Дата: 2018-09-25
Рав?ан ба осон? ба бофта?ои организми зинда дохил мегардад. ?ангоми дар рўи ?о?аз ва матоъ чакидани он до??ои рав?анин пайдо мегардад. Рав?ан дар об ?ал намешавад, вале дар ?алкунанда?ои органик? хело хуб ?ал гардида, каме часпак мебошад. Бо афзоиши ?арорат часпакии рав?ан кам мешавад.
Рав?ан?ое, ки дар табиат дучор мешаванд, омехтаи сеглисерид?ое мебошанд, ки дар таркибашон ?ар хел кислота?ои рав?ан доранд. Инчунин дар таркиби рав?ан?о фосфатит?о, модда?ои рангкунанда, сафеда?о, фермент?о, витамин?о ва ?айра?о мав?уданд ва он?о барои организми инсон а?амияти калон доранд.
Модда?ои рангкунанда ( хлорофилл, каротин, ксантофилл ва ?айра) рав?ан?оро гуногунранг мекунанд. Баъзе рав?ан?о, масалан, рав?ани за?ер модда?ои луоб? доранд ва он?о аз ангиштоб , пентоза?о ва ?айра таркиб ёфтаанд. Аз фермент?о липаза ?ои му?имро иш?ол мекунад, ки вай бо иштироки об рав?анро ба глитсерин, кислота?ои рав?ан ?удо мекунад ва реаксияи кимёиаш чунин навишта мешавад:
C3 H5(OOR)3+3Н2О=С3Н5(ОН)3+3RСООН
Сабаби ?ангоми ниго? доштан зиёд шудани ми?дори кислотаи рав?ан?о ва шўршав? ?ам бо ?амин реаксияи кимё? вобаста аст.
Бо таъсири иш?ор?о рав?ан?о вайрон мегарданд ва дар нати?а глитсерин, намаки кислотаи рав?ан, яъне собун ?осил мешавад. Реаксияи ин ?осилшав? ин тавр истифода карда мешавад:
C3H5(OOCR)3+3NaOH=C3H5(OH)3+3RCOONa
Инчунин бо таъсири оксиген рав?ан?о оксид шуда метавонанд ва дар нати?а ?ар гуна модда?о ( алдегид?о, кетон?о, кислота?ои рав?ани каммолекула ва оксиди кислота?о) ?осил мегарданд. Дар рав?ан?о ?амъ шудани ма?сулоти оксидшуда он?оро талхмаза мегардонанд.
Умуман рав?ан?о ду хел мешаванд: 1) рав?ан?ои растани?о;
2) рав?ан?ои ?айвонот. Дар воя (ратсиони) хўроки шабонарўзии инсон 30% калоринокиро рав?ан?о ?осил менамоянд. Аз меъёри му?аррар? зиёд гардидани рав?ан?о инсонро ба касалии дил дучор намуданаш мумкин аст. Аз нарасидани рав?ан системаи асаб хароб ва умри инсон кўто? мегардад. Меъёри истеъмоли рав?ан дар як шабонарўз барои инсон ба 80 –100г баробар аст.
Рав?ан?оро бо ма?сад?ои ?изо? ва техник? истифода мебаранд. А?амияти ?изоии рав?ан?о хеле бузург аст. Рав?ан?о назар ба ангишттоб?ою сафеда?о бештар аз ду маротиба калория доранд ва бинобар ин ?амчун ма?сулоти ?изо? арзиши баланд доранд. 1г рав?ан ?ангоми оксидшав? ба ?исоби миёна 9,3 ккал энергия меди?ад. Дар узв?ои бадан ва бофта?о рав?ан?о захира гардида манбаи витамин?ои А, Д,Е ва ?айра ба ?исоб мераванд.
Рав?ани гов ва рав?ани мо?? аз витамин?ои А ва гурў?и В хеле бой мебошанд. Узв?ои бадани одам рав?ан?ои моеъ ва рав?ан?ои ?арорати гудозишашон пастро хеле хуб ?азм мекунанд. Рав?ан?о барои исте?соли собун, алиф, лак?о ва ранг?о ашъёи хоми асос? ба ?исоб мераванд. Инчунин ?ангоми исте?соли клёнка?о ва линолеум?о аз рав?ан?о истифода мебаранд.
Рав?ани аксарияти растани?о дар тухм?ояшон ва мева?ояшон ?амъ мешаванд. Барои ?осил кардани рав?ан?ои растани?о ашёи хоми му?имтарин тухми пахта, офтобпараст, за?ер, лўбиё, ма?сар, кун?ит, чорма?зи замин? (арахис) ба шумор мераванд. Ба ?айр аз ин барои исте?соли рав?ан?ои растаниг? мева?ои дарахти зайтун, какос ва ?анини тухми ?алладона истифода бурда мешаванд.
Дар шароити То?икистон дар байни зироат?ои рав?андоре, ки барои ?осил намудани рав?ани ?изоии растаниг? лозиманд, дар ?ои аввал чигити пахта ва баъд за?ер меистад ва дар Руссия ?ои аввалро офтобпараст мегирад. Се намуд тухми офтобпараст аст. Ин?о офтобпарасти чо?-чо?? ( онро хўрдан мумкин аст ), офтобпарасти рав?андор ( аз он рав?ан ?осил менамоянд) ва офтобпарасти мобайн? ( аз ?и?ати рав?аннок? дар байни ду намуди дар боло номбаршуда ) меистад. Вазни пўчо?и меваи офтобпарасти рав?андор назар ба вазни ма?зи он хеле кам мебошад, бинобар ин вай барои аз нав коркардан дар саноати хўроквор? фоиданок буда, ашёи хоми асосии рав?анди?анда ба ?исоб меравад.
Ту х м и з а ? е р дар ?илофак?о ?ойгир буда, дар ?ар кадоми он?о 8 - 10 дона мав?уд аст. Шакли тухм?ои за?ер тухммонанди пача? буда, дарозиашон 3 - 5,3 мм мешаванд.
Дар итти?оди давлат?ои муста?ил за?ери рав?анди?анда, за?ери нахди?анда ва мобайниро (аз ?и?ати рав?аннок? дар байни ду намуди за?ер?ои номбаршуда меистад) парвариш мекарданд, ки он за?ери рав?анди?андаро асосан дар давлат?ои ?анубии итти?оди давлат?ои муста?ил, аз он ?умла дар То?икистон кишту кор мекунанд. За?ери нахди?андаро дар но?ия?ои шимол? ин давлат?о парвариш мекунанд ва онро за?ерпоя низ меноманд. Ми?дори рава?ани тухми за?ер 36 – 39% - ро ташкил меди?ад, яъне аз 100кг за?ер 36 – 39 кг рав?ан ?осил карда мешавад.
П а х т а аз оилаи растании гули хайр? мебошад. Он барои ?осил кардани нахи ?иматба?о ва инчунин,барои аз тухмаш ?осил намудани рав?ан парвариш карда мешавад. Меваи пахта ?ўзаи кушодашаванда ба шумор меравад ва дар он тухм?ое мав?уданд, ки дар рўяшон пати кўто? ва нах?ои дарозиашон 40 – 45мм мав?уданд. Тухм?ое, ки баъд аз тоза кардани пахта бо?? мемонанд, чигит ном дорад ва барои ?осил кардани рав?ан истифода бурда мешавад. Пўсти чигит сиё? буда худи он хеле сахт мебашад, рав?аннокиаш 22 – 23% -- ро ташкил менамояд.
Ту х м ? о и с о я, ки рав?ан меди?анд, ба оилаи растани?ои шапаракгул?о мансубанд. Тухм?ои соя аз ?и?ати таркиби кимёиашон аз дигар тухм?ою мева?ои рав?анди?анда бо ми?дори зиёди сафедаашон, ки 34-35% -- ро ташкил менамояд, фар? мекунанд ва рав?анокиашон ?ариб ба 18%- баробар аст. Аз ?амин сабаб тухми соя ?изои пур?имати сер?изо ва ашъёи хоми рав?андор ба ?исоб меравад.
Т у х м ? о и ? а р д а л ашъёи хоме мебошанд, ки аз он?о рав?ан ?осил карда мешавад. ?ардал аз оилаи салибгул?о буда, аз байни он?о ?ардали сафед, сиё? ва кабуд а?амияти саноат? доранд. Шакли тухм?ои ?ардал мумкин аст гирдак, гирдаки дарозрўя ва баъзан нодуруст шуданаш мумкин аст. Ранги ?ардали сафед одатан сафед ё сафеди зардтоб шуда, ранги ?ардали сиё? аз долчини баланд то хокистарранги баланд мешавад. Тухм?ои ?ардал аз ?и?ати сохти пардаашон фар? мекунанд: пардаи тухми ?ардали сафед тўри майда буда, ?ардали сиё? тўри калон-калони чу?урчадор ва пардаи ?ардали кабуд тўр?ои калон-калон дорад. Ми?дори рав?ани тухм?ои ?ардал ба ?исоби миёна 27,5-35%-ро ташкил меди?ад. Аз баъзе намуд?ои ?ардал ба ?айр аз рав?ан ?ардали хока низ тайёр мекунанд.
К у н ? и т тухм?ое меди?ад, ки аз он?о рав?ан ?осил карда мешавад. Тухми кун?ит па?ни дарозрўя буда, ?илофак?ояш 4-8 хонаг? мешаванд, ки дар он?о тухм?о ?ойгир шудаанд ва шакли он?о ба тухм?ои за?ир монанд буда, вале андозаашон 2 баробар хурдтар аст. Ранги тухми намуд?ои гуногуни кун?ит сафед, зардтоб, хокистарранг, ?игариранг ва сиё? мешавад. Тухм?ои кун?ит то 55% рав?ан дорад. Тухм?ои кун?итро барои нонпаз? ва ?алвопаз? низ истифода мебаранд.
А з а р а х и с, яъне чорма?зи замин? рав?ани ?иматба?о тайёр мекунанд, ки аз он ба ?ои рав?ани зайтун барои дар рўи консерв?о рехтан истифода мебаранд. Рав?ани арахис тамоман беранг ё дорчини сурхтоб мешавад, вай хушмаза ва хушбўй аст.
А з м е в а ? о и д а р а х т и з а й т у н низ рав?ан ?осил мекунанд. Меваи зайтун шакли эллипс? ё гирдак дорад, ки рўяшро парда пўшидааст, дар даруни он донак ё худи тухм ?ойгир шудааст. Бофтаи меваи пухтарасида ранги сиё? дорад ва серрав?ан аст, рав?аннокии он ба ?исоби миёна 56% - ро ташкил меди?ад. Барои ?осил кардани рав?ан асосан ма?зи ин мева истифода бурда мешавад.
Сифати ашъёи хоми рав?андор ба сифати рав?ане, ки аз он гирифта мешавад, таъсир мерасонад. Агар тухм?ои барои аз нав кор кардан оварда шуда вайрон, нимпаз, ифлос ва сернам бошанд, он го? кор кардани он?о душвор буда, рав?ани пастсифат ?осил мешавад. Ин хел рав?ан ми?дори зиёди кислота, моддаи за?рноки госипол, маза ва бўи ба рав?ан хос набуда дошта, дар таркибаш ба ми?дори зиёд омехта?о дорад. Барои бе?тар кардани сифати ин хел рав?ан, вайро рафинатсия кардан лозим аст.
Умуман, рав?ан?ои покро бо ду усул – пресскун? ва бо ро?и экстракткаш? ?осил мекунанд. Барои тухм?оро ба рав?анкаш? тайёр кардан он?оро тоза мекунанд, аз пўчо?у пўсташон (офтобпарастро) ?удо намуда, баъд реза – реза мекунанд. Агар тухм?ои да?ал резашуда ё тухм?ои бутун пешак? то ба дара?аи 60 – 700 С гарм карда шуда бошанд, он?оро пресс карда, рав?ан ?осил менамоянд. Рав?ани прессии хунук бисёр хушсифат буда, ми?доран кам мебошад.
Бинобар он барои зиёдтар ?осил намудани рав?ан аз пресскунии гарм истифода мебаранд. Барои ин тухм?оро майда реза карда, баъд бирён ва пас то дара?аи 90 - 1150 С гарм мекунанд. Дар ин ?о каму беш пўчо?ашро низ ниго? медоранд, чунки он ?абида гирифтани рав?анро осон мекунад. Дар ин ?олат рав?ан бисёртар ?осил мегардад, аммо рангаш хиратар буда, бўи махсус дорад. Бо?имондаи ма?сулоти тайёрро кун?ора меноманд.
Баъзан аз усули омехта истифода мебаранд: аввал як ?исми рав?анро бо усули пресскунии хунук ?осил мекунанд, кун?ораи бо?имондаро реза карда гарм мекунанд ва баъд аз ин рав?ани прессии гармро ?осил мекунанд.
?айд кардан лозим аст, ки ?ангоми пресскун? дар кун?ора то 5 – 8% рав?ан бо?? мемонад, барои пурратар кашидани рав?ан аз усули экстракткаш? истифода бурдан бе?тар аст.
Усули экстракткаш? чунин аст: тухм?ои рав?андори реза – резаро ба воситаи ?алкунандаи рав?ан - бензин, дихлорэтан, трихлорэтилен кор карда мебароянд ва дар нати?аи он рав?ан аз тухм?о ба ма?лул мегузарад. Ма?лули рав?анро аз бо?имондаи берав?аншудаи тухм?ои реза – реза, ки шрот ном дорад, ?удо мекунанд. Дар шрот рав?ан ба ми?дори да?як фоиз мемонад. ?алкунанда аз ма?лули рав?ани ?удокардашуда ба воситаи гармкун?, ки дар нати?аи аз найча?ои морпеч гузаштан дар зери бу?и пўшида ?удо карда гирифта мешавад. ?арорати ?ўшиши моддаи ?алкунанда он ?адар баланд нест, бинобар ин ба осон? бу?рон? карда мешавад. Рав?ани бо?имондаро боз ба воситаи гузаронидани бу? кор карда, бо ?амин моддаи ма?лулкунандаро комилан ?удо мекунанд. Бо?имондаи моддаи ?алкунандаро ба воситаи гармкун? ва инчунин, бо ёрии бу?гузарон? аз шрот дур мекунанд.
Экстракткаш? дар асбоб?ои махсус, ки экстрактор?о ном дорад, гузаронида мешавад. Барои сарфа кардани моддаи ?алкунанда экстрактор?оро ба батарея?о пайваст мекунанд, ки моддаи ?алкунанда пай дар пай ба даруни он?о дохил шуда, аз як аппарат ба аппарати дигар мегузарад ва барои исте?солот фоиданок мебошад.
Просмотр: 1143
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved