Дата: 2015-10-03
Номи пурраи ? ?усайн ибни Абулло? ибни ?асан ибни Ал? ибни Сино мебошад. ? дар соли 980 дар де?аи Ла?-Ла?а (Афшанаи ?озира), дар ша?ри Бухоро дар оилаи то?ик ба дунё омадааст. Падари ? Абдулло? олими исмоилии баобр?е аз Балх буда дар дарбори подшо? кор мекард. Номи модараш Ситора буд. Дар ?ини зодр?зи ?усайн падараш ?амчу ?окими яке аз вилоёти амири Сомон? Н?? ибни Мансур кор мекард. Аз ин р? писарашро дар мактаб?ои бе?тарини Бухоро хонондааст. Ибн Сино ки ?офизаи ?ав? ва а?лу тамизи бени?оя дошт дар синни ча?орда?солаг? тавонистааст аз муаллимони худ гузар кунад. Дар тар?умаи ?оли худ ? меоварад, ки дар ?ажда?солаг? дигар барояш ?е? чизе намонда буд, ки ом?зад.
Абуали ибни Сино 980-1037 Яке аз бузургтарин нобига?ои ?а?они дар ?амаи давру замон?о, олими забардасти то?ик Абуали ибни Сино буд, ки дар охири асри X ва аввали асри XI зиста дар со?а?ои ни?оят гуногуни илм, хусусан дар инкишофи фалсафа ва тибби дунё са?ми босазое гузоштааст. Вай парвардаи му?ити фар?ангии Сомониён буд. Вале кисми зиёди умри Абуали ибни Сино баъди пош хурдани давлати мутамаркази Сомониён дар гирдоби ходисахои муд?иши нимаи аввали асри XI сипар? гардид. ? го? чун табибу файласуф, баъзан ба сифати фа?е?у вазир, хатто замоне чун ма?буси зиндони ?аёт умр ба сар бурд, чун надими хоси подшо?ону маликон низ р?згор гузаронидааст. Аммо ? ла?зае аз ом?зиш ?афлат наварзида, аз паж??иш ва кор?ои илми фори? набуд.
Баръакси бисёр бузургони гузашта, ки аз зиндагии он?о маълумоти ани?е дастрас нест, сана?ои зиёде аз р?згори Абуали ибни Сино маълум аст. Р?згор ва саргузашти Сино ба дасти шогирди вафодораш Абуубайди Фа?е?ии ?уз?он? имло шудааст. Во?еаву ?одиса?ои 25 соли охири умри Абуали ибни Синоро Абуубайд, ки ?амеша ?амро?и устод ва шо?иди рухдод?о буд, навиштааст, ки ин имло ва навишта бо номи «Рисолаи саргузашт» маълум буда, дар асли араб? ва тар?ума?о ба забон?ои гуногун чандин бор ба табъ расидааст. Падари Абуал? Абдулло? ибни ?асан ибни Ал? ибни Сино ном дошт ва аслан аз а?ли Балх буд. Вай дар замони Н?? ибни Мансур (976-997) ба Бухоро омада, дар де?аи Афшана (Рометани имр?за) ба кори мулк? шу?л варзид. Вай дар де?аи Афшана бо Ситорабону ном де??ондухтар хонадор шуд. 18-августи соли 980 дар ин оила писаре ба дунё омад, ки ?ро ?усайн ном ни?оданд. Соли 985 оилаи Абуали ибни Сино, ва?те ки ? ба синни пан?солаг? мерасад, аз Афшана ба Бухоро к?чид. Абдулло?, ки аз шахсони фозил ва маърифатд?ст буд, ?усайнро ба мактаб монд. Вай аз синни 5-солаг? то 10-солаг? дар мактаб хонда, хату савод баровард, сарфу нахви забони арабиро ом?хт, илм?ои адабро аз худ кард. Ба илм?ои адаб, яъне адабиёт, бар замми сарфу нахв хаттот?, маъон?, ?ироат, аруз, ?офия, лу?ат, имло, услубшинос? ва амсоли ин?о дохил мешуданд. Ни?оят ?усайн ?уръонро ом?хта онро ?ифз намуд. Минбаъд Абуали ла?аби Шайхро гирифт, зеро хар кассе, ки ?уръонро аз ёд мекард уро сарфи назар аз синну солаш шайх мегуфтанд. Сипас Абдуло? писари худро аз мактаби ибтидо? гирифта, назди муаллимони хусус? гузошт, ки он?о асос?ои илмро ба ? омухтанд. Абуал? аз ?и?ати ?исмон? бену?с, дар ?усну хул? зебо буда, зе?ни бурро ва истеъдоди баланд дошт, ки аз ин ом?згорон ба ?айрат мемонданд. Дар он овон ?усайнро падараш назди Абдулло?и Массо?, ки аз донишмандони со?аи ?исобу ?андаса буд, ба шогирди гузошт. Абуал? аз устодаш дар андак ва?т ?исобу ?андасаро ом?хта, дар ом?зиши ин илм муваффа? шуд. Бар замми ин Абуал? дар назди Исмоили Зо?ид ду сол ба ом?хтани тафсири ?уръон, ?адиси пай?амбар ва фи?? мепардозад. Ба ?амин тари?, Абуал? то 12 солаг? дар тафсир, ?адис ва фи?? ма?орат пайдо кард. Вай ?амеша чун бе?тарин толибилм эътироф мегашт. Шеваи ба?с, одоби музокира, тарз?ои эътироф ба ?ариф ва ?усни му?овараро на?з ом?хта буд. Исти?лоли фикр, вусъати андеша ва бодалел сухан рондан хоси ин навчавони дар ро?и илм пешрав буд. Дар масъала?ои маслаку мафкура у исти?лоли худро ?атто аз падари хеш ?ам ниго? медошт. Баъди фаро гирифтани маълумоти миёна Абуал? аз пайи такмили донишу маърифат гашт. Абуал? то 15-солаг? илм?ои табииёт, ило?иёт, фалсафа, ?икмати ило??, ну?ум, муси?ии назар? ва амалиро муста?илона ом?хта, дар 16-солаг? ба ом?хтани илми тиб маш?ул шуд. Абуал? илми тибро аз Абумансур ?асан Камарии Бухоро?, ки табиби дарбори Н?? ибни Мансур буд, ом?хт. Аслан ом?зиши илми тибро у дар 12-солаг? шур?ъ карда буд, вале ба масли?ати Абусахли Масе?и аз идомаи та?сил худдор? намуда, чанде тава??уф намуд. Ба ?амин тари?, Абуал? дар 16-солаг? чун як табиби ?ози? дар тамоми Бухоро шинохта шуд. ?амчунин ба такмили дониши худ дар со?аи илми фи??, манти?, фалсафа, табиатшинос?, риёзиёт ва илми илох? баргашта, дар муддати якуним сол донишу малакаи худро дар ин самт мукаммал намуд. Абуал? шахси ни?оят пуркор, ?идди ва ме?натд?ст буд. Нафа?ат а?ли расо ва ?обилияти баландаш боиси пешрафти илми ва маънавии ? мешуд, балки к?шиши ами?, сабру то?ат ва ?а?ду талош?ояш низ воситае буд, ки пируз? ва комёби?ои маънавии ?ро таъмин мекард. Доир ба та?сили илм мегуяд: «Ягон шаб пурра нахуфтаам ва р?зона ба ?уз ом?хтани илм ба коре маш?ул нашудаам». Абуал? то 18-солаг? тамоми дониш?ои расм? ва ?айри расмии замони худро фаро гирифта, пешсафи бузургтарин олимони маъруфи давр эътироф гардид. Шайхурраис худ эътироф мекунад: “Чун ба 17-солаг? расидам, аз ом?хтани ?амаи ин илм?о фори? шудам. Он руз дар илм бе?тарин ?ифзкунанда будам, имр?з пухтатар шудам, вагарна илм як хел буда, аз он чизе дар ман дигаргун нашудааст ”. Абуали ибни Сино ?ак дошт, ки он ва?т биг?яд:
Аз ?аъри гили сия? то ав?и Зу?ал,
Кардам ?ама мушкилоти гетиро ?ал.
Берун ?астам зи ?айди ?ар макру ?иял,
?ар банд кушода шуд, магар банди а?ал.
Абуал? дар ?а?он аз пурма?султарин олимон ва адибон эътироф гаштааст. Фаъолияти э?одии вай аз 17-18 солагиаш дар сол?ои 996-997 шур?ъ шуда, расо 40 сол давом кардааст. ? осори насриву назмиашро ?ам ба араб? ва хам ба то?ик? э?од кардааст. Сабаби бисёре аз асар?ои худро ба забони араб? навиштани Абуал? он аст, ки забони араб? дар он замон ?амчун забони илму маданият шинохта шуда буд. ?амчунин китоб?ои зиёди илмию ахло?ии юнон?, иброн?, ?инд? ва па?лав? ба забони араб? тар?ума шуда, истило?оте, ки маф?ум?ои илмиро ифода мекарданд, дар ин забон устувор гардида буданд. Забони араб? барои ?амаи донишмандони аср?ои X-XI фа?мо буда, дарси мадраса?о ба ин забон мегузашт. Осори Абуал? ни?оят зиёд аст. Аз р?йи тад?и? ва ?исоби донишманди маш?ури эрон? Саид Нафис? (1896-1966) ми?дори асар?ои Абуал?, ки ал?ол маълум шудааст, ба 456 мерасад. Дар китобхона?ои давлат? ва шахсии олам 162 асари у ниго? дошта мешавад. Аз ?умла 23 асари вай бо забони модариаш, яъне то?ик? э?од шудааст. ?амчунин як ми?дор шеър?ои то?икии Абуал? низ ба замони мо расидаанд. Асар?ои Абуал? аз ?ихати ?а?м хеле гуногун буда, аз рисола?ои мухтасар то асар?ои чандин?илда иборат мебошад. Асари «Китобулинсоф», ки аз байн рафтааст, дар 20 ?илд, «Ал?осил вал ма?сул» дар 20 ?илд, «Китобушшифо» дар 18 ?илд, «Лисонулараб» дар 10 ?илд, «Ал?онун» дар 5 китоб, «На?от» дар 3 ?илд э?од шудаанд. Кулли ин осор, ки зикрашон рафт, дар инкишоф ва такомили улуми мав?уда на?ши сазовор гузошта, то кунун ба арзиши бузурги таърих?, мадан? ва илм? моликанд. Тамоми асар?ои Абуалиро метавон ба 4 гуру? та?сим кард:
1. Асар?ои доир ба ?икмат, фалсафа ва ахло? ва манти?.
2. Асар?о оид ба тиб.
3. Асар?о доир ба илм?ои да?и?.
4. Асар?о ро?еъ ба забону адабиёт ва санъат.
Просмотр: 6410
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved