Дата: 2018-09-03
Устодону дониш??ёни гиром?!
Му?тарам ро?барону кормандони со?аи тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол?!
?озирини ар?манд!
?амаи шумо ва устодону ом?згорони муассиса?ои таълим?, хонандагону дониш??ён, а?ли маориф, кормандони со?аи тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?олии мамлакатро ба муносибати о?ози соли нави та?сил, Р?зи дониш ва дарси сул? табрик мег?ям.
Соли нави та?сил, ки бо дарси сул? шур?ъ мегардад, ?ар яки моро водор месозад, ки доир ба мо?ияти сул?, а?аммияти суботу ором? ва ва?дати милл? дар шароити кунун? бори дигар андеша кунем.
Зеро масъалаи сул? дар ?амаи давру замон?о ва бахусус, дар шароити ни?оят мураккаби ?а?они имр?за аз ?умлаи масоили ни?оят му?им буда, ?ифзи он шарти асосии пойдории ?ар як давлат ва дар ма?м?ъ, амнияту осудагии ?омеаи башар? мебошад.
Сул?у ором? ва суботи сиёс?, хусусан, барои мардуми шарифи то?ик маф?уми бисёр азиз буда, сокинони кишвари мо ба ?адру манзалати ин неъмати ?аётбахш бештар мерасанд.
Зеро хал?и То?икистон бар асари даргири?ои сиёсии сол?ои 90-уми асри гузашта ва ?анги та?милии ша?рванд? ба зарбаи ?онко?е гирифтор шуд, ки да?шати онро ягон фарди солимфикри ?омеаи мо ?аргиз фаром?ш намекунад.
Мо хуб дар хотир дорем, ки дар он сол?о баъзе кишвар?о ба воситаи дастёрони худ, яъне ро?барону фаъолони соби? ?изби террористиву экстремистии на?зат – хоиноне, ки барои ?онеъ сохтани нафси бади хеш Ватан, миллат, таъриху фар?анги милл? ва ?атто маз?абашонро фур?хта буданд, мехостанд ба сари мардуми мо фар?ангу маз?аби бегонаро та?мил карда, дар То?икистон давлати ислом? барпо намоянд.
?арчанд ки ?анги та?мил? дар кишварамон боиси ?урбонии зиёд ва хисороти ни?оят вазнин гардид, вале ин на?шаи шуми душманони миллати мо барбод рафт ва тири хоинони То?икистон хок х?рд.
Мардуми шарифи то?ик дар атрофи ?укумати ?онун? ва фарзандони ого?у бонангу номуси худ мутта?ид шуда, сохти давлатдории демокративу ?у?у?бунёд ва дунявиро интихобу пуштибон? карданд.
Бо дарназардошти саба??ои талхи сол?ои 90-ум ман ша?рвандони кишварро доим ?ушдор меди?ам, ки ?амеша ?ушёр бошанд, зиракии сиёсиро аз даст нади?анд ва дар ?афлат намонанд.
Зеро сол?ои охир дар нати?аи торафт густариш пайдо кардани фаъолияти гур??у ?аракат?ои экстремистиву террорист? вазъи ?а?он ба дара?ае ?ассосу печида ва мураккабу пешг?инашаванда гардидааст, ки ягон кишвар кафолати эмин мондану дар канор будан аз ин раванди хатарнокро надорад.
Имр?з дахолати берунаи харобкоронаву та?дирс?зе, ки беш аз ду да?сола ?абл дар То?икистони мо сурат гирифта буд, дар чандин кишвари Шар?и Наздик ва Миёна ва дигар минта?а?ои дунё, аз ?умла Сурияву Иро?, Тунису Яман, Аф?онистон ва мамолики дигар амал? гардида, дар нати?а сад?о ?азор одамони бегуно? ба ?алокат расидаанд ва миллион?о нафари дигар ба тарки манзили зисту ватани худ ма?бур шудаанд.
Дар чунин шароит ?имояи сул?у ором? ба масъалаи му?имтарин, аввалиндара?а ва ?аётии сокинони сайёра табдил ёфта, аз ?умла ?ар яки моро низ водор месозад, ки ба ?адри суботи комили сиёсии Ватани азизи худ расем ва онро чун неъмати беба?ои зиндагиамон ?ифз намоем.
Мо насли наврас ва ?авононро бояд дар р??ияи ?исси баланди милл?, ватанд?ст? ва ифтихори ватандор? тарбия кунем.
Фарзандони мо бояд ?амеша дар ёд дошта бошанд, ки илму дониш ом?хтан, со?иби касбу ?унар шудан ва зиндагии осудаву фаъолияти самараноки он?о дар оянда аз ин омили ?аётбахш, яъне сул?у оромии кишвар ва суботи сиёсии ?омеа вобастагии муста?им дорад.
Давлат ва ?укумати То?икистон ?амаи захираву имконият?оро ба фаро?ам овардани шароити мусоид барои зиндагиву та?сили наврасону ?авонон, яъне насли ояндасози миллат сафарбар кардааст.
?укумати мамлакат бо ма?сади таъмин намудани рушди илму маориф, тандуруст?, ?ифзи и?тимоии а?ол? ва ?алли масъала?ои шу?лу варзиш мабла?гузориро ба ин со?а?ои афзалиятнок сол ба сол афзоиш меди?ад.
Тан?о соли равон дар кишвар аз ?исоби ?амаи сарчашма?о 150 муассисаи нави таълим? ба мабла?и 524 миллион сомон? барои 70 ?азор нафар хонанда бунёд гардида, як ?исми он?о дар арафаи соли нави та?сил ба истифода супорида шуданд ва ?исми дигарашон то охири сол ифтито? карда мешаванд.
Тиб?и амре, ки 22 майи соли равон ба имзо расонидам, аъзои ?укумат, ро?барони кумита?о, хадамоту агенти?о, дигар сохтору ма?омоти давлат? ва ташкилоту муассиса?оро, сарфи назар аз шакли моликияти он?о, вазифадор намудам, ки дар тамоми ша?ру но?ия?о, махсусан, дар де?а?ои дурдаст барои бунёди иншооти таъиноти и?тимо?, аз ?абили муассиса?ои со?аи маориф, тандуруст?, фар?анг, варзиш ва со?а?ои хизматрасон? як?о бо со?ибкорону то?ирон ва сокинони ма?ал?о тадбир?ои мушаххас андешанд.
Бовар дорам, ки то соли 2021, яъне то ?ашни сисолагии исти?лолияти давлатии То?икистони азизамон ?исми зиёди мушкилоту масъала?ои со?аи и?тимо? рафъ хо?анд шуд.
Дар ин раванд мо ният дорем, ки то соли 2021 таъмиру та?дид ва бунёди муассиса?ои таълимиро дар ?амаи ша?ру но?ия?ои мамлакат асосан ба ан?ом расонем.
Як масъаларо хотирнишон менамоям, ки ба шарофати исти?лолият ва дар нати?аи ?амхории доимии ?укумат ?оло дар кишвар ?амаи шакл?ои муассиса?ои таълим? - литсею гимназия?о, литсей?ои Президент? ва мактаб?ои байналмилал? барои хонандагони болаё?ат, колле??о ва филиал?ои муассиса?ои бонуфузи та?силоти олии кишвар?ои хори?? фаъолият доранд, ки чанд да?сола пештар касе доир ба таъсиси он?о ?атто фикр намекард.
Илова бар ин, имр?з ?азор?о нафар ?авонони то?ик дар бе?тарин мактаб?ои олии мамолики пешрафтаи ?а?он маш?ули ом?хтани илму дониш ва касбу ?унар мебошанд.
Мо ба масъалаи ?амхор? нисбат ба кормандони со?а?ои и?тимо? ?амеша эътибори аввалиндара?а меди?ем.
Масалан, тан?о музди ме?нати кормандони со?аи маориф аз соли 2000-ум то соли 2018 беш аз 100 баробар зиёд карда шудааст.
Бо ма?сади идома бахшидан ба раванди бе?созии шароити моддии кормандони со?а?ои илму маориф, тандуруст? ва дигар бахш?ои и?тимо? р?зи 14 августи соли ?ор? фармони Президенти ?ум?урии То?икистон доир ба баланд бардоштани андозаи музди ме?нати он?о ба имзо расид, ки ?амаи шумо аз ин и?дом хабар доред.
?озирини гиром?!
Тиб?и та?лил?о сол?ои охир сат?у сифати таълим дар муассиса?ои таълимии кишвар бе?тар шуда истодааст.
Як ?исми муассиса?ои та?силоти умум?, бахусус, литсею гимназия?о ба ом?зиши илм?ои да?и?у таби? ва технология?ои иттилоотиву коммуникатсион? афзалият дода, дар ин самт ба пешрави?о ноил гардидаанд.
?оло исло?оти зина?ои та?силоти ибтидо? ва миёнаи касб? бомаром амал? шуда истодааст.
Дар нати?а сат?у сифати тайёр кардани мутахассисони ?авобг? ба талаботи бозори ме?нат дар як ?атор муассиса?ои та?силоти олии касб? имр?з р? ба бе?буд? ни?одааст.
Дар ма?м?ъ, навсоз? дар низоми та?силоти олии касб? ва пас аз та?силоти олии касб? бомаром идома ёфта, бо татби? гардидани усул?ои нави таълим дар аксари ихтисос?о бе?буд? ба мушо?ида мерасад.
?оло доираи ?а?онбинии наврасону ?авонон васеъ гардида, шав?у ра?бати он?о ба ом?хтани илму дониш ва касбу ?унар зиёдтар гардидааст.
Сат?и маърифат, одобу ахло? ва саъю талоши насли имр?за, яъне фарзандони замони исти?лолият моро ба ояндаи неки он?о эътимод мебахшад. Итминон дорам, ки насли ояндасози мо минбаъд низ ба ом?зиши илм?ои муосир ва ?ифзи арзиш?ои милл? эътибори бештар хо?ад дод.
Дар баробари дастовард?ои зикршуда дар баъзе муассиса?ои та?силоти миёнаи умум?, ибтидо?, миёна ва олии касб? ва баъд аз та?силоти олии касб? сифати таълим ва сат?и дониш ?ан?з ба стандарт?ои байналмилал? ва меъёр?ои талаботи давлат? ?авобг? нест.
Чунин вазъ дар низоми та?силоти миёна ва олии касб? ва баъди та?силоти касбии со?аи тандуруст? низ ба мушо?ида мерасад.
Аз ин р?, мо тасмим гирифтем, ки имр?з бо шумо муло?от карда, фикру муло?иза?ои худро доир ба дастоварду пешрави?о, нати?а?ои исло?оту навсоз?, татби?и консепсияву барнома?ои давлатии со?аи тандуруст?, сат?и донишу малакаи дониш??ёни муассиса?ои таълимии со?а ва мушкилоти дар низоми ?ифзи и?тимоии а?ол? мав?уда баён намоем.
?адафи стратегии давлату ?укумат дар со?аи тандуруст? бо ро?и ташви?у тар?иби тарзи ?аёти солим таъмин намудани солимии а?ол?, бе?тар гардонидани нишонди?анда?ои дарозумрии инсон, паст намудани сат?и бемор?, маъюб?, фавти модару к?дак, пешгир? кардани бемори?ои гуногуни сироят?, баланд бардоштани сифати кумаки тиббиву санитар?, назорати бехатарии маводи дорувор? ва тарбияи кадр?ои баландихтисоси со?а мебошад.
Бори дигар таъкид менамоям, ки солимии миллат боигарии давлат аст.
Ба хотири расидан ба ин ?адаф мо, пеш аз ?ама, замина?ои ?у?у?ии фаъолияти тиббиро та?ким бахшидем.
Аз ?умла дар даврони исти?лолият мо як ?атор ?онун?ои со?аи тибро та?ия ва тасди? намудем, ки дар он?о барои рушди со?аи тандуруст? заминаи меъёрии ?у?у?ии муосир фаро?ам оварда, вазифа ва у?дадори?ои кормандони со?а, муассиса?ои табобативу пешгирикунанда ва дигар сохтор?ои хизматрасон? дар ин самт муайян ва мушаххас гардидаанд.
Соли гузашта Кодекси тандурустии ?ум?урии То?икистон ?абул гардид, ки дар он 16 ?онуни со?ав? мутта?ид карда шудааст.
?укумати мамлакат мабла?узории со?аи тандурустиро сол ба сол зиёд мекунад. Дар муддати бисту ?афт сол мабла?гузории со?а ?ариб 1600 баробар афзоиш ёфта, аз як миллион сомонии соли 1992 ба 1 миллиарду 550 миллион сомон? дар соли 2018 расидааст.
Музди ме?нати кормандони со?а нисбат ба сол?ои аввали исти?лолияти давлат? 315 баробар афзоиш ёфтааст.
Илова бар ин, ?укумати мамлакат тавассути 95 лои?аи сармоягузории давлат? ба со?аи тандуруст?, дар ма?м?ъ, беш аз як миллиарду 800 миллион сомон? равона намудааст.
Дар даврони исти?лолият, дар ма?м?ъ, зиёда аз 1500 муассисаи тандуруст? бунёд ва бо та??изоти замонав? таъмин гардида, аз ?умла фа?ат дар пан? соли охир беш аз 120 беморхона, 210 маркази саломат?, 80 дармонго?, 250 бунго?и тибб? ва 56 корхонаву корго??ои со?а сохта, ба истифода супорида шудаанд.
Дар назар аст, ки дар се соли минбаъда, яъне то ?ашни сисолагии исти?лолияти давлатии ?ум?урии То?икистон боз зиёда аз 1000 муассисаи тиббии нав – марказу бунго??ои саломат?, беморхона?о, таваллудхона?о барои 10-15 кат, марказ?ои ташхис, уто??ои му?а??аз барои хатна бунёд ва бо та??изоту лавозимоти муосири тибб? таъмин гардонида, ба истифодаи сокинони ша?ру но?ия?ои кишвар супорида шаванд.
Афзоиши мунтазами а?ол? талаб мекунад, ки мо барои со?а?ои тандурустиву маориф боз ?ам муассиса?ои бештар бунёд кунем.
Соли 2017 ва шаш мо?и соли ?ор? дар маркази вилоят?о ва ша?ру но?ия?о 24 беморхонаву марказ?ои саломат? ва 78 бунго?и тибб? ба фаъолият о?оз кардаанд, ки ?амаи он?о бо та??изоту технология?ои муосир му?а??аз гардонида шудаанд.
Таъсис ёфтани чунин муассиса?ои тибб? имкон дод, ки дар кишвар як ?атор амал?ои муосири ?арро?иву табобат гузаронида шаванд ва шумораи шахсоне, ки барои ?арро?? ба хори?и кишвар мераванд, кам гардад.
Бо ву?уди пешрави?ои зикршуда, дар фаъолияти як ?атор муассиса?ои со?а мушкилоте ба назар мерасанд, ки ?алли он?о аз ро?барону масъулони со?а ва ма?омоти и?роияи ?окимияти давлатии вилоят?о ва ша?ру но?ия?о вобаста мебошад.
Масалан, ?исме аз муассиса?ои тибб?, аз ?умла беморхона?о ва дармонго??о таъмирталаб буда, дар баъзеи он?о та??изоти муосир намерасад.
Дар кишвар ?оло ?ариб 1300 озмоишго? дар сохтори дармонго?у беморхона?о ва 116 озмоишго?и Хадамоти назорати давлатии фаъолияти тибб? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? фаъолият мекунад, ки вазифаи он?о бо истифода аз технология?ои муосир ва та?рибаи пеш?адами ?а?он? ташхис ва муайян кардани бемори?о мебошад.
Вале тиб?и маълумоти ма?омоти дахлдор дар бештари озмоишго??о сат?и касбияти кормандон, малакаи истифодаи та??изоти муосир ва сифати хизматрасон? ?онеъкунанда нест.
Бо дарназардошти ин, зарур аст, ки сат?у сифати фаъолияти озмоишго??о ?ама?ониба баррас? гардида, кормандони он?о аз аттестатсия гузаронида шаванд.
Мо Муассисаи давлатии “Озмоишго?и миллии референс?”, яъне сан?иширо ба истифода додем, ки айни ?ол фаъолияти пурраи он ба ро? монда шудааст.
Аз р?и маълумот ?оло ин муассиса тан?о ба ?исми а?ол? хизматрасон? карда, дар маркази вилоят?о ва ша?ру но?ия?о ну?та?ои худро таъсис надодааст.
Бинобар ин, Вазорати тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?олиро зарур аст, ки доир ба фарогирии ?амаи озмоишго??ои кишвар тавассути сан?иш?ои референс?, ки дар он?о дурустии ташхис?о бори дигар сан?ида мешавад, тадбир?ои иловаг? андешад.
Дар асоси амри Президенти ?ум?урии То?икистон аз 22 майи соли равон ба муносибати 30-солагии исти?лолияти давлат? Вазорати тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол?, ма?омоти и?роияи ?окимияти давлатии вилоят?о ва ша?ру но?ия?о ва ро?барони гур???ои кор? вазифадор карда шудаанд, ки то соли 2021 як?о бо со?ибкорон бунёд ва таъмиру азнавсозии муассиса?ои тибб?, аз ?умла марказу бунго??ои саломат? ва таваллудхона?оро вусъат дода, аз нати?аи кор?о ?ар шаш мо? гузориш пешни?од созанд.
Тавре ки медонед, мо дар баробари дастгирии муассиса?ои тиббиву беморхона?ои давлат? барои рушди муассиса?ои тибби хусус? низ ?амаи замина?ои заруриро фаро?ам овардаем.
?оло дар кишвар 681 муассисаи хусусии тибб?, аз ?умла 382 муассиса бо ма?оми шахси ?у?у?? ва 55 филиал, инчунин, 301 муассисаи марбут ба шахсони во?е? фаъолият мекунад.
Дар чунин муассиса?о 1600 нафар табибон ва 1500 нафар кормандони миёнаи тиб кор мекунанд.
Имр?з дар мамлакат 58 беморхонаи хусус?, 22 маркази ташхис, 69 озмоишго?, 4 маркази дорусоз? ва зиёда аз 2300 дорухона таъсис дода шудааст.
?обили таъкид аст, ки баъзе муассиса?ои тибби хусус? сол?ои охир сат?у сифати хизматрасониро ба мардум хеле бе?тар ба ро? мондаанд.
?амчунин, якчанд корхона?ои муштарак бо ?алби сармояи муста?ими хори?? таъсис ёфтаанд, ки он?о низ ба а?олии мамлакат хизмат мерасонанд.
Бори дигар хотирнишон месозам, ки тавассути фаъолияти босамари муассиса?ои тиббии мамлакат, сарфи назар аз шакли моликият ва тобеияти идории он?о, ?оло шумораи шахсоне, ки барои ташхису табобат ба хори?и кишвар сафар мекарданд, бамаротиб ко?иш ёфтааст.
Бо ву?уди ин, ро?барон ва муассисони чунин шифохонаву марказ?ои тиббиро зарур аст, ки ба касбом?зии ?авонони кишвар ва баланд бардоштани сат?и касбияти он?о мусоидат намоянд ва та?рибаи пеш?адамро дар мамлакат ?арчи бештар амал? созанд.
Мо низ муассиса?ои хусусиро ?аматарафа дастгир? мекунем ва ба рушди фаъолияти тибби хусус? а?аммияти хосса меди?ем.
Лекин аз р?и баъзе маълумот дар як ?исми ин муассиса?о та??изоту технология?ои к??на, маводи дорувории пастсифат, му?латаш гузашта, бо ро?и ?очо? воридгардида ва аз ташхис нагузашта истифода мешаванд.
Баъзе марказ?ои саломат? ва беморхона?ои муштарак низ ба чунин камбуд? ро? меди?анд.
Дар кишвар 254 муассисаи хусусии табобати дандон фаъолият мекунад, ки вазъи ?исме аз он?о ташвишовар мебошад.
Сан?иш?о нишон меди?анд, ки дар аксари муассиса?ои хусусии табобати дандон меъёр?ои со?аи тандуруст? риоя намешаванд ва ?исми зиёди уто?у та??изоти он?о ба талаботи бе?дошт? мутоби?ат намекунад. Чунин вазъ боиси ба бемори?ои гуногуни сироят? гирифтор шудани одамоне мегардад, ки ба чунин муассиса?о муро?иат мекунанд.
Бинобар ин, Вазорати тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?олиро зарур аст, ки як?о бо Хадамоти назорати давлатии тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? ?и?ати бартараф кардани камбуди?ои зикршуда чора?ои ?атъ? андешад.
?амзамон бо ин, вазорат як?о бо Агентии стандартизатсия, метрология, сертификатсия ва нозироти савдо сифати дорувор?, та??изот ва дигар восита?ои техникиро зери назорати ?атъ? ?арор ди?ад.
Бояд гуфт, ки масъалаи вобаста ба воридоти дорувор? боиси нигаронии ?идд? мебошад.
Дар баробари ин, назорати сифати маводи дорувор? ва мол?ои тибб? ?ан?з ?ам дар сат?и зарур? ба ро? монда нашудааст.
Агар соли 2000 ба кишвар ба мабла?и 25 миллион сомон? маводи дорувор? ва мол?ои тибб? ворид гардида бошанд, ин ра?ам дар соли 2017 ?ариб ба 450 миллион сомон? расидааст, ки 18 баробар зиёд мебошад.
Тан?о дар шаш мо?и соли 2018-ум 92 тонна маводи дорувор?, мол?ои тибб?, маводи ороишиву гигиен? ва ?изои к?даконаи му?лати истифодаашон гузашта ва бе сертификати мутоби?ат нобуд карда шудаанд.
Аз гузориш?о маълум мегардад, ки ?исме аз чунин маводи дорувор? ба тари?и ?очо? ворид ва дар дорухона?о ба фур?ш бароварда мешаванд.
Мутоби?и иттилои Прокуратураи генерал? сол?ои охир шахсони ало?идаи во?е? ва ?у?у?? бархилофи талаботи ?онунгузор?, бе и?озатнома, ша?одатномаи сифат, ба?айдгирии давлатии маводи дорувор? ва аттестатсияи фаъолияти фармасевт?, яъне ?айри?онун? ба воридот, содирот, коркард, тайёр намудан, озмоиш ва фур?ши маводи дорувории ?албак? ва ба талабот ?авобг? набуда маш?уланд.
Аз ин ли?оз, ба Вазорати тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? супориш дода мешавад, ки дар масъалаи ворид намудани та?йиру илова?ои зарур? ба ?онун?о ва дигар санад?ои меъёрии ?у?у??, аз ?умла доир ба пурз?р намудани ?авобгар?, бахусус, ?авобгарии ?иноят? барои воридоту муомилоти маводи дорувории бесифат, ?албак? ва му?лати истифодааш гузашта, ?очо?и дорувор? ва исте?солу фур?ши маводи ?айристандарт? чора??? намояд.
?амзамон бо ин, зарур аст, ки ?авобгарии табибон, аз ?умла дандонпизишкон, кормандони кошона?ои ?усн ва сартарошхона?о барои ба бемори?ои сироят? гирифтор намудани ша?рвандон баланд бардошта шавад.
Дорухона?ое, ки дорувор? ва маводи тиббии бесифат, му?латаш гузашта, ?албак? ва бо ро?и ?очо? воридшударо ба фур?ш мебароранд, аз и?озатнома ма?рум карда, барои чунин амал ?атто ?авобгарии ?иноят? пешбин? карда шавад.
Инчунин, барои кормандони муассиса?ои табобати дандон, сартарошхона?о ва кошона?ои ?усн, ки боиси ба ?ар гуна бемори?ои сироят? гирифтор шудани одамон мегарданд, дар Кодекси ?иноятии ?ум?урии То?икистон ?авобгарии ?иноят? ворид карда шавад.
?озирини ар?манд!
Имр?з дар кишвар сат?и фавти модару к?дак ко?иш ёфтааст.
Аз р?и маълумоти омор? фавти модарон 24,1 нафар ба 100 000 зиндатаваллуд ва фавти к?дакони то пан?сола 21 нафар ба 1000 зиндатаваллудро ташкил меди?ад.
Вале ?амин нишонди?анда низ моро водор месозад, ки ?и?ати бартараф кардани камбуди?ои ?ойдошта тадбир?ои зарур? андешем.
Та??и?оти сол?ои охир нишон меди?ад, ки дар байни к?дакони то пан?сола аз пан? як нафар ?адпаст?, аз чор як нафар камхун? ва аз да? як к?дак камвазн? дорад.
Тиб?и маълумоти Вазорати тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? дар як сол 1300-1400 нафар к?дакони маъюб ба ?айд гирифта мешаванд, ки 55-60 фоизи он?о дар нати?аи нико?и хешутабории наздик ба дунё омадаанд.
Дар раванди пешгир? кардани пайомад?ои нохуши нико?и хешутабории наздик, таваллуди к?дакони маъюб ва паст намудани беморшав? ва маъюб? дар байни он?о дар асоси на?шаи тасди?кардаи ?укумати То?икистон заминаи ?у?у?ии ин масъала боз ?ам мукаммал гардонида шуд.
Ма?сади асосии муоинаи тиббии ?атмии шахсони нико?шаванда - таъмини ?у?у?и конститутсионии он?о ба ?аёт ва саломат?, фаро?ам овардани шароит барои ташаккули оилаи солиму хушбахт ва пешгир? кардани таваллуди к?дакони маъюб мебошад.
Тиб?и супориши ?укумати мамлакат дар муассиса?ои тибб? ?у?ра?ои махсус барои хатна ва ?у?ра?ои модару к?дак таъсис дода шуда, айни ?ол ба таври ройгон фаъолият карда истодаанд.
Мувофи?и маълумоти Вазорати тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии ахол? соли 2017 ?амаг? 18 ?азор нафар к?дакон хатна шуда, дар 6 мо?и соли 2018 зиёда аз 33 ?азор нафар к?дакон ба таври ройгон хатна карда шудаанд, ки аз ин шумора ?ариб 3000 нафар к?дакони синни то 20-р?за мебошанд.
?ол он ки дар як сол ба ?исоби миёна дар То?икистон 106 ?азор к?дак таваллуд мешавад. Аз ин шумора 55 ?азор нафар писар буда, дар як сол ?амаг? 60 фоизи он?о хатна карда мешаванд.
Бо ма?сади аз сирояти ?ар гуна бемори?о эмин ниго? доштани к?дакон ва ?ифзи саломативу вазъи р??ии он?о супориш дода мешавад, ки дар кишвар фаъолияти усто?о ё табибони хатнакунанда пурра ?атъ карда, амалиёти хатна тан?о дар муассиса?ои тибб? ва тавассути ?арро?они касб? ан?ом дода шавад.
?укумати То?икистон ба масъалаи ?ифзи и?тимоии а?ол? ди??ати аввалиндара?а меди?ад.
Яъне гур???ои маъюбу осебпазири ?омеа зери ?имояи доимии давлат ?арор доранд. ?оло дар тобеияти Вазорати тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? 97 муассисаи и?тимо? фаъолият мекунад.
Имр?з дар кишвар зиёда аз 650 000 нафар нафа?ах?рон, аз ?умла 150 000 нафар маъюбон ба ?айд гирифта шудаанд.
Тиб?и маълумоти омор? шумораи умумии к?дакони маъюб ба ?олати 1 апрели соли 2018-ум 26 ?азор нафарро ташкил меди?ад.
Нафа?аи маъюб? (и?тимо?) барои к?дакони маъюб ба ?исоби миёна дар як мо? – 224 сомон? (?а?ми мабла?гузории солона ?ариб 6 миллион сомон?) мебошад, ки аз ?исоби мабла??ои су?уртаи и?тимо? ва бу?ети давлат? пардохт карда мешавад.
?оло шумораи к?дакони маъюб, ки дар муассиса?ои со?аи тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? ниго?убин карда мешаванд, ?ариб 2000 нафарро ташкил меди?анд.
Мабла?гузории ниго?дории к?дакони маъюб-бошандагони муассиса?ои будубоши доимии со?аи тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? дар як сол зиёда аз 24 миллион сомон? буда, барои як нафар к?даки маъюб беш аз 14 ?азор сомониро ташкил меди?ад.
Мувофи?и маълумот то ?ол дар баъзе ша?ру но?ия?о аксари к?дакону наврасоне, ки бо сабаби нико?и хешутабории наздик ба маъюб? гирифтор шудаанд, ?ам аз кумаки аввалияи тибб? ва ?ам аз та?силот дур мондаанд.
?ол он ки мо бо ?арори ?укумати ?ум?урии То?икистон консепсияи хизматрасонии фарогири тиббиро тасди? кардем, ки дар асоси он ?ар як маъюб бояд та?ти назорати кормандони со?а?ои маориф ва тандуруст? бошад.
Со?аи дигаре, ки бояд исло?у та?дид карда шавад, со?аи фарматсевт? мебошад.
Мувофи?и маълумоти Вазорати тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? то ба имр?з дар кишвар 32 корхонаи хурду калони исте?соли дорувор? ва гиё??ои шифобахш ва беш аз 2 300 дорухона фаъолият мекунад.
Дар корхонаву корго??ои со?а ?амаг? 242 номг?и маводи тиббиву дорувор? исте?сол мешавад.
Ин ?амаг? 8 фоизи талаботи а?олиро ташкил дода, 92 фоизи ма?сулоти доруворию бастабанд? аз хори?и кишвар ворид карда мешавад, ки ин нишонди?анда моро ?онеъ карда наметавонад.
?ол он ки дар кишвар аз ниго?и ?онунгузор? барои бунёди корхона?ои дорусоз? тамоми шароит му?айё карда шудааст.
?арчанд ки мо аз гиё??ои шифобахш баъзе намуд?ои дорувориро омода карда истодаем, вале имконоту захира?ои То?икистон, ки дар ?удуди он зиёда аз 3500 навъи гиё??ои шифо? мав?уданд, ?оло ?ам самарабахш истифода нашуда истодаанд.
Доир ба ин масъала ман дар паёми навбатии худ таъкид карда будам.
Дар баъзе беморхона?о ва осоишго??о табобат бо усули гиё?дармон? ба ро? монда нашудааст, ?ол он ки ?амаи навъ?ои набототи мо ба табобат мусоидат карда, ?исме аз он?о аз ?ониби со?ибкорон ба хори?а бароварда мешавад.
Аз ин р?, вазорат?ои тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол?, рушди и?тисод ва савдо, саноат ва технология?ои нав, молия, Кумитаи давлатии сармоягузор? ва идораи амволи давлат? вазифадор карда мешаванд, ки як?о бо со?ибкорони ватан? ва бо ?алби сармояи муста?ими хори?? ?и?ати таъсиси корхона?ои дорусоз?, исте?соли дору аз гиё??ои шифобахши кишвар ва рушди саноати дорусоз? чора??? карда, барои зиёд намудани номг?и дорувор? ва маводи бастабанд? тадбир?ои ?иддиро амал? намоянд.
?озирини гиром?!
?укумати То?икистон ба рушди илм ва тарбияи кадр?ои баландихтисос ди??ати аввалиндара?а дода, мабла?гузориро дар ин самт мунтазам зиёд карда истодааст.
Зеро мо метавонем мушкилоти мав?удаи Ватанамонро тавассути илм бартараф созем ва барои рушди бомароми и?тисоди милл? заминаи боз ?ам мусоид фаро?ам орем.
Бо ин ма?сад мо дар сохтори Вазорати тандуруст? Академияи илм?ои тибро таъсис додем, ки кормандони он бо кор?ои илмиву та??и?от? маш?ул шаванд.
?оло дар со?аи тиб 16 муассисаи илм? амал менамояд, ки аз ин шумора 11 муассиса дар даврони со?ибисти?лол? таъсис ёфтааст.
Дар ин марказ?ои илм? олимону донишмандони бота?риба кору фаъолият доранд ва дар аксари он?о ш?ро?ои илм? таъсис ёфта, масъала?ои му?имми илми тибро баррас? мекунанд.
Бо ву?уди чунин шароиту имконият?о дар со?аи илми тиб ихтироъкор?, гирифтани патент?о ва сертификат?о кам мебошад.
Дар пан? соли охир олимони со?аи тиб ?амаг? ба 221 ихтирооту патент ва 447 пешни?оди навовар? (сертификат) со?иб шудаанд, ки ?онеъкунанда нест.
Бинобар ин, ро?барони муассиса?ои илмии со?аи тибро зарур аст, ки аз ?исоби ?авонон ва мутахассисони боистеъдоду ихтироъкор гур???ои та??и?от? ташкил дода, як?о бо олимони физика, кимиё, техника ва технология доир ба кашфиёту ихтирооти нав чора??? намоянд.
Бо таъсис ёфтани Комиссияи олии аттестатсионии назди Президенти ?ум?урии То?икистон ?оло дар муассиса?ои илм? ва та?силоти олии касбии кишвар 40 ш?рои диссертатсион? ташкил гардидааст, ки аз он?о 4 ш?ро ба со?аи тандуруст? ало?аманд мебошад.
Ба назари мо, ва?ти он расидааст, ки илми тиб баробари дигар илм?ои со?ав? бояд навсоз? гардад ва рушди он таъмин карда шавад.
Масъалаи тайёр кардани кадр?ои со?аи тандуруст? яке аз вазифа?ои аввалиндара?аи ?укумат ба ?исоб меравад.
Дар стратегияву консепсия?о ва барнома?ои давлат? масъалаи та?кими и?тидори кадр? махсус таъкид ёфта, ?адвали тайёр кардани кадр?о вобаста ба ша?ру но?ия?о тасди? гардидааст.
?обили зикр аст, ки имр?з ?ариб 70 фоизи кормандони со?а?ои маориф ва тандурустиро занон ташкил меди?анд.
Ин нишонди?анда гуво?и возе?и ?амхориву дастгирии ?укумати мамлакат дар замони со?ибисти?лол? мебошад.
?оло дар дар То?икистон 70 500 нафар кормандони тиб фаъолият доранд.
Вале дар айни замон беш аз 4200 нафар табибон ва зиёда аз 2200 нафар ?амшира?ои шаф?ат намерасанд, ки асосан ба вилоят?о ва ша?ру но?ия?о мансуб мебошанд.
Ин ?олат низ ташвишовар буда, исло?и сарива?т? мехо?ад.
Дар муассиса?ои та?силоти олии тиббии хори?и кишвар 530 нафар та?сил мекунанд, ки 85 нафари он?о аз ?исоби стипендияи байналмилалии Президенти То?икистон “Дурахшандагон” мебошанд.
Дар мамлакат 23 муассисаи та?силоти миёнаи касбии тибб?, аз ?умла 8 муассисаи ?айридавлат? фаъолият дорад, ки дар он?о 36 500 нафар дониш??ён та?сил мекунанд.
Дар фаъолияти колле??ои тиббии давлативу хусусии аксарияти ша?ру но?ия?о камбудиву норасои?ои ?идд? ба назар мерасанд.
Аз та?лил?о бармеояд, ки сат?у сифати таълим дар муассиса?ои миёнаи касбии со?аи тандуруст? ?айри?аноатбахш мебошад.
Илова бар ин, то ба ?ол на ?ама китоб?ои дарс? ба забони то?ик? таълиф гардидаанд.
Бинобар ин, ба вазорат?ои маориф ва илм, тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? супориш дода мешавад, ки дар ин самт чора?ои иловагии зарур? андешанд.
Вобаста ба ин, бояд гуфт, ки сат?у сифати хизматрасонии тибб? ба а?ол? аз ?ониби ?амшира?ои тибб? бе?будии ?иддиро талаб менамояд.
Аз ин р?, Дастго?и и?роияи Президент ва Вазорати тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? вазифадор карда мешаванд, ки фаъолияти муассиса?ои та?силоти миёнаи тибб?, хусусан, колле??ои тиббии ?айридавлатиро ?ама?ониба сан?ида, хулосаи худро ба ?укумати мамлакат пешни?од намоянд.
?оло дар кишвар се муассисаи та?силоти олии касб? ба тайёр кардани мутахассисони со?аи тиб маш?ул аст. Донишго?и давлатии тиббии То?икистон ба номи Аб?ал? ибни Сино дорои бино?ои муосири таълим?, клиника?о ва озмоишго??ои замонав? мебошад.
Соли 2017-ум 1288 нафар мутахассисони ?авон ин донишго?ро хатм кардаанд.
Зикр бояд кард, ки сат?и дониш ва малакаи амалии хатмкунандагони ин муассисаи таълим? низ бе?будиро талаб мекунад.
?амчунин, таъкид месозам, ки ди??ати асос? на ба шумора, балки ба сифати таълим ва сат?и касбияти дониш??ёну хатмкунандагон дода шавад.
Дар баробари ин, дастрасии дониш??ён ба кор?ои ташхису табобат ва муошират бо беморон бояд бе?тар карда шавад.
Соли 2016 бо ма?сади бартараф кардани норасоии кадр?о дар со?аи тандуруст? Донишго?и давлатии тиббии Хатлон таъсис дода шуд, ки ?оло дар он зиёда аз 1100 нафар дониш??ён та?сил доранд.
Мушкилоти асосии донишго?и мазкур то ?ан?з му?айё нагардидани заминаи зарурии моддиву техник? ва нарасидани устодону ом?згорони дорои дара?аву унвон?ои илм? мебошад. Вазорат?ои маориф ва илм, тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол? ва дигар сохтору ма?омотро зарур аст, ки дар ин самт чора?ои дахлдор андешанд.
?озирини гиром?!
?укумати кишвар дар идомаи кор?ои созандагиву бунёдкор? пайкараи Шайхурраис Аб?ал? ибни Синоро дар ша?раки “Шифобахш” ва дар байни бинои марказии Донишго?и давлатии тиббии ба номи ин алломаи бузург, ки аз нав ?омат рост карда истодааст, ?ойгир намуд, ки он рамзи ?овидонаи эътибори илми тибби то?ик мебошад.
Ман бор?о таъкид кардаам, ки вориси Аб?ал? ибни Сино будан тан?о доштани маълумоти олии тибб? ва п?шидани хилъати сафед нест, балки идома додани афкору андеша ва ма?орати касбии ин че?раи нотакрори Шар? мебошад.
Ба ?ариб? Ан?умани умумимиллии табибони кишвар Кодекси ахло?и табибони То?икистонро ?абул намуд, ки дар он «Савганди табиби ?ум?урии То?икистон» (?аблан «?асами Гиппократ» мегуфтанд) ?амчун ро?намо ва меъёри ахло?иву башард?стонаи ?ар як табиб тасди? гардид.
Вобаста ба ин, кормандони со?аи тибро зарур аст, ки ба савганди худ ?амеша соди? бошанд ва ба хал?и азизамон софдилона хизмат кунанд.
Бовар дорам, ки табибони мо ба нафъи ?омеа ва солимии он минбаъд талоши бештар карда, сазовори ?урмату э?тироми умум мегарданд.
Д?стони азиз!
Илму дониш дар миёни мардуми мо аз ?адим ма?оми хос дошт ва мардуми бофазлу ?унари то?ик ба ин манбаи маърифат ?амеша ар? мегузоштанд.
Мо низ бояд суннат?ои неки гузаштагонамонро э?тиром намоем, аз усул?ои муосири таълиму тарбия истифода кунем, доираи донишу маърифат ва камолоти маънавии насли навраси кишварамонро тавсеа бахшида, дар зе?ни он?о э?тиром гузоштан ба му?аддасот ва рукн?ои давлатдориро ?ой намоем, он?оро дар р??ияи ватанд?стиву ?исси баланди милл? ва худого?иву худшинос? ба воя расонем.
?амаи шумо, ?озирини гиромиро ба ифтихори ?ашни бузурги миллиамон – солгарди исти?лолияти давлат?, ки баъди чанд р?з фаро мерасад, самимона табрик гуфта, бовар дорам, ки ро?барону кормандони со?аи тандуруст? ва ?ифзи и?тимоии а?ол?, илму маориф ва масъулони муассиса?ои таълим? ба исло?и камбуди?ои ?ойдошта эътибори ?идд? дода, ?и?ати сазовор исти?бол гирифтани 30-солагии исти?лолияти давлатии ?ум?урии То?икистон аз имр?з к?шишу талоши дучанд мекунанд ва дар ободиву пешрафти Ватани ма?бубамон ?иссаи арзишманди худро мегузоранд.
Бори дигар Р?зи дониш ва дарси сул? ба ?амаи сокинони мамлакат муборак бошад!
Просмотр: 1397
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved