Дата: 2017-03-03
1. ?алли о?илонаи муаммо?о
2. Ташкил ва назорати и?роиши ?арор
3. ?арор?ои идоракун? ва ?авобгар?
4. Ба?оди?? ба самаранокии ?арор
1. ?алли о?илонаи муаммо?о
?адами аввалаи чараёни ?абули ?арор ин муайян намудану ?ал намудани муаммои дар пеш истода мебошад. ?алли муаммо?о аз якчанд мар?ила иборатанд.
1.Ташхиси муаммо. Мар?илаи зарур? дар ро?и ?алли муаммо ин муайяннамоии муаммо ва ташхиси ани?у пураи он мебошад. Муамморо ду хел таъриф додан мумкин аст.
а) Муаммо гуфта ?олатеро меноманд, ки ма?сади гузошташуда ба даст намеояд. Яъне муаммо барои он маълум мешавад: ки чизи баву?удоянда амал? намегардад. Масалан бригадир муайян мекунад: ки ?осилнок? дар участка аз меъёр паст аст.
б) Муамморо ?амчун и?тидори имконият?о дидан мумкин аст.
Масалан: кофтукови фаъоли тарз?ои баланд бардроштани
самаранокии ягон ?исми исте?солие, ки самаранокиаш баланд аст.
Дар ин ?олат муамморо дар сурате дарк мекунанд, ки дар бораи имконият?ои ву?уддоштаи баланд бардоштани фоиданокй ва бе?тар кардани шароити кор маълумот пайдо мекунанд.
Мене?ерони ташаббускор чунин рафтор мекунанд.
Муамморо пурра муайян кардан душвор аст, бинобар ин ташхиси муаммо худ ба худ дар бисёр ?олат ?оидаи якчанд мар?ила доштаи ?абули ?арори миёна шуда меноманд.
Муайян намудани муаммо иборат аст, аз муайян намудани падида?о, тартиб додани сабаб?ои имконпазире, ё ма?м?и муаммо?ое, ки асоси падидаро дар бар мегирад, муайян намудани таъсири бе?тарине, ки шахси ?арор?абулкунанда барои ?алли муаммо расонида метавонад.
Масалан, барои ро?бари зинаи болой чунин тарзи таъсирро барои муайян намудани муаммо чудо кардан мумкин аст;
Нати?а?ои фаъолияти хо?агидориро та?лил кардан, яъне маълумот?ои оморй, ?у??ат?ои меъёрй ва ?исобот?оро ом?хта, та?лил менамоянд.
Бо воситаи пурсиши сан?ишй ро?барон ва мутахассисон муайян намудани муаммо. Дар амал барои муайн намудани муаммо ба?оди?ии сан?иш (экспертн?й) васеъ истифода бурда мешавад, барои он ки вай барои ба даст овардани маълумот?ои му?оисавии ани? ё ягона дар бораи муаммо?ои ташкилот имконият меди?анд.
?айр аз ин, ро?бар бояд ?олабе, ки барои ба?о додани вариант?ои бе?тарини интихоб лозим аст, муайян созад. ?олаб меъёри ?абули ?арор. Масалан, дар ?олати ?абули ?арор дар бораи хариди компютер бо меъёри нарх на зиёда аз 3000 сомон та?ия кардан мумкин аст, ё ин ки ба меъёри хотирааш на камтар аз 64 мегабайт.
Муаммо?ои вазнин та?лили ами?ро талаб мекунанд барои он, ки якчанд вариант?ои дар ?а?и?ат аз якдигар фар?кунанда коркарда баромада мешаванд. Ва?те ки ро?бар имконияти ?одисаю тагйирот?оро пеш аз ву??ъ ба?о доданро надошта бошад ва агар ягон чора дида натавонад ба. хатар та?дид менамояд. Мене?ерони та?рибанок дар чунин ?олат?о ба фаъолияти пур??ш? хур?ш такдид менамоянд.
Дар ?олати ба?оди?ии ?арор - ро?бар ?имат ва норасои?ои ?ар яки онро муайян мекунад ва инчунин о?ибат?ои имконпазирашро низ. ?ариб ?ар як варианти бе?тарин бо ?аб?а?ои инкор- кунанда ало?аманд аст, бинобар ин ?ариб ?амаи ?арор?ои идора узви созишкорона доранд.
Меъёри интихоб метавонад сифат? ё шуморав? бошад. Барои ?абули он мумкин аст, ки ?адвали ба?оди?й тартиб дода шавад. Масалан: барои ба?оди?ии автомобил дар ?адвали намуди ди??ат?албкунандааш ба якчанд зина?о ?удо кардан зарур аст: намуди зо?ирии аъло дошта, намуди миёна дошта, намуди на он ?адар ди??ат?албкунанда.
Дар ин ?олат вазнин? рухдоданаш мумкин, барои он ки ма?сулот?ои аз ?и?ати сохту таркиб фар?кунандаро му?оиса кардан, ба?о додан мумкин аст.
Агар муаммо дуруст муайян карда шавад ва варианти бе?тарин ?аматарафа ом?хта шуда ба?ои дуруст дода шавад, ?абули ?арор одд? мегардад. Ро?бар тан?о варианти бе?тарину мувофи?таринашро интихоб карда ?арор ?абул мекунад.
6.Амалигардон?. Барои ?ал кардани муаммо ё гирифтани фоида аз имконият?ои мав?удбуда ?арор бояд амал? гардад. Са- маранокии амалигардонии ?арор дар ?олате баланд мешавад, ки агар аз тарафи шахсони ба он?о тааллу?дошта эътироф карда шавад. Ро?бар бояд ба дурустии ну?таи назари худ дигар шахсонро дар ташкилот бовар кунонад ва исбот карда тавонад, ки интихоби вай барои ташкилот ва ?ар як коргари ало?идааш манфиатнок аст.
4.2.Ташкил ва назорати и?роиши ?арор
Дар рафти тат?и?отбарии чараен?ои ?абули ?арор, ч? дар назария ва ч? дар амалияи менечмент то сол?ои охир ди??ати асосй ба мар?ила?ои коркарди алтернативии ?арор ва ёфтани вариант?ои бе?тарини ?алли муаммо?о дода мешуд. Идоракунандагон ба он а?ида буданд, к? кор карда баромадани ?арор ва?ти зиёди барои ?алли муаммо чудо намударо мегирад.
Аммо та?рибаи идорасозй нишон меди?ад, к? амалигардонии ?арор як мар?илаи нисбатан вазнинтар, ме?натталаб ва дарозмуддати чараёни ?абули ?арор ба ?исоб меравад, ки харочоти зиёди ва?т ва захира?оро талаб мекунад.Дар шароити имр?за дар амалияи мене?мент фосила байни ?абули ?арори идорасозй ва амалигардонии он, ч? хеле ки дар м??лати тулёфтаи амалигардон? инъикос меёбад, ?амчунин ?арор?ои амалигаштаи бесамар-нати?аи беди??атии мене?ерон ба тарафи зарурии кори худ ба монанди батадбирии шахс? ба ?исоб меравад.
Сабаб дар он аст , ки ?атто ?арор?ои хело хуб ?ам бо таври фавр? амал? намегарданд. Барои амалигардонии он?о низ сарфи кувваи муайян ва ташкили и?роиши ?арор зарур аст. Бинобар ин яке аз функ?ия?ои мене?мент таъминсозии ро?бар? (пешсафй) ба ?исоб меравад, ки мо?ияташро ботадбирии шахс? ташкил меди?ад. Тахмини ро?бар? аз идора кардан ва соиб?окимият? иборат аст. ?окимият дар ташкилот дар имконияти шахсан ?абул кардани ?арори охирин та?ассум меёбад, идора кардан (ботадбир?) бошад, дар ташкил ва назорати и?роиши он, яъне та?симоти сарват?о, интихоб ва ?о ба ?огузории и?рокунандагоне, ки ?обилияти муста?илона (ботадбирона) и?ро кардани супориш?оро доранд ифода меёбад.
Ч? тавре ки дар боло ?айд кардем, бо сабаби дар чараёни кор карда баромадан ва ?абули ?арор иштирок кардани мутахассисони зиёд он?о ба худ характери колегиалиро мегиранд. Ин асос меди?ад, тахмин кунем, ки бояд саъю к?шиш дар рафти ?абули ?арор ва ташкили он, назорати и?роиши он харч гардида, тагйир ёбад. Асос (маркази вазнин?) дар фаъолияти ро?бар о?иста-о?иста аз со?аи кор карда баромадани ?арор ба со?аи ташкил ва назо- рати и?роиши он иваз мешавад. Нигаред ба раем.
Ин на?ши мене?ерро дар ташкилот паст накарда баръакс ?авобгариро зиёд намуда, роли он?оро дар ташкилот баланд ме бардорад.
?амин тавр, дар ташкилот барои босамар амалигардонии ?арор?ои ?абулшуда бояд механизми (тартиби) и?роиши он?о ву?уд дошта бошад. Вазнинии ташкили и?роиши ?арор бо зарурияти мутоби?созии бисёр ?арор?ои идорасозй якбора и?рошаванда, ки бо ?ам ало?аманданд ва дар давра?ои гуногуни амалигардон? ?арор доранд асос меёбад.
Давра?ои амалигардонии ?арор?ои идорасоз? аз расму ?оида?ои зерин иборат аст:
коркарди на?шаи амалигардонии ?арор; идорасозии амалигардон?; назорати и?роиши ?арор; ба?оди?ии нати?а?ои амалигардон?;
Мо?ияти расму ?оида?ои номбаршударо дида баромада, чунин масъала?ои асосии ташкилии тартиби амалигардонии ?арор?ои идорасозиро муайян кардан мумкин аст:
1. Кор карда баромадани на?шаи амалигардонии ?арор:
а) муайян намудани (ма?м?и) кор?ои зарурбуда.
б) муайян намудани ?а?ми за?ира?ои зарур?.
в) муайян намудани шумораи и?рокунандагон.
г) та?симоти кор?о, захира?о ва и?рокунандагон ба объект?о, супориш?о ва м?хлат?о.
2. Идорасозии амалигардонии ?арор:
а) гузаронидани кор?ои фа?мондади?? бо и?рокунандагон.
б) ботадбирии шахс? дар рафти и?роиши ?арор.
в) ёрй расондан ба и?рокунандагон дар ?олат?ои рух додани вазнинй.
а) назорат аз болои риояи хусусият?ои асосии ?арор?ои ама- лишаванда.
б) назорат аз болои м??лати и?роиш.
в) назорат аз болои ?олати шароит?ои муаммог?.
г) муайян намудани сабаб?ои саркаш? дар рафти амалигардонии ?арор.
д) дохил намудани (дар ?олат?ои зарур?) та?йирот?о дар барномаи амалигардонии ?арор.
а) ба?оди?ии даврагии самаранокии ?а?и?ии ?арор.
б) пешг?ии м?хдати ба охиррасии таъсири самараноки ?арор.
в) муайяннамоии зарурияти таъ?ироти дар ?арори амалкунанда ё ?абули ?арори нав.
г) ?амънамоии та?риба ва кор карда баромадани ма?м?и амалигардонии ?арор?ои ?абулнамуда.
4.3. ?арор?ои идоракун? ва ?авобгар?
Яке аз масъала?ои асос? дар рафти ?абули ?арор ин масъапаи ?авобгарии ро?бар мебошад, ки дар ?олат?ои ба ташкилот ё омил?ои му?ити атрофи он зарар расондан рух меди?ад. ?авобгар? барои нати?а?ои ?арори ?абулшуда ва и?роиши он (ё и?ро накардан) омили зарурии фаъолияти идорасозй ба ?исоб меравад, бинобар ин мене?ер дар рафти кор карда баромадани ?арори идорасозй имконият?ои меъёри ?авобгариро дар ?олат?ои интихоби ?ар як вариант бояд ба?о ди?ад. Барои ин, пеш аз ?ама, намуд ва да- ра?аи ?авобгариеро муайян кардан зарур аст, ки мене?ер дар назди дигар шахсон ё гур?? дар дохил ва беруни он ба ??да доранд.
?авобгар? гуфта мо ма?бурияти водор намудани и?роиши талабот?о, меъёрхо ва ?оида?ои муайянро менамоем.
Чунин талабот?о ва меъёрхо метавонанд аз тарафи ин?о муайян карда мешаванд:
давлат муайян шавад яъне ?авобгарии ?у?у?й:
Барои он ки дар назди кй ?авобгар будани ро?бар муайян карда шавад, мо бояд донем, ки вай ба кй ва ч? тарз ?исобот меди?ад. ?исоботди?? як тарзи амалигардонии ?авобгар? мебошад. ?исоботди?? бо намуду усул ва тартиботи назорат, ки та?ти он мене?ер ва ?арори ?абулкардаи он карор дорад, муайян карда мешавад.
намуд?ои ?авобгарй | тартиботи назорат |
?у?у?? |
системаи суд? |
а)?ино? |
|
б) ша?рванд? |
|
маъмур? |
назорати мартабав? |
а) интизомй |
|
б) модд? (молу амвол) |
|
и?тимо? |
фикри ?аъмият? |
Ахло?? |
маданияти итти?одияв? |
Чунин намуд?ои ?авобгар? ва намуд?ои мувофи?и назора- ти он?о ву?уд доранд:
Вобаста аз хусусият?ои таърих?, и?тимо? ва хал?и-мадании давлат?о намуд?ои номбаршудаи ?авобгари?о а?амияти гуногун доранд. Дар шароити имр?заи То?икистон ?авобгари?ои ?амъияти ша?рванд? ва и?тимо? (фикри ?амъиятй) умуман фаъолият надоранд г?ем ?ам хато намешавад.
?авобгари?ои маъмур? ва ?у?у?? бошанд нисбатан а?амиятноканд. Дар давлате, ки ?анги шахрвандиро аз сар гузаронду ба б??рони и?тисод? дучор омад, сует шудани ?авобгарии ахло?? ?атмист.
?авобгарии ?у?у?и метавонад характери ?инои ва шахрванд? дошта бошад.?авобгарии ?уку?? дар ?олат?ои содир кардани ?иноят ба ву?уд меояд ва бо нисбат ба гуна?гор дар намуди ма?бурияти давлатии ?азо муайян намудан хукми суд асос меёбад.?авобгарии ша?рванд? дар ?олат?ои
и?ро накардани ?хдадор? ё и?роиши ?хдадори?ои нолозима ба ву?уд меояд ва мувофи?и ?онун?ои муайяншуда ё шартномаи чора?ои таъсир, ки о?ибат?ои зарари моддй доранд, нисбат ба гуна?горон пардохти ?уброни зарар, ?аримаи а?дшикан? ё бар?арор намудани зарар асос меёбад.
Шароит?ои ба ву?удомадани ?авобгарии ?у?у?? ин?о ба ?исоб мераванд:
Усули асосии таъмини ?авобгарии ?уку?? ин муро?иат ба суд дар асоси ?арор?о ва фаъолияти ро?барон (шахсони мансабдор) мебошад.
Системаи ?исоботди?ии суд?о дар се сат?и асос? фаъолият мекунанд:
Шахсони мансабдоре, ки аз доираи ваколати худ мебароянд, метавонанд барои амали худ ?авобгар ?исобида шаванд.
Аммо ба ?исоб гирифтан зарур аст, ки дар сифати расму ?оида?ои амалигардонии назорати судии ?авобгарй камбуди?о мав?уданд. Асосиашон аз он?о:
Агар дар бораи гуфта?ои боло а?ида ронем, ба хулосае омадан мумкин аст, ки усули назорати судй як ?исми нисбатан ками ?арор?ои идорасозии махсусан характери маъмуридоштаро дар бар мегирад.
Намуди бештар па?ншудаи ?авобгарии ро?барон ?авобгарии маъмур? ба ?исоб меравад, хамчун воситаи амалигардонии назорати он тартиботи зина?ои мартабав? мебошад. ?авобгар? ва ?исоботди?? дар ташкилот беву?уд доштани шахси м?ътабар (авторитет)-е, ки ?у?у?и идорасозиро дорад ?айри имкон аст. Ин ?у?у? бо ро?и додани фармоиш?о аз боло ба поён ва ро?и мута?обилаи ?авобгар? - ?исобботди?? аз поён ба боло амал? мегарданд. Агар ро?бари болоии ташкилот ?онишинони худро таъин намудан ва аз вазифа озод карда тавонанд, он?о бошанд зердастони худро ва ?айра, дар ин ?олат ?ар як мене?ер дар ташкилот дар назди аз худ як зинаи иерархии дар болобуда ?авобгар ва ?исобатди?анда ба ?исоб меравад ва тартиботи назорати зина?ои мартабав? ?амаро дарбаргиранда мешавад.
?авобгарии маъмурй вобаста аз намуди тасди?шавиаш метавонад интизомй ва модд? бошад.
Аммо тартиботи иерархии назорат низ ма?дудияти муайян дорад.
Ми?еси ташкилот ва ?а?ми муаммо?ои ?алшаванда. Дар таш- килот?ои калон, ч? ?адаре, ки мене?ер бо зинаи иерархи баланд барояд, ?амон ?адар ва?ти вай барои акалан назорати умумй бурдан аз болои ?арор?ои зердастон кам мемонад. ?айр аз ин, ташкилоти ?озиразамон ихтисос?ои гуногунро дар бар мегирад. Ро?бар, чй ?адаре ки мартабаи балантарро иш?ол намояд, ?амон ?адар ма?бур аст фаъолиятро ?амбаст намояд. ?амин тари? агар ро?барон ва?т кам ёбанд, бисёёр муаммо?оро фа?мида муста?илона тахдил карда наметавонанд ва бояд ба мутахассисон пешни?од намоянд.
Камбуди?ои чараёни робита. Дар бисёёр маврид?о ну?сон дар чараёни мубодилаи ахбор низ омили махдудкунандаи тартиби назорати иерархй ба ?исоб меравад. Агар и?рокунандагон дар бораи чи фикру а?ида доштани ро?барони болоияшон маълумоти пурра надошта бошанд, он го? ро?барият низ дар бораи разилй ва фикру а?идаи зердастон низ кам маълумот мегиранд. Агар дар бораи ?авасмандсозй ва ма?сади ?абули ?арор сари ва?т а?бор нади?анд ва агар а?бор дар чараёни робита дур?? таъриф карда шавад, ба ?амон андоза назорати иерархй суст мешавад. |
4.4. Ба?оди?и ба самаранокии ?арор
Баландшавии самаранокии идорасозй амалан бо афзоиши самаранокии ?арор?ои идорасоз? дар ?ама зина?ои иерархй шабе?ият доранд, барои он, ки ?абули ?арор воситаи асосии таъсиррасони ба идораро дар худ та?ассум мекунад. Ма?з бо кор карда баромадан, ?абул, ташкил ва назорати и?роиши ?арор фаъолияти чй мене?ерони ало?ида ва ч? садорати идора дар як?ояг? асос меёбад. Бинобар ин масъалаи муайяннамоии самаранокии ?арор?ои идора ба ?атори муаммо?ои нисбатан вазнинтар ва мубо?исавии со?аи идорасозй тааллу? дорад ва ?алли пурраи худро наёфтааст. Дар оянда нишонди?анда?ои самаранок? ва омил?ои ба он таъсиркунандаро ом?хтан зарур аст. Пеш аз ?ама, фа?миши "самаранокии ?абули ?арор"-ро дар системаи бо ин маън? на- здик - "самаранокии идорасоз?" ва "самаранокии ме?нати идорасозй" дида мебароем.
Одатан, самаранокии системаи идорасоз? бо воситаи нати?а?ои фаъолияти объекта идорашаванда муайян карда мешавад ва нати?а?ои фаъолияти идорасоз? бошанд, аз р?и ба даст оварда ни ма?сади гузашташуда. Дар чунин шароит?о ба?ои сат?и идорасозии ташкилот дар асоси чунин нишонди?анда?о, ?амчун ?а?ми фуруш, гирифтани фоида, хосилнокии ме?нат, сат?и даромаднок? ва ?айра амал? мегардад. Аммо ин усул, бо ?ама асосноки?ои манти?ию одцияш норасои?ои ?атъ? низ дорад якум, самаранокии идорасозй бо самаранокии исте?солот шабо?ат дорад. Дар зимни он ната?а?ои техник?-и?тасодии монанд метавонанд дар сат?ои гуногуни ташкили идорасозй ба даст оварда шаванд, бинобар ин бо тарзи нишондодашуда самаранокии ?ар як системаи ани?и идорасоз?, ?исм?ои вай ва коргарони ало?идаашро ба?о додан ?айри имкон мебошад. Дуюм, дар чунин ?олат омили ва?т-ва?ги муайян байни фаъолияти идоракунанда ва ната?аи он ба инобат гирифта намешавад. (?арор метавонад аз ?ониби як ро?бар ?абул карда шавад ва нати?аи самаранок? баъди якчанд муддат ба амалома- даи вай аз тарафи дигар кас истафода мешавад).
Фа?миши самаранокии ?арор?ои идорасоз? (дар фар?ият аз сифати он) аз амалигардонии он ?удогона муоина намешавад.
Гап дар сари он аст, ки самаранокии ?арор на он ?адар бо дурустиаш, балки бо ?амон микдор бо тартиб ва м??лати и?роиш, бо дурустии ма?сади гузошташуда муайян карда мешавад.
Самаранокии ?арор?ои идорасозй бо ?аракати омил?ои гуногуни характери техникй, ташкил?, и?тисодй ва и?тимо?пси холог? дошта, ки
таъсирашон якхела набуда ва дар мар?ила?ои гуногуни чараёни кор карда баромадан ва амалигардонии ?арор?о ошкор мешавад, муайян карда мешавад. Умуман омил?ои асосй дар ин бобат ин?оро ?исобидан мумкин аст:
Савол?о барои сан?иш
Просмотр: 1689
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved