Дата: 2017-03-13
Сикхия, чун ?араёни дин? дар ?индустони асримиёнаг? дар аср?ои XV – XVI, дар но?ияи Пан?об, ки дар сар?ади байни ду тамаддун, - ?индуи ва мусулмон? ?ойгир буд, пайдо шудааст. Та?курсии и?тимоии сикхизмро таба?а?ои ?унарманд? – ти?оратии Пан?об ташкил медоданд, аз ин рў дар ин равия таъсири ?ам ?индуия ва ?ам эъти?од?ои мусулмонон (хусусан тасаввуф) мушо?ида карда мешавад.
Асосгузори ин равия гуру (устод, муаллим) Нанак (1469 - 1539) мебошад, ки пайравони ў худро сикх, яъне шогирд меномиданд. Баъд аз вафоти Нанак кори ўро боз нў? устодон (гуру)-?о давом додаанд, ки охирини он?о Говинд (1675-1708) буд. ?амаи он?о та?ассуми ?амон як устод, - гуру Нанак ?исоб мешаванд.
Сикхизм – дини монотеист? буда, бисёрхудоии ?индуёнро инкор мекунад. Бе?уда нест, ки яке аз тавсиф?ои Худовандро гуру Нанак «Як» (ягона, тан?о) меномад. ?алли масъалаи политеизм, бартараф кардани он, мувофи?и таълимоти сикхизм вазифаи асосии инсонест, ки ?а??ро шинохтан? аст. Бара?ма, Вишну, Шива ва Олло? та?ассуми ?амон як зоти ?а??анд. Зоти ?а?? беном аст, бинобарин ба Ў Нанак бо нидо?ои ?ам ?инду? ва ?ам мусулмон? муро?иат намуда, Ўро Хари, Гопал, Рам, Парамешвар, Олло?, Со?ииб ва ?айра меномад.
Нанак Худоро бо маф?ум?ои «ниргун» (бе зоту сифат) ва «сагун» (со?иби зоту сифат) ифода мекунад. Маф?уми асос? «ниргун» мебошад, ки мувофи?и он Худо ягон хел зоту сифат ё ву?уду ?олате надорад, ки онро тавсиф кардан мумкин бошад, барои он, ки инсон Ўро донистаю, шинохтаю дарк карда тавонад Ў бо ихтиёри худ ба «сагун» табдил меёбаду бо зоту сифоте ба одамон маълум мешавад. Одам бо Худо ?ангоми дуою намоз ва ба муро?иба фурў рафтан наздик мешавад. Худо дар худ се ?олатро та?ассум менамояд: Ў офаридагор аст; Ў нига?бон аст; Ў ?а??ору ?аббору фанокунанда аст. Ба а?идаи Нанак Худо ?амадону тавоно ва азалию абад? мебошад, олами офаридаи Ў бошад та?йирёбандаю фаношаванда мебошад. Худо берун аз фазою ва?т ?ойгир аст, Ў ибтидою инти?о надорад, Ўро тасвир кардану тасаввур кардан ?айриимкон аст, бинобарин Ў та?ассуми модд? заминии худ – аватарро надорад. Дар айни замон Ў «Сат» (?а??, ?а?и?ати реал? ва рост?) аст.
Шинохтани Худо ва омехтан бо Ў, ба инсони со?иби му?аббат, садо?ат ва эъти?од ?ангоми муро?иба, фикру андеша, намоз ва хизмат ба Ў, имконпазир аст. ?ар кас ба Худо бевосита муро?иат ва ибодат карда метавонад. Барои шинохту дарки Худо зў?ду та?во, одамгурезию дунёбезорию гўшанишин? лозим нест, баръакс шахс бояд дар зиндаг? фаъол бошад, ?аёти пурме?нату машша?ат гузаронда вазифаи (дхарма) - и со?иби хона, падар ё модарро и?ро намояд.
Идеяи асосии сикхия баробарии одам назди Худо, инкори кастаю нобаробар? аст. Дар давраи Нанак як тарзи ибодати сикх?о «сангат», ?ор? шуда буд, ки мувофи?и он иштироки як?ояи сикх?о, новобаста ба каста ?ангоми ибодат ва шунидани ваъзи гуру ?ой дошт. Дертар дар замони гуру?ои дигари сикх?о хўрокхўрии як?оя низ, ?ангоми «сангат» ?ор? шуд.
Дар давраи гуруи пан?ум Ар?уна (1581-1606) – китоби му?аддаси сикх?о Адигрантх («Китоби ибтидоъ») тартиб дода шуд, ки дар он дуо?о ва ваъз?ои пан? гуруи аввал ?о дода шуда буд, дертар ба он фаъолияти гуру?ои дигар низ илова шуданд. в которую вошли гимны пяти первых, а впоследствии и остальных гуру. Дар ин китоб инчунин дуо ва ваъз?ои гуру?о Кабир (асри XV), Намдев (асри XV), Фаридуддини Ган?ишакар (асри XIII), ?айядева (асри XIV) ва дигар намояндагони равия?ои бхакти ва тасаввуф дохил шуданд. Ин китоб бо забони пан?об? навишта шуда, дар Амритсар дар ибодатго?и асос? «Тиллоии» сикх?о ниго? дошта мешавад.
Дар аср?ои XVII- XVIII зиддияти байни сикх?о ва давлати му?ул?ои бузург тезу тунд мешавад, сикхия ба ?аракати зиддиму?ул? дар Пан?об сарвар? менамояд. Базаи и?тимоии сикхияро ?ат?о – кишоварзон ташкил медод ва он?оро а?олии ша?р?о дар Пан?об дастгир? намуданд. Гуру Говинда соли 1699 «?амоаи озодагон» - Пан?обро ташкил намуд, ки он ан?умани мусалла?и сикх?оро ба ву?уд овард. Сикх?о ба ?увваи ?иддии мусалла? дар ?индустон табдил ёфтанд. Аз он рўз?о то ?оло анъанаи ?абул ба ан?умани сикх?о ву?уд дорад, ки он бо тарзи зисту рафтори 5 «К» ифода карда мешавад 1. Кеш (мувофи?и он ?ар як сикх ришу муйсарашро наметарошид); 2. Качха (Шалвори кўто? либоси низомиёнро дар бар мекард); 3. Кангха (шонае ки бо он ришу мўй шона карда шуда, мўй зери сала махкам карда мешуд); 4. Карпан (шамшер ва хан?ари пўлод?); 5. Кара (бозубанди о?анин). Минбаъд ба номи сикх?ои ?анговар унвони «сингх», - «шер» ?амро? карда мешуд.
Дар ибтидои асри XVIII сикхия ба системаи муста?или дин? табдил ёфт. Баъд аз сарнагун шудани давлати Му?ул?ои бузург ?окими аф?он А?мадшо?и Дуррон? кўшиш намуд, ки Пан?обро тасарруф намояд вале дар ?анг бо сикх?о шикаст хўрд. Исти?лолияти Пан?об соли 1765 эълон карда шуд. Пан?об тан?о соли 1849 аз тарафи Англия забт карда шуд.
Дар асри XVIII сикхия ба дини давлати феодалии Пан?об табдил меёбад. Пайдоиши муносибат?ои капиталист? пайдоиши буржуазияи милл? ба исло?оти динии сикхия оварда расонд, ки он дини сикхияро ба шароити капитализм мувофи? гардонд. Аз соли 1926 ?изби сиёсии А?али Дали сикх?о арзи ву?уд мекунад, ки дар асоси дин? ташаккул ёфта, барои исти?лолияти Пан?об мубориза мебурд ва баробарии ?амаи хал?у маз?аб?ои ?индустон (?инду?о, мусулмонон ва сикх?оро) тар?иб мекард. На?ши ин ?изб дар ?аёти Пан?об баъди ба ?индустону Покистон та?симшавии ?идустон соли 1947, пурзўр шуд.
Соли 1966 дар ?индустон штати Пан?об ташаккул ёфт, Ки дар он асосан сикх?о (80% а?ол?) зиндаг? менамоянд. Мувофи?и ба рўихатгирии а?олии ?индустон соли 1980, сикх?о 2% а?олии ?индустон та?рибан 14 млн. нафарро ташкил медоданд. Аз миёна?ои соли 1960 сикх?о барои ташкил кардани давлати муста?или Холистон мубориза мебаранд.
Просмотр: 1811
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved