Дата: 2019-10-30
Пул баробари муносибат?ои бозор? э?ё ва инкишоф ёфтааст. Он неъмат ё худ м?ъ?изаест, ки инсон барои худ ихтироъ кардааст ва минбаъд маъмулу маш?ур гаштааст. Пул м?ъ?изаест, ки инсонро ба худ ?албу мафтун намуда, барои дастрас ва дарёб намудан онро саргардон ва ба азобу шикан?а гирифтор намуда, ма?бур месозад, ки тарзу услуб ва санъати нав ба навро ба даст овардан, истифода ва масраф намуданашро ёд гирад. Парастиш ва фав?улситоиши пул заминаи сарнахусти ташаккули тафаккури и?тисодии инсон, ба ?ам пайваст ва сар?амъкунандаи кулли муносибат?ои и?тисод? мебошад.
Тиб?и а?идаи К.Маркс, пул муносибати байни молу чиз ва ?укмронии онро бар инсон ифода мекунад. Парастишу са?да кардан дар назди пул (фетишизми пул?) фа?ат хислати хоси ?омеаи капиталист? мебошад.
Тиб?и назарияи М.Фридман - маънидодкунии пул на дар асоси мо?ият (principle), балки чорч?баи манфиатнокии он муайян карда мешавад. Пул дорои мазмуни муайяни модд? буда, барои подош намудани ?а??и ме?нат, ма?сулот, хадамот ва адои ?арз истифода карда мешавад.
Пул ?амчун нати?аи ами? гаштани та?сими ?амъиятии ме?нат, муста-?ил? ва тахсиси тавлидгарони молу хадамот та?сис ёфта, давра ва мар?а-ла?ои гуногунро аз сар гузаронидааст. Кунун, аз ?ониби аксарият эътироф шудааст, ки пул саро?оз дар шакли мубодилаи мол? (пул?ои мол? – м?ина, устухони фил, тамоку, мо??..) ба ву?уд омада, минбаъд ?амчун пуд?ои маталл? (фулуз?) - тилло, ну?ра, бирин??, мис, дар шакли рехта ё ба ?олиб дароварда (сикка зада) - шуда, пул?ои ?о?аз? (бонкнот, пул?ои хазинав?..), пул?ои ?арз? (вексел, чек, вара?а?ои ?арз?..) ва пул?ои пластикию электрон? та?сис ва густариш ёфтааст.
Ба ?ар як давлат низоми махсуси пул? хос мебошад. Низоми пул? шак-ли муташаккили муомилоти пулие мебошад, ки бо воситаи ?онунгузори?ои милл? ташкил ва муста?кам гардонда шудааст. Асосан, чунин унсур?ои онро ?удо мекунанд:
Во?ид?ои пул? ва номгузории он?о;
Ми?ёси нарх;
Намуд ва там?а (аломат)-?ои пул?;
Интишор (эмиссия)-и пул?;
Танзими муомилоти пул.
Во?ид?ои пул? - аломат?ои ?онунан му?арраргардидаи давлат мебо-шанд, ки барои андоза (чен) кардан ва ифода намудани нархи мол?о истифода карда мешаванд. Он, одатан, бо воситаи ?исматкуни?о (1 доллар ба 100 сент, 1 рубл ба 100 копеек, 1 сомон? ба 100 дирам..) тасвир карда мешавад.
Ми?ёси нарх – ифодаи пулии арзиши мол буда, ба сифати вазифаи «техникии» пул хизмат мекунад. Дар шароити дар муомилот ?узур доштани пул?ои металл? моли пул? (тилло, ну?ра) ?амаи вазифа?ои пулро и?ро мекунад. Ми?дор, ?а?м ва вазни онро давлат (бонк?о) муайян мекунад.
Там?а?ои пул? – шакл ва намуди он?о аз ?ониби давлат муайян карда мешавад. Кунун, аз сабаби аз муомилот гирифтани металл?ои ?имматнок (тилло, ну?ра), дар муомилот, асосан, билет?ои бонк? (бонкнот-р.)-?о иштирок мекунанд. Бонкнот?о ?амчун там?а (аломат)-?ои махсуси пул? ва воситаи ?онунии пардохт аз номи бонк?о (марказ?, милл?, ти?орат?) махсус интишор карда мешаванд. ?а?м ва меъёри он?о гуногунанд. Масалан, дар ИМА бонкнот?о ба андозаи 1, 5, 10, 20, 50, 100 доллар, дар Россия 5, 10, 50, 100, 500, 1000 рубл, дар ?ум?урии То?икистон – 1, 5, 10, 20, 50, 100 сомон? ва ?айра интишор карда шудаанд.
Барои ба ?ам ?иёс кардани сарфи ме?нат ва осон гардидани раванди муомилот аксар ва?т билет?ои хазинав? ва танга?о истифода карда мешаванд.
Низоми интишори пул - тартибу меъёри интишор ва муомилоти пул?ои ?арз?, пул?ои металл? (тилло, ну?ра, танга) ва пул?ои ?арзию ?о?азиро дар бар гирифта, аз ?ониби бонк?ои интишори пул (бонк?ои эмиссион?), вазорати молия ва ?укумат ба ро? монда мешавад. Он ?амчун кулли гардиши пул?ои на?д (билет?ои бонк? (бонкнот?о) ва танга?ои ивазша-ванда) ва ?айрина?д? (восита?ои пулии дар счёт?ои бонк? мав?уфгузошта-шуда, вексел?о ва чек?о) дар муомилот сурат мегирад.
Танзими пул – ?амчун кулли тадбир ва андеша?ои давлат (?укумат, вазорат, бонк?о) перомуни танзими во?ид?ои пул?, ми?ёси нарх, муомилоти пул, суръати гардиши пул, ?а?ми пул, бозори пул, та?озою арзаи пул ва таъсири он?о ба раванди исти?рори и?тисоди милл? ва баланд бардоштани сат?у дара?аи зиндагии оммаи ме?наткашон баромад мекунад.
Аз ниго?и ташаккул ва та?аввули таърих? низоми пул ду давра – давраи монометализм ва биметаллизмро аз сар гузаронидааст. Монометализм- низоми пулие мебошад, ки ба муомилот ба сифати эквивалент 1 металл (тилло ё ну?ра) бароварда мешавад. Ба ?атори он?о дар мубодила дигар там?а?ои арзиш (бонкнот?о, билет?ои хазинав?..) бо?? монда, иваз кардани он?о ба тилло давом дода мешавад. Биметаллизм- низоми пулие мебошад, ки дар он давлат ба таври расм? на?ши эквиваленти умумиро ба ду металл (тилло ва ну?ра) муста?кам намуда, барои сикка задан и?озат меди?ад.
Бояд тазаккур дод, ки монометаллизми ну?раг? дар Россия дар сол?ои 1843-1852, дар ?индустон 1852-1893, дар ?оланд – 1847- 1875 ва монометаллизми тилло дар Британия дар соли 1816, Олмон - 1871, Фаронса - 1878, Россия – 1897, ва Амрико – 1873 ?ор? карда шуда, дар шакли стандарти тилло? то сол?ои 1914-1918 давом ва минбаъд аз байн рафтааст. Дар ин давра иваз кардани пул?ои ?о?аз? ба тилло ?атъ гардида, тилло ба хазина гирифта шуд.
Дар сол?ои 30-юм сикка задан ё худ ба ?олиб даровардани тилло дар шакли рехта?ои тилло (12,5кг) ба ро? монда шуда, низоми ба тилло ивазна-шавандаи пул?ои ?о?аз? ва ?арз? ?ор? гардид.
Баъди ?анги дуюми ?а?он (с.1944) низоми пул? бо номи Бреттон-Вудс та?сис ёфт. Вазифаи пул?ои ?а?он? ба тилло, фа?ат барои ?исобу китоби байни давлат?о, ?амчун ифодаи сарват бо?? монд. Ба сифати воситаи пардохт ва асъори байналхал?? дар гардиши байналмиллал? во?иди пулии ИМА (доллар) ва Англия (фунт стерлинг)истифода карда мешуд.
Дар сол?ои 70-ум низоми нави бо номи асъори Ямайка ?абул карда шуда, ба сифати асъор (пул)-и ?а?он? пули ?арзии СДР (SDR - Special Drawing Reghts) - ?у?у?и махсуси ?арзгир? ?абул гардид. Доллари ИМА, фунт стерлинги Англия, маркаи Олмон, франки Фаронса ва ?айра ба сифати асъори захирав? дар ?исобу китоби байналхал?? ?у?у?и иштирок кардан доштанд. Аз ?а?ми гардиши пул пул?ои ?о?аз? ма?дуд карда шуда, ба сифати он пул?ои ивазшаванда (квазиденги-р.) ба монанди чек?о, бонк-нот?о, вексел, вара?а?ои ?арз?, счёт?ои бонк? ?арчи бештар истифода карда мешуданд.
Минбаъд, бо мурури байналмиллалишавии ?аёти хо?аг? ва копютер-кунонии и?тисод пул?ои милл? бештар ба пул?ои коллектив? (экю, евро) ва пул?ои электрон? иваз карда шуданд. Вазни ?иёсии пул?ои электрон? дар ?а?ми умумии гардиши пул 80-90% -ро ташкил меди?ад.
Дар асоси гуфта?ои боло чунин хусусият?о (на?ш)-и пулро, ки дар шароити бозор а?амияти беназир доранд, ?айд кардан мумкин аст:
Пул ?амчун шарти умумитарини таъмини исте?солоти ?амъият? ва ба ?ам сар?амъу пайвасткунандаи ?ал?а (звено)-?ои молисте?солкунандагон баромад мекунанд;
Пул воситаи ?исобу китоби стихиявонаи ме?нати ?амъият? (дар хо?а-ги?ои мол?) ва фишанги ба ?ам ало?амандгардонии молисте?солкунанда-гони ало?идаю муста?ил (дар хо?аги?ои бозор?) мебошад;
Дар нати?аи ботадри? ами? гаштани та?сими ?амъиятии ме?нат ва муста?илияту тахсиси молисте?солкунандагон ба сармоя табдил ёфта, ?амчун олот (яро?)-и истисмор сурат мегирад;
Мо?ияти пул бо воситаи вазифа?ояш (ми?ёси нарх, воситаи муоми-лот, воситаи пардохт, воситаи анд?хт, пул?ои ?а?он?) ва низом?ои мушах-хасу муайян зо?ир мегардад;
Бо воситаи пул та?симу азнавта?симкунии сарват, захира?ои и?ти-сод?, ма?сулоти умумии милл?, даромади миллиро бо воситаи фишанг?ои ?арзию молияв? – бу?ет, андоз, молия, су?урта, таваррум ва ?айра ба ро? мемонад;
Пул аз ?ониби давлат (?укумат, вазорат, бонк?о) ?амчун усули танзи-ми и?тисод ва амал? гаштани сиёсати и?тисодию и?тимо? истифода карда мешавад.
Дар шароити байналмиллал? гаштани ?аёти и?тисод? (хо?агидор?) пул ?амчун воситаи хизматрасон? ва таъминкунандаи ?араёни муозини мутаносиби анб??и молу хадамот, сармоя, ?увваи коргар? ва асъор хизмат мекунад.
Просмотр: 981
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved