Дата: 2015-09-19
1. Маф?уми майдасо?ибкор?
Мамлакат?ои инглисзабон маф?уми « майдасо?ибкори»-ро «бизнеси хурд» меноманд. Дар дигар давлат?о бисьёртар истило?и «корхона?ои хурд» низ истифода мешаванд.
Гарчанде майдасо?ибкор? бо як калима истифода шавад ?ам он гуногунтаркиб аст.
Майдасо?ибкор?, корхона?ои хурди гуногуншакли фардие, ки онро со?ибкор ё со?ибкорон идора мекунанд ва кооператив?оро дар бар мегирад.
Майдасо?ибкори ба со?аи бизнеси таввакали дохил мешавад, чунки аз да?тои он тан?о ду-се корхона тоб меоваранд. Одатан бизнеси хурдро олимон, инжинерон-ихтироъкорон идора мекунанд, ки ма?сади он?о тезтар ба амал овардани фикр, ихтироъ ва тад?и?оти худро доранд. Ба ѓайр аз ин майдасо?ибкор? имконияти ?алли баъзе муаммо?ои и?тимоиро, ки дар шароити бозори пайдо мешавад, ?амчун муаммои шуѓли а?ол?, баландшавии даромад дар нати?аи як?ояшавии якчанд кас бо ма?сади манфиати якхеларо меди?ад.
Бо ву?уди ин корхона?ои калон дар мархила?ои муайяни рушди худ аз «аломати бизнеси калон» азоб мекашанд, ки бо мураккабшавии системаи идоракун?, пастшавии самаранокии бастани ало?аи бевосита бо му?ити атроф вобаста аст. Дар ин ва?т корхана?ои дидаву дониста сохтори идоракуниро соддатар карда, аз он якчанд корхона?ои хурдро бо идораи муста?илкардашуда ?удо мекунанд. Ин корхона?ои хурд бизнеси калонро пурра карда, самаранок? ва тез?аракатии онро таъин менамояд.
?амин тарз, майдасо?ибкор?, ё муста?илан та?ти дастгирии давлат ва фонд?ои молиявии гуногун, ё ?амчун аз бизнеси калон вобаста ва барои баланд бардоштани самаранокии он фаъолият мебарад, пайдо мешавад.
Ми?дори зиёди корхона?ои хурд ва миёнаи махсуси баланд технология дар бозор бо бизнеси калонтари суст?аракат ра?обат менамоянд. Ин ра?обат роли ракобаткунандаро бозида, ба сохтори монополистии бозор монеъ мешавад. Самаранокии халли бисьёр масъалахои ичтимои-иктисоди бизнеси хурдро элементи мустакили иктисодиёти бозори воситаи мухими ташкилёбии сохти зидди монополии он, мекунанд.
Меъёри дохилкунии ин ё он корхона ба катори корхонаи хурд шарти буда ва дар хар мамлакат гуногунанд.
Мамлакат |
Шумораи машгулон, одамон |
ИМА |
то 500 |
Итолиё |
то 200 |
Олмон |
то 200 |
Чопон |
30-300 |
Греция |
10-50 |
Фронса |
то 200 |
Мамлакатхои Аврупо |
то 10 |
Ин андозахо мувофикан дар баъзе сохахо тафовут доранд. Ба ин гуна корхонахо асосан корхонахои хусуси, ширкати, саххоми, коллективи, кооперативи ва дигархо дохил мешаванд.
Мувофики карори хукумати Чумхурии Точикистон (№204 аз 10.10.1991) ба корхонахои хурд чунин корхонахо бо чунин микдори коркунон дохил мешаванд:
Баъдтар аз 1-уми январи соли 1996 меъёри дохилкунии корхонахо ба катори корхонахои хурд дигаргун карда шудаанд:
Кудрати тачрибавии бизнеси хурд:
2. Асосхои умумии бакайдгири ва литсензиякунонии давлатии фаъолияти сохибкори
Бо фаъолияти сохибкори дар Чумхурии Точикистон шахсони вокеъи, яъне шахрвандони Точикистон, хоричиён ва шахсони бе шахрванди, инчунин шахсони хукуки. Яъне ташкилотхои тичорати ва гайритичорати, ташкилотхои хоричи, ки бо фаъолияти сохибкори машгуланд, метавонанд машгул шаванд.
Хар як субъекти фаъолияти сохибкори бояд аз кайди давлат гузарад. Субъекти фаъолияти сохибкори бакайдгирии давлатии дар идораи ваколатдори хукумати Чумхурии Точикистон мувофики тартибе, ки бо санадхои меъёри-хукукии Чумхурии Точикистон муайян шудаанд, вочиб аст.
Идораи ваколатдори Хукумати Чумхурии Точикистон, инчунин идорахои хокимияти ичроия дар махаллахо барои бакайдгирии субъектони хамаи шаклхои сохибкори хукуки истифодабарии шартхои иловагиро, ба гайр аз онхое, ки бо конун ва дигар санадхои меъёри хукукии Чумхурии Точикистон муайян намудааст, надорад.
Саркаши аз бакайдгирии давлатии субъекти фаъолияти сохибкори танхо дар мавридхое, ки номгуи хуччатхои пешниход шуда ва маълумотхо дар онхо ба талаботхои бо конун муайяншуда мувофикат накунад, имконпазир аст.
Саркашии гайриконуни ё радъ кардани бакайдгирии давлатии субъекти фаъолияти сохибкори, мувофики санадхои меъёри-хукукии амалкунандаи Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад.
Сохибкории шахси хукуки дар идораи юститсия мувофики тартибе, ки конунгузории Чумхурии Точикистон муайян кардааст, ба кайд гирифта мешавад.
Бакайдгирии давлатии сохибкори инфироди (бе ташкили шахси хукуки) бо органхои ваколатдори андозбанди гузаронида мешавад.
Дар ариза намуди фаъолияти сохибкорие, ки сохибкор дар оянда машгул шуданист кайд мешавад. Дар ин маврид идораи андозбанди дар мухлати се руз аз рузи кабул кардани хуччат бакайдгирии давлатии сохибкори инфиродиро мегузаронад ва ба аризадиханда патент ба мухлати то як соли календари медихад. Андозаи пардохт барои патент аз тарафи Хукумати Чумхурии Точикистон муайян мегардад. Пардохти патент ба воситаи ташкилотхои бонки, ки аз ахолии пардохтхои андоз ва дигархоро кабул мекунад, ба амал меояд.
Патент ва шаходатнома барои фаъолияти сохибкори мувофики талаботи шахси вазифадори идорахои андозбанди пешниход мешаванд.
Талаб намудани дигар хуччатхо ё ичро кардани дигар амалхо дар бакайдгирии давлатии сохибкори инфироди рох дода намешавад.
Агар сохибкор дар мухлати муайяншуда ба кайд гирифта нашавад ё бакайдгирии у бе асос рад карда шавад, у хукук дорад, ки ба суд мурочиат кунад.
Дар мавриди дасткашии гайриконуни ё кашол додани бакайдгирии шахс хамчун сохибкор аз тарафи идораи бакайдгиранда, у хукуки талаб кардани товони талафотхоро дар тартиби суди дорад.
Сохибкор мувофики хуччатхои таъсисие, ки бо санадхои меъёри – хукукии Хукумати Чумхурии Точикистон манъ карда нашудаанд имконият дорад, ки намудхои дилхохи фаъолияти хочагидориро ба амал орад. Сохибкор шахсан молхои харида ё истехсолкардаи худро мефурушад.
Вобаста ба андозаи шахр ва таксимоти маъмури-минтакавии он, бакайдгирии корхонаи хурдимконият дорад дар палатаи бакайдгирии шахри ё дар яке аз шуъбахо ё филиалхои минтакавии (нохияви, райони) он ба амал ояд. Аз нуктаи назари назарияви корхонаи худро дар асоси шакли дилхохи ташкили-хукуки таъсис додан мумкин аст. Умуман ба расмият даровардани хуччатхо ва бакайдгирии онхо якхел мебошад.
Азбаски шакли нисбатан маъмули ташкили-хукукии дар таъсиси корхонаи хурд чамъияти масъулияташ махдуд мебошад (ЧММ), пас тартиби бакайдгирии корхонаи хурдро махз дар мисоли хамин шакл дида мебароем. Барои аз кайд гузаронидани корхонаи хурд дар идораи нохиявии бакайдгири ё дар шуъбаи он тайёр намудан ва пешкаш кардани хуччатхои зерин зарур аст:
Сурогаи хукуки бояд ба сурогаи бинои гайриистикомати мувофикат кунад. Агар ин сурога аз тарафи моликиятдор пешниход шавад, пас у бояд дорои хуччатхои тасдикшуда оиди хукуки дорандагии бино ё нусха аз паспорти идораи баруихатгирии техники бошад (шакли №1А).
Агар сурога аз тарафи ичорагиранда пешниход шавад (дар асоси хукуки сохибичора), пас барои ин бояд дорои нусхаи тасдикшудаи шартнома оиди ичора ва розигии бо мухр тасдикшудаи номаи кафолатии моликиятдор бошад. Агар дар шартномаи ичора ичорадиханда барои субичора ичозат дихад, пас тасдики хаттии ичозати моликиятдор талаб карда намешавад.
То вактхои охир маблаг барои бакайдгири дуву ним музди миёна, барои сохибкори инфироди бошад як музди минималиро ташкил медод. Бочи давлати барои бакайдгири 10 фоиз аз музди мехнати минимали (МММ) - ро ташкил медихад. Андозаи сармояи оинномавии корхонаи хурди навтаъсис – на кам аз 100 музди акали мехнат, корхонаи муштараки (КМ) навтаъсис на кам аз 1000 музди акали мехнат бояд бошад. Баъди ба расмият даровордани тамоми хуччатхои дар боло кайдшуда, онхо ба идораи шахрии бакайдгири ё ба шуъбаи он супорида мешаванд, ки ба таъсисдиханда шаходатномаи муввакати оиди бакайдгирии корхонаи хурд дода мешавад.
Баъди гирифтани шаходатномаи муваккати оиди бакайдгири бояд:
- ба нозироти андоз;
- ба бонк барои кушодани хисоб;
- ба Фонди нафака;
- ба Фонди шугли ахолии;
Ду нусхаро барои корхонаи хурд мондан лозим аст;
- ариза ба унвони маъмурияти бонк;
- нусхахои тасдикшудаи шаходатномаи муваккати оиди бакайдгирии корхона, оиннома, шартномаи таъсиси;
- нусхахои имзои рохбар ва сармухосиб, ки аз тарафи нотариус тасдик шудааст;
5. Аз кайд гузаштан дар шуъбахои минтакавии Фонди нафака дар чои чойгиршавии сурогаи хукукии корхона;
6. Аз кайд гузаштан дар шуъбахои минтакавии Фонди шугли ахоли ва фондхои ичтимои.
Баъди ичро намудани амалхои дар боло зикршуда барои гирифтани шаходатномаи доими оиди бакайдгирии корхонаи хурд, ба идораи бакайдгирии шахри ё ба шуъбаи он, ки аз он чо шаходатномаи маваккати дода шуда буд, хуччатхои зеринро пешниход намудан лозим аст:
- Шаходатномаи муваккати оиди бакайдгири;
- Маълумотнома аз маркази ахбороти – аналитики асосии кумитаи давлатии Омор;
- Маълумотнома аз бонк оиди кушодани хисоб ва сахмгузори ба фонди оинномавии корхона;
- Маълумотнома аз шуъбаи минтакавии Фонди нафака оиди ба кайд гирифтан;
- Маълумотнома аз шуъбаи минтакавии нозироти андоз оид ба кайд гирифтан;
- Маълумотнома аз шуъбаи минтакавии Фонди шугли ахолии оиди ба кайд гирифтан;
- Баённома барои ангораи мухри доирашакл ва тамгаи секунча бо номи корхонаи таъсисшаванда, ки бо ду тараф пур карда шудааст ва тасдик карда шудааст.
Додани раками навбатии Реестри ягонаи умумидавлати ва гузоштани он дар варакаи унвони хар ду нусхаи пешниход намудаи хуччатхои таъсиси ба амал меояд (оиннома, шартномаи таъсиси):
- штампи махсус бо номи шуъбаи минтакавии идораи бакайдгири;
- раками реестр;
- санаи бакайдгири;
- имзои шахси масъул, ки барои бакайдгири ухдадор аст;
- мухри шуъбаи минтакавии идораи бакайдгири;
Мархилаи охирин дар таъсиси корхонаи хурд ба расмият даровардан ва гирифтани мухри доирашакл ва тамгаи секунча мебошад, ки бе онхо фаъолияти сохибкории корхонаи хурди навташкил гайри имкон аст. Дар идораи корхои дохилии минтакави дар шуъбаи мувофик нусхаи мухр ва тамгаро нусхабардори карда, аз руи он нусха ба рассом фармоиши кашидани расми мухр ва тамгаро ба андозаи когази чопи ба нишон додани реквизитхои корхонаи хурди навташкил. Баъди тайёр шудани расмхо ба идораи корхои дохили хуччатхои зерин дода мешаванд:
Баъди гирифтани ичозати идораи корхои дохилии минтакави барои тайёр кардани мухр ва тамга, таъсисдиханда расмхои мухри доирашакл ва тамгаи секунчаро, ки аз тарафи идораи корхои дохили тасдик гаштааст, ба устохонаи рассомии мувофик барои истехсоли онхо месупорад.
Мувофики конунгузории амалкунанда барои амали намудани як катор намудхои фаъолият бояд ичозатномаи махсус – чивознома (литсензия) гирифт.
Ба литсензиякунони чунин намудхои фаъолияти сохибкори тааллук дорад, ки амали кардани онхо ба хукук, манфиатхои конуни, саломатии шахрвандон, мудофиаи мамлакат ва бехатарии давлат, зарар расонида метавонад.
Барои корхонахои хурде, ки дорои хукуки дастгирии органхои идоракунии шахри мебошанд, патентхои шахри дода мешаванд, ки ба онхо хукуки имтиёзи барои намудхои алохидаи фаъолият. Инчунин гирифтани имтиёзхое, ки бо санадхои меъёри ва хукуки пешбини шудаанд медиханд ва муайянкунии кафолатхои иловаги ва чубронхо ба объектони сохибкории хурдро дар бар мегирад.
Тартиби додани патентхо ба субъектони сохибкории хурд ва андозаи имтиёзхову афзалиятхои пешниходшаванда бо санадхои конунгузори муайян мешаванд.
Конуни Чумхурии Точикистон дар системаи андозбанди ба шумораи андозхои махалли бочи савдоро дохил намудааст, ки ба расмият даровардани хуччатхои мувофикро талаб мекунад. Фаъолияти тичорати дар аксар мавридхо бо истифодаи иншоотхо ба амал меояд, ки чойгиркунии онхо дар худудхои шахр ё нохияхо ичозати мувофики органхои хокимиятиро талаб мекунад. Риояи ин талаботхо ба литсензиякунонии фаъолияти тичорати баробар аст.
Дар шахрхо тартиби додани ичозатнома барои ба амал овардани савдои чакана дар асоси як катор конунхо оиди тартиби тайёр намудани пешниходхо ва додани ичозат барои чойгир ва истифодаи объектхои савдои чакана ва хизматрасони, танзим карда мешавад. Ба объектхои хурди савдои чакана киоскхо, дукончахо, павильончахо ва комплексхои зуд сохта шавандаи гайридоими дохил мешавад.
3. Ахамияти иктисоди ва ичтимоии майдасохибкори
Инкишофи васеъи майдасохибкори ин равияи асосии иктисодии азнавсози чамъият, такмили муносибати моликияти ва тараккиёти хамаи шаклхои хачмдорист.
Афзудани субъектхои бозор ва ракобат ба тезинкишофёби, фаъолияти эчоди ва такмили сифати махсулот шароит фарохам меоварад.
Корхонахои хурд барои бехтар таъмин намудани ахолии бо махсулот ва хизматрасони, истехсоли навъхои дигари махсулот, самаранок истифода бурдани неруъхои модди, молияви ва захирахои мехнати, ёри мерасонад.
Ин хел корхонахо тез созмон дода шуда, мухлати худтаъминкунии кутох доранд ва асосан бо мол бозори махаллиро таъмин намуда, бюджети онро гани менамояд.
Дар асоси корхонахои хурд, моделхои нави иктисоди, хочагидори омухта мешавад. Аз инкишофи майдасохибкори таъмини талаботи шахси ва истифодаи даромади ахолии дар хаёти хочагидор вобаста мебошад. Майдасохибкори воситаи мубориза бо чаллоби ва баробартаксимкуни, исрофкори ва талафи махсулот, бюрократизм ва монополияхои корхонахои зараровар ва халли проблемаи дастгохи идора ёри мерасонад.
Баробари гузаштан ба иктисодиёти бозори, сурат гирифтани такмили таркиби истехсолот, махдуд шудани барномахои сармоягузори, пешравии илми - техники, истифодаи хуби мехнат дар натичаи такмили механизми хочагидори, афзоиши бекорон, хатми мебошад. Инкишофи сохибкории хурд имконият медихад, бекорон ва коркунони бекоршударо бо кор таъмин намояд ва даромади оилахои камбизоатро зиёд намояд. Ин корхонахо метавонанд занхои хонашин, нафакахурон, донишчуёнро бо кор таъмин намоянд.
Дар корхонахои хурд муносибати хар як коргар ба мехнат аён буда, ба сахми хар яки онхо дар мехнат мушахас ва дуруст дода мешавад. Дар натича чараёни мехнат ва натичаи нихои зич алокаманд мешаванд, ки ин сабабгори замонати таксимоти одилона мегардад.
Корхонахои хурд кисми чудонашавандаи ситемаи иктисоди-ичтимоии мамлакат мебошад.
Якум – муътадилии муносибатхои бозориро дастгири менамоянд, чунки кисми зиёди ахолии ба ин системаи муносибатхо чалб шудаанд. (ба фикри олимони хоричи, муътадилии система дар шароите, ки 20-30 фоиз ахолии дорои кори хусуси бошанд, таъмин мешавад).
Дуввум – онхо зуд харакатии заруриро дар шароити бозори таъин менамоянд, тахссуси аники чукур ва кооперацияи ба сохахо таксим шудаи истехсолотро ташкил мекунанд, ки бе он самаранокии баланди он мавчуд дошта наметавонад. Сеюм – мавкеъи корхонахои хурд дар фаъолияти корхонахои миёна ва калон доимо зиёд мешавад.
Корхонахои хурд, барои таъсиси худ воситахои зиёдро талаб намекунанд. Онхо ба дигаргуншавии вазъи бозор фавран эътимо мекунанд, зуд ва чобукона фаъолияти хочагидории худро тагьир медиханд. Сохибкории хурд мухити мусоид барои равнаки ташабускори ва ухдабарои мебошад, ки бе онхо иктисодиёти самаранок ва муккамали чамъияти мутаракки вучуд дошта наметавонад. Кисми зиёди фикру акидахои нави тез инкишофёбанда, ки бо тараккиёти сохибкори вобастаанд, мазх дар тачрибаи корхонахои хурд ба вучуд меоянд ва дар амал татбик мешаванд.
Хиссаи хайати коркунон дар корхонахои ИМА ва Чопон, фоизи шумораи умумии бо кор машгулон дар корхонахо. Чадвали 2
Мамлакатхо |
Корхонахо |
|||
хурд |
Миёна |
калон |
хамаги |
|
ИМА |
54.5 |
24.0 |
21.5 |
100 |
Чопон |
77.0 |
14.8 |
8.2 |
100 |
Чи хеле, ки аз чадвал маълум мешавад, дар давлатхои иктисодиёташон мутаракки хиссаи коргарони бизнеси хурд нисбат ба нишондихандахои шугл дар дигар корхонахо хеле зиёд аст.
Просмотр: 15510
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved