ис-те?соли фреон?о, ба барнома?ои илмии байналмилалй до-хил намудани ом?зиши ?абати озон? (барномаи атмосфе-раи миёна - МАП, Комитети тад?и?оти кай?он? - КОС-ПАР, Ассотсиатсияи байналмилалии геомагнетизм ва аэ-рономия- МАГА, ташкилоти назди Созмони Милали Му-та?ид ЮНЕП ва гайра), гузаронидани машварату кон-фронс?ои байналмилал? аз дара?аи му?имии ?алли масъа-ла ша?одат меди?анд.
Саволхо
Просмотр: 5988
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved