Дата: 2017-03-17
Агарчанде мегўянд, ки аввалин ?удошудагон дар масъалаи сиёс?, - дар масъалаи хилофат шииён буданд, вале ба ?ар ?ол, ?удошудагони аввалин ?анўз дар давраи хилофати Али ибни Абўтолиб падйдо шуданд ва расман зуд шакл ёфта, бар зидди дигар мусулмонон ?ангиданд, Хори?иён (?авори?иён) буданд.
Соли 656 баъд аз кушта шудани халифаи сеюми рошидин Усмон ибни Афон, ки аз авлоди бою сернуфузи уммавиён буд, Ал? ибни Абутолиб ба маснади хилофат нишаст. Хеши наздики Усмон ибни Афон, намояндаи сулолаи ояндаи уммавиён Муавия, ки ?окими Сурия буд, Алиро беасос ба куштори Усмон айбдор эълон кард, ин бошад ба низоъ ва ?ангши байни?амдигарии мусулмонон оварда расонд.
?ангоми му?орибаи Сиффин (соли 657) дар назди дарёи Фурот лашкариёни халифа Ал? ибни Абутолиб ?ўшуни Муавияро танг карданд, он?о ба ?алаба наздик буданд, он го? Муавия ба макру ?илла даст зад. Лашкариёни ў са?ифа?ои ?уръонро ба сарнайза баста, хо?иши гуфтушунид карданд. Муавия ба халифа Ал? таклиф намуд, ки масъаларо дар асоси ?уръон ва васияти Му?аммад пай?амбар ?ал намоянд, бе?уда хуни мусулмононро нарезанд. Ал? ба гуфтушунид роз? шуд ва ?у?уми лашкарашро боз дошт, ин бошад ?азаби як гурў?и калони тарафдорони Алиро ба миён овард. 12 ?азор ?анг? аз лашкари Ал? ?удо шуда бо шиори «нест бод халифае ба ?айр аз иродаи худованд ва хал?!» майдони ?ангро тарк карданд ва ба ма?алли Харура ?афо нишастанд, ин ба он оварда расонд, ки гуфтушунид ?атъ карда шуд, Муавия ва лашкари ў аз шикаст ра?о ёфтанд.
?удошудагон худро «хори?шуда» (?авори??) номиданд, он?о нахустин намояндагони ихтилоф ва ?удо? дар байни мусулмонон будананд, ки дар ?аъри ?амоаи ислом? пайдо шуда истода буд ва му?орибаи Сиффин ба он?о тан?о ба?онае буд. ?авори?иён халифаи худро интихоб намуданд, Ал? ва Муавияро нозилшуда эълон карда, бар зидди ?ар дуи он?о ?ангро о?оз карданд.
Дар ин ?анг ?авори?иён, аз сабаби он, ки камшумортар буданд, тактикаи ?анги партизаниро пеш гирифтанд, он?о бо ?у?уми нога?онии гурў??ои савораи тез?аракти худ нохост ба ?ариф зарба мезаданд, агар душман истодгар? намояд ё пур?увваттар бошад, ?амоно майдони ?ангро тарк карда, ба бошишго?и худ пано? мебурданд. Инчунин он?о ро?и терорро пеш гирифта, бо ?ар ро? душманони худро нобуд мекарданд. ?ам барои халифа Ал?, ?ам барои Муавия ?ангидан бо чунин ?ариф хеле душвор буд. 19 январи 651 ?авори?? Ибни Мул?ам халифа Алиро ?ангоми баромадан аз мас?иди Кўфа вазнин захмдор менамояд ва Ал? баъд аз ду рўзи ин сўи?асд вафот мекунад.
?авори?иён гурў?и мутта?иду ягона набуданд, ?анўз дар ибтидои пайдоиш, яъне аз миёна?ои асри VII он?о ба фир?а?ои ба ?ам зидди – азра?иён, ибодиён ва суфрити?о ?удо шуданд.
?амоаи азра?аён, ки ба он Нафиа ибни Азра? ро?бар? мекард, фир?аи аз ?ама сершумор, мустабид ва оштинопазиртарини ?авори?иён буданд. Ин ?омеа сол?ои 80 – уми асри VII ва?те, ки ?авори?иён дар зери ро?барии Нафиа ибни Азра?, дар Иро? зидди уммавиён ва шииён шўриш бардоштанд, пайдо шуд. Ба ин шўриш ?авори?иёни Уммон ва Яман ?амро? шуда, Нафиа ибни Азра?ро амири худ эълон карданд. Нафиа ибни Азра? бо ?ўшуни 20-?азорнафара Ахвоз, ?арс ва Кирмонро забт кард. лашкари халифа бор?о аз азра?иёни фидокору ?анговар шикаст хўрданд. Он?о ?уломонро озод мекарданд, ба ?имояи бечорагон бармехостанд, ин бошад ?усни тава??ў?и хал?ро ба он?о зиёд мекард. Дар ибтидо де??онони форс азра?иёнро ?ама?ониба дастгир? менамуданд.
Дар айни замон мустабидию бера?мии азра?иён, оштнопазирии он?о, кофир эълон намудани ?амаи он мусулмононе, ки ба а?идаи азра?иён роз? набуданд, базаи и?тимоии он?оро танг мекард. Байни азра?иёни араб ва форс муносибат хуб набуд, ин бошад ба низоъ оварда расонд, ки дар нати?аи он лашкари азра?иён ба якчанд ?исм ?удо шуда рафт ва ин ?одиса ?увваи азра?иёнро хеле заиф намуд. Баъд аз кушта шудани Нафиа ибни Азра?, ба азра?иён ?атар? ибни Фу?аа сардор? намуд ва дар давраи ў шўрише, ки 15 – сол боз давом мекард шикаст хўрд. Охирин лашкари азра?иён, ки ба он худи ?атар? ибни Фу?аа сардори мекард соли 698 дар Табаристон пурра нобуд карда шуд.
Вале ?аракати азра?иён дар аср?ои VIII- IX ?ам мушо?ида шудааст. Дар Эрон маркази азра?иён Сиистон буд. Шўриши азра?иён, ки он бо номи шўриши Зин??о (араб?ои сиё?пуст) маълум аст, дар муддати 14 – сол (869 - 883) дар вилояти Хузистони Эрон, дар зери ро?барии ?авори?? Алии V Му?аммад давом кардааст.
Чун ?амаи ?авори?иён азра?иён тан?о имомати шахси арзандаро меписандиданд ва зидди имомати афзалиятдоштагон (агарчанде аз авлоди пай?амбар бошад ?ам) баромад мекарданд. ?амон довталабе арзанда ?исобида мешуд, ки агар яро? дар даст зидди «кофирон» барояд. Дар ?амин асос он?о халифагон Усмон ва Алиро маъзулшуда ?исобида, тан?о халифагон Абўбакру Умарро арзанда медонистанд. Зиёда аз ин азра?иён ?амаи он?ое, ки ?ангоми шўриш?ои он?о яро? дар даст (агарчанде ?авори?? бошанд ?ам) ба он?о ?амро? намешуданд, хонанишин? мекарданд, бедину кофир эълон намуда, худи он?о ва а?ли хонаводаашонро сазовори ?атл ва молу мулки он?оро лои?и ?орат медонистанд. Бо ?амаи ин азра?иён я?уди?о ва насрониёнро кофир намедонистанд ва мегуфтанд, ки он?о ба пай?амбаронашон Мўсо ва Исо хиёнат накардаанд ва ба а?ди он?о соди? мондаанд.
Таълимоти азра?иён бо таасуб (фанатизм), оштинопазир? ва бера?мию ва?шоният аз дигар ?араён?ои динии ислом фар? мекард. Он?о ?ар як одами ба он?о ?амро?шударо ба таври ва?шиёна месан?иданд, талаб менамуданд, ки ў ?уломеро (шахсеро, ки он?о кофир эълон карданд) бо дастони худ бикушад, агар он шахс хо?иши он?оро и?ро намекард, пас худи ў мунофи?у зинди? дониста, шуда кушта мешуд. Агар шахсе гуно?и вазанин (албатта аз назари азра?иён, зеро одамкуш? барои он?о гуно?и азим ?исоб намешуд) содир намояд, ба касрати гуно?аш тамоми оилаи ў гирифтор мешуд, бо ?амин азра?иён куштани занону кўдаконро раво медонистанд. Ва?шонияту бера?мии азра?иён аз тарафи тамоми ?амоа?ои ислом? нораво дониста шуда, ма?кум карда шуд. Ин бошад ба шикасти азра?иён ва эътироф нашудани таълимоти он?о оварда расонд.
Ба ?айр аз азра?иён боз ?араён?ои дигари ?авори?иён ба мисли ибодиён ва суфритиён ву?уд доштанд, вале он?о нисбатан та?аммулпазиртар буда, мусулмонони бо он?о ?амфикр набударо кофир эълон намекарданд ва ба куштани зан?ову кўдакони он?о даст намезаданд.
?авори?иён, дар кор карда баромадани масъала?ои назариявии давлат ва ?окимият дар ислом, са?ми калон гузоштаанд. Он?о аз мав?еи демократияи ?абилав? баромад намуда, талаб менамуданд, ки халифа ?окимияти олиро бояд тан?о дар нати?аи ризоияти ?амоаи (уммаи) мусулмонон со?иб шавад, аз ин чунин бармеояд, ки ?ар як халифа бояд интихоб карда шавад. Агар ?укмронии халифа мусулмононро ?онеъ нагардонад он бояд сарнагун карда ва ?атто кушта шавад. ?авори?иён талаб мекарданд, ки бояд тан?о шахсони арзанда ба ин вазифа интихоб шаванд. Аслу насаб ва миллати он?о а?амият надорад, он?о ?окимияти афзалиятдоштагонро (мувофи?и он ба хилофату имомат тан?о авлодони пай?амбар бояд интихоб шаванд) намеписандиданд.
Халифаро ?авори?иён намояндаи асосии ваколатдори ?амоаи ислом? ва сарвари ягонаи ?арб? медонанд ва бинобарин ў бояд яро? дар даст манфиати ?амоаи мусулмононро ?имоя намояд, тарафдору риоякунандаи намунавии ?уръону суннат?ои пай?амбар бошад ва аз рўи адолату ?а?и?ат ?амоаи мусулмононро идора намояд. ?окимияти халифа ва шахсияти ў му?аддас дониста намешавад, ў ?амчун мусулмон бо мусулмонони дигар баробар буда, аз дигар а?ли ?амоа ?а??у ?у?у?и бештар надорад. Агар ягон ?амоаи мусулмонон аз марказ дур бошад ва ало?а бо марказ душвор бошад, ин ?амоа ?а? дорад, ки халифаи худро интихоб намояд.
?амин тари?а, агар дар масъала?ои назариявии дин? – сиёс?, ?авори?иён тарафдори та?йирот?о ва рў?ияи нисбатан пеш?адам, демократ? бошанд, дар амал, бо таасуб, та?аммулнопазир? ва ва?шонияту ?анг?ў? фар? мекарданд, аз ин рў омма?ои хал? а?ида?ои он?оро ?абул карда наметавонист.
Чунин рафтору кирдори ва?шиёнаро, ки хоси ?авори?иёни асримиёнаг? буд, дар рўз?ои мо ?ангиёни бо ном Давлати исломии Иро?у Шом, ?аракати толибони аф?он такрор менамоянд, намояндагони ?изби на?зати исломи То?икистон, ?изб – ут – та?рир, ?изби ?аракати исломии Ўзбекистон ин и?домро бепарво аз он, ки тамоми а?ли ислом, ?анўз дар замон?ои ?адим, ин рафтор?оро нораво дониста, ма?кум намуда, онро ?айридин?, ?айриислом? номида буданд, дастгир? менамоянд.
Дар замони мо ?амоа?ои камшумори ?авори?иён, асосан суфритиён ва ибодиён дар Уммон, Лубнон, Ал?азоир ва баъзе аз мамлакат?ои Шар?и Наздику Ма?риб ву?уд доранд.
Просмотр: 1090
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved