Дата: 2018-10-18
Баъзе бози?ои милл? ва хал?? намоишианд, ки аз замон?ои ?адим то имр?з дар байни мардуми то?ик рои? буда, аз ?ониби ?унармандон, масхарабозон ва ширинкорони хал?? дар маърака?о, ма?фил?о ва ?ашну ид?о ?амчун драмаи хал?и? и?ро карда мешуданд. Бози?ои Дорбоз?, Масхарабоз?, ?офиябоз? (Аския), Барф?, А?инабоз?, Албастибоз?, Девбоз?, Шайтонбоз?, Гургбоз?, Юрмонбоз?, Су?урбоз?, ?айрабоз?, У?оббоз?, Кафтарбоз?, Бедонабоз?, Кабкбоз?, ?уч?орбоз?, Аспакбоз?, Харбоз?, Шолбоз?, аз ?умлаи чунин бози?ои намоиш? буданд. Бози?ои милл? ва хал?? барои рушди а?л, идрок, э?сос, тахайюл, ирода, ди??ат, хотира ва амсоли ин?о са?ми калон мегузоранд.
Бози?ои мардум?, фаъолият?оеянд, ки ?амчун воситаи тафре?? ва дилхуш? дар байни мардум новобаста ба сину сол аз замон?ои ?адим то имр?з барои тарбияи варзиш?, ахло??, ва зебошиносии инсон хидмат мекунанд. Умуман бархе аз фаъолият?ои одам? ба монанди ра?с, намоиш, муси??, бози?ои расму ойин?о, масалан дар Навр?з ва Ме?ргон низ марбут ба бози?ои милл? ва хал?? мебошанд, ки решаи он?о ба замон?ои бостон мерасад. Тамоми ?ашну ид, маъракаву т?й, пир?з? ва дигар ма?фил?ои хурсандии мардуми то?икро бидуни бози?ои милл? ва хал?? тасаввур кардан номумкин аст. Дар «Шо?нома»- и Фирдавс? дар ин бора зиёд ёдовар? шудааст:
Сари ша?рёрон ба разм андар аст,
Туро дил ба бозию базм андар аст.
Бархе аз ин бози?ои милл? ва хал?? аз замон?ои бостон то р?згори мо расидаанд. Номи бархе аз ?адимтарин бози?ои милл? ва хал?ии то?икон ба забони форсии миёна дар китоби «Хусрав ва редак» омадааст, ки бештари он?о то ба имр?з дар байни то?икон дида мешаванд: расанвозиг – расанбоз?, зан?ирвозиг – зан?ирбоз?, дорвозиг – дорбоз?, морбозиг – морбоз?, чанбарбозиг – чанбарбоз?, тирвозиг – тиандоз?, тосвозиг – тосбоз? (косабоз?), вандвозиг – бандбоз?, андарвойвозиг – муалла? задан, зинвозиг – чобук? ва ма?орат дар корбурди ?ангафзор, г?йвозиг – г?йбоз?, шамшервозиг – шамшербоз?, дашнавозиг – хан?арбоз?, варзвозиг – гурбоз?, шишаквоз? – шишабоз?, яъне боз? бо пиёла ва суро??, кабигвозиг – маймунбоз? ва ?айра. Дар бахши дигари ?амин матн ?улом бо баршумурдани ма?орат?ои худ ба се бозии дигар: шатран?, нард ва ?аштбой низ ишорат кардааст.
Дар осори таърих?, фалсаф? ва адабии беш аз ?азорсолаи форс-то?ик ва дар фар?анг?о ишорат шудааст, ки боз? дар гузашта ?амчун воситаи тафре? бо маз?аб омехта будааст. Ба муносибати ?ашн?ои маз?аб? низ мусоби?а?о, бози?о, ра?су сурудхони?о баргузор мешудааст. Дар осори адабиёти классикии форс то?ик бози?ои милл? ва хал?? ба монанди ?имор охундбоз?, луъбатбоз?, ростбоз?, таблбоз?, шо?идбоз?, шамшербоз?, шаббоз?, иш?боз?, гушодбоз?, м??рбоз?, найзабоз?, г?йбоз? ва ?айра ишорат шудааст.
Як бахши му?имми бози?ои милл? ва хал?? бози?ои к?дакон мебошанд. Ин бози?оро калонсолон ба к?дакон ёд меди?анд ва худи он?о раванди бозиро идора карда, он?оро ба ро?и дуруст равона месозанд. Дар ин бози?о калонсолон тарона?о хонда, сухан?ои ш?хиомези к?дакона мег?янд ва ?аракат?ои сода мекунанд. Масалан, бози?ои сарак-сарак, ?адурс?, ?авзак-?авзак, лелак-лелак, додари додарон, шутури лука, аб?лакам, дорбоз, сагакум, огулакум аз ?умлаи чунин бози?ое мебошанд, ки калонсолон ба воситаи ?аракати пан?аи даст, пой, лаб, да?он, ?иёфабоз? к?дакро саргарм менамоянд. Калонсолон ?ангоми нахустин ?аракат?ои к?дак бо ? боз? мекунанд. Масалан, модар, апа, амма, холла, бо к?дак бозикунон суханони зеринро ба кор мебаранд: «Чакада зан, чакада, Чакада зан, чакада». Замоне ки бача ?аракати ?адам задан мекунад, мег?янд: «Л?ка, л?ка кун, Д?ка, д?ка кун», ё ки «то-то-той, Худо ?амрош, то-то-той», «по-по, те-те, м?зазурхак», ё ки: «Татай, попо, / Ангур лола, /Биг?, биху, / Будав, биё, / Духтари мо».
Падар, бобо, ака, ?ангоми бо к?дак боз? кардан аз чунин ?аракат?о истифода менамояд. Масалан, падар к?дакашро ба сари даст гирифта бо ? бозикунон мег?яд: «Тарбузи ?елони дада / Химчаи ларзони дада / Тан?ри тафсони дада /Фатири часпони дада / Нах?ди бирёни дада». Ва?те ки падар бо к?даки 2-3 сола маш?ули бози мешавад, ?ро дар канораш шинонда, ангушти ишорат ва мобайниашро дар шакли ду пой карда, ба самти к?дак аввал о?иста-о?иста ва баъд тезе тез «бирафт-бирафт-бирафт»- г?ён ба бадани вай наздик мешаваду ?ро хала мекунад, ки к?дакон аз чунин бози?ои калонсолон ба зав?меоянд. Чунин бози?о дар асл бозии калонсолон бо к?дак аст, ки он?оро ба ?аракат кардан, ?адам задан, гуфтуг? кардан водорменамоянд.
Бахши дигари бози?ои милл? ва хал?? хосси наврасону ?авоно буда, бештар барои нишон додани ма?орат, талошу к?шиши дар байни ?амсолон пайдо кардани мав?еи муайян равона карда шудааст. Он?о неруи а?лон?, ?исмон?, чустию чолок? ва та?аммули хешро дар чунин бози?о нишон меди?анд. Атал-матал, Сафедч?бак, Сангчабоз?, Тасмабоз?, Бодпарак, Бу?улбоз?, Шудбур, Аспгирак, Каппа-каппабоз?, К? з?ртар, Як калинбоз?, Гачбоз?, Лолачин?, Давранишин?, Рустшавакон, Тухмбоз?, Китф?анг, Зувбарак, Ва?абпарак, Г?шкашак, Мусичабоз?, ?умъабоз?, ?ир?иракбоз?. Бандбоз?, Донакбоз?, Харакбоз?, Фалахмонбоз?, Камонбоз?, Лойбоз?, ?олбоз?, Акколбоз?, Лаклакбоз?, Кабутарбоз?, Ланкабози (Сурббоз?), Аспакбоз?, Иштибоз?, Лаптабоз?, Тухм?анг, Хур?с?анг, Саг?анг, ?а?акбоз?, Алафдаравак, Лашбоз?, Таё?бур?, К?рабоз?, Харбуза пухт, Равотбоз?, Чорма?збоз?, Подшо?боз?, ?аппакбоз?, Г?шакбоз?, Аскарбоз?, Чистонг??, Чистон-булбулон, Тути кал, Парид-парид, Мактаббоз?, Ме?монбоз?, Барфбоз?, Яхмолакбоз?, ?адама, То?изанак, Бингина, Тезг?як, ?офиябоз?, Мушоира, Байтбарак, Нардбоз?, Шатран?боз?, аз ?умлаи чунин бози?о мебошанд. Дар аксари ин бози?о духтарон хеле фаъолона иштирк менамоянд. Илова бар ин духтарон боз бози?ои махсуси худро, ба монанди л?хтакбоз? (зочабоз?_, ар?сбоз?, сангчабоз?, ме?монбози ва ?айра доранд, ки дар байни писарбачагон мав?уд нест.
Бози?ои милл? ва хал?ии Бузкаш?, Г?штингир?, Пиёдакашак, Лаклакбоз?, Чавгонбоз?, Сараспа, Зарбуз?, ?аба?, Найзабоз?, ва ?айра бештар дар байни калонсолон маъруф аст.
Баъзе бози?ои милл? ва хал?? намоишианд, ки аз замон?ои ?адим то имр?з дар байни мардуми то?ик рои? буда, аз ?ониби ?унармандон, масхарабозон ва ширинкорони хал?? дар маърака?о, ма?фил?о ва ?ашну ид?о ?амчун драмаи хал?и? и?ро карда мешуданд. Бози?ои Дорбоз?, Масхарабоз?, ?офиябоз? (Аския), Барф?, А?инабоз?, Албастибоз?, Девбоз?, Шайтонбоз?, Гургбоз?, Юрмонбоз?, Су?урбоз?, ?айрабоз?, У?оббоз?, Кафтарбоз?, Бедонабоз?, Кабкбоз?, ?уч?орбоз?, Аспакбоз?, Харбоз?, Шолбоз?, аз ?умлаи чунин бози?ои намоиш? буданд. Бози?ои милл? ва хал?? барои руди а?л, идрок, э?сос, тахайюл, ирода, ди??ат, хотира ва амсоли ин?о са?ми калон мегузоранд.
Аз китоби «Донишномаи фар?анги мардуми то?ик» (?исми якум) ки соли 2015 аз ?ониби Сарредаксияи Энсиклопедияи Миллии То?ик чоп шудааст.
Та?ияи ??рахон ?афуров,
сармутахасисси шуъбаи
адабиёт доир ба
фар?анг ва ?унар.
Просмотр: 756
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved