Дата: 2015-10-03
На?ша:
1. Ми?дори пул ва нишонди?анда?ои ба он ало?аманд.
2. ?онуни муомилоти пул? ва назорати гардиши пул.
3. ?а?ми пул ва зарурати назорати он.
Р?йхати адабиёт?о:
1. Г.Н. Ойма?мадов «Молия» Нодир, Душанбе 2005.-304с.
2. Ш. Ра?имзода «Муомилоти пул? ва ?арз» ЭР-граф, Душанбе 2008.- 450с.
3. ?.Д. Ашуров. Ш.? Азизмуродов. Ба?исобгирии амалиёт дар бонк?ои ти?орат?. Душанбе: «Комбинати полиграфии ш. Душанбе», 2009. – 305с.
4. Хон?онов Абдул?амид. Фаъолияти бонк?. Душанбе: 2010. 392с.
5.Игровой практикум по финансам/И.Т. Балабанов, Н.А. Каморд?анова, В.Н. Степанов, Е.В. Эйбши?. - М: Финанс? и статистика, 1997. – 192с.
6. Финанс?, дене?ное обра?ение и кредит. Учебник./Под редак?ией В.К. Сенчагова, А. И. Архипова. – М.: «Проспект», 1999. – 496 с.
7. Финанс?, дене?ное обра?ение и кредит: Учебник / М.В. Романовский и др.; Под ред. М.В. Романовского, О.В. Врублевской.— М.: Юрайт-Издат, 2006. - 543 с.
1. Ми?дори пул ва нишонди?анда?ои ба он ало?аманд
Дар давра?ои аввали истифодаи тиллою ну?ра ?амчун пул зарурати назорати гардишу танзими ми?дори он ба миён наомада буд, зеро исте?соли тиллою ну?ра дар дунё ма?дуд буда, ба ?урби он?о таъсири манф? намерасонд. Вале баробари кушода шудани ?итъа?ои нав ва зиёд шудани исте?соли тиллою ну?ра хатари таъсири манфии он ба ?урби пул ба миён омад.
Масалан, дар асри XVI аз Амрикои ?ануб? ба Испания овардани ми?дори зиёди тиллою ну?ра боиси зиёд шудани ми?дори пул дар муомилот, болоравии нарх?о ва касодшавии ширкат?ою со?ибкорони ало?ида гардид. Ин ?одиса ?укуматдоронро ма?бур сохт, ки ба масъала?ои ташкили муомилоти пул? ди??ати махсус ди?анд.
Маълум шуд, ки дар миёни ми?дори пул ва мол?ои дар муомилот буда, баробар? ва ё таносуби муайян ?укмфармост. Таъмин нагардидани ин баробар? ва ё таносуб ба нарх?о бетаъсир намемонад. Барои сарфа?м рафтан ба ин муаммо моро зарур аст, ки маф?ум?ои зеринро аз худ намоем: ми?дори пул, суръати гардиши пул, сат?и умумии нарх?о, ми?дори мол?о.
М и ? д о р и п у л
Аз фанни «И?тисоди сиёс?» талаби ?онуни талаботу пешни?од ва зарурати риояи он ба ?ама маълум аст ки пул, худ мол аст, каму зиёд шудани ми?дораш дар муомилот ба ?урб ва ё нархи он таъсир мерасонад. Барои мисол: дар давлате 1 млн. во?иди пул? ва 1 млн. дона моли муайян мав?уд буда, нархи як дона мол ба як во?иди пул? баробар аст. Агар бо сабабе ?укумат ба муомилот боз 1 млн. во?иди пулии дигар барорад, одамон баъди чанде шо?иди он мегарданд, ки сарф кардани ми?дори пул?ои иловаг? ?айриимкон аст, зеро дар бозор ми?дори мол?о зиёд нашудааст. Аз ин р?, ра?обати байни одамон барои ?арч? зудтару зиёдтар харидани мол?ои мав?уда сар шуда, хо?у нохо? боиси болоравии нарх?о мегардад. Ин ра?обат то баробар шудани нархи як дона мол ба ду во?иди пул? давом мекунад.
?амин тавр, барои устувор ниго? доштани ?урби пулу нархи мол?о зарур аст, ки таносуби байни ми?дори пул ва арзиши мол?ои мав?уда таъмин карда шавад.
Барои баъдан дар формула истифода кардани «ми?дори пул» мо онро бо «Мп» ишора мекунем.
С у р ъ а т и г а р д и ш и п у л Пул?ои дар муомилотбуда доимо дар гардишанд., Агар дониш??й баъди гирифтани стипендия бо хурсандии зиёд аз ошхона х?роки г?штдоре харад, ин маънои онро надорад, ки бо ?амин пул?ои ба ивази х?рок додаи ? нест мешаванд. Со?иби ошхона р?зи дигар ё дертар бо ин пул аз бозор г?шт мехарад, г?штфур?ш дар навбати худ мол мехарад, молфур?ш ма?сулоти дигар ва ?айра. Ин раванди беохир аст, ки дар он пул воситаи додугирифт буда, доимо дар гардиш аст. Албатта, суръати гардиши ?исме аз пул?о тезтар буда (масалан, пул?ое, ки барои додани стипендия истифода мешаванд), суръати гардиши ?исми дигар сусттар аст (масалан, мукофотпулии одамони дорою бодавлат барои пасандоз истифода мешавад ва ё ба кун?и санду? меафтад). *
Фарз мекунем, ки соли гузашта ми?дори пули дар муомилот истифодашуда 1 млн. сомон? буд, вале далелу ра?ам?ои омор? ша?одат меди?анд, ки дар ?амин давра арзиши мол?ои фур?хташуда ба 10 млн. сомон? баробар аст. Ин нишонаи он аст, ки ?ар як сомон? ба ?исоби миёна дар ин давра 10 маротиба гардиш кардааст, яъне суръати гардиши пул ба 10 баробар аст. *
?ангоми та?лили и?тисод? суръати гардиши пул бо ро?и та?сими Ма?м?и ма?сулоти милл? ба ?а?ми пул (агрегат?ои пулии М1 ё М2) муайян карда мешавад. Тавре ки мебинем, ин ба гуфта?ои боло ?аммазмун аст.
Барои баъдан истифода кардани ин маф?ум дар формула мо онро бо «Сгп» - суръати гардиши пул ишора менамоем.
Азбаски омил?ои гуногун* метавонанд ба гардиши пул таъсир расонида, суръати онро та?йир ди?анд, моро зарур аст, ки таъсири манфии дигар шудани суръати гардиши пулро ба ?урби пул ва нарх?о муайян намоем.
Дигар шудани суръати гардиши пул ба ?а?ми пул ва ?обилияти харидории мардум* таъсир мерасонад. Фарз мекунем, ки суръати гардиши пул 10 маротиба нею 12 маротиба аст. Дар ?олати та?йир наёфтани ми?дори пули дар муомилотбуда (1 млн. сомон?) ?обилияти харидории мардум ба 12 млн. сомон? баробар мешавад. Агар дар ин давра ми?дори мол?ои дар бозор буда (10 млн.сомон?) зиёд нашавад, хо?нохо? баъди чанде нархи мол?о 20 фоиз боло рафта, ?урби пули сомон? паст мешавад.
Ба суръати гардиши пул пасандоз кардани мардум низ таъсир мерасонад. Агар ?исме аз мардум пул?ояшонро барои п?шонидани харо?от?ои калони оянда, ба монанди сохтмони хона, хариди мошин, т?й ва ?айра захира кунанд, ?исми дигар барои хариди са?мия?ою гирифтани фоида захира мекунанд. Албатта, зиёд шудани пасандоз?о нишонаи дорошавии мардум аст, вале агар аз ?ониби ?укумат тартиби таъмини истифодаи дурусти ин пул?о дар оянда ба ?исоб гирифта нашавад, дар ?олати бо ягон сабаб яку якбора ба муомилот баромадани он?о ми?дори пул зиёд шуда, суръати гардиши он суст мешавад.
?амин тари?, ми?дори пул ва суръати гардиши он ба ?ам ало?аманд буда, дар ма?муъ «Мп х Сгп» ?а?ми умумии пул?ои барои хариди мол?о истифодашавандаро ташкил меди?анд. Та?йир ёфтани яке аз он?о боиси дигар шудани ?а?ми умумии пул?о гардида, ба ?урби пулу нархи мол?о таъсир мерасонад.
С а т х и у м у м и и н а р х дар ?олати дигар шудани ми?дори пул ва ё суръати гардиши он ва бета?йир мондани ми?дори мол?о сат?и умумии нарх?о низ та?йир меёбад. Агар та?йирёбии ми?дори пулу суръати гардиши он боиси зиёд шудани ?а?ми пули барои хариди мол?о сарфшаванда гардад, он го? нарх?о боло мераванд. Баъзан ?олати баръакс ?ам р?й меди?ад, ки боиси пастшавии нарх?о мегардад. Дар асл, чунин амал ба манфиати ?укумат?о* нест, бинобар ин, он?о ?аракат мекунанд, ки ба он ро? нади?анд.
Албатта, дар бозор талабот ба мол?ои гуногун якхела ва доим? нест, аз ин р? нарх?о та?йир меёбанд. Хусусан ?ангоми таваррум ?иссаи харо?от (дар ?а?ми умумии харо?от?о) барои хариди мол?ои мавриди ниёзи аввал (х?рокворию либосвор?) афзуда, барои хариди мол?ои дуюмдара?а (мошин, хона, яхдон ва ?айра) поён меравад. Вазъи и?тисодиёти То?икистон дар сол?ои навадуми асри гузашта мисоли хуби ин ?олат аст. Дар ин давра нархи мол?ои истеъмол? пайваста афзуда, суръати болоравии он?о аз суръати болоравии нарх?ои мол?ои дуюмдара?а да??о маротиба зиёд буд.
*Бо ма?сади назорати ин амал ?укумат ба воситаи кумитаи омор сабаб?ои та?йирёбии нарх?оро ом?хта, барои устувор ниго? доштани он?о чора?ои дахлдор меандешад. Аз р?йи нархи гур??и мол?ои муайян (тахминан 350 намуд) сат?и умумии нарх?о* муайян карда мешавад. Дар омор ин нишонди?анда намояи нарх?оиистеъмол?ном дорад ва мо онро бо ?арфи «Н» ишора менамоем.
М и ? д о р и м о л
Дар боло бо ро?и зарб кардани микдори пул ба суръати гардиши он мо ?а?ми пули барои хариди мол?о сарфшавандаи харидоронро муайян намудем. Вале мо медонем, ки дар му?обили харидор фур?шанда истодааст, ки микдори муайяни молро дорост. Барои таъмини баробар? зарур аст, ки мабла?и сарфкардаи харидор ба мабла?и ба дастовардаи фур?шандаю арзиши моли ? баробар бошад. Барои ин зарур аст, ки бо ро?и зарб кардани ми?дори мол?о ба сат?и умумии нарх?о арзиши умумии мол?ои фур?хташударо муайян намоем. Агар мо ми??ори мол?оро бо «Мм» ишора кунем, арзиши умумии мол?ои фур?хташуда ба Мм х Н баробар аст.
Донистани мазмуни маф?ум?ои ми?дори пул, суръати гардиши пул, сатхи умумии нарххо, ми?дори мол имкон меди?ад, ки ба ом?зиши ало?амандии он?о гузарем.
2. ?онуни муомилоти пул? ва назорати гардиши пул
?онуни муомилоти п у л ?Барои таъмини устувории нарх?о зарур аст, ки ?а?ми пул?ои барои хариди мол?о сарфшаванда ба арзиши умумии мол?ои барои фур?ш пешни?одшуда баробар бошад:
МпхСгп ?МмхН
Та?лили и?тисодии ин амал ва имконияти муайян намудани микдори пули барои муомилот зарур? боиси дар асри XIX аз ?ониби К. Маркс кашф намудани ?онуни муомилоти пул?гардид. Ин ?онун талаб мекунад, ки ми?дори пули ?амчун воситаи муомилот истифодашаванда ба арзиши мол?ои фурухташаванда (вобаста ба суръати гардиши пул) баробар бошад:
Мп = Мм х Н / Сгп
Аз ин баробар? бармеояд, ки таъсир расонидан ба як ё ?амаи нишонди?андаи тарафи рости он (суръати гардиши пул, сат?иумумиинарх?о, ми?доримол) ба ми?дори пул бетаъсир намемонад.
?онуни муомилоти пул? ?онуни объективии и?тисод? буда, сарфи назар аз хо?иши мо амал мекунад. Дар ?олати риоя накардани он нарх?о боло рафта, боиси норозигии мардум аз сиёсати ?укумат мегардад, дар нати?а, ин ?укумату бонки марказиро ма?бур месозад, ки сиёсати дурусти и?тисодиро амал? намоянд.
Вобаста ба пешрафти со?аи бонкдор? ва пайдоиши шакл?ои нави ?арзди?ию ?исоббаробаркун? ба формулаи боло? унсур?ои нав илова шуда, шакли он та?йир ёфт:
Мп ? Мм х Н-К ? Пк-Уп /Сгп
К - арзиши мол?ои ба ?арз фур?хташуда, Пк - ?арз?ои молие, ки м??лати пардохташон расидааст ва Уп - арзиши ??дадори?ои байни?амдигар?, ки барои и?рояшон пул истифода намешавад.
Мутоби? ба назария?ои мав?уда дар ?олати татби?и барномаи асосноки сиёсати пул? ва дар м??лати дароз дучанд зиёд кардани ми?дори пули дар муомилот буда, нархи мол?о то ба дара?аи зиёдшавии микдори пул боло рафта, дара?аи исте?солот ва меъёри фоизи ?арз бета?йир мемонанд.
Аз тарафи дигар, асоснок зиёд намудани ми?дори пул то дара?аи муайян боиси болоравии нарх?о гардад ?ам, ба болоравии исте?солот сабаб мешавад. Аз ин р?, ?исми зиёди ?укумат?о микдори пули дар муомилот бударо бо тартиби муайяни илман асоснокёфта зиёд менамоянд, ки он, аз як тараф, боиси болоравии исте?солот ва аз тарафи дигар, и?рои барзиёди ?исми даромади бу?ет мегардад.
Назорати г а р д и ш и п у л. Азбаски ба воситаи танзими гардиши пул ба нарх?ою вазъи исте?солот таъсири мусб? расонидан мумкин аст, ?укумат?о ин воситаи идоракуниро васеъ истифода мебаранд.
Дар амал муайян намудани Мм - ми?дори мол бисёр мушкил аст, аз ин р?, и?тисоддон?о ?ангоми та?лили вазъи и?тисодиёт ба ?ойи он нишонди?андаи даромади софи миллиро* истифода мебаранд. Агар мо ин нишонди?анда - даромади софи миллиро бо «Дс» ишора намоем, баробарии Мп х Сгп ? Мм х Н ранги зерин мегирад :
МпхСгп = ДсхН
Азбаски дар ин баробар? нишонди?анда?о бо ?ам зич ало?аманданд, ?укумат ?ангоми татби?и сиёсати и?тисодии худ бо ро?и таъсир расондан ба як ё якчандтои он метавонад яке аз нишонди?анда?оро та?йир ди?ад. ?ар як нишонди?андаи ин баро-бариро дар ало?идаг? чунин муайян кардан мумкин аст:
Мп = Дс х Н / Сгп Сгп = Дс х Н / Мп
Дс = Мп х Сгп / Н Н = Мп х Сгп / Дс
Агар ?укумат дар назди худ ма?сад гузорад, ки ба болоравии нарх?о хотима мегузорад, пас бояд яке аз се нишонди?анда?ои тарафи рсстро та?йир дода, дутои дигарашро бета?йир ниго? дорад.
Масалан, ?укумат метавонад бо татби?и сиёсати муайяни пул? ми?дори пулро дар муомилот кам кунад, вале агар дар ин ва?т суръати гардиши пул афзояд, ?а?ми пули барои харид сарфшаванда та?йир намеёбад ва чорабинии ?укумат нати?аи дилхо? намеди?ад, ё ба таври дигар ба болоравии нарх?о хотима гузошта намешавад. Аз ин р?, ?ангоми таъсир расонидан ба яке аз нишонди?анда?о бета?йир ниго? доштани дутои дигар ба ма?сад мувофи? аст.
Дар ?ама ?олат татби?и сиёсати дурусти пул? метавонад боиси болоравии исте?солот гардад. Инро ба инобат гирифта, дар ?ама давлат?о ?укумат ?аракат мекунад аз ин воситаи идоракун? васеъ истифода барад.
3. ?а?ми пул ва ва зарурати назорати он.
?а?ми пул яке аз нишонди?анда?ои му?ими муомилоти пул? буда аз ?амъи пул?ои на?дию ?айрина?д? ва ??дадори?ои молияв? (вомбарг?ои давлат? ва сертификат?ои пасандозии бонк?о) иборат мебошад.
Яке аз нишондоди?анда?ои асосие, ки ми?дори гардиши пулро барои ?а?ми умумии харид ва фур?ши ма?сулот муайян мекунад, массаи пул? номида мешавад. Дар и?тисодиёти ?а?он? ?ар як мамлакат барои муайян намудани ми?дори пули дар гардиш бударо бо нишонди?анда?ои зерин муайян мекунанд, ки он?оро агрегат?ои пул? меноманд ё, ки бо ибораи дигар пойго??ои пул?.
Просмотр: 2364
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved