Дата: 2019-09-17
Сарнахуст, му?аррароти и?тисод? дар шакли мактаби махсус - мактаби савдогар? (меркантилизм) таъсис ёфтааст. Намояндагони асосии он: Т.Мен, А.Монкретейн, У.Стаффорд, Х.Колбер; дар Россия - Ордн-Нашокин, И.И.Посошков ва дигарон буданд. Он дар ибтидои асри ХV о?оз ёфта, то охир?ои ?арни ХVII дар аксарияти давлат?о (Испания, Португалия, Фарон-са, Голландия) ?амчун равияи и?тисодии хоси бунёдгашта бар муомилоту ти?орат, ?анбаи ба даст овардани ?ар ч? бештари тиллову ну?ра ва содироти бештари мол?ои саноат? ташкил ва густариш ёфтааст.
Меркантализм нахуст (ХV-ХVI) ?амчун монетаризм густариш меёбад. Та?курс? ва мояи асосии назариёти он?оро анд?хти сарват (фузулоти ?имматнок - тилло, ну?ра) ташкил меди?ад. Тиб?и а?оиди он?о ?ар давлате, ки дорои истихро?и тиллову ну?ра бошад, худ онро пасандоз ё содир намояд, дар акси ?ол, онро бо таври ти?орат (воридот) ба даст орад. Таносуби воридоту содирот бояд захира?ои фузулот ва тарози (баланси) бозоргонии мусбатро таъмин намояд. Он?о назарияи "тарози пул?"-ро пешбар? карда, содироти пулро аз ?удуди мамлакат манъ кардаанд.
Меркантализми ни?о? (пасина, аср?ои ХVI-ХVII) аз та?лили мубодилаи пул? даст кашида, р? ба мубодилаи ти?орат гардондаанд. Аз ?ониби он?о назарияи "тарози ти?орат" пешни?од гардидааст. Ба содироти пул, воридот ва содироти мол?ои саноат? и?озат дода мешуд. Бояд ?а?м ва таркиби мол?ои содиршаванда зиёду бе?тар ба мол?ои воридшаванда андози баланд ва и?тисоди милл? ва та?овузи он?о ?ифз гардад. Ин сиёсат мин-баъд ?амчун сиёсати "?имоятгар?" (протексион?) маъмул гардид.
Мактаби физиократ?о. Бо мурури пешрафт ?омеа ба хулосае меояд, ки асоси рушд ва рифо?и башарият на мубодилаву ти?орат, балки исте?солот мебошад. Аз ин ?и?ат, та?лили ?одиса?ои и?тисод? аз со?аи муомилот ба тавлидот (исте?солот) гузаронида мешавад. Мутафаккирон м?ъта?ид буданд, ки сарчашмаи сарвату доро? на ти?орат, балки исте?солот мебошад. Дар со?аи ти?орат (савдо) ма?з мубодилаи молу хизмат?о сурат мегирад. Боигарии асос? на пул, балки мол мебошад. ?амин тари?, заминаи айн? ба э?ёи "и?тисоди сиёсии классик?" гузошта мешавад.
Фаъолияти ин мактаб бо номи физиократ?о дар таърихи и?тисод бештар маъруф аст. Он дар Фаронса аз ?ониби Франсуа Кенэ э?ё шуда, минбаъд аз тарафи В.Мирабо, Д.Неймур ва ?.Тюрго идома ёфтааст.
Назариёти Ф.Кенэ дар адабиёти кунунии и?тисод? бештар бо унвони ?адвали и?тисодии Кенэ маъруф аст. Он аз ниго?и имр?з, ?амчун сарнахуст ?адвали тароз (баланс)-и байнисо?ав?, та?лили "макрои?тисод" дар асоси меъёр ва тамсила (модел)-?ои риёзиёт, та?сиси ?исоб (счет)-?ои милл? ва ?айра дониставу ?адр карда мешавад .
Мактаби классик?о - ?амчун кулли а?оид?ои мухталифи мактаб?ои меркантализму физиократ?о ва зе?ниёни (интеллигентсияи) англис, дар авзои э?ё ва ташаккули низоми бозори сармоядор? ба миён омадааст. Намояндагони мактаби ?адиди англис (А.Смит, Д.Рикардо, В.Петти) афзалиятан, тарафдори "ти?орати озод" ва ма?дуд кардани дахолати давлат ба и?тисодиёт буда, гумон доранд, ки раванду ?араён?ои онро на ?онун?ои таби?, балки ?онун?ои и?тисод? идора мекунанд.
На?ш ва ма?оми мактаби асосгузорони и?тисоди сиёс? дар он аст, ки он?о та?лили ?араён?ои и?тисодиро аз со?аи муомилот ба исте?солот гузаронидаанд; исбот намуданд, ки ме?нат асос ва меъёри ?адркун? (ченкун?)-и нархии ?амаи мол?о мебошад; и?тисод бояд аз ?ониби бозор танзим карда шавад. Бозор дорои ?онун?ои худ мебошад. ?онун?о хислати айн? (объектив?) доранд ва аз ?ониб? ягон кас (королу ?укумат) ?орию танзим ва манъ карда намешаванд; сарчашмаи даромади ?амаи таба?оти ?омеаро (саноатчиён, кишоварзон, савдогарон, бонкирон...) муайян намуданд.
Адам Смит - м?ъта?ид аст, ки ?удрат ва нер?и инсон? ме?вари та?рикди?андаи рушди и?тисод буда, ?амчун озодии таби?, яъне ти?орати озод, та?рикаи (?аракати) озоди ?увваи коргар?, савдои озоди замин, манъ кардани ма?дудият ва монеъгарии ?укумат оиди рушди саноату савдо ва ?айра сурат мегирад.
Давид Рикардо - итминони комил дорад, ки асосу та?курсии рифо?и (бе?будии) вазъи и?тисод? ва и?тимоии ?омеаро исте?солот ташкил меди?ад. Охирон сарчашмаи арзиши мол ва даромади таба?а?ои гуногун (коргарон, сармоядорон, моликони замин) мебошад. Ма?з, ин нер?и мав?уда мояи та?ри?ди?андаи ?омеае мебошад, ки дар асоси он масоили умдаи дигари и?тисод ?алли худро меёбад.
Бояд тазаккур дод, ки давраи пас аз классик? давраи мураккабу мушкиле буд. И?тисоди сиёс? як муддате ба ву??ъ пайваст ва о?ибат дар нимаи аввали асри ХIХ ба ?унбиш даромада, ба ду ?анба - марксизм ва мар?инализм тафри? гардид.
Марксизм - ё худ назарияи илмии сотсиализм (коммунизм) ?амчун самти ?адид дар и?тисоди назарияв? ба ву??ъ пайваста, барои та?лилу тад?и?и ?онуну ?онуният?ои инкишофи ?омеаи сармоядор?, таназзулу заволи он ва барпо кардани ?омеаи нави сотсиалист? (коммунист?) хизмати шоёне кардааст.
Марксизм, афзалиятан дар мояи баланди илмии мактаби классикии и?тисоди сиёс? ва утопистони хаёл? ба са?наи таърих омадааст. Асос-гузорони он К.Маркс, Ф.Энгелс, В.И.Ленин ва и?тисодчиёни минбаъдаи рус ва соби? сотсиалист? мебошанд.
Назарияи бунёд кардани ?омеаи бидуни истисмору моликияти хусус? ба восита?ои исте?солот дар асоси танзими давлатии и?тисод, асосан, аз ?ониби К.Маркс дар китоби безаволи ? "Капитал", ки онро Ф.Энгелс "башорати синфи коргар" номидааст, бештар маъмулу маъруф аст.
Назарияи и?тисодии К.Маркс зиёда аз 100 сол ин?ониб, (беназардошти та?йирот дар со?аи и?тисодию и?тимоиёт) дар илми и?тисод истифода шуда, зиёда аз 70 сол ?амчун шо?ро?и асосии ?омеаи ш?рав? (совет?) хизмат намудааст.
Мактаби кейнсгаро?, асосан, ба номи бунёдди?андаи он ?он Мейннард Кейнс маш?ур аст. Дар олами и?тисод онро баъди А.Смит ва К.Маркс ?амчун шахси саввум ?адршинос? мекунанд.
Тиб?и а?идаи ?.Кейнс танзими бозор? дар сат?и "микрои?тисод" исти?рори комили и?тисодро таъмин карда наметавонад, аз ин ?и?ат: а) та?лил бояд сат?и "макрои?тисод"-ро фаро гирад; б) танзими и?тисод аз ?ониби давлат ба ро? монда шавад. Ин ?ояи асос? дар асари оламшумули ?, "Назарияи умумии шу?л, рента ва пул" маъмули хонандагон гардидааст.
?.Кейнс а?ида ва навишта?оти худро дар пояи та?лил ва ?иёси назария?ои классик?ову мар?инализм ва неоклассик?о ба ро? монда, бар хилофи он?о, на ба та?лилу та?риба ва вазъу ?олат?ои и?тисод, балки бештар бо ро?и мушаххаси ?ал ва дарку баёни мушкили?о, та?лили сабабу нати?а ва омил?ои муайянкунандаи он?о маш?ул шудааст.
Назарияи ?.Кейнс то ибтидои сол?ои 70-ум ?амчун ?ояи маъмулу ?амарофарогиранда амал менамуд. Баъд аз сол?ои 70-ум дар раванди та?аввули "назари и?тисод" равия ва рукни ?адид, "институтсионализми и?тимо?" бо шаклу тамсила?ои гуногун густариш меёбад. Намояндагони асосии он: Т.Веблен, У.Митчел, М.Вебер, В.Зомбарт, Д.Гэлбрейт, Г.Мюрда, Д.Коммонс ва дигарон мебошанд.
Ф.Хайек (дорандаи мукофоти нобел? дар со?аи и?тисод, соли 1974) дар китоби худ "Ро? ба с?и асорат" таъкид мекунад, ки даст кашидан аз озодии и?тисод? ва нархгузаронии бозор? ба с?и диктатура ва асорати и?тисод? ро? мекушояд. И?тисоди бозор? нисбатан ба и?тисоди "маъмур?" ва "и?тисоди омехта" бартар? дорад, капитал доим? буда, дар замони капитализм истисмор ву?уд надорад, моя?ои и?тисоди давлат? майли завол доранд ва табиатан ?алокатпазиранд.
Дар доира ва ?а?ми як савол та?лили равишу па?л??ои гуногунравишии афкори и?тисод? имконнопазиранд. Он?о минбаъд дар раванди таълими мавз?ъ?ои ало?ида ё худ фан?ои "Таърихи и?тисод", "Таърихи афкори и?-тисод", "Микро - ва Макрои?тисод" ва ?айра муста?ил ом?хта мешаванд.
Просмотр: 775
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved