Дата: 2015-09-12
Дар минта?аи Аврупо мардуме зиндаг? мекар-данд, ки он?оро славян?о мегуфтанд. Он?о ба гур??-?ои славян?ои гарб?, ?ануб? ва шар?? ?удо мешуданд. Ба гур??и славян?ои шар?? рус?о, украин?о, бело-рус?о дохил мешаванд. Мардуми славян?ои шар?? аз ибтидои худ дар со?ил?ои дарё?ои Волга, Днепр, Об, Нева ва гайра?о умр ба сар бурда, ба мо?игир?, зиро-атчиг? ва ?унармандию ти?орат машгул мешуданд.
Аз бозёфт?ои бостоншиносон бармеояд, ки он?о давра?ои ?абилавию авлодиро аз сар гузаронида, дар аср?ои миёна со?иби аввалин давлати бузурги худ Руси Киев гардида буданд. Ин мардум бо хусусият-?ои мадании худ, яъне аз ?и?ати забон, ?уруфот, дин, асотиру анъана?ои этникию миллии хеш аз дигар мардум фар? доштанд. Аз аср?ои ГХ-Х сар карда, ба бунёди марказ?ои ти?оратию мадан? ва фар?ангию тамаддун? о?оз намуданд. Пеш аз ?ама, ба ин гуна муваффа?ият?о ноил гардидани мардуми рус таъсири маданияти баланди мардуми Юнону Рими ?адим ва Византия ни?оят бузург мебошад. Он?о баъзе хусу-сият?ои дини насрон?, ?уруфоти кирил? ва шакл?ои меъмориро аз юнониёну римиён ва византияги?о аз худ намуда, боиси ом?зишу истифода ?арор доданд. Ба ин мисол шуда метавонад аввалин дастовард?ои фар?анг?- «Саргузашти Игор», меъмори?ои ша?ри Киев, Петербург, Масков, аввалин шакли меъмории Кремл, ибодатго??о ва калисо?о. Пайваста ба ин намуд?ои гуногуни санъат - меъмор?, муси??, тасвир?, баде?, рассомй, анъана?ою эъти?од?о хусусияти мада-нияти бойи Византияро дошт. Дарвоза?ои бо?ашама-ти Киев яке аз ёдгори?ои меъмор?, исте?ком?ои таъ-рих? ва техник? ба шумор меравад.
Дар сарзамини Руси Киев то давраи муосир коф-туков?ои бостоншинос? гузаронида шуда аз он ?ой?о бо?имондаи олот?ои ме?нат, сохтмон?ои ?адим, ис-те?ком?ои ало?ида, та?курси?ои бино?о, бо?имондаи ма?сули ?унари усто?о, зистго? ва предмет?ои маи-ш? ёфт шудааст. Хусусан меъмории калисои Софияи ш.Новгород дорои хусусият?ои му?ими фар?кунанда будааст. Баву?удоии ?уруфоти нав (кирил?) боиси тар?умаи ёдгори?ои фар?анг?, саргузашти мардуми славян?о, дастовард?ои фар?ангй ва ?айра?о гардида-аст.
Дар Руси ?адим олимон метавонистанд бо ?уруфо-ти нав дастхат?ои китобии славяниро тар?ума ва р?й-бардор? кунанд. Ин тарзи фаъолият боиси ташкил на-мудани китобхона?о дар дарбори(княз?о) сарварони хирадманду донишманд ва дар назди ибодатхона?ои ша?р?ои марказ? гардида буд. Баву?удоии китобна-вис? ва па?ншавии он дар ?удуди васеъ аз маданияти баланди он мардум гуво?? меди?ад.
Дар нимаи аввали асри XIII ?исме аз мардуми рус-?о исти?лолияти сиёсии худро аз даст дода буданд. Дар аср?ои ХГУ-ХУ бошад, ?исми дигари мардуми рус?о хусусият?ои маданияти этникии хешро ниго? дошта, сабаб?ои бе?будшавии вазъияти сиёс?, и?тисо-дию идеологиро барои инкишофи тамаддуни мардуми худ пайдо намуданд. Аз охирхои асри XV сар карда, ин
сарзамин ба худ номи Русияи Бузургро гирифт. Дар ин давра як гур?? санъаткорону ?унармандон ба дунё омада, ма?сули санъату ?унари хеш ша?р?ои ватани худро
ободу зебо мегардониданд ва НИ?ЯТ санъати меъмор?, тавсири ша?рдори ба дара?аи
баланди худ расида буд. Ба нн мисол шуда метавонад
меъмории ша?ру князига-ри?ои Киев, Владимир, Масков, Новгород ва ?айра?о. Он меъмори?ои ша?ру ибодатго??о гарчанде хусуси-ят?ои меъмории ати?а ва Византияро дошта бошад ?ам, санъаткорон бо мурури замон дар он?о шаклу ху-сусият?ои навро ворид намуда, бунёд мекарданд. Пай-васта ба ин табаддулот?ои бузурги фар?анг? ба ву?уд омада, солномаи нав (та?вим)-ро ?абул карданд.
Аз р?и бозёфт?ои хатт? ба мо маълум шуд, ки вазъи сиёс?, и?тимо? ва фар?ангии давра?ои минбаъ-да аз давра?ои пеш ба кулл? бартар? доштаанд. ?азо-рон вара?а?ои дарёфтшуда нишонди?андаи баланди саводнокии а?олии Русияи Кабир ва саводнок наму-дани таба?а?ои поёнии а?ол? мебошад.
Яке- аз во?еаи фар?ангиро махсусан, ?айд кардан ?олиби ди??ат аст, ки соли 1725 бо к?шишу дархости Пётри Кабир Академияи фан?ои Петербург таъсис ёфта буд. У пеш аз ?ама барои ?ор? кардану ом?хта-ни фан?ои механика, физика, - математика, таъриху ?у?рофия ди??ати махсус дода буд, зеро ин фан?о ба-рои муста?-кам намудани мудофиаи мамлакат, риво?у равна?и саноат ва ти?орат а?амияти калон доштанд. Олимони со?аи физика ва математикаро худи Пётр интихоб мекард. ?атто дар байни академик?ое, ки ? аз хори?а даъват карда буд, олимони маш?ур -Лео-нард Эйлер, Николай ва Даниил Бернулли буданд, ки кашфиёт-?ои му?им ва асар?ои бар?астаи худро дар Академияи фан?ои Петербург ба ан?ом расонидаанд. Дар он давра як гур?? олимону санъаткороне ба дунё омада буданд, ки то ?ол ма?сули э?одиёти он?о а?а-мияти худ-ро гум накардааст. Дар ?одаи илму санъати мардуми рус?о, алалхусус, дар со?аи меъмор?, муси-??, тасвир?, баде?, адабиёт, таърих, ?у?рофия, фалса-фа, ?у?у?, дин ва анъана?о пешрави?ои назаррас дида мешуд.
Замина?ои таъсиси мактаб?ои гуногун равия ва аввалин макотиб?ои ол? ба ву?уд омад. Барои таъсиси ин гуна макотиб?ои ол? са?ми р?шанфикрону озодан-дешон-М.В.Ломоносов, А.Н.Радищев, Е.Р.Дашкова, В.Н.Татишева ва дигарон ни?оят бузург буд, ки он?о-ро маорифпарварони рус меномиданд. Ма?сади он?о бо ро?и осоишта аз байн бурдани камбудию иллат?ои ?омеа ва такомули маорифу маърифатнок намудани мардуми ?омеа буд. Бо к?шишу за?мат?ои зиёди он?о соли 1755 аввалин донишго?и олии ш. Маскови ба номи М.В. Ломоносов (?оло МГУ) таъсис дода шуд. Инчунин соли 1783 бо сарварии Е.Р.Дашкова Акаде-мияи улуми Россия таъсис ёфта, дар нати?а ша?р?ои Масков, Санкт-Петербург, ?азон ва гайра?о ба мар-кази илму фар?анг ва ти?орат табдил ёфт: Хусусан са?ми М.В.Ломоносов ?амчун маорифпарвар дар пешрафти илму фар?анги мардуми рус ни?оят бузург буда, имр?з?о ин шахсияти бузургро ?амчун аллома-(энсиклопедист) на тан?о дар дохили ватан, балки дар кишвар?ои берун аз марзи Руссия мешиносанд.
Аз гуфта?ои Ломоносов бармеояд, ки ба сат?и до-нишу ?а?онбинии ? ду китоби мутолиа кардааш яке «Сарфу на?в»- и Смотрицкий дигаре «Арифметика»-и Магницкий таъсири бузург расонидааст. ? ин ду ки-тобро мактаби ибтидоии худ эътироф карда буд. Аз китоби «Сарфу на?в» ?оида?ои азхудкунии забон ва шеърнависиро аз худ карда буд.
Аз «Арифметика» бошад дар бораи асос?ои илми
табиатшинос?, ?андаса, физика, ?у?рофия, ну?ум ва
гайра?о маълумот гирифтааст. Ба ?авли худи Ломоносов ин китоб?о барои ? «дарвозаи илм» будаанд. Ломоносов дар синни 19- солагиаш барои аз худ кардани
забони лотинй ба Академияи Славянй -Юнон?- Лотинй дохил шуда, ?амро?и бачагони 8-10 сола та?сил мекард. ? аз сабаби кун?кову илмд?ст буданаш
ба чандин Академияи фан?ои дохилу хори? та?сил
кардааст, ки ?атто устодонаш талаботи ?ро ?онеъ гардонида натавонистаанд. ? барои аз худ кардани сирру
асрори кимё, шинос шудан бо металлургия ва маъданшиносй ба Олмон рафта, дар дорулфунуни Марбург
та?ти ро?барии Христиан Вольф ом?зиши илм?ои табиатшиносиро давом дода, асар?ои Галилей, Нютон,
Декарт, Лейбниц ва дигаронро ом?хта, аввалин асар?ои илмии худро дар ?амин донишго? навиштааст.
Ломоносов бор?о ба а?ида?ои илмии устодаш эрод
гирифта буд. Ин- гайрату шу?оати ?ро устодаш низ
?ис карда, ба вай ба?ои сазовор медод: «Турфа шогирде, ки дар ?айрат оварад устодро !». Худи Ломоносов
низ то охири умр нисбат ба устодаш Х.Вольф садо?ат
ва э?тироми самимй дошт. Пас аз ин ? мебоист та?сили
худро ба Саксония рафта давом ди?ад ва аз Генкель химияро ом?зад. Вале Генкель талаботи ?ро ?онеъ гардонида натавонист. Ломоносов дар ин ?о ба худ-ом?з? р? оварда, ?асидаи нахустини худ «Ба фат?и Хо-тин»- ро навишта, дар он а?ида?ои нави назму насрии худро баён намудааст. В.Г.Белинский ба ин а?ида?ои Ломоносов ба?ои баланд дода, ин ?асидаро ибтидои адабиёти нави рус номидааст.
Касе, ки мероси илмии Ломоносовро аз назар гу-заронад дар ?айрат мемонад, ки ч? тавр як шахс дар як муддати нисбатан к?то? (яъне дар 54 солаи умри худ) ?амаи ин кор?оро ба ан?ом расонидааст. То ба ?ариб? дар байни олимони Урупо чунин а?ида буд, ки дар Русия г?ё ду Ломоносов: яке табиатшинос дигаре шоиру забоншинос бошад. Он?о ?е? бовар намекар-данд, ки як кас ба чунин ?асорати э?одй ?одир бошад. Дар навишта?от?ои олимони зиёд Ломоносов М.В. чун физик, химик, географ, геолог, ситорашинос, ?у-?у?шинос, ?аким, биолог, муаррих,статистик, шоир ва забоншинос тасвир ёфтааст.
?а?онбинии материалистии М.В.Ломоносов бо илми табиатшинос? бевосита алокаманд аст. ? сабаби ?одиса?ои гуногуни табиатро аз худи таб^ат ме-?уст ва тамоми а?ида?ои дин? ва идеалистиро аз сари ро?и тад?и?оти илмй р?фта мепартофт. Вай ?е? шуб-хае надошт, ки олам аз материяи мута?аррик иборат аст. Материя ва ?аракат абад? мебошанд. Он?оро ?е? кас ва ?е? як ?увваи ило?? наофаридааст ва ?е? го? нест намешаванд. Пас сабаби ?одиса?ои гуногуни табиат худи табиат аст мегуфт ?. Бинобар ин Ломоносов М.В. таъкид мекунад, ки пеши ро?и дахолати динро гириф-та, ба илм?ои табиатшиносй ро? кушодан, табиатро ом?хтан лозим аст. Ро?еъ ба ин Ломоносов ом?хта-ни табиатро талаб намуда, «табиатро ба маъшу?а ва олимро ба оши?» ташбе? додааст. Барои ин бояд оши? а?воли р??ия ва асрори дили маъшу?аашро фа?мад, бояд ба симои ? кун?ковона нигарад ?ар як та?ироти авзои ?ро пайхас карда тавонад ки ин ?ам кам аст. Илова бар ин вай бояд аз д?стон ва ма?рамони маъ-шу?ааш феълу атвор ва рафтору кирдори маъшу?ааш-ро дониста гирад. Мисли ?амин олим ?ам ба воситаи ом?хтани фан?ои гуногун, мушо?ида ва муло?иза на-мудан сирри табиатро бояд ошкор кунад.
Ломоносов а?амияти ало?аи мушо?ида ва назарияро на?з фа?мида, ба фикру андеша?ои файласуфон
Лукреций Кар, Закариёи Розй, Абуал? ибни Сино,
Рене Декарт пайрав? намуда, гуфтаи Лукрецийро, ки
«?е? чиз бо иродаи худо аз ?е? пайдо намешавад»
дастгир? намуд. Ломоносов «?онуни ба?ои материя
ва ?аракат»- ро дар шакли ?онуни асосии табиат эътироф ва таъриф кардааст. ?онуни ба?ои материя ва
?аракат а?амияти багоят бузурги фалсаф? доранд. Ин
?онун материализмро асоснок карда, ба ?ар гуна а?ида?ои идеалистй ва дин зарбаи ?алокатовар мерасонад. Ломоносов бошад а?амияти зиддидин? доштани ин ?онунро на?з мефа?мид. Маълум аст, ки Исаак
Нютон (1642-1727) «?онуни ?озибаи оламро» кашф
намуда, бе дахолати ?увваи ило?? ?аракат кардани
?ирм?ои осмониро исбот кард. ?онуни ба?ои материя
ва ?аракат нишон меди?ад, ки материя ва ?аракат бо
?ам вобаста ва абадианд. Ломоносовро асосгузори равияи материалистии табиатшинос? рус меноманд. Ба ин а?ида?о А.Н. Радищев низ пайравй намуда, дар мубориза ба му?обили идеализм ва дин аз ?онуни ба?ои материя ва ?аракат истифода мебурд. ? навишта буд: «Табиат худ аз худ мав?уд аст, ?е? чизро офаридан ва ё нест кардан мумкин нест. ?е? як ?увва дар табиат бе нишон нест шуда наметавонад».
Р?шанфикрони демократи рус Белинский. Герцен, Чернишевский, Добролюбов низ ба ?онуни ба?ои ма-терия ва ?аракат такя мекарданд. Оид ба ин масъала Герцен менависад: «?е? чизи мав?ударо нест кардан мумкин нест, онро фа?ат та?йир додан мумкин аст». Чернишевский низ таъкид мекард, ки олами модд? абад? аст. ? ?айд менамояд, ки фазову ва?т на ибтидо дораду на инти?о.
В.И.Ленин ин гуна фикру андеша?ои бузургони дар боло номбар шудагонро та?вият дода ?айд карда буд, ки равия?ои асосии афкори пеш?адами ?амъия-ти рус анъанаи бои материалистй доранд. Асосгузори ин анъана Ломоносовро ме?исобанд. С.И.Вавилов низ ?айд карда буд, ки бо пешрафти илм мазмуни ами?и ингуна ?онун?о торафт бештар ошкор мегардад. Пас аз сад сол олимони Аврупой - Майер, Гельмгольц, ?оул ва Ленц ?онуни ба?о ва табдилёбии энергияро му?аррар карданд.
Ф.Энгельс бошад дар асараш «Диалектика» ?айд карда гуфта буд, ки ин ?онун яке аз замина?ои бево-ситаи материализми диалектик? мебошад. ?амин тари?, то ибтидои асри XX ду навъ зу?уроти ?онуни бузург му?аррар гардид: «?онуни ба?ои масса», «?о-нуни ба?о? ва табдили энергия». Дар пешрафти адаби-ёту санъати аср?ои ХУШ-Х1Х -и мардуми рус са?ми шахсият?ои дигарирус бамонанди А.С.Пушкин (1799-1837- «Духтари капитан», «Евгений Онегин», «Сиган-?о», «Бандии Кавказ», «Арион», «Борис Годунов»), Н.В.Гогол (1809-1852 - «Сарвари ша?р», «Тарас Бул-ба», «Р??и мурда», «Шинел», «Ревизор»), Н.А.Некра-сов (1821-1878- «Гардиш ба ?а?и?ат», «Современник», «Шоир ва ша?рванд»), И.С.Тургенев- («Навишта?ои шикорчиён», «Падар ва фарзандон»), Н.Г.Чернишев-ский- (1828- 1889 «Что делат?» яъне «Ч? бояд кард?»), Л.Н. Толстой- (1828- 1910 «?икоя?ои Севостопол?», «?анг ва сул?») ва дигарон ни?оят бузург буд.
Кашфиёту э?одиёт?ои он?о ба сат?и донишу ?а-?онбинии олимону санъаткорони давра?ои минбаъ-да А.П.Чехов (1860-1904-«Хамелион», «Футляре (?и-лоф)», «Вафоти мансабдор», «?асри ра?ами шаш»), А.М.Горкий (1868-1936- «Модар», «Макар Чудра», «Фома Гардиев», «?икоят дар бораи В.И.Ленин», «Озорник»), Майяковский (1893-1930 - «Облако в штанах», «Хорошо», «Левий марш», «Поема В.И.Ле-нина», «Стихи о Советском паспорте»), М.А.Шоло-хов (1905-1990- «Тихий Дон», «Та?дири инсон» яъне «Судба человека») ва дигарон таъсири ни?оят бузург расонида, фар?анги хешро ба сат?и ?а?он? расони-данд. Дар со?аи меъмории давраи муосири ша?р?ои Маскову Ленинград са?ми меъморшиносон: П.И.Ва-улин, С.В.Кутин, И.Е.Старов, Д.Кваренги, В.И.Ба-женов, М.Ф.Казаков, рассомон-Никитин ва Матвеев, ?унарпеша ва муси?ишиносон -Глинка, Чайковский, дар со?аи санъати баде? - Ю. Никулин, Е. Моргунов, Алла Пугачева, Юлиан Семёнов, К Симонов, М. Зощенко, Л. Чурсина, М. Исаев (дар на?ши Штирлиц), | С. Бод-ров ва дигарон хеле бузург аст. Дар со?а?ои пешрафти илму техника ва ом?зиши кай?он аз ибти-дои асри XX- сар карда, дар давраи ин?илоби мадан? ва ?окимияти Шурав? сат?и и?тисодию и?тимо?, ти-?оратию фар?анг? ва сиёсии мардуми рус хеле баланд гардидааст. Дар со?аи фалсафа- донишмандонро ба мисли В.И.Ленин, Салавёв, Н.А.Бердяев, Якубовский, дар со?аи физика- Попов, Петров, Зинин, Макаров, Калашников, Бутлеров А.М., дар со?аи ?угрофияю астрономия - Лазарева М.П. ва Струве, дар со?аи хи-мия, биология, анатомия - Менделеев Д.И, Пирагов Н.П. (Тиб- наркоз) Склифосовский, дар со?аи таърих - Карамзин, Дяконов, Семёнов, Ранов, Литвинский, Бертельс, Бартольд В.В. ва дигаронро номбар кардан мумкин аст. Дар со?аи ом?зиши кай?он аз сол?ои 1960-61 то сол?ои 1969-72 са?ми Ю.А.Гагарин,Тереш-кова, Королёв ва дар сохтани самолиёт?о (?авопаймо-?ои ТУ-144, ТУ-77102) бошад са?ми Андрей Никола-евич Тупилова, Алексей Тупилов, Евгений Горюнов, Георгий Черемухин, Владимир Пулъ, Юрий Попов ва да??о дигарон ни?оят бузург буданд, ки то имр?з кашфиёт?ои он?о а?амияти худро гум накардаанд.
Дар нати?аи ин кашфиёту ихтироот?о ва робита-?ои ?амкории мардуми соби? Итти?оди Шуравй дар сарзамини Федератсияи Русияи имр?за иншоот?ои бузурги мадании исти?омат?, исте?сол?, заводу фаб-рика?о, ро??ои ти?оратии хушк?, об?, о?ан, ?авой ва сад?оша?р?о бунёд кардаанд, ки ин комёби?о азсат-?и баланди фар?ангу тамаддуни давраи Шуравию муосири мардуми рус дарак меди?анд.
Просмотр: 2848
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved