Дата: 2015-09-11
Байнанна?райн - дар Шар? пан??азор сол пеш аз милод дар байни ду дарё ( Да?ла ва Фурот) якчанд дав-лат?ое ба ву?уд омаданд, ки он?о давлат?ои Шумер, Акад, Бобулистон (Бобил), Финикия, Ошур (Осир) буданд. Он?оро бо ном?ои юнон? давлат?ои Месо-потамия ва ё бо славян? Двуреч?е низ мег?янд. Мар-каз?ои фар?ангии он?о ба сарзамини имр?заи Иро?у Сурия рост меоянд. Ша?р?ои ?адимтарини маркази илму фар?анг ва тамаддуни он?о - Сипар, Киш, Нип-пур, Урук, Шуруппак, Ура, Ларса, Бобул ва ?айра?о буданд.
Мардуми Байнанна?райн ба зироатчиг?, чорво-дор?, мо?игир?, ?унарманд?, ти?орат маш?ул шуда, тавассути он дарё?о бо мардуми ?амсоя рафтуомад доштаанд. Назри Яздон? ва Далер Ба?ром? дар маво-ди «Маданиятшинос?»-и хеш гуфта?ои М.Рашшодро та?вият дода ?айд кардаанд: Му?аммад Рашшод дар китоби «Фалсафа аз о?ози таърих»-и худ масъалаи ма-данияти Бобилистонро мавриди баррас? ?арор дода, ?айд мекунад, ки Бобил мо?иятан тамаддуни Эрони бостонро бо Миср ва Арабистонро бо Ошур пайваста-аст.
Он?о дар нати?аи робита?ои ти?оратию фар-?ангии худ ба фар?ангу тамаддуни якдигар таъсир? мусб? расонида, аз комёби?ою кашфиёт?ои волоии ?амдигар истифода мебурданд. Дар давра?ои ?адим он?о хат?ои ?адимаи тасвирии худро доштанд, ки онро пиктография мег?янд. Ин хат то 1500 аломат?ои мусавварро дар бар мегирифт. Во?еан хат?ои дигари мипбаъдаи он?о дар асоси хат?ои пиктограф? ба ву-?уд омадааст.
Мардуми ин сарзамин аз ?и?ати эъти?од?ои дин? М бисёрхудог? р?й оварда, худои бузурги худро Мар-дук мегуфтанду мепарастиданд. Инчунин мардуми Шумеру Акад ва Бобулистон модархудои Мисри ?а-дим - Балъат ?абалро низ мепарастиданд. Он?о ба ?а-ёти охират бовар? доштаанд, ки дар ?абр?о ?амро?и маит( ?асад) зарф?ои пур аз х?рок, маснуоти зебузина-т? ва ?айкалча?ои аз лой сохта шудаи занонро гузоштаанд.
Дар давра?ои минбаъда бо мурури пешрафти зин-даг?, ташаккули шуур ва муносибати одамон нисбат ба маф?уми Худо низ таъ?ир меёбад. Ба назари он?о офтобу мо?тоб, замину осмон ва ?айра?о на Худо, балки ?исм?о ва ?одиса?ои табий мебошанд. Он?о баъдтар худо?оро ба инсон шабо?ат медоданд. Дар давлат?ои Шумеру Аккад барои фаъолияти идораку-нии давлат, идора?ои хо?аг?, мисли девони вазирони ахди Сомониён ву?уд дошта, дар он шахсони мутасад-д? кор ва фаъолият менамуданд. Масалан: шахсе, ки ба со?аи савдо назорат мекард онро дамкарон, дам-каре ё патес? мегуфтанд.
Дар ин давлат?о со?аи санъати меъмор?, му?ас-самасозй, тасвир?, муси?? ва ?айра?о васеъ инкишоф ёфта буд. Барои сохтани му?ассама?о санги диоритро аз Арабистон? ?арб? мекашониданд. Гудеаро шо?и меъморпараст ме?исобиданд, ки ? тамоми ме?ру му-?аббати худро барои бунёди маъбада?о-сарф кардааст. То имр?з хизмат?ои он аз ёди мардумаш нарафтааст.
Элемент?ои тасвир? маъбад?ое, ки дар боло номбар карда шуд, баътар дар сохтмони як ?атор мас?иду мадраса?о ва калисою ибодатхона?ои хал??ои Шар?у ?арб дида мешаванд. Хусусан достони шумер? дар бораи Гилгамеш ба забон?ои хетт? ва ?урут? тар?ума карда шудааст. Достони «Гилгамеш» яке аз му?имта-рин асар?ои бадеии адабиёти Бобул мебошад. Муал-лифи ин асар то ?ол маълум набуда, он дорои а?а-мияти баланди фалсафй мебошад. Мазмуни достон аз он иборат аст, ки Гилгамеш ба му?обили ноадолат? мубориза мебарад. Дар ин достон орзу?ои инсон дар бораи ?аёти ?овидон? ва ногузириши марг таъкид ме-шавад.
Яке аз ёдгори?ои беба?ои маданияти давраи ?у-кумронии ?амурапп? ин ма?м?аи ?онун?о мебошад, ки аз 182 модда иборат буда, меъёр?ои ахло?ию ?у?у-?ии ?омеаро ба танзим медаровард. Бояд гуфт, ки Ко-декси ?амурапп? дар зери таъсири ?онун?ои Шумери ?адим навишта шудааст. Мувофи?и маълумот?о ва-зифаи асосии ин ?онун аз бар?арор намудани адолат дар мамлакат иборат мебошад. Дар ин ?онун(Кодекс) унвон?ои шо? оварда шуда, бузург? ва хайрхо?ии шо? васф карда мешавад. Дар кодекс инчунин номг?и модда?ои ?у?у??ои ?ино?, мурофияи суд?, ?у?у??ои оилав?, табибон, устодон, моликиятдор?, дузд?, ?о-ратгар?ду?у??ои ?анговарон ва ?айра?о гирд оварда шудаанд .
Тамоми ?окимият дар ин давлати мутамарказо-нидашуда аз ?окимияти ?онунгузор?, и?рокунандаи суд? ва дин? иборат буда, ?ама дар дасти шо? буд. Кодекси (?онун?ои) Бобулистон шахсияти шо?ро ба дара?аи ило?? боло мебардорад. ?амурапп? дар бо-раи худ гуфтааст:
«Ман Хамурапп? аз авлоди шо?зодаи писари Худо Син... шо?аншо?и мутла?, бародари худо Замам, шо?аншо?и ило?? мебошам. Мардук маро даъват намуд, ки ро?барии хал?-ро ба ??да гирам ба мамлакат нек?а?вол? ва обод? орам». Ма?з дар ?амин давра ?ис-са?ои бо?и Ирам, бо?и би?ишт пайдо шуда-аст.Ин бо??ои муал-ла? дар Бобулистон бо амри шо? Новухо-доносор барои ?амса-раш маликаи модиёнй бунёд шуда буданд. Бо??ои чор?атора болои зинаайвон?ои бузург бунёд карда шудаанд, ки девор?ои баланд ва айъон?ои су-тундор асоси бо??ои муалла?ро ташкил доданд. ?ар яке аз он 27 метр баланд? дошт. Айвон?о аз боло бо тахтасанг-?ои бузург п?шида шуда, р?и он як ?абат найшакари омехта бо ?иркашида мешуд. Ба болои он ду ?атор ?ишти пухтаи га?дор ва аз болои он барои нагузаштани намиву об як таба?а тахтасурб зич гу-зошта шуда дар болои он хоки замини ?осилхез рехта шудааст.
Баъдтар ?амин ?исса?о асоси ривоят?ои «?уръон»- ро дар бораи ?аннат ташкил медоданд. Яке аз комёби?ои мардуми Байнанна?райн хат?ояшон буд.
Он?о дар ?азорсолаи IV- то милодй хати мехии худро дошта, дар давра?ои минбаъда хати мехии он?о дар байни мардуми ?амсоя низ па?н гаштааст. Дар ин сарзамин мактаб?о таъсис дода шуда буд, ки он макта-б?о ба баланд гаштани сат?и саводи дониш??ён овар-да мерасонид. Илм?ои забон, риёз?, ?андаса, ну?ум, ило?иёт, ?у?у?, тиб, муси??, санъат, фалсафа ва адаби-ёт хеле ташаккул ёфта буд.
Адабиёти он?о ба ду шоха: дин? ва ?айридин? ?удо мешуд. Дар адабиёти бадеии Акадию Бобулис-тон насри бадей мав?еи аввалро иш?ол мекард. Дар адабиёти он?о назм?ои драммав? низ дида мешуд. Мардуми Байнанна?райн барои аз худ намудани илму фар?анг ди??ати ?иддй медоданд. Ин комёби?ои он?о то ба имр?з а?амияти худро гум накарда, балки ш??-рати ?а?он? пайдо кардаанд. Агар ба комёбию анъа-на?ои мардуми имр?заи минта?а?ои мадан? аз давраи ?адим то ба имр?з назар кунем, он?о дорои анъанаю одат?ои а?иби хеш мебошанд.
Мо метавонем аз баъзе одат?ои мардуме, ки то ба имр?з давом дорад ёдрас шавем. Агар мардуми ан-глис ба ме?мон? оянд, он?о пас аз ме?мон? бо со?иби хона хайру хуш накарда мераванд. Я?уди?о бошанд хайрухуш мекунанду намераванд. Олмони?о ба ме?-монй ?атман бо шаробу газак мераванд, вале тан?о барои худашон мебаранд. Амрикои?о чунин одат до-ранд дар ме?мон?, ки рафтанд то суб? мешинанд. Баъзе мардуми осиёг? одат доранд, ки агар ба ме?мони рафту он ?о маъ?улаш шуд, умуман ба хонааш бар-намегардад. ?опони?о аз ?ама ме?мони хушахло?анд. Фа?ат ?амин, ки ба он?о шароби бисёр додан мумкин нест, вагарна соат?ои т?лон? дар хусуси роботу ком-пютер?о гап мезананд. Фарансавиён чорнафара дар як ?о нишастанро д?ст медоранд: шав?ару зан бо оши?и зан ва маъшу?аи шав?ар. Баъзан боз ду нафари дигар ?ам меоянд : зани оши?и зан ва шав?ари маъшу?аи мард. Дар Афри?о ба ме?мони дермонда як косахо-наи сари шер шароби дарахти нахл мен?шонанд. Дар Гур?истон ба ме?мони дермонда як шохи гов вино меди?анд. Ме?мони аз ?ама хуб то?ик аст: агар омад, ?ро м?ътабар медонанд, то «ба дилаш задан» меистад. Агар рафт, батамом меравад ва го??о фаром?шатон мекунад. Ва аксар ва?т бедаъват ?ам меоянд. Ин буд аз баъзе одат?ои мардуми имр?заи олам, ки аз насл ба насл гузашта, давом мекунад.
Просмотр: 5139
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved