Дата: 2017-04-28
Конститутсияи ?ум?урии То?икистон 6 ноябри соли 1994 дар раъйпурсии умумихал?? ?абул карда шуд. 26 сентябри соли 1999, 22 июни соли 2003 ва 22 майи соли 2016 бо тари?и раъйпурсии умумихал?? ба он та?йиру илова?о ворид карда шудаанд.
КОНСТИТУТСИЯИ ?УМ?УРИИ ТО?ИКИСТОН
МО, ХАЛ?И ТО?ИКИСТОН,
?исми ?удонашавандаи ?омеаи ?а?он буда, худро дар назди насл?ои гузашта, ?озира ва оянда масъул ва вазифадор дониста, таъмини со?ибихтиёрии давлати худ ва рушду камоли онро дарк намуда, озод? ва ?у?у?и шахсро му?аддас шумурда, баробар?у?у?? ва д?стии тамоми миллату хал?ият?оро эътироф карда, бунёди ?омеаи адолатпарварро вазифаи худ ?арор дода,
?АМИН КОНСТИТУТСИЯРО ?АБУЛ ВА ЭЪЛОН МЕНАМОЕМ.
Боби якум
АСОС?ОИ СОХТОРИ КОНСТИТУТСИОН?
Моддаи 1
?ум?урии То?икистон давлати со?ибихтиёр, демократ?, ?у?у?бунёд, дуняв? ва ягона мебошад.
Шакли идораи ?ум?урии То?икистон президент? мебошад.
То?икистон давлати и?тимо? буда, барои ?ар як инсон шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро фаро?ам меорад.
?ум?урии То?икистон ва То?икистон ?аммаъноянд.
Моддаи 2
Забони давлатии То?икистон забони то?ик? аст.
Забони рус? ?амчун забони муоширати байни миллат?о амал мекунад.
?амаи миллат?о ва хал?ият?ое, ки дар ?удуди ?ум?ур? зиндаг? мекунанд, ?у?у? доранд аз забони модариашон озодона истифода кунанд.
Моддаи 3
Рамз?ои давлатии То?икистон Парчам, Нишон ва Суруди Милл? аст.
Моддаи 4
Пойтахти То?икистон ша?ри Душанбе аст.
Моддаи 5
Инсон, ?у?у? ва озоди?ои ? арзиши ол? мебошанд.
?аёт, ?адр, номус ва дигар ?у?у??ои фитрии инсон дахлнопазиранд.
?у?у?у озоди?ои инсон ва ша?рвандро давлат эътироф, риоя ва ?ифз менамояд.
Моддаи 6
Дар То?икистон хал? баёнгари со?ибихтиёр? ва сарчашмаи ягонаи ?окимияти давлат? буда, онро бевосита ва ё ба воситаи вакилони худ амал? мегардонад.
Ифодаи олии бевоситаи ?окимияти хал? раъйпурсии умумихал?? ва интихобот аст.
Хал?и То?икистонро сарфи назар аз миллаташон ша?рвандони То?икистон ташкил менамоянд.
?е? як итти?одияи ?амъият?, ?изб?ои сиёс?, гур??и одамон ва ё фарде ?у?у? надорад, ки ?окимияти давлатиро ?асб намояд.
?асби ?окимият ва ё тасарруфи сало?ияти он манъ аст.
Аз номи тамоми хал?и То?икистон фа?ат Президент, Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагони Ма?лиси Олии ?ум?урии То?икистон дар ?аласаи як?ояи худ ?у?у?и сухан гуфтан доранд.
Моддаи 7
?удуди То?икистон та?симнашаванда ва дахлнопазир мебошад.
То?икистон аз Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят?о, ша?р?о, но?ия?о, ша?рак?о ва де?а?о иборат аст.
Со?ибихтиёр?, исти?лолият ва тамомияти арзии То?икистонро давлат таъмин менамояд. Тар?иб ва амалиёти ?удоиандоз?, ки ягонагии давлатро халалдор мекунад, манъ аст.
Тартиби таъсис ва та?йири во?ид?ои маъмурию ?удудиро ?онуни конститутсион? танзим менамояд.
Моддаи 8
Дар То?икистон ?аёти ?амъият? дар асоси равия?ои гуногуни сиёс? ва мафкурав? инкишоф меёбад.
Мафкураи ?е? як ?изб, итти?одияи ?амъият?, дин?, ?аракат ва гур??е наметавонад ба ?айси мафкураи давлат? эътироф шавад.
Итти?одия?ои ?амъият? ва ?изб?ои сиёс? дар доираи Конститутсия ва ?онун?о таъсис меёбанд ва амал мекунанд.
Итти?одия?ои дин? аз давлат ?удо буда, ба кор?ои давлат? мудохила карда наметавонанд.
Таъсис ва фаъолияти итти?одия?ои ?амъият? ва ?изб?ои сиёсие, ки нажодпараст?, миллатгаро?, хусумат, бадбинии и?тимо? ва маз?абиро тар?иб мекунанд ва ё барои бо з?р? сарнагун кардани сохтори конститутсион? ва ташкили гур???ои мусалла? даъват менамоянд, манъ аст.
Дар То?икистон фаъолияти ?изб?ои сиёсии дигар давлат?о, таъсиси ?изб?ои хусусияти милл? ва динидошта, инчунин мабла?гузории ?изб?ои сиёс? аз ?ониби давлат?о ва созмон?ои хори??, шахсони ?у?у?? ва ша?рвандони хори?? манъ аст.
Моддаи 9
?окимияти давлат? дар асоси та?зияи он ба ?окимияти ?онунгузор, и?роия ва суд? амал? мегардад.
Моддаи 10
Конститутсияи То?икистон эътибори олии ?у?у?? дорад ва меъёр?ои он муста?иман амал мекунанд. ?онун?о ва дигар санад?ои ?у?у?ие, ки хилофи Конститутсияанд, эътибори ?у?у?? надоранд.
Давлат ва ?амаи ма?омоти он, шахсони мансабдор, ша?рвандон ва итти?одия?ои он?о вазифадоранд Конститутсия ва ?онун?ои ?ум?уриро риоя ва и?ро намоянд.
Санад?ои ?у?у?ии байналмилалие, ки То?икистон он?оро эътироф кардааст, ?исми таркибии низоми ?у?у?ии ?ум?уриро ташкил меди?анд. Агар ?онун?ои ?ум?ур? ба санад?ои ?у?у?ии байналмилалии эътирофшуда мутоби?ат накунанд, меъёр?ои санад?ои байналмилал? амал мекунанд.
?онун?о ва санад?ои ?у?у?ии байналмилалие, ки То?икистон эътироф кардааст, пас аз интишори расм? амал мекунанд.
Моддаи 11
То?икистон сиёсати сул???ёнаро ба амал татби? намуда, со?ибихтиёр? ва исти?лолияти дигар давлат?ои ?а?онро э?тиром менамояд ва муносибат?ои хори?иро дар асоси меъёр?ои байналмилал? муайян мекунад.
Ташви?оти ?анг манъ аст.
То?икистон вобаста ба манфиат?ои олии хал? метавонад ба итти?одия?о ва ташкилот?ои байналмилал? дохил шавад, аз он?о барояд, бо кишвар?ои хори?? робита намояд.
Давлат бо ?амватанони берунмарз? ?амкор? мекунад.
Моддаи 12
Асоси и?тисодиёти То?икистонро шакл?ои гуногуни моликият ташкил меди?анд.
Давлат фаъолияти озоди и?тисод?, со?ибкор?, баробар?у?у?? ва ?ифзи ?у?у?ии ?амаи шакл?ои моликият, аз ?умла моликияти хусусиро кафолат меди?ад.
Моддаи 13
Замин, сарват?ои зеризамин?, об, фазои ?аво?, олами набототу ?айвонот ва дигар боигарии таби? моликияти истисноии давлат мебошанд ва давлат истифодаи самараноки он?оро ба манфиати хал? кафолат меди?ад.
Боби дуюм
?У?У?, ОЗОД?, ВАЗИФА?ОИ АСОСИИ ИНСОН ВА ША?РВАНД
Моддаи 14
?у?у?у озоди?ои инсон ва ша?рванд ба воситаи Конститутсия, ?онун?ои ?ум?ур? ва санад?ои ?у?у?ии байналмилалие, ки аз тарафи То?икистон эътироф шудаанд, ?ифз мегарданд.
?у?у? ва озоди?ои инсон ва ша?рванд бевосита амал? мешаванд. Он?о ма?сад, мазмун ва татби?и ?онун?о, фаъолияти ?окимияти ?онунгузор, и?роия, ма?омоти ма?аллии ?окимияти давлат? ва худидоракуниро муайян мекунанд ва ба воситаи ?окимияти суд? таъмин мегарданд.
Ма?дуд кардани ?у?у?у озоди?ои инсон ва ша?рванд тан?о ба ма?сади таъмини ?у?у? ва озодии дигарон, тартиботи ?амъият?, ?имояи асос?ои сохтори конститутсион?, амнияти давлат, мудофиаи мамлакат, ахло?и ?омеа, си?атии а?ол? ва тамомияти арзии ?ум?ур? раво дониста мешавад.
Моддаи 15
Ша?рванди ?ум?урии То?икистон шахсе ?исоб меёбад, ки дар р?зи ?абули Конститутсия ша?рванди ?ум?урии То?икистон буд ё мутоби?и ?онунгузории ?ум?урии То?икистон ё шартнома?ои байналмилалии То?икистон ша?рвандии ?ум?урии То?икистонро со?иб шуда бошад.
Мансубияти ша?рванди То?икистон ба ша?рвандии давлати дигар эътироф намешавад, ба истиснои маврид?ое, ки дар ?онун ё шартнома?ои байнидавлатии То?икистон нишон дода шудааст.
Тартиби со?иб шудан ва ?атъ гардидани ша?рвандии ?ум?урии То?икистонро ?онуни конститутсион? танзим менамояд.
Моддаи 16
Ша?рванди То?икистон дар хори?и кишвар та?ти ?имояи давлат мебошад. ?е? як ша?рванди ?ум?уриро ба давлати хори?? супурдан мумкин нест. Супурдани ?инояткор ба давлати хори?? дар асоси шартномаи тарафайн ?ал мешавад.
Ша?рванди хори?? ва шахси беша?рванд аз ?у?у? ва озоди?ои му?арраргардида истифода мебаранд ва баробари ша?рванди То?икистон вазифа ва масъулият доранд, ба истиснои ?олат?ое, ки ?онун пешбин? намудааст.
То?икистон ба ша?рвандони хори?ие, ки гирифтори вайронкунии ?у?у?и инсон гаштаанд, метавонад пано?го?и сиёс? ди?ад.
Моддаи 17
?ама дар назди ?онун ва суд баробаранд. Давлат ба ?ар кас, ?атъи назар аз миллат, нажод, ?инс, забон, эъти?оди дин?, мав?еи сиёс?, вазъи и?тимо?, та?сил ва молу мулк, ?у?у?у озоди?оро кафолат меди?ад.
Мардон ва занон баробар?у?у?анд.
Моддаи 18
?ар кас ?у?у? ба ?аёт дорад.
?е? кас аз ?аёт ма?рум карда намешавад, ба истиснои ?укми суд барои ?инояти махсусан вазнин.
Дахлнопазирии шахсро давлат кафолат меди?ад. Ба ?е? кас шикан?а, ?азо ва муносибати ?айриинсон? раво дида намешавад. Мавриди озмоиши ма?бурии тибб? ва илм? ?арор додани инсон манъ аст.
Моддаи 19
?ар кас кафолати ?ифзи суд? дорад. ?ар шахс ?у?у? дорад талаб намояд, ки парвандаи ?ро суди босало?ият, муста?ил ва бе?араз, ки тиб?и ?онун таъсис ёфтааст, баррас? намояд.
?е? касро бе асоси ?онун? дастгир, ?абс кардан мумкин нест. ?ар шахс аз ла?заи дастгир шудан метавонад аз ёрии адвокат истифода кунад.
Моддаи 20
?е? кас то эътибори ?онун? пайдо кардани ?укми суд дар содир кардани ?иноят гуна?гор дониста намешавад.
?е? кас баъди гузаштани му?лати таъ?иби ?иноят?, инчунин барои содир кардани рафторе, ки ?ангоми во?еъ шуданаш ?иноят ?исоб намеёфт, ба ?авобгар? кашида намешавад. Барои як ?иноят ?е? кас такроран ?азо намебинад.
?онуне, ки баъд аз содир шудани рафтори ?айри?онунии шахс ?абул шудааст ва он ?азои шахсро вазнин мекунад, ?увваи бозгашт надорад. Агар баъд аз содир шудани рафтори ?айри?онун? барои он ?азо пешбин? нашуда бошад ва ё ?азои сабук пешбин? шуда бошад, ?онуни нав амал мекунад.
Мусодираи пурраи молу мулки шахси ма?кумшуда манъ аст.
Моддаи 21
?у?у?и ?абрдидаро ?онун ?ифз мекунад. Давлат ?ифзи суд? ва ?уброни зарарро барои ?абрдида кафолат меди?ад.
Моддаи 22
Манзили шахс дахлнопазир аст.
Ба манзили шахс з?ран даромадан ва касеро аз манзил ма?рум кардан манъ аст, ба истиснои маврид?ое, ки ?онун му?аррар кардааст.
Моддаи 23
Ма?рамияти мукотиба, су?бат?ои телефон?, муросилот ва мухобироти шахс таъмин карда мешавад, ба истиснои маврид?ое, ки дар ?онун нишон дода шудааст.
Дар бораи ?аёти шахсии инсон бе розигии ? ?амъ намудан, ниго? доштан, истифода ва па?н кардани маълумот манъ аст.
Моддаи 24
Ша?рванд ба мусофират, интихоби озоди ма?алли зист, тарки ?ум?ур? ва бозгашт ба он ?у?у? дорад.
Моддаи 25
Ма?омоти давлат?, итти?одия?ои ?амъият?, ?изб?ои сиёс? ва шахсони мансабдор вазифадоранд ба ?ар кас имконияти пайдо намудан ва шинос шуданро ба ?у??ат?ое, ки ба ?у?у? ва манфиати ? дахл доранд, таъмин намоянд, ба истиснои ?олат?ое, ки ?онун муайян кардааст.
Моддаи 26
?ар кас ?у?у? дорад муносибати худро нисбат ба дин муста?илона муайян намояд, ало?ида ва ё як?оя бо дигарон динеро пайрав? намояд ва ё пайрав? накунад, дар маросим ва расму оин?ои дин? иштирок намояд.
Моддаи 27
Ша?рванд ?у?у? дорад дар ?аёти сиёс? ва идораи давлат? бевосита ва ё ба воситаи вакилонаш иштирок намояд.
Ша?рвандон ба хидмати давлат? ?у?у?и баробар доранд.
Ша?рванд аз синни 18 ?у?у?и дар раъйпурс? иштирок кардан, интихоб намудан, инчунин аз синни му?аррарнамудаи Конститутсия, ?онун?ои конститутсион? ва ?онун?о ?у?у?и интихоб шуданро дорад.
Ша?рвандоне, ки аз тарафи суд ?айри ?обили амал дониста шудаанд ва ё мувофи?и ?укми суд дар ?ой?ои аз озод? ма?румшудагон ниго? дошта мешаванд, ?у?у?и дар интихобот ва раъйпурс? иштирок кардан надоранд.
Тартиби гузаронидани интихоботро ?онун?ои конститутсион? ва ?онун?о танзим менамоянд. Баргузории раъйпурс? тиб?и ?онуни конститутсион? сурат мегирад.
Моддаи 28
Ша?рвандон ?у?у?и мутта?ид шудан доранд. Ша?рванд ?у?у? дорад дар ташкили ?изб?ои сиёс?, иттифо??ои касаба ва дигар итти?одия?ои ?амъият? иштирок намояд, ихтиёран ба он?о дохил ва аз он?о хори? гардад.
?изб?ои сиёс? дар асоси гуногунандешии сиёс? барои ташаккул ва ифодаи иродаи хал? мусоидат мекунанд ва дар ?аёти сиёс? иштирок менамоянд. Сохтор ва фаъолияти он?о бояд ба меъёр?ои демократ? мувофи? бошанд.
Моддаи 29
Ша?рванд ?у?у? дорад дар ма?лис, гирди?амо?, намоиш, ра?паймоии осоишта, ки ?онун му?аррар кардааст, ширкат варзад.
?е? касро ба ин тадбир?о ма?буран ?алб кардан мумкин нест.
Моддаи 30
Ба ?ар кас озодии сухан, нашр, ?у?у?и истифодаи восита?ои ахбор кафолат дода мешавад.
Табли?от ва ташви?оте, ки бадбин? ва хусумати и?тимо?, нажод?, милл?, дин? ва забониро бармеангезанд, манъ аст.
Сензураи давлат? ва таъ?иб барои тан?ид манъ аст.
Номг?и маълумот?оеро, ки сирри давлат? доранд, ?онун муайян мекунад.
Моддаи 31
Ша?рванд ?у?у? дорад шахсан ва ё як?оя бо дигарон ба ма?омоти давлат? муро?иат намояд.
Моддаи 32
?ар кас ?у?у? дорад со?иби моликият ва мерос бошад.
?е? кас ?у?у? надорад ?у?у?и шахсро ба моликият бекор ва ма?дуд кунад. Молу мулки шахсро барои э?тиё?оти ?амъият фа?ат дар асоси ?онун ва розигии со?иби он бо пардохти арзиши пуррааш давлат гирифта метавонад.
Товони зарари модд? ва маънавие, ки шахс дар нати?аи амали ?айри?онунии ма?омоти давлат?, итти?одия?ои ?амъият?, ?изб?ои сиёс?, дигар шахсони ?у?у?? ва ё шахсони ало?ида мебинад, мувофи?и ?онун аз ?исоби он?о р?ёнида мешавад.
Моддаи 33
Давлат оиларо ?амчун асоси ?амъият ?имоя мекунад.
?ар кас ?у?у?и ташкили оила дорад. Мардон ва занон, ки ба синни нико? расидаанд, ?у?у? доранд озодона а?ди нико? банданд. Дар оиладор? ва бекор кардани а?ди нико? зану шав?ар баробар?у?у?анд.
Бисёрнико?? манъ аст.
Моддаи 34
Модару к?дак та?ти ?имоя ва ?амхории махсуси давлатанд.
Падару модар барои таълиму тарбияи фарзандон ва фарзандони боли?у ?обили ме?нат барои ниго?убин ва таъминоти и?тимоии падару модар масъул мебошанд.
Давлат барои ?ифзи к?дакони ятим, маъюб ва таълиму тарбияи он?о ?амхор? менамояд.
Моддаи 35
?ар кас ба ме?нат, интихоби касбу кор, ?ифзи ме?нат ва ?имояи и?тимо? ?ангоми бекор? ?у?у? дорад. Музди кор аз ?адди а?али музди ме?нат набояд кам бошад.
Дар муносибат?ои ме?нат? ?ама гуна ма?дудият манъ аст. Барои и?рои кори якхела музди баробар дода мешавад.
?е? кас ба ме?нати ма?бур? ?алб карда намешавад, ба истиснои маврид?ое, ки ?онун муайян кардааст.
Дар кор?ои вазнин, зеризамин? ва шароити ме?наташон зарарнок истифодаи ме?нати занон ва ноболи?он манъ аст.
Моддаи 36
?ар кас ба манзил ?у?у? дорад. Ин ?у?у? бо ро?и сохтмони манзили давлат?, ?амъият?, кооператив? ва хусус? таъмин карда мешавад.
Моддаи 37
Ша?рванд ?у?у?и истиро?ат дорад. Ин ?у?у? бо ро?и му?аррар кардани ?афта ва р?зи кор?, рухсатии ?арсолаи пардохтшаванда, р?з?ои ?ар?афтаинаи истиро?ат ва шароит?ои дигаре таъмин карда мешавад, ки ?онун муайян кардааст.
Моддаи 38
?ар шахс ?у?у?и ?ифзи саломат? дорад. Шахс дар доираи му?аррарнамудаи ?онун аз ёрии тиббии ройгон дар муассиса?ои нига?дории тандурустии давлат? истифода менамояд. Давлат барои солимгардонии му?ити зист, инкишофи оммавии варзиш, тарбияи ?исмон? ва сайё?? тадбир?о меандешад.
Шакл?ои дигари ёрии тиббиро ?онун муайян мекунад.
Моддаи 39
?ар шахс дар пиронсол?, ?ангоми бемор?, маъюб?, гум кардани ?обилияти кор, ма?рум шудан аз сарпараст ва маврид?ои дигаре, ки ?онун муайян кардааст, кафолати таъмини и?тимо? дорад.
Моддаи 40
?ар шахс ?у?у? дорад озодона дар ?аёти фар?ангии ?омеа, э?оди баде?, илм? ва техник? ширкат варзад, аз дастовард?ои он?о истифода кунад.
Сарват?ои фар?анг? ва маънавиро давлат ?имоя мекунад.
Моликияти зе?н? та?ти ?имояи ?онун аст.
Моддаи 41
?ар шахс ?у?у?и та?сил дорад. Таълими умумии асос? ?атмист. Давлат таълими умумии асосии ?атмии ройгонро дар муассиса?ои таълимии давлат? кафолат меди?ад.
Шахс дар доираи му?аррарнамудаи ?онун дар муассиса?ои таълимии давлат? метавонад ба таври ройгон таълими миёнаи умум?, ибтидоии касб?, миёнаи касб? ва олии касб? гирад.
Шакл?ои дигари таълимро ?онун муайян мекунад.
Моддаи 42
Дар То?икистон ?ар шахс вазифадор аст, ки Конститутсия ва ?онун?оро риоя кунад, ?у?у?, озод?, шаъну шарафи дигаронро э?тиром намояд.
Надонистани ?онун ?авобгариро истисно намекунад.
Моддаи 43
?ифзи Ватан, ?имояи манфиати давлат, та?кими исти?лолият, амният ва и?тидори мудофиавии он вазифаи му?аддаси ша?рванд аст.
Тартиби хизмати ?арбиро ?онун муайян мекунад.
Моддаи 44
?ифзи табиат, ёдгори?ои таърихиву фар?анг? вазифаи ?ар як шахс аст.
Моддаи 45
Супоридани андоз ва пардохт?о, ки ?онун муайян кардааст, ?атмист.
?онун?ое, ки андози навро му?аррар мекунанд ва ё шароити андозсупорандагонро вазнин менамоянд, ?увваи бозгашт надоранд.
Моддаи 46
?ангоми та?диди бевосита ба ?у?у?у озоди?ои ша?рвандон, исти?лолияти давлат, тамомияти арзии он ва офат?ои таби?, ки дар нати?аи он ма?омоти конститутсионии ?ум?ур? наметавонад ба таври м?ътадил фаъолият намояд, ?амчун тадбири мува??ат? барои амнияти ша?рвандон ва давлат вазъияти фав?улода эълон мегардад.
Му?лати вазъияти фав?улода то се мо? аст. Дар маврид?ои зарур? ин м??латро Президенти ?ум?урии То?икистон метавонад дароз намояд.
Моддаи 47
Дар давраи вазъияти фав?улода ?у?у? ва озоди?ое, ки дар модда?ои 16, 17, 18, 19, 20, 22, 25, 28-и Конститутсия пешбин? шудааст, ма?дуд карда намешавад.
Низоми ?у?у?ии вазъияти фав?улодаро ?онуни конститутсион? муайян мекунад.
Боби сеюм
МА?ЛИСИ ОЛ?
Моддаи 48
Ма?лиси Ол?–парламенти ?ум?урии То?икистон – ма?оми олии намояндаг? ва ?онунгузори ?ум?урии То?икистон мебошад.
Ма?лиси Ол? аз ду Ма?лис – Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон иборат аст.
Му?лати ваколати Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон 5 сол аст. Ваколати Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон дар р?зи о?ози фаъолияти Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагони даъвати нав ?атъ мегардад.
Ташкил ва фаъолияти Ма?лиси Олиро ?онуни конститутсион? танзим мекунад.
Моддаи 49
Интихоботи Ма?лиси намояндагон ба таври умум?, баробар, муста?им ва бо овозди?ии пин?он? сурат мегирад. Ма?лиси намояндагон доимоамалкунанда ва касб? мебошад. Вакили Ма?лиси намояндагон шахсе интихоб шуда метавонад, ки тан?о ша?рвандии ?ум?урии То?икистонро дошта бошад ва синни ? аз 30 кам набуда, дорои та?силоти ол? бошад.
Аз чор се ?иссаи аъзои Ма?лиси милл? ба таври ?айримуста?им дар ма?лис?ои як?ояи вакилони хал?и Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон ва ша?ру но?ия?ои он, вилоят?о ва ша?ру но?ия?ои он?о, ша?ри Душанбе ва но?ия?ои он, ша?ру но?ия?ои тобеи ?ум?ур? (як?оя) бо овозди?ии пин?он? интихоб мегардад. Дар Ма?лиси милл? Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят?о, ша?ри Душанбе, ша?р?о ва но?ия?ои тобеи ?ум?ур? намояндагони баробар доранд.
Аз чор як ?иссаи аъзои Ма?лиси миллиро Президенти ?ум?урии То?икистон таъин мекунад.
Фаъолияти Ма?лиси милл? даъват? мебошад.
Узви Ма?лиси милл? шахсе интихоб ё таъин шуда метавонад, ки тан?о ша?рвандии ?ум?урии То?икистонро дошта бошад ва синни ? аз 30 кам набуда, дорои та?силоти ол? бошад.
?ар Президенти соби?и ?ум?урии То?икистон узви якумраи Ма?лиси милл? мебошад, агар ? аз истифодаи ин ?у?у? даст накашад.
Узви Ма?лиси милл? ва вакили Ма?лиси намояндагон баъди интихоб ё таъин шудан дар и?лосияи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон ба хал?и То?икистон савганд ёд мекунанд.
Шумораи аъзои Ма?лиси милл? ва вакилони Ма?лиси намояндагон, тартиби интихоб ё таъин гардидани он?оро ?онуни конститутсион? муайян менамояд.
Моддаи 50
Аъзои ?укумат, судя?о, кормандони ма?омоти ?ифзи ?у?у?, хизматчиёни ?арб? ва шахсони дигаре, ки ?онуни конститутсион? муайян кардааст, наметавонанд узви Ма?лиси милл? бошанд.
Ша?рванд наметавонад дар як ва?т узви Ма?лиси милл? ва вакили Ма?лиси намояндагон бошад. Узви Ма?лиси милл? наметавонад вакили зиёда аз ду ма?оми намояндаг? бошад.
Вакили Ма?лиси намояндагон наметавонад вакили дигар ма?омоти намояндаг? бошад, вазифаи дигареро и?ро кунад, фаъолияти со?ибкор? намояд, ба истиснои фаъолияти илмиву э?од? ва ом?згор?.
Моддаи 51
Узви Ма?лиси милл? ва вакили Ма?лиси намояндагон ба амри интихобкунандагон тобеъ набуда, ?у?у? дорад фикри худро озодона из?ор намояд, мувофи?и а?ида?ои худ овоз ди?ад.
Узви Ма?лиси милл? ва вакили Ма?лиси намояндагон ?у?у?и дахлнопазир? дорад, ?ро ?абс кардан, дастгир кардан, ма?буран овардан, кофтуков кардан мумкин нест, ба истиснои дастгир шуданаш дар ?ойи содири ?иноят. Узви Ма?лиси милл? ва вакили Ма?лиси намояндагон ?амчунон мавриди кофтукови шахс? ?арор дода намешавад, ба истиснои ?олат?ое, ки ?онун барои таъмини амнияти дигарон му?аррар намудааст. Масъалаи ма?рум намудани дахлнопазирии узви Ма?лиси милл? ва вакили Ма?лиси намояндагон бо пешни?оди Прокурори генерал? аз ?ониби ма?лиси дахлдор ?ал карда мешавад.
Ваколати узви Ма?лиси милл? ва вакили Ма?лиси намояндагон ?ангоми вафот, истеъфо, ?айри ?обили амал эътироф шудани он?о аз ?ониби суд, эътибори ?онун? пайдо кардани ?укми айбдоркунандаи суд, ?атъи ша?рванд?, со?иб шудан ба ша?рвандии давлати дигар, тарки доимии ?ум?ур?, иш?оли вазифае, ки ба ваколати узви Ма?лиси милл? мувофи? нест, парокандашавии Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон ?атъ мегардад.
Вазъи ?у?у?ии узви Ма?лиси милл? ва вакили Ма?лиси намояндагонро ?онуни конститутсион? танзим менамояд.
Моддаи 52
И?лосияи якуми Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагонро дар давоми як мо?и баъди интихоби он?о Президенти ?ум?урии То?икистон даъват мекунад.
И?лосияи якуми Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагонро узв ва вакили синну солаш калонтарин мекушояд ва то интихоб шудани раисони ин Ма?лис?о онро мебарад.
Фаъолияти Ма?лиси милл? дар шакли и?лосия сурат мегирад. И?лосияи Ма?лиси милл? соле на камтар аз чор бор аз тарафи Раиси Ма?лиси милл? даъват карда мешавад.
Фаъолияти Ма?лиси намояндагон дар шакли и?лосия сурат мегирад. И?лосияи навбатии Ма?лиси намояндагон дар як сол як маротиба аз р?зи аввали кории мо?и октябр то р?зи охирини кории мо?и июн гузаронида мешавад.
Дар давраи байни и?лосия?ои Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон ?ангоми зарурат Президенти ?ум?урии То?икистон и?лосия?ои ?айринавбатии он?оро даъват менамояд. Дар ин и?лосия?о тан?о он масъала?ое баррас? мешаванд, ки боиси даъвати ин и?лосия?о гаштаанд.
Моддаи 53
Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон аз байни аъзо ва вакилон раисони Ма?лис?о, муовинони якум ва муовинони он?оро интихоб менамоянд. Яке аз муовинони Раиси Ма?лиси милл? аз ?исоби намояндагони Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон мебошад.
Раиси Ма?лиси милл? ва Раиси Ма?лиси намояндагон бо овозди?ии пин?он? бо тарафдории аксарияти шумораи умумии аъзо ва вакилони он?о интихоб мешаванд. Тартиби интихоби муовинони Раиси Ма?лиси милл? ва Раиси Ма?лиси намояндагонро Дастури Ма?лис?о танзим мекунад.
Раисони Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон дар назди Ма?лиси дахлдор ?исоботди?анда мебошанд ва он?о метавонанд бо тарафдории на камтар аз се ду ?иссаи шумораи умумии аъзо ва вакилон бозхонда шаванд.
Раисони Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон, муовинони якум ва муовинони он?о ба и?лосия ро?бар? мекунанд ва дигар масъала?ои дахлдорро ?ал менамоянд.
Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон ма?омоти ?амо?ангсозанда ва кории худро муста?илона ташкил меди?анд, инчунин кумита ва комиссия?ои дахлдорро таъсис менамоянд ва аз р?и масъала?ои ба Ма?лис?о тааллу?дошта му?окима?ои парламент? доир мекунанд.
Ма?омоти ?амо?ангсозандаи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон дар ало?идаг? ?аласа мегузаронанд.
Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон Дастури фаъолияти худро ?абул мекунанд.
Моддаи 54
Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон ало?ида ?аласа мегузаронанд.
?аласа?ои Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон ?амон ва?т гузаронида мешавад, ки агар аз се ду ?иссаи шумораи умумии аъзо ва вакилони он?о ?узур дошта бошанд. ?аласа?ои Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон ошкоро гузаронида мешаванд. Дар ?олат?ои пешбиникардаи ?онун ва Дастури Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон мумкин аст ?аласаи п?шида гузаронида шавад.
Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон дар ?олат?ои пешбининамудаи Конститутсия ?аласа?ои як?оя мегузаронанд.
Моддаи 55
Сало?ияти Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон ?ангоми гузаронидани ?аласа?ои як?оя:
1. Тасди?и фармони Президент дар бораи таъин намудан ва озод кардани Сарвазир ва дигар аъзои ?укумат;
2. Тасди?и фармони Президент дар бораи ?ор? намудани ?олати ?анг? ва вазъияти фав?улода;
3. Ризоият ба истифодаи ?увва?ои Мусалла?и ?ум?урии То?икистон берун аз ?удуди он барои и?рои у?дадори?ои байналмилалии То?икистон;
4. Таъини интихоботи Президент;
5. ?абули истеъфои Президент;
6. Сарфароз гардонидани Президент бо мукофот?ои давлат? ва рутбаи олии ?арб?;
7. Баррасии масъалаи дахлнопазирии Президент.
Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон дар ?аласа?ои як?ояи худ аз р?йи масъала?ои зикршудаи сало?ияташон ?арор ?абул мекунанд. ?арори як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон бо тарафдории аксарияти шумораи умумии аъзои Ма?лиси милл? ва вакилони Ма?лиси намояндагон, ки ?ар яке аз ма?лис?о дар ало?идаг? овоз меди?анд, ?абул мегардад, агар тартиби дигари ?абули ?арорро Конститутсия му?аррар накарда бошад.
Дар ?аласаи як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон Президент савганд ёд мекунад ва бо паёми худ дар бораи самт?ои асосии сиёсати дохил? ва хори?ии ?ум?ур? баромад менамояд.
Моддаи 56
Сало?ияти Ма?лиси милл?:
1. Таъсис ва бар?ам додани во?ид?ои маъмурию ?удуд? ва та?йири он?о;
2. Интихоб ва бозхонди раис, муовинон ва судя?ои Суди конститутсион?, Суди Ол? ва Суди Олии и?тисод? бо пешни?оди Президент;
3. ?алли масъалаи бекор кардани дахлнопазирии раис, муовинон ва судя?ои Суди конститутсион?, Суди Ол? ва Суди Олии и?тисод?;
4. Ризоият барои таъин ва озод намудани Прокурори генерал? ва муовинони ?;
5. Амал? намудани ваколат?ои дигаре, ки Конститутсия ва ?онун?о муайян кардаанд.
Ма?лиси милл? аз р?йи масъала?ои дар сало?ияташ буда ?арор ?абул мекунад. ?арори Ма?лиси милл? бо тарафдории аксарияти шумораи умумии аъзои он ?абул мегардад, агар тартиби дигари ?абули ?арорро Конститутсия му?аррар накарда бошад.
Моддаи 57
Сало?ияти Ма?лиси намояндагон:
1. Таъсиси Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсии ?ум?урии То?икистон, интихоб ва бозхонди раис, муовин ва аъзои он бо пешни?оди Президент;
2. Ба му?окимаи хал? пешни?од намудани лои?аи ?онун?о ва дигар масъала?ои му?ими давлатию ?амъият?;
3. Тасди?и барнома?ои и?тисод? ва и?тимо?;
4. Ризоият ба додугирифти ?арзи давлат?;
5. Тасди? ва бекор кардани шартнома?ои байналмилал?;
6. Таъини раъйпурс?;
7. Таъсиси суд?о;
8. Тасди?и рамз?ои давлат?;
9. Тасди?и мукофот?ои давлат?;
10. Тасди?и фармон?ои Президент дар бораи таъин ва озод намудани раиси Бонки милл? ва муовинони ?;
11. Му?аррар намудани рутба?ои ?арб?, дипломат?, рутба?о ва унвон?ои махсус;
12. Муайян намудани маоши Президент;
13. Амал? намудани ваколат?ои дигаре, ки Конститутсия ва ?онун?о муайян кардаанд.
Ма?лиси намояндагон аз р?йи масъала?ои дар сало?ияташ буда ?арор ?абул мекунад. ?арори Ма?лиси намояндагон бо тарафдории аксарияти шумораи умумии вакилон ?абул мегардад, агар тартиби дигари ?абули ?арорро Конститутсия муайян накарда бошад.
Дар ?аласаи Ма?лиси намояндагон ро?барони давлат?ои хори?? метавонанд суханрон? кунанд.
Моддаи 58
Аъзои Ма?лиси милл?, вакили Ма?лиси намояндагон, Президенти ?ум?урии То?икистон, ?укумати То?икистон, Ма?лиси вакилони хал?и Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон ?у?у?и ташаббуси ?онунгузор? доранд.
Моддаи 59
Лои?аи ?онун?о ба Ма?лиси намояндагон пешни?од мешаванд.
Лои?аи ?онун дар бораи авф аз тарафи Президенти ?ум?урии То?икистон ба Ма?лиси намояндагон пешни?од мешавад.
Лои?аи ?онун дар бораи бу?ет, оид ба му?аррар кардан ва бекор кардани андоз?о аз ?ониби ?укумати ?ум?урии То?икистон ба Ма?лиси намояндагон пешни?од мешавад.
Моддаи 60
?онун?оро Ма?лиси намояндагон ?абул менамояд. ?онун бо тарафдории аксарияти шумораи умумии вакилон ?абул мегардад, агар тартиби дигарро Конститутсия му?аррар накарда бошад.
?онун?ое, ки Ма?лиси намояндагон ?абул намудааст ба Ма?лиси милл? пешни?од мешаванд, ба истиснои ?онун?о дар бораи бу?ети давлат? ва авф.
Ма?лиси милл? ?онунро бо тарафдории аксарияти шумораи умумии аъзои худ ?онибдор? мекунад. Дар мавриди дастгир? наёфтани ?онун аз ?ониби Ма?лиси милл? ?онун такроран дар Ма?лиси намояндагон баррас? мешавад.
Дар сурати бо ?арори Ма?лиси милл? нороз? будани Ма?лиси намояндагон, ?онун ?амон ва?т ?абулшуда ?исоб мешавад, ки агар Ма?лиси намояндагон онро такроран бо тарафдории на камтар аз се ду ?иссаи шумораи умумии вакилон тасди? намояд.
?онун?о дар бораи бу?ети давлат? ва авф тан?о аз ?ониби Ма?лиси намояндагон ?абул карда мешаванд. Ма?лиси намояндагон и?рои бу?ети давлатиро назорат мекунад.
Моддаи 61
?онун?ои конститутсион? оид ба масъала?ое ?абул мешаванд, ки Конститутсия муайян намудааст. ?онун?ои конститутсион? бо тарафдории на камтар аз се ду ?иссаи шумораи умумии вакилони Ма?лиси намояндагон ?абул мегарданд ва Ма?лиси милл? бо тарафдории на камтар аз се ду ?иссаи аъзои худ ?онибдор? мекунад.
Дар сурати бо ?арори Ма?лиси милл? нороз? будани Ма?лиси намояндагон, ?онуни конститутсион? ?амон ва?т ?абулшуда ?исоб мешавад, ки агар Ма?лиси намояндагон онро такроран бо тарафдории на камтар аз чор се ?иссаи шумораи умумии вакилон тасди? намояд.
Тафсири Конститутсияро тиб?и тартиби мазкур Ма?лиси намояндагон дар шакли ?онуни конститутсион? ?абул намуда, Ма?лиси милл? онро ?онибдор? менамояд.
Моддаи 62
?онун?о барои имзо ва интишор ба Президенти ?ум?урии То?икистон пешни?од мешаванд. Агар Президент ба ?онун ё ?исми он роз? набошад, ?онунро дар муддати понзда? р?з бо далелу эрод?о ба Ма?лиси намояндагон бармегардонад. Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон бо тартиби му?арраркардаи Конститутсия ?онуни мазкурро такроран баррас? менамоянд. Дар сурати баррасии такрор? ?онун дар матни пештар ?абулшудааш бо аксарияти аз се ду ?иссаи шумораи умумии аъзои Ма?лиси милл? ва вакилони Ма?лиси намояндагон дастгир? ёбад, Президент дар муддати да? р?з ба ?онун имзо мегузорад ва онро интишор менамояд.
?ангоми баррасии ?онуни аз тарафи Президенти ?ум?урии То?икистон баргардонидашуда, ки онро пештар Ма?лиси намояндагон бо аз се ду ?иссаи овоз?о ?абул намуда буд, Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон онро такроран бо аксарияти на камтар аз се ду ?иссаи овоз?о тарафдор? мекунанд.
Агар Президент ?онуни конститутсиониро баргардонад, Ма?лиси намояндагон ва Ма?лиси милл? бо тартиби му?арраркардаи Конститутсия ?онуни мазкурро такроран баррас? менамоянд. Дар сурати баррасии такрор? ?онуни конститутсион? дар матни пештар ?абулшудааш бо аксарияти аз чор се ?иссаи шумораи умумии аъзои Ма?лиси милл? ва вакилони Ма?лиси намояндагон тасди? шавад, Президент дар муддати да? р?з ба ?онуни конститутсион? имзо мегузорад ва онро интишор менамояд.
Моддаи 63
Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон метавонанд пеш аз му?лат дар ?аласаи як?ояи худ бо тарафдории на камтар аз се ду ?иссаи аъзои Ма?лиси милл? ва вакилони Ма?лиси намояндагон ихтиёран пароканда шаванд.
Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон дар давраи вазъияти фав?улода ва ?олати ?анг? пароканда намешаванд.
Боби ча?орум
ПРЕЗИДЕНТ
Моддаи 64
Президенти ?ум?урии То?икистон сарвари давлат ва ?окимияти и?роия (?укумат) аст.
Президент ?омии Конститутсия ва ?онун?о, ?у?у?у озоди?ои инсон ва ша?рванд, кафили исти?лолияти милл?, ягонаг? ва тамомияти арз?, пойдориву бардавомии давлат, мураттабии фаъолияти ма?омоти давлат? ва ?амкории он?о, риояи шартнома?ои байналмилалии То?икистон мебошад.
Моддаи 65
Президентро ша?рвандони То?икистон ба тарзи умум?, муста?им, баробар ва овозди?ии пин?он? ба му?лати 7 сол интихоб менамоянд.
Шахсе ба номзадии Президенти ?ум?урии То?икистон пешни?од шуда метавонад, ки тан?о ша?рвандии ?ум?урии То?икистонро дошта бошад, синни ? аз 30 кам набуда, дорои та?силоти ол? бошад, забони давлатиро донад ва дар ?удуди ?ум?ур? на камтар аз 10 соли охир исти?омат дошта бошад.
Шахсе ба номзадии Президент ба ?айд гирифта мешавад, ки ?адди а?ал 5 фоизи интихобкунандагон ба пешни?оди номзадии ? имзо гузошта бошанд.
Як шахс ба вазифаи Президент бештар аз ду му?лат пай дар пай интихоб шуда наметавонад.
Ма?дудияти дар ?исми чоруми ?амин модда пешбинигардида нисбат ба Асосгузори сул?у ва?дати милл? – Пешвои миллат татби? намегардад. Вазъи ?у?у?? ва ваколат?ои Асосгузори сул?у ва?дати милл? – Пешвои миллатро ?онуни конститутсион? муайян мекунад.
Моддаи 66
Интихоботи Президент ва?те боэътимод шумурда мешавад, ки дар он аз нисф зиёди интихобкунандагон ширкат варзида бошанд.
Номзаде Президент интихобшуда ?исоб меёбад, ки ба тарафдории ? бештар аз нисфи интихобкунандагони ширкатварзида овоз дода бошанд.
Тартиби интихоби Президентро ?онуни конститутсион? муайян мекунад.
Моддаи 67
Президент пеш аз шур?ъи вазифа дар ?аласаи як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон савганд ёд мекунад:
«Ман, ?амчун Президент савганд ёд мекунам, ки Конститутсия ва ?онун?ои ?ум?уриро ?имоя менамоям, таъмини ?у?у?, озоди?о ва шарафи ша?рвандонро кафолат меди?ам, сарзамин, исти?лолияти сиёсиву и?тисод? ва фар?ангии То?икистонро ?ифз мекунам, ба хал? соди?она хидмат менамоям».
Ваколати Президент баъд аз савганд ёд кардани Президенти нав ?атъ мегардад.
Моддаи 68
Президент наметавонад вазифаи дигарро и?ро намояд, вакили ма?омоти намояндаг? бошад, ба со?ибкор? маш?ул шавад.
Моддаи 69
Сало?ияти Президент:
1. Самт?ои асосии сиёсати дохил? ва хори?ии ?ум?уриро муайян мекунад;
2. То?икистонро дар дохили кишвар ва дар муносибат?ои байналмилал? намояндаг? мекунад;
3. Вазорат?о ва кумита?ои давлатиро таъсис ва бар?ам меди?ад;
4. Сарвазир ва дигар аъзои ?укуматро таъин ва озод мекунад; фармон дар бораи таъин ва озод кардани Сарвазир ва дигар аъзои ?укуматро ба тасди?и ?аласаи як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон пешни?од менамояд;
5. Раисони Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят, ша?ри Душанбе, ша?р ва но?ияро таъин ва озод мекунад ва ба тасди?и Ма?лиси дахлдори вакилони хал? пешни?од менамояд;
6. Санад?ои ма?омоти ?окимияти и?роияро ?ангоми мухолифати он?о ба Конститутсия ва ?онун?о бекор мекунад ва ё бозмедорад;
7. Раиси Бонки милл? ва муовинони ?ро таъин ва озод мекунад ва фармонро барои тасди? ба Ма?лиси намояндагон пешни?од менамояд;
8. Номзадии раис, муовинон ва судя?ои Суди конститутсион?, Суди Ол?, Суди Олии и?тисодиро барои интихоб ва бозхонд ба Ма?лиси милл? пешни?од менамояд;
9. Бо ризоияти Ма?лиси милл? Прокурори генерал? ва муовинони ?ро таъин ва озод мекунад;
10. Дастго?и и?роияи Президентро таъсис меди?ад;
11. Ш?рои амниятро таъсис ва ро?бар? мекунад;
12. Судя?ои суди ?арб?, суд?ои Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят, ша?ри Душанбе, ша?р ва но?ия ва суд?ои и?тисодии Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят, ша?ри Душанберо таъин ва озод мекунад;
13. Раъйпурс?, интихоботи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон ва ма?омоти намояндагии ма?аллиро таъин мекунад;
14. Ба ?онун?о имзо мегузорад;
15. Низоми пулиро муайян менамояд ва маълумотро ба Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон пешни?од менамояд;
16. Ихтиёрдор ва масъули сармояи захирав? мебошад;
17. Ба татби?и сиёсати хори?? ро?бар? мекунад, шартнома?ои байналмилалиро имзо ва ба тасди?и Ма?лиси намояндагон пешни?од менамояд;
18. Сарони намояндаги?ои дипломатиро дар давлат?ои хори??, намоянда?ои ?ум?уриро дар ташкилот?ои байналмилал? таъин ва озод мекунад;
19. Эътимоднома?ои сарони намояндаги?ои дипломатии давлат?ои хори?иро ?абул менамояд;
20. Сарфармонде?и Олии ?увва?ои Мусалла?и То?икистон мебошад; фармонде?они ??шун?ои ?увва?ои Мусалла?и То?икистонро таъин ва озод мекунад;
21. ?ангоми та?диди хатари во?е? ба амнияти давлат ?олати ?ангро эълон менамояд ва фармонро ба тасди?и ?аласаи як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон пешни?од мекунад;
22. Барои и?рои у?дадори?ои байналмилалии То?икистон ?увва?ои Мусалла?и ?ум?урии То?икистонро берун аз ?удуди он бо ризоияти Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон истифода мебарад;
23. Дар саросари ?ум?ур? ва ё дар ма?ал?ои ало?идаи он вазъияти фав?улода эълон намуда, фармонро фавран ба тасди?и ?аласаи як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон пешни?од менамояд ва ба Созмони Милали Мутта?ид хабар меди?ад;
24. Масъала?ои ша?рвандиро ?ал мекунад;
25. Пано?го?и сиёс? меди?ад;
26. Масаъла?ои бахшиши ?азоро ?ал мекунад;
27. Бо рутба?ои олии ?арб?, дипломат?, рутба?о ва унвон?ои махсус сарфароз мегардонад;
28. Ша?рвандонро бо мукофот?ои давлат?, ?оиза?ои давлат?, нишон?о ва унвон?ои ифтихории То?икистон сарфароз мегардонад;
29. Ваколат?ои дигареро, ки Конститутсия ва ?онун?о муайян кардаанд, амал? менамояд.
Моддаи 70
Президент дар доираи сало?ияти худ фармон мебарорад ва амр меди?ад, дар бораи вазъи кишвар ба ?аласаи як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон маълумот меди?ад, масъала?оеро, ки заруру му?им мешуморад, ба му?окимаи ?аласаи як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон пешни?од менамояд.
Моддаи 71
?ангоми вафот, истеъфо ва ?айри ?обили амал донистани Президент вазифаи ? то ба вазифааш шур?ъ намудани Президенти нав ба зиммаи Раиси Ма?лиси милл? мегузарад. Дар ин маврид ваколати Раиси Ма?лиси милл? ба зиммаи муовини якуми ? мегузарад.
Дар ?олат?ои зикршуда дар му?лати се мо? интихоботи Президент гузаронида мешавад.
Ваколат?ои Президент дар ?олате, ки ? дар ?аласаи як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон дар бораи ба истеъфо баромаданаш хабар меди?ад, бо тарафдории аксарияти аъзои Ма?лиси милл? ва вакилони Ма?лиси намояндагон, ки ?ар яке аз он?о дар ало?идаг? овоз меди?анд, ?атъ карда мешавад.
Дар сурате, ки Президент бинобар бемор? вазифа?ои худро и?ро карда натавонад, ?ар ду Ма?лис дар ?аласаи як?ояи худ дар асоси хулосаи комиссияи тиббии давлатии ташкил кардаашон, дар бораи пеш аз му?лат аз мансаб озод намудани Президент бо тарафдории на камтар аз се ду ?иссаи овоз?ои шумораи умумии аъзо ва вакилони ?ар яке аз Ма?лис?о ?арор ?абул мекунанд.
Таъминоти и?тимо?, хизматрасон? ва му?офизати Президенти ?ум?урии То?икистонро ?онуни конститутсион? танзим менамояд.
Моддаи 72
Президент ?у?у?и дахлнопазир? дорад.
Дахлнопазирии Президент дар сурати аз тарафи ? содир шудани хиёнат ба давлат дар асоси хулосаи Суди конститутсион? ва бо тарафдории аз се ду ?иссаи шумораи умумии аъзои Ма?лиси милл? ва вакилони Ма?лиси намояндагон, ки ?ар яке аз он?о дар ало?идаг? овоз меди?анд, бекор карда мешавад.
Боби пан?ум
?УКУМАТ
Моддаи 73
?укумати ?ум?ур? аз Сарвазир, муовини якум ва муовинони ?, вазирон, раисони кумита?ои давлат? иборат аст.
?укумат ро?барии самараноки со?а?ои и?тисод?, и?тимо?, фар?анг? ва и?рои ?онун?о, ?арор?ои як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон, ?арор?ои Ма?лиси милл?, ?арор?ои Ма?лиси намояндагон, фармону амр?ои Президенти То?икистонро таъмин мекунад.
Аъзои ?укумат баъди аз ?ониби Президенти ?ум?урии То?икистон таъин шудан ва тасди? гардидани фармон дар ?аласаи як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон ба Президенти ?ум?урии То?икистон савганд ёд мекунанд.
Аъзои ?укумат бояд тан?о ша?рвандии ?ум?урии То?икистонро дошта бошанд ва он?о наметавонанд вазифаи дигареро и?ро намоянд, вакили ма?омоти намояндаг? бошанд, ба со?ибкор? маш?ул шаванд, ба истиснои фаъолияти илмиву э?од? ва ом?згор?.
Моддаи 74
?укумат мувофи?и Конститутсия ва ?онун?ои ?ум?ур? ?арор мебарорад ва фармоиш меди?ад, ки и?рои он?о дар ?удуди То?икистон ?атмист.
?укумат ваколаташро дар назди Президенти навинтихобшуда вомегузорад.
?укумат дар мавриди ?айриимкон донистани и?рои фаъолияти муътадили худ метавонад ба Президент аз хусуси истеъфо арз намояд. ?ар як узви ?укумат ?у?у?и истеъфо дорад.
Тартиби ташкил, фаъолият ва сало?ияти ?укуматро ?онуни конститутсион? муайян мекунад.
Моддаи 75
?укумат барнома?ои и?тисодиву и?тимо?, сиёсати додугирифти ?арзи давлат? ва ёрии и?тисод? ба дигар давлат?о, лои?аи бу?ети давлат?, масъалаи андозаи имконпазири касри бу?ети давлат? ва манбаи ?уброни онро ба Ма?лиси намояндагон пешни?од менамояд.
Боби шашум
МА?ОМОТИ МА?АЛЛИИ ?ОКИМИЯТИ ДАВЛАТ? ВА ХУДИДОРАКУН?
Моддаи 76.
Ма?омоти ма?аллии ?окимияти давлат? аз ма?омоти намояндаг? ва и?роия иборат буда, дар доираи сало?ияти худ амал мекунад. Он?о и?рои Конститутсия, ?онун?о, ?арор?ои як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон, ?арор?ои Ма?лиси милл?, ?арор?ои Ма?лиси намояндагон, санад?ои Президент ва ?укумати ?ум?урии То?икистонро таъмин менамоянд.
Моддаи 77
Ма?омоти намояндагии ма?алл? дар вилоят, ша?р ва но?ия Ма?лиси вакилони хал? аст, ки онро раис ро?бар? мекунад. Му?лати ваколати Ма?лиси вакилони хал? 5 сол аст.
Ма?лиси вакилони хал? бу?ети ма?алл? ва ?исоботи и?рои онро тасди? мекунад, ро??ои инкишофи и?тисодиву и?тимоии ма?алро муайян менамояд, андоз ва пардохти ма?аллиро мувофи?и ?онун му?аррар мекунад, дар доираи ?онун тарзи идора ва ихтиёрдории моликияти коммуналиро муайян менамояд ва ваколат?ои дигареро амал? месозад, ки Конститутсия ва ?онун?о муайян кардаанд.
Моддаи 78
Ма?омоти и?роияи ма?аллии ?окимияти давлатиро раиси вилоят, ша?р ва но?ия ро?бар? менамояд.
Ма?омоти намояндаг? ва и?роияро дар во?ид?ои маъмурию ?удуд? раис сарвар? мекунад.
Раиси Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят, ша?ри Душанбе, ша?р ва но?ияро Президент таъин ва озод мекунад ва ба тасди?и Ма?лиси вакилони хал?и дахлдор пешни?од менамояд.
Раис дар назди ма?омоти боло? ва Ма?лиси вакилони хал?и дахлдор масъул аст.
Тартиби ташкил, ваколат ва фаъолияти ма?омоти ма?аллии ?окимияти давлатиро ?онуни конститутсион? танзим менамояд.
Ма?омоти худидоракунии ша?рак ва де?от ?амоат аст, ки тартиби ташкил, ваколат ва фаъолияти онро ?онун танзим менамояд.
Моддаи 79
Ма?омоти намояндаг? ва раис дар доираи сало?ияти худ санад?ои ?у?у?? ?абул мекунанд, ки и?рояшон дар он ?удуд ?атмист.
Дар сурати бо Конститутсия ва ?онун мувофи?ат накардани санад?ои ма?омоти намояндаг? ва раис он?о аз тарафи ма?омоти боло?, худи ин ма?омот, раис ва ё суд бекор карда мешаванд.
Моддаи 80
Дар сурати талаботи Конститутсия ва ?онунро мунтазам и?ро накардани Ма?лиси вакилони хал?и Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят, ша?ри Душанбе, ша?р ва но?ия Ма?лиси милл? метавонад онро пароканда намояд.
Боби ?афтум
ВИЛОЯТИ МУХТОРИ К??ИСТОНИ БАДАХШОН
Моддаи 81
Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон ?исми таркиб? ва ?удонопазири ?ум?урии То?икистон аст.
?удуди Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон бе ризоияти Ма?лиси вакилони хал?и вилоят та?йир дода намешавад.
Моддаи 82
Ма?лиси вакилони хал?и Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон ?у?у?и ташаббуси ?онунгузор? дорад.
Моддаи 83
Сало?ияти Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон дар со?аи и?тимо?, и?тисод?, фар?анг? ва ваколат?ои дигари вилоятро ?онуни конститутсион? танзим мекунад.
Боби ?аштум
СУД
Моддаи 84
?окимияти суд? муста?ил буда, аз номи давлат ва аз тарафи судя?о амал? мегардад. ?окимияти суд? ?у?у?, озодии инсону ша?рванд, манфиати давлат, ташкилоту муассиса?о, ?онунияту адолатро ?ифз менамояд.
Адолати судиро Суди конститутсион?, Суди Ол?, Суди Олии и?тисод?, Суди ?арб?, Суди Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, суд?ои вилоят, ша?ри Душанбе, ша?р ва но?ия, Суди и?тисодии Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, суд?ои и?тисодии вилоят ва ша?ри Душанбе амал? мекунанд.
Тартиби таъсис, ташкил ва фаъолияти судро ?онуни конститутсион? муайян мекунад.
Му?лати ваколати судя?о 10 сол аст.
Таъсиси суди фав?улода манъ аст.
Моддаи 85
Ба вазифаи судя?ои Суди Ол?, Суди Олии и?тисод?, суд?ои Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят ва ша?ри Душанбе шахсе интихоб ё таъин мешавад, ки тан?о ша?рвандии ?ум?урии То?икистонро дошта бошад, дорои та?силоти олии ?у?у?шинос? буда, синни ? аз 30 кам набошад ва ?адди а?ал 5 сол соби?аи кории судяг? дошта бошад.
Ба вазифаи судя?ои суд?ои ша?р ва но?ия, суди ?арб?, суд?ои и?тисодии Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят ва ша?ри Душанбе шахсе таъин мешавад, ки тан?о ша?рвандии ?ум?урии То?икистонро дошта бошад, дорои та?силоти олии ?у?у?шинос? буда, синни ? аз 25 кам набошад ва ?адди а?ал 3 сол соби?аи кории касб? дошта бошад. Синни ни?оии дар вазифаи судя фаъолият намуданро ?онуни конститутсион? муайян менамояд.
Шахсе, ки бори аввал ба вазифаи судя таъин шудааст, дар вазъияти тантанав? савганд ёд мекунад.
Моддаи 86
Судя?ои Суди ?арб?, судя?ои Суди Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят, ша?ри Душанбе, ша?р ва но?ия, судя?ои Суди и?тисодии Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон, вилоят ва ша?ри Душанберо бо тартиби му?арраркардаи ?онуни конститутсион? Президент таъин ва озод мекунад.
Моддаи 87
Судя?о дар фаъолияти худ муста?ил буда, тан?о ба Конститутсия ва ?онун итоат мекунанд. Дахолат ба фаъолияти он?о манъ аст.
Моддаи 88
Судя?о парванда?оро ба таври даст?амъ? ва ё тан?о баррас? мекунанд.
Мурофиа ба тарзи мубо?иса ва дар асоси баробарии тараф?о сурат мегирад.
Мурофиа дар ?амаи суд?о ба тарзи ошкоро мегузарад, ба истиснои маврид?ое, ки ?онун муайян кардааст.
Мурофиа ба забони давлат? ва ё забони аксарияти а?олии ма?ал баргузор мегардад. Шахсоне, ки забони мурофиаро намедонанд, бо тар?умон таъмин карда мешаванд.
Моддаи 89
Суди конститутсион? аз 7 нафар иборат буда, яке аз он?о намояндаи Вилояти Мухтори К??истони Бадахшон мебошад.
Ба вазифаи судяи Суди конститутсион? шахсе интихоб мешавад, ки тан?о ша?рвандии ?ум?урии То?икистонро дошта бошад, дорои та?силоти олии ?у?у?шинос? буда, синни ? аз 30 кам набошад ва ?адди а?ал 7 сол соби?аи кории касб? дошта бошад. Синни ни?оии дар вазифаи судяи Суди конститутсион? фаъолият намуданро ?онуни конститутсион? муайян менамояд.
Шахсе, ки бори аввал ба вазифаи судяи Суди конститутсион? интихоб шудааст, дар и?лосияи Ма?лиси милл? савганд ёд мекунад.
Сало?ияти Суди конститутсион?:
1) муайян намудани мувофи?ати ?онун?о, санад?ои меъёрии ?у?у?ии як?ояи Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон, Ма?лиси милл?, Ма?лиси намояндагон, Президент, ?укумат, Суди Ол?, Суди Олии и?тисод? ва дигар ма?омоти давлатию ?амъият?, шартнома?ои ба ?увваи ?онун надаромадаи То?икистон ба Конститутсия;
2) ?алли ба?с?ои байни ма?омоти давлат? доир ба сало?ияти он?о;
3) и?рои ваколат?ои дигаре, ки Конститутсия ва ?онун?о муайян кардаанд.
Санад?ои Суди конститутсион? ?атъист.
Моддаи 90
Судя наметавонад вазифаи дигареро и?ро намояд, вакили ма?омоти намояндаг?, узви ?изб ва созмон?ои сиёс? бошад, ба со?ибкор? маш?ул гардад, ба истиснои фаъолияти илмиву э?од? ва ом?згор?.
Моддаи 91
Судя ?у?у?и дахлнопазир? дорад. ?ро бе ризоияти ма?омоте, ки интихоб ё таъин кардааст, ?абс кардан ва ба ?авобгарии ?иноят? кашидан мумкин нест. Судяро дастгир кардан мумкин нест, ба истиснои дастгир кардани ? ?ангоми содири ?иноят.
Моддаи 92
Ёрии ?у?у?? дар тамоми мар?ила?ои тафтишот ва мурофиаи суд? кафолат дода мешавад.
Тарзи ташкил ва тартиби фаъолияти адвокатура ва дигар шакл?ои ёрии ?у?у?иро ?онун муайян мекунад.
Боби ну?ум
ПРОКУРАТУРА
Моддаи 93.
Назорати риояи да?и? ва и?рои якхелаи ?онун?оро дар ?удуди То?икистон Прокурори генерал? ва прокурор?ои тобеи он дар доираи ваколати худ татби? менамоянд.
Моддаи 94.
Низоми ягонаи марказонидашудаи прокуратураи То?икистонро Прокурори генерал? сарвар? мекунад. Прокурори генерал? дар назди Ма?лиси милл? ва Президент масъул аст.
Моддаи 95.
Прокурори генералии То?икистон ба му?лати 5 сол таъин мешавад.
Прокурори генерал? прокурор?ои тобеи худро таъин ва озод мекунад. Му?лати ваколати прокурор?о 5 сол аст.
Фаъолият, сало?ият ва сохтори ма?омоти прокуратураро ?онуни конститутсион? танзим мекунад.
Моддаи 96.
Прокурори генерал? ва прокурор?ои тобеи он бе дахолати дигар ма?омоти давлат? ва шахсони мансабдор муста?илона дар асоси ?онун фаъолият мекунанд.
Моддаи 97.
Прокурор наметавонад вазифаи дигареро и?ро намояд, вакили ма?омоти намояндаг?, узви ?изб ва созмон?ои сиёс? бошад, ба со?ибкор? маш?ул шавад, ба истиснои фаъолияти илмиву э?од? ва ом?згор?.
Бобида?ум
ТАРТИБИ ТА?ЙИРИ КОНСТИТУТСИЯ
Моддаи 98.
Та?йиру илова?ои Конститутсия бо ро?и раъйпурсии умумихал?? сурат мегирад.
Раъйпурсиро Президент ва ё Ма?лиси намояндагон бо тарафдории на камтар аз се ду ?иссаи шумораи умумии вакилон таъин мекунанд.
Моддаи 99.
Та?йиру илова?оро ба Конститутсия Президент ё ?адди а?ал аз се як ?иссаи умумии аъзо ва вакилони Ма?лиси милл? ва Ма?лиси намояндагон пешни?од мекунанд.
Пешни?оди та?йиру илова?ои Конститутсия се мо? пеш аз раъйпурс? дар матбуот чоп мешавад.
Моддаи 100.
Шакли идораи ?ум?ур?, тамомияти арз?, мо?ияти демократ?, ?у?у?бунёд?, дуняв? ва и?тимоии давлат та?йирнопазиранд.
Му?аррароти инти?ол?
1. Та?йиру илова?о ба Конститутсияи ?ум?урии То?икистон пас аз эълони нати?аи раъйпурсии умумихал?? ва аз р?зи интишори расмиаш эътибори ?у?у?? пайдо мекунанд.
2. ?онун?о ва дигар санад?ои меъёрию ?у?у?ие, ки то ворид намудани «Та?йиру илова?о ба Конститутсияи ?ум?урии То?икистон» амал мекарданд, дар он ?исме, ки ба та?йиру илова?о мухолиф нестанд, амал мекунанд.
3. Интихоби пай дар пайи Президент барои ду му?лат, ки дар ?исми чоруми моддаи 65 пешбин? шудааст, баъд аз ба охир расидани ваколати Президенти амалкунанда о?оз меёбад.
4. Аъзои Ма?лиси милл?, вакилони Ма?лиси намояндагон ва аъзои ?укумат баъд аз эътибори ?у?у?? пайдо кардани «Та?йиру илова?о ба Конститутсияи ?ум?урии То?икистон» бо тартиби му?аррарнамудаи Конститутсия ва ?онун?ои конститутсион? савганд ёд мекунанд.
Просмотр: 4349
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved