Дата: 2018-10-18
Дутор сози муси?ии хал?ии то?ик?. Азбаски дутор, ду тор дорад, ва??и тасмияаш низ аз ?амин ?ост. Дутор, дар байни хал??ои Осиёи Марказ? ва Туркистони Шар?? низ маъмул аст. Он аз а?ди ?адим чун сози якканавоз? ва ??ршаванда истифода мешавад.
Маълумоти нахустинро оид ба сохт, тартиб, парда ва дигар хусусият?ои дутор, муси?идони маш?ур Зайнулобудини ?усайн? дар рисолаи муси?иаш «?онуни илм? ва амалии муси??» (Фасли «дар баёни дутор) саре?ан баён кардааст. Мувофи?и китоби ? дутор, дар муси?ии асри 15 ма?оми хос дошта, дуториёни маш?ури давраш Юсуф Мавулди Дутор?, Хо?а Ис?о?и Дутор?, Хо?а Му?аммади Дутор? ва дигарон дар санъати дуторнавоз? назир надоштаанд.
Дуторе, ки Зайнулобидини ?усайн? тасвир намудааст, аз дутори имр?за андаке фар? дошт: парда?ояш камтар (аз 10 зиёд набуданд), косааш бузуртар , дастааш к?то?тари мушобе? ба сози барбат, тор?ояш. абрешим? ё филизз? буданд, бо мизроб (захма) навохта мешуд. ?оло ми?дори пардаи дутор, 12 ва аз он бештар буда, ?амчунсози д?стдоштаи мардуми то?ик, аф?он?, эрон?, ?збек, туркман, ?ара?алпо?, уй?ур шу?рат дорад.
Дутор, аслан аз ч?би тут ва зардолу сохта мешавад. Го?е аз ч?би дарахти чорма?з ?ам месозанд. Тарзу тари?и сохтани дутор, аз дигар соз?ои муси?? фар? дорад: косаи дуторо (аксар аз ч?би зардолу) аз тахтача?ои тунуки нимдоираи ба ?ам ширешкарда месозанд, ки шакли мур?дро дорад. Ро??ои байни ?исмати берунии косаи дуторро кандакори ё на??ош? мекунанд. Гарданаи косан?ги тамоми тахтача?оро ?ал?асон ниго? медорад, ки аксар хотамкор? ва садафкор? мешавад. Р?йи коса бо тахтаи тунуки аз ч?би тут тарошидашуда р?йп?ш мегардад. Ба гарданаи коса дастаи мусатта?и тарафи р?яш ?амвор, ки ?исми боло? барои г?шак?о с?рох ва барои ниго? доштани тор?о булбулак (харакча) дорад, часпонда мешавад. Дастаро баъзе усто?о устухонбандию садафкор? намуда, бо пулакча?ои ?илодор оро меди?анд. Дутор, бо зе? пардабанд? мешавад. Дутор чун сози якканавоз? ва ансамбл? садои мулоиму гуворо дошта, тембраш нафису ширадор аст. Ба кварта, квинта ва унисон ??рмешавад. Сол?ои охир дутор таъмир шуда, дутори тенор ном гирифт. Ин навъи дутор бо кварта ??р шуда, тори якумаш «ре»-и октаваи якум ва тори дуюм «ля»-и октаваи хурдро фаро мегирад. Дутор ма?орати баланди навозандагиро талаб намуда, бо нохуни нарангушт ва ангушти ишорат (дар ду тор баробар) навохта мешавад. Дар байни хал? «Муно?от», «Ро?ат», «??шчинор», «Сего?», «Чорго?» ва дигар нав?ои дутор маш?уранд. Баъзан бо садои дутор ?исм?ои созю овози «Шашма?ом» низ хуб и?ро мешаванд. Саидхони ?исор?, То?ир?он Давладзода, ?о?? Абдулазизи Самар?анд?, Му?аммад?он Муъминов, ?о?? Абдур?мон, Нурулло Ниёзов, ?ор? Самади ?исор?, Саид?он Т?хта, Абдулма?ид ?омидов, ?отам Пулодов, ?урбони ?урбониён, Султонал? Худойбердиев ва дигарон аз ?абили дуторнавозони мумтоз ба шумор мераванд.
Дар сол?ои 50 ?арни 20 дар асоси дутор навъ?ои гуногуни (дутори алт, дутори бас, дутори контрабас, дутори прима, дутори секунда) ихтироъ шуданд. Анъанаи суннатии дуторсози? имр?з дар баъзе ша?ру но?ия?ои То?икистон идома дорад. Дар ?ум?ур? устохона?ои хурди шахсии созтарош? мав?уданд, ки дар он?о дар ?атори дигар соз?ои муси?? дутор низ месозанд. Як зумра усто?ои созтарош дар Муассисаи давлатии илм?-исте?солии «Созтарош» ?амъ омадаанд ва дар ин ?о низ дуторсоз? идома дорад.
Баргирифта аз китоби «Донишномаи фар?анги мардуми то?ик» (?исми якум) ки соли 2015 аз ?ониби Сарредаксияи Энсиклопедияи Миллии то?ик чоп шудааст.
Та?ияи ??рахон ?афуров,
сармутахасисси шуъбаи
адабиёт доир ба
фар?анг ва ?унар
Просмотр: 760
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved