Дата: 2018-10-20
?адимтарин манбаъе, ки дар бораи сарулибос ва на?ши он дар ниёгони мо дарак дода, ?анўз дар замони Сосониён бо хати па?лав? нигошта шуда будааст, ки муаллифи он на тан?о дар мавриди матоъу анвоъи он ва на?шу тарзи та?ия сухан рондааст, дар сафа?оти он расм?ои рангаи шо?они сосон? бо намунаи либос?ояшон низ мав?уд будааст. Аммо мушкилии омўзиши ?а??орихои Тахти Чамшед дар он аст, ки резакори?ои рўи либос?ои ва на?ш?ои онхову ?амчунин ранг?ои онон бо гузашти замону пазируфтани осеб?о ё аз миён рафта ва ё мушкилфа?м гардидааст.
Он чи аз ?адимтарин замон?о ба мо аз пайдоишу такомули на?ш?ои миллии милати ориё?, махсусан то?икон ?арф мезанад, ?амон бо?имондаи хароба?ои Тахти ?амшед, На?ши Рустам (Эрон), дастовард?ои ?аффори?ои Тилиётеппаи (Балхи Аф?онистон), Хароба?ои Афросиёб (Самар?анд), деворнигора?ои Пан?акент, осори ба дастомада аз кў?и Му? (То?икистон) ва теъдоди азиме аз ковиш?ои бостоншинос? дар мазору ма?бара?ову ?алъа?ои таърихии дигар мебошад. Яъне, на?ш гуфта мо тан?о осори нафисаеро, ки бар рўи матоъ?о тарсим мешаванд, дар назар надорем, балки на?шро мо ?ам дар осори кулол?, ?ам дар сангтарош? ва ?ам дар на??ор? (чўбкор?) ?усту?ў мекунем. Зеро на?ш?ое ?астанд, ки он?оро дар тамоми кор?ои ?унар? метавон пайдо кард. Як на?ш метавонад ?ам дар либос бошад, ?ам дар меъмор? ба кор равад.
?адимтарин манбаъе, ки дар бораи сарулибос вана?ши он дар ниёгони мо дарак дода, ?анўз дар замони Сосониён бо хати па?лав? нигошта шуда будааст, ки муаллифи он на тан?о дар мавриди матоъу анвоъи он ва на?шу тарзи та?ия сухан рондааст, дар сафа?оти он расм?ои рангаи шо?они сосон? бо намунаи либос?ояшон низ мав?уд будааст. Аммо мушкилии омўзиши ?а??орихои Тахти Чамшед дар он аст, ки резакори?ои рўи либос?ои ва на?ш?ои онхову ?амчунин ранг?ои онон бо гузашти замону пазируфтани осеб?о ё аз миён рафта ва ё мушкилфа?м гардидааст.
Дар ?оле, ки на?ш?оро дар либоси мардумони то?ик хубтар метавон аз деворнигора?ои «Харобахои Афросиёб»-и Самар?анд ва деворнигораи Пан?акент ташхис дод.
На?шу нигор дар осори ?унарии ниёгони мо дорои мавзўъхои зиёду гуногун аст ва ба чанд таба?а та?сим мешавад. Албатта, ин на?ш?о дар як вакту замони муайян ба ву?уд наомада, таърихи дурудароз доранд ва вобаста ба пайдоишу тара??иёти ин ё он со?аи илм ба ву?уд омадаанд.Ягон гўшаи табиат ё илми а?ливу зехн? аз доираи на?шхои миллии мо берун намондааст.?оло намудхои на?щхоро бо овардани тавзе?и мухтасар ва додани чанд акс рушан мекунем.
1.На?шхои техник?. Ба ин навъи на?ш?о тар?и хона?о, мошин?о,ша?рхо ва мисоли ин?о дохил мешаванд, ки ал?ол дар мавриди ин навъи накш?о мо ?арф намезанем.
2.На?ш?ои намод? (символ?). Ба ин силсилаи ?унари на?ш?ое дохил мешаванд, ки маънии зохирии хешро баён накарда, балки мазмуни дигаре доранд ва хунарманд тавассути он?о дигар чиз гуфтан мехо?ад. Масалан, бо овардани на?ши анору нилуфар ?адафи ?унарманд ёд овардани фариштаи нига?бони об Ано?итост.
3.На?ш?ои ?андасав?. На?ши ?андас? танхо ёдовари илми ?андаса нестанд, балки робитаи ами?е бо на?ш?ои техникиву намод? доранд ва низ тавассути на?ш?ои ?андасав? бовару эъти?од, калимаи дин? ва ?атто олами парандагон баён шудааст. Ин навъи на?ш?о низ бостон? буда дар мавриди рамзу рози на?ш?ои доирав?, мусаллас (секун?а) ва ?айра мо тавзе?оте додаем.
4. На?ш?ои ислом?. На?ш?ои омехта бо баргу гулу хатхои ка?, ки айни замон доира?ову гулбутта?ову анвоъи гул?ои тахайюлиро низ дар бар мегирад. Ин навъи на?ш дар тамоми осори на??ориву га?кориву нассо?ии миллати мо ба мушо?ида мерасад.
5. На?ш?ои катибав? ва ё санъати тироз. Ин навъи на?ш да?и?ан пас аз ?ор? шудани дини мубини Ислом ба ву?уд омад ва асосан дар ха??ои?ову га?бури?о ва ?ошикориву тамоми иморати мадраса?ову мас?идхо ба кор рафта, баъдан вориди матоъ гардид.
6. На?ш?ои тахайюл?. Ин навъи ?унар он ?адар ?адимият ва ?ун?оиш дорад, ки дар он ?арчиро, ки ?унарманд дар олами тахайюлаш чарх мезанад, метавонад ?ой дихад. Масалан, дар на?ш?оиислом? овардани гулу буттаву навда?ое, ки аслан дар табиат ву?уд надоранд ё на?ши Симур?, ки ?амчун паранда ву?уд надорад ё шерри болдор ва мисоли ин?о.
7. На?шхои ну?уми.Аз кадимтарин замон?о инсон?о парастиши ?ирм?ои осмониро шурўъ карда буданд ва ин эъти?од тадри?ан ба олами ?унар низ ворид шуд. Овардани офтоб, ситора,ситора, мо?, ?илоли мо?, абр ва ма?муан осмон баёнгари бовар?о ва эъти?оди онон буд. Масалан, нишон додани офтобу из?ори му?аббат ба худои Ме?рро мекард.
8. Накши табиат. Аз номаш маълум аст, ки ?унарманд дар ин самт ку?у теппахо, шаршарахо, дарахтон, гулу гиё? ва ?арчиро, ки табиати зинда мансуб аст, мавриди истифода ?арор меди?ад. Ин на?ш дар матоъ?ои муосир ва низ дар ?олибофии ?адими ниёгони мо ?ой?ои махсус дошт ва то ?ол а?амияти худро гум накардааст.
9.На?ш?ои зооморф?. Овардани тасвири ?айвонот, парандагон, хонандагон ва ?арчизе, ки дар табиат зинда ?аст. Ин навъи ?унар хеле ?адим ва баёнгари э?сосу бовар?о ва парастиши ?айвонот будаву то ?ол дар баъзе ну?та?ои дунё, аз ?умла ?индустон парастиши гов ба назар мерасад. Дар То?икистон ва кишвар?ои ?амзабон бино ба бовари?ои ?адими шохи о?у, бузи кў?и, наъли асп ва ?айраро то ?ол ?амчун фоли нек бар рўи дару девор меовезанд.
10. На?ш?ои антропоморф?. Тавре дар «Лу?ати рус?-точик?» омадааст:»Антропоморфизм – 1, ба чиз?ои бе?он ?исм?ои осмон?, ?айвон?о ва ?айра нисбат додани одам?. 2. Дар баъзе маз?аб?о Худоро ба шакли одам тасаввур кардан…». Ин навъ на?ш?о тавре дидем, ?анўз дар шо?ибофии су?дхо мавриди корбурд дошта ва дар осори бозмонда низ ба чашм мерасад.
11. На?ш?ои модд?. Ба ин намуди ?унар на?ш?о дар либос?ои ?арб?, дар парчам, либоси ашхоси сиёс? ва там?ахо, атрибут?ои (на?ш?ои махсуси марбут ба санъати театр?) муси?? дохил мешавад.
Ин матлаб аз китоби ?аюмова Мукаррама “На?шу нигор?о дар зиндагии форсизабонон” и?тибос шуд. Китоб соли 2008 дарнашриёти “Ирфон” чоп шудааст. Ва дар соли рушди сайё?иву ?унар?ои мардум? аз он ёдовар шудем.
Китоби мазкур дар Ш?ъбаи адабиёт доир ба фар?анг ва ?унар ма?фуз аст ва хо?ишмандон метаовнанд аз он ба?ра бигиранд.
Та?ияи Ма?мудова Нигина
Мутахассиси шуъбаи адабиёт доир
ба фар?анг ва ?унар
Просмотр: 704
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved