Дата: 2017-02-08
Типи л?ндакирм?о ё якумин ковокидор?о
На?ша:
1. Хусусият?ои хоси л?ндакирм?о.
2. Синфи шикаммиxгон?о.
3. Синфи л?ндакирм?ои ?а?и??. Характеристикаи умум?.
4. Намояндагони асосии нематода?о. Нематода?о муфтхўри
одам ва ?айвонот.
5. Филогенияи типи л?ндакирм?о.
Зиёда аз 100 ?азор намуди лўндакирм?о маълум аст, аз ?умла дар То?икистон 435 намуди он?о ба рўйхат гирифта шудааст. Тан?о дар паррандагон 160 намуди муфтхўри он?о муайян карда шудааст. Лўндакирм?о дар бофта?о ва узв?ои гуногуни ?айвоноти ширхўр ва паррандагон, инчунин растани?ои гуногуни хо?агии кишоварз? муфтхўр? карда, касали?ои гуногунро ба ву?уд меоранд. Байни он?о намуд?ои озод?аётгузаронанда низ ?астанд, ки он?о дар ба?ру у?ёнус?о, об?ои ширин ва хок зиндаг? мекунанд.
Аломат?ои хоси л?ндакирм?о:
1. Тана ба ?исса ?о xудо нашудааст.
2. Дар лўндакирм?о баръакси па?нкирм?о ковокии якумини бадан -
схизосел дида мешавад, яъне байни узв?ои дарун? тар?иш (xои хол?)
дида мешавад. Схизосел дар нати?аи вайроншавии паренхима, ки
фосилаи байни девори бадан ва узв?ои дохили онро пур мекунад,
пайдо шудааст.Схизосел ба ковокии якуми ?анин – бластосел монанд
аст. Пайдоиши схизосел дар эволютсияи ?айвоноти бесутунмў?ра як
?одисаи пешрав? ба шумор меравад. Вазифаи асосии он на?лиёт?
мебошад. ?аракати модда?ои ?изог? ва ма?сули мубодилаи модда, дар
ковокии бадан нисбат ба паренхима тезтар ба амал меояд. Дар
ковокии бадан гомеостази му?ити дохилии организм ниго? дошта
мешавад.
3. Системаи хунгард ва нафаскаш? нест.
4. Системаи ихро? – протонефридия ё шаклдигаркардаи ?адуд?ои
махсуси гиподерма мебошад.
5. Системаи мушаки лўндакирм?о тан?о аз мушак?ои дарозрeя иборат
буда, мушак?ои ?ал?ашакл дида намешавад.
6. Дар системаи ?озима ба ?айр аз рўдаи пешу миёна рeдаи о?иб ва
сeрохии маъ?ад низ дида мешавад.
7. Дар лўндакирм?о таркиби ?у?айра?ои бадан доим? аст, аз ?амин
сабаб, он?о ?обилияти аз нав э?ёшав? надоранд.
8. Аксарияти л?ндакирм?о xудо?инса буда, аппарати xинс? нисбатан
содда мебошад.
Типи л?ндакирм?о ба якчанд синф?о та?сим мешавад, ки му?имтарини он?о зерин?о мебошад:
1.Синфи шикамми?гон?о – Gast?ot?icha
2. Синфи л?ндакирм?ои ?а?и?? ё нематода?о - Nematoda
3. Синфи киноринхи?о - Kino?hyncha
4. Синфи мўйшакл?о (волосатик?о) - Nematomo?pha
5. Синфи коловратка?о - ?otife?a
6. Синфи приапулид?о- P?iap?lida
Синфи шикаммиxгон?о
Шикаммиxгон?о гурe?и наон?адар калон (наздик 160 намуд), ?айвон?ои хеле майда (1-1,5мм). Омeхтани ин гурe?и ?айвон?о а?амияти калон дорад. Зеро он?о бо як ?атор аломат?о (мавxудияти ковокии якeмини тана, баъзе намуд?о xудоxинса ва мавxудияти рeдаи о?иб ва сeрохии маъ?ад) ба л?ндакирм?о монанд, бо баъзе аломат?о бошад ба турбеллярия?о монанд (дар тарафи шикам? мавxуд будани миxгонак?о – барои ?аракат кардан, системаи xудокунии протонефридиал?, монандии аппарати xинс?, вале дар байни ин?о намуд?ои xудоxинса низ ?аст). ?ам дар ба?р?о ва ?ам дар об?ои ширин дучор мешаванд. Омeхтани шикаммиxгон?о барои муайян кардани филогенияи л?ндакирм?о а?амияти калон дорад. Он?о ало?амандии л?ндакирм?оро бо турбеллярия?о нишон меди?анд.
Синфи л?ндакирм?ои ?а?и?? ё нематода?о
Нематода?о яке аз синф?ои калонтарини кирм?о буда, зиёда аз 10 ?азор намуди он?о тасвир карда шудааст (дар асл мувофи?и баъзе маълумот?о то 500 ?азор намуд). Нематода?ои озод ?аётгузаронанда дар тамоми рeи замин па?н шудаанд. Он?о дар ?аъри ба?р?о, дар об?ои ширин ва шeр, дар хок?ои гуногун дучор мешаванд. Нематода?ои озод ?аётгузаронанда хеле майда то 1мм мешаванд, баъзе намуд?ои муфтхeр низ баъзан майда мешаванд, вале аксарияташон то 20 – 40 см, баъзеашон ?атто то 2 – 8 м мешаванд. Он?о муфтхeри па?ншудаи одам, ?айвон?ои гуногун ва растани?о мебошанд. Ба муфтхўри одам дохил мешаванд: аскарида, остриса, власоглав, трихина, ришта ва ?айра?о.
Сохти беруна. Бадан дугшакл ё ресмоншакл буда, дар ду канораш борик шудааст. дар буриши кeндаланг? лeнда мебошад. Ба банд?о xудо нашудааст, бо кутикула пeшида шуда, миxгон?о надорад.
Халтаи пeсту мушак? иборат аз кутикула, гиподерма ва як ?абат мушак?ои дарозрeя. Кутикула вазифаи му?офизатиро иxро мекунад, инчунин дар танаи нематода ?олати тургорро медорад. Дар зери кутикула гиподерма xойгир шудааст. Дар аксар нематода?о он иборат аз ?у?айра?ои калони эпидермал?. Дар сат?и дохил? гиподерма xои ?афсшударо дар шакли чор найча (навардча) ?осил мекунад. Дар ду найчаи па?лeгии гиподерта най?ои xудокун?, дар найча?ои тахтапушт ва шикам? бошад, тор?ои асосии асаб мегузарад.
Бинобар дар л?ндакирм?о мавxуд будани тан?о мушак?ои дарозрeя ?аракати он?о нисбат ба па?нкирм?о якхела мебошад. Он?о фа?ат танаи худро бо ёрии мушак?о ?ат карда метавонанд. Рост кардани тана на бо ёрии мушак?о, балки дар натиxаи фишори сую?ии сат?? ва ?аишии кутикула ба амал меояд.
Ковокии бадан. Баъд аз халтаи пeсту мушак? ковокии тана сар мешавад, ки дар он узв?ои дохил? (узви ?озима ва системаи xинс?) xойгир шудааст. Ин ковокии якумини тана (схизосел) номида мешавад.
Ковокии якумини тана ?исми ниго?дошташудаи бластосел (бластулаи xанин?) мебошад. Схизосел бо сую?ии сат?? пур мебошад. Дар аксар намуд?ои муфтхўр сую?ии сат?? кислота?ои органик? (рав?ан?, валерианов? ва ?айра?о) дорад, ки дар натиxаи таxзияи гликоген ?осил шудааст.
Системаи хунгард ва нафаскаш? ба монанди па?нкирм?о нест.
Нафасгирии нематода?ои дар рeда муфтхўр? кунанда ба нафасгирии дигар муфтхўр?ои рeда (мисол тасмакирм?о) монанд, яъне дар ин?о бисёртар нафасгирии анаэроб? дида мешавад. Дар ин ва?т энергияи зарур? бо ро?и таxзияшавии гликоген бо таъсири фермент?о, ки дар натиxа ба ?айр аз кислота?ои органик? ?осил мешавад, гирифта мешавад. Дар ва?ти таxзияшавии гликоген ба ?айр аз дигар модда?о 02 низ ?осил мешавад, ки муфтхўр аз ?исоби он нафас мегирад. ?осилшавии ин модда?о, ки муфтхўр аз танаи худ берун мекунад, барои организми хexаин за?рнок мебошад.
Системаи ?озима. Да?он дар ?исми пеши тана xойгир шуда, 6 – то лаб дорад (дар аскарида 3), ки дар он?о пистонак?ои ?искунанда xойгир шудааст. да?он ба ?ал? кушода мешавад, баъзан онро нодуруст сурхрeда меноманд. Баъд аз ?ал? рeдаи миёна сар мешавад. ?изо?азмкун? дар нематода?о (аз па?нкирм?о фар? мекунад) пурра дохили ?у?айраг? буда, дар сат?и рeдаи миёна мегузарад. Баъд рeдаи о?иб сар мешавад, ки он кeто? мебошад.
Тарзи ?изогирии нематода?о гуногун. Аксар нематода?ои озод ?аётгузаронанда аз бактерия?о ?изо мекунанд, баъзеашон дарранда. Намуд?ои муфтхўр баъзеашон аз ма?сулоти р?да ?изо мекунанд (аскарида), баъзеашон ?у?айраи девораи рeдаро вайрон карда, ?изо мекунанд.
Системаи ихро?. Узви ихро?и нематода?о ?адуд?ои пeст? мебошад, кадоме ки он?о вазифаи осморегулятсияро низ иxро мекунад. Дар аксар намуд?о протонефридия нест. Узви ихро? дар гиподерма xойгир шудааст. Дар аскарида дар ?алтак?ои па?лeии гиподерма ду найча?ои ихро? мегузарад, ки о?ибаш руст мешавад. Ин найча?о ба пеши тана омада ба тарафи шикам? ?ат мешавад ва бо найчаи то?аи кeто? омехта шуда, ба сeрохии ихро? кушода мешавад. Ба ?айр аз он вазифаи xудокуниро ?у?айра?ои фагоситоз? низ иxро мекунанд. Ин ?у?айра?о ситорашакл буда, дар ковокии бадан xойгир шудаанд (2, 3, 6 - то).
Системаи асаб ва узв?ои ?ис. Дар нематода?о системаи асаб дар гиподерма xойгир шудааст. Вай иборат аз ?ал?аи назди?ал?? (?исми пеши сурхрeдаро и?ота кардааст) ва тор?ои асабии аз он бароянда. Аз ?ал?аи асаб? ба пеш 6 – то асаб мебарояд, ба о?иб бошад якчанд тор?ои дарозрeя (дар аскарида 6). Аз ин?о тор?ои шикам? на?з тара??? кардааст, ки дар ?алтаки шикамии гиподерма xойгир шудааст.
Узв?ои ?ис дар нематода?о суст тара??? кардааст. ?амчун узви ломиса пистонак?о, папилла?о ва ?илча?о хизмат мекунанд, ки асосан дар ?исми пеши тана xойгир шудаанд. Дар ?исми пеши тана – узви ?исси кимиёв? - амфид?о xойгир шудааст. Узви бино? фа?ат дар баъзе намуд?ои озод ?аётгузаронанда дида мешавад.
Дар натиxаи омeхтани сохти гистологии узв?ои гуногуни нематода?о маълум гардид, ки ?амаи узв?ои он?о аз ми?дори ками ?у?айра?ои хеле калон ?осил шудааст. Мисол, як ё ду ?у?айра?ои калон ?адуди ихро?ро ?осил мекунад. Чор ?у?айраи фагоситарии калон узви ихро?ро пурра мекунад. Ё ин ки дар аскарида системаи асаби марказ? ?амаг? аз 162 ?у?айра иборат аст ?осилшавии ?у?айраи нав дар нематода?о хеле барва?т ?атъ мешавад ва оянда дар тамоми ?аёташ ми?дори ?у?айра?о як хел мемонанд. Ин яке аз хусусият?ои му?ими нематод?о мебошад (ин ба коловратка?о низ хос). Аз ?амин сабаб дар нематода?о афзоиши ?айриxинс? ва э?ёкунии (регенератсия) ?исм?ои гумшудаи тана дида намешавад.
Системаи xинс?. Нематода?о xудоxинса. Намуд?ои хунсо хеле кам. Дар ин?о диморфизми xинс? на?з намудор аст. Xинси нарина хурд ва о?иби тана каме ?атшуда мебошад. Xинси модина нисбатан калон ва о?ибаш рост. Дар аскаридаи модина сeрохии xинс? дар тарафи шикам? дар ?исми пеши тана кушода мешавад. Дар нарина?о бошад дар назди с?рохии маъ?ад кушода мешавад. Узв?ои xинс? нисбатан содда мебошад.
Узви ?инсии модина дар аскарида xуфт мебошад. Он иборат аз як ?уфт тухмдон (наи борики ресмоншакл), тухмгузарон ва насдлдон (наи нисбатан ?афси мушак?). Дар наслдон бордоршавии тухм ва давра?ои аввали тара??иёти xанин мегузарад. Наслдон бо наи то?аи кeто? - ?ин (влагалища) ало?аманд буда, бо воситаи он тухмгузор? ба амал меояд.
Узви xинсии нарина одатан то?а, вале баъзан xуфт мешавад. Он иборат аз тухмакдон, тухмакгузарон ва наи тухмакбарор, ки бо сeрохии xинс? ба рeдаи о?иб кушода мешавад. ?исми о?иби рeда ба клоака табдил ёфтааст, кадоме ки дар он узви муштарак xойгир шудааст.
Нутфаи нематода?о амёбашакл буда, ?амчун амёба?ои хурд ?аракат мекунад.
Тухми нематода?о, масалан аскарида бо xилди ?афс пeшида шуда, муддати дароз дар му?ити беруна нобуд намешавад. Дар трихина тара??иёти xанин? пурра дар наслдон мегузарад. Бинобар он он?о зиндазо, кирминаи пурра шаклёфта, таваллуд мекунанд. Дар бораи намояндагони асосии синфи нематода?о мо дар поён сухан меронем.
Нематода?ои муфтхўрро ба якчанд гурў?и эколог? ?удо мекунанд: 1). Геогелминт?о. Намояндагони ин гурў? як ?исми даври ?аёти худро дар му?ити берун аз организм мегузаронанд; 2). Биогелминт?о. Намояндагони ин гурў? инкишофи худро пурра дар организми хў?аин мегузаронанд. Он?о тамоман ба му?ити беруна намебароянд.
Нематода?о - муфтхeри одам ва ?айвонот
Намуди му?имтарини а?амияти патоген? дошта – аскаридаи одам – Asca?is l?m??icoides мебошад. За?ролудшав? дар натиxаи сабзавоту мева?оро нашуста хeрдан, оби наxeшидаро нeшидан ба амал меояд. ?айр аз он тухми аскарида бо воситаи пашша?о, нонхўрак?о па?н карда мешавад. Барои тара??иёти тухми аскарида му?ити оксигендор лозим аст. Бинобар он тухм дар рeдаи инсон тара??? намекунад. Барои тара??иёти оянда тухм бояд ба замини нам (бо?, майдон…) фаромаданаш лозим. Тара??иёти тухм дар ?арорати 240 с - 10-15 рeз, дар 150 с - 40- 45 рeз давом мекунад. Тухми аскарида хеле тобовар мебошад (то 5 - 6 сол). Тухме, ки кирминаи шаклёфта дорад, бо воситаи хeроки ифлос ба наи ?озимаи одам фаромада, дар рeда аз тухм кирмина мебарояд. Кирмина девораи рeдаро парма карда ба хун мегузарад, баъд бо xараёни хун ?аракат карда, кирмина ба раг?ои xигар, бо воситаи xигар ба дил, аз он бо воситаи артерияи шуш то капилляр?ои шуш меояд. Кирмина?о баъд бо воситаи алвиола?ои шуш ба бронхея, аз он ба трахея ва ковокии да?он меоянд. Мигратсияи кирмина?о 7 -15 рeз давом мекунад. Ба воситаи оби да?он кирмина аз нав фурe бурда шуда, ба рeда меояд. Тан?о ?амин гуна кирминаи мигратсиякарда дар рeда монда, ба боли? табдил меёбад, зеро ки барои кирмина 02 – и озод зарур аст. Ин гуна мигратсияи кирмина ба дигар нематода?ои муфтхўр низ хос аст.
Мигратсияи кирмина?о ва дохилшавии он?о ба алвиола?ои шуш зарари калон меорад. Ин ба касалии варами шуш (пневмания) оварда мерасонад. Баъзан кирминаи аскарида аз капилляр?ои шуш ба гардиши калони хун гузашта, аз он ба майна, чашм ва дигар узв?о омада, ба боли? табдил меёбад.
А?амияти патогении аскарида хеле бисёр. Ин хусусан дар байни бачагони хурдсол васеъ па?н шудааст. Дар ва?ти аскаридоз вайронии ?озима, дарди рeда, дарди сар, суст шудани ?обилияти кор? ва ?айра?о мушо?ида карда мешавад.
Баъдан дар рeда ми?дори зиёди аскарида xамъ шуда ро?и хeрокро мегирад. Дар ва?ти аскаридоз одам аз модда?ои за?рноке, ки муфтхўр xудо мекунад, за?ролуд мешавад. Ин барои бача?о хеле хавфнок мебошад. Кори системаи асабро вайрон мекунад.
Мубориза ба му?обили ин касал?: риоя кардан ба тозаг?, охлоти одамро ба майдон?о напартофтан… Касалии аскаридозро ба воситаи дору?ои зиддигелминт? муоли?а мекунанд. Ба ?айр аз ин, ба му?обили аскаридоз муоли?аи оксигениро низ истифода мебаранд. Масалан, ба рўдаи инсон бо ро?и сунъ? оксиген равон мекунанд, ки ин боиси фавти аскарида?о мегардад, зеро ки он?о дар му?ити беоксиген зиндаг? мекунанд.
Аз рeи па?ншавии касалии аскаридоз соби? Итти?оди Шурав? ба 13 минта?а та?сим карда мешуд, ки Тоxикистон ва Кавказ ба минта?аи 9 – ум дохил мешавад.
Мў?иллаи (власоглав) одам ё хлыстовик – T?ichocephal?s t?ichi???s дар кeррeда ва баъзан дар рўдаи ?афси инсон муфтхўр? карда, сабаби вайроншавии ?азми хўрок, камхун? ва баъзан апендисит мешавад. Ранги кирм сафедча, сили? , нарина - 30 – 40 мм, модина то 50 мм. Хусусияти характернокаш он аст, ки ?исми пеши тана мўйшакли дароз шуда, ба воситаи он муфтхўр ба пардаи лу?обии рeда чу?ур дохил мешавад. Номи кирм аз ?амин ?о гирифта шудааст. Тухми мў?илла тан?о дар му?ити беруна (дар об ё замини нам) тара??? мекунад. Тара??иёти тухм дар ?арорати 28 – 300С – 28 рeз, 200С – 57 рeз давом карда, аз он кирмина ?осил мешавад, ки он ?обилияти сироят кардан пайдо мекунад. Сироятёб? дар ва?ти оби наxeшонидаро нeшидан, мева?оро нашуста хeрдан ба амал меояд.
Кирминаи мў?илла дар хун мигратсия накарда, аз рeда ба кўррeда меояд ва пас аз як мо? боли? мегардад. Дар кeррeда зиндаг? карда, дар он варам, инчунин барxастагии кирмшаклро ба вуxуд меорад. Касалии трихосефалез ?ам монанди аскаридоз ба системаи асаби одами бемор таъсир мекунад. Нест кардани мў?илла аз организм хеле душвор аст, зеро ки ба воситаи пеши бадан гуё девори рўдаро «дўхта» зиндаг? мекунад. Барои нест кардани мў?илла доруи пур?увват – «осарсол» истифода бурда мешавад.
Трихинаи спирал? –дар каломуш, хук, баъзан дар одам муфтхўр? мекунад. Модина 3- 4мм, нарина 1,6 мм. Трихина ба гурў?и биогелминт?о дохил мешавад, чунки ?аёташ пурра дар организми хў?аин мегузарад.
Инкишофи трихина бе ивазшавии хexаин, вале бо xойивазкунии xои муфтхўр (трихинаи рeдаг? ва мушак?) дар ?амон як хexаин ба амал меояд. Каломуш, хук, одам дар натиxаи гeшти за?ролудшударо, ки дар таркибаш капсула бо кирминаи трихина дорад, хeрдан за?ролуд мешавад. Дар меъда аз капсула кирмина баромада, ба рeдаи борик мегузарад ва дар он xо ба ворсинка?ои пардаи лу?об? дохил шуда, бо тез? (баъд аз 2- 3 рeз) боли? мешавад. Трихинаи боли? дар одам ?амаг? 1 – 2 ?афта зиндаг? мекунад. Модинаи трихина 3-4 мм, нарина 1,5 мм мебошад. Он?о ба бофтаи рўда даромада, ба афзоиш сар мекунанд. Дар ин ва?т нарина?о модина?оро бордор карда нобуд мешаванд. Модина?о бошад кирмина?ои бисёре (?ар як модина зиёда аз 1500 кирмина) таваллуд мекунад. Кирмина?о хеле майда – 0,1мм. Он?о ба xараёни хун гузашта ба тамоми тана па?н мешаванд. Аз раг?ои хун кирмина ба мушак?ои гуногун: диафрагма, гартан, гардан, чашм, пой ва ?айра?о дохил мешавад. Дар он xо он?о 0,5мм калон шуда, баъд аз ду ?афта ба спирал печида, бо капсулаи о?ак? пeшида мешавад, ки шакли лимонро дорад. Дар ?амин ?олат кирминаи трихина дар мушаки хexаин то мурданаш мемонад. Барои инсон аз ?ама хавфнок, зинаи дар мушак?о мав?уд будани трихина мебошад. Агар дар мушак?о ин муфтхўр?о бошанд, мушак?о дард мекунанд ва агар дар чашм ?ой гиранд, одам кўр мешавад. ?ангоми ?амин гуна гeштро дигар ?айвон?о (каломуш, хук) хeрдан, дар меъдаи он?о кирмина аз капсула баромада, тара??иёти худро давом меди?ад. Дар натиxаи муфтхўр? кардани трихина одам ба касалии трихиноз дучор мешавад.
Пешгирии ин касал? аз назар гузаронидани гeшти хук, на?з пухта хeрдани он мебошад.
Киxxаи кeдакон (остритса) – Ente?o?i?s ve?mic?la?is бисёртар дар бачагон дир ?исми поёнии рeдаи борик, кeррeда ва изофаи кирмшакл (аппендисит) муфтхўр? мекунад. Кирми сафеди майда (5 – 10 мм), ба ми?дори зиёд дучор мешавад. Баъд аз бордоршав? модина дар назди сeрохии маъ?ад баромада, тухм мегузорад. Дар ин ва?т хориш ба амал меояд. Ба ?исоби миёна як модина то 11 ?азор тухм мегузорад. Тухм?ои майда бо осон? васеъ па?н мешавад. Вай дар либос, парта, пол ва ?айра?о мемонад.
Бинобар он ро?и асосии пешгир? кардани касалии энтеробиоз ин риоя кардани гигиенаи шахс? ва тозаг? мебошад.
Каxсари рeдаи 12- ангушта ё анкилостома - Ancilostoma dyodennela- кирми майда (модина - 10 -18мм), ранги сурхча дорад. Сўрохии да?он калон буда, ба тарафи шикам равон шудааст. Аз ?амин сабаб, номи муфтхўр ка?сар мебошад. Анкилостома муфтхўри рeдаи борики инсон мебошад. Эпителияи рeдаро мехeрад ва хунро мемакад. Тухм бо наxосати бемор баромада, дар хоки нам тара??? мекунад ва дар стадияи кирминаг? ба одам мегузарад. Он?о аввал ба хун, аз он xо ба шуш ва бо ро??ои нафасгир? то гулe мерасанд. Пас аз ин он?оро одам ба воситаи луоби да?он фурe бурда, дар охир он?о дар рeдаи борик сукунат мегиранд. Дар xой?ои нам байни а?олии ?ишло?, дар шахта?о, на?б?о, завод?ои хиштпаз? па?н шудааст. дар ИДМ дар Закавказ?е, Осиёи Миёна ва Шар?и Дур дучор мешавад. Дар ва?ти касалии анкилостомоз камхун?, сарчархзан?, кам?увват?, варам?о мушо?ида карда мешавад.
Ришта – D?ac?nc?l?s medinensia дар давраи болиг? дар одам муфтхўр? мекунад. Аз дигар нематода?о бо он фар? мекунад, ки даври тара??иёти он бо ивазшавии хexаин?о мегузарад.
Дар одам модина то 100см дароз? дорад. Фарди нарина нисбатан хурд – 2 см. Дар одам ёфт нашудааст. Бисёр ва?т дар пeсти пой xои шахшуда пайдо мешавад, баъд ин xо сeрох шуда, дар он лeндаи кирм намуддор мегардад. Дар ?амин ?олат ришта кирмина?ои бисёре таваллуд мекунад. Дар ва?ти ин одам пояшро шустан ба об кирмина?ои бисёр мефарояд. Ин кирмина?оро сиклоп фурe мебарад. Дар танаи сиклоп кирмина расиш карда то 1мм мешавад. Дар ва?ти обро наxeшонда хeрдан одам сиклопи дар танааш кирминаи ришта доштаро фурe мебарад. Баъд кирмина миграсия карда аз меъда то клетчаткаи зери пeсти пой меояд. Ришта дар тропика ва субтропика, Эрон, ?индустон, Африкаи тропик? па?н шудааст. Пештар ришта дар Осиёи Миёна низ васеъ па?н шуда буд, вале дар натиxаи ба му?обили он мубориза бурдан (сохтани ?убур?ои обгузар, дар обанбор?о пойро нашустан, оби наxeшидаро нанўшидан ва ?.) ришта дар Осиёи Миёна ?анeз дар сол?ои 30 – ум тамоман нест карда шудааст.
Нематода?о – муфтхeри растани?о. Нематода?о ?айр аз одам ва ?айвон?о ба растани?о низ зарари калон меоранд. Дар То?икистон зиёда аз 150 намуди нематода?ои муфтхўр муайян карда шудааст, ки ?ариб 50 намуди он?о муфтхўри растани?о мебошанд. Мисол, нематодаи лаблабу, нематодаи гандум, нематодаи пиёз ва ?айра?о. Ба касали?ои нематод? ?амаи навъ?ои пахта сироят меёбанд. Нематод?о инчунин ба растани?ои лимў, ангур, зироат?ои сабзавот?, ша?тути замин? ва гулу растани?ои ороиш? низ зарар меоранд. Ин?о кирм?ои майда буда, бе ивазкунии хexаин тара??? мекунанд. Он?о дар бофта?ои растани?о муфтхўр? карда, якчанд насл меди?анд. Баъзан дар растани?о галла?о (барxастаги?о) ?осил мекунанд. Нематода?о дар решаи растани?о касали?ои вирусиро низ па?н мекунанд.
Филогенияи типи л?ндакирм?о
То ва?т?ои охир пайдоиши л?ндакирм?о ани? ?ал карда нашуда буд ва фикри олимон доир ба ин масъала гуногун буд. Фа?ат дар ва?т?ои охир дар натиxаи боз ?ам чу?уртар омeхтани ин ?айвон?о муайян карда шуд, ки ?амаи л?ндакирм?о аз xи?ати филогенетик? бо кирм?ои миxгон? ало?аманд мебошанд.
Дар ?а?и?ат ?ам баъзе аломат?ои турбеллярия?о дар л?ндакирм?о дида мешавад. Мисол, дар коловратка?ои дараxаи паст ва шикаммиxгон?о дар баъзе ?исм?ои бадан миxгон?о ниго? дошта шудааст. Дар он?о узви xудокун? - протопефридия?о мебошад. Системаи асаби нематода?о ва шикаммиxгон?о ба сохти системаи асаби кирм?ои миxгон? монанд мебошад. ?ал?и л?ндакирм?ои дараxаи паст ба ?ал?и турбеллярия?ои рострeда монанд мебошад Сохти системаи xинс? (агар xудоxинсагии он?оро ба назар нагирем) – и бисёр намуд?ои л?ндакирм?о ба турбеллярия?о монанд. ?амин тари?, кирм?ои миxгониро авлоди л?ндакирм?о шуморидан мумкин аст (ба ин асос?ои бисёр ?аст).
Фар?и асосии л?ндакирм?о аз турбеллярия?о мавxуд будани ковокии танаи якумин ва рeдаи о?ибу сeрохии маъ?ад мебошад. Вале ин натиxаи эволютсия буда, барои ?абул кардани назарияи пайдоиши л?ндакирм?о монеъг? намерасонад. Дар баъзе турбеллярия?ои рострeда дар паренхима xой?ои холигии (лакун?о) калон ?аст, ки дар он инфузория?ои муфтхўр озодона шино мекунанд. Васеъшав? ва якxояшавии лакун?о ба ?осилшавии ковокии танаи якумин оварданаш мумкин аст.
Вале дар сохти синф?ои ало?идаи л?ндакирм?о нисбат ба турбеллярия?о фар?и кулл? дида мешавад. Мисол, танаи л?ндакирм?о бо кутикулаи муста?кам пeшида шуда, миxгон?о надорад. Дар нематода?о ва коловратка?о таркиби ?у?айра?о доим? мебошад. Дар нематода?о дар системаи асаб ?ал?аи назди ?ал?? ?осил мешавад, ба xои протонефридия?о найча?ои ихро?и пайдоиши пeст? дошта ?осил мешавад.
Вале ?амаи ин фар?ият?о ба узв?о ва бофта?ои ало?ида тааллу? дошта, ба сохти умумии л?ндакирм?о дахл надорад.
Шeъбаи зоология, ки кирм?ои паразитиро меомeзад, гелминтология номида мешавад
Олимони совет? дар омeхтани кирм?ои муфтхўр ба муваффа?ият?ои хеле калон со?иб гардидаанд. Дар соби? Итти?оди Шeрав? омeхтани кирм?ои муфтхўр ва коркарди мубориза ба му?обили он?о аз рeи на?ша ба ро? монда шудааст. Дар мамлакат ну?та?ои гелминтолог?, диспансер?о, поликлиника?о, истго??ои санитар? – эпидимиолог? ташкил карда шудааст.
Савол?о барои такрор ва муста?камкун?
1. Аломат?ои хоси л?ндакирм?оро баён кунед.
2. Синф?ои типи л?ндакирм?о ва намояндагони он?оро номбар кунед .
3. Аломат?ои хоси синфи шикаммиxгон?оро номбар кунед.
4. Намуд?ои муфтхeри нематода?оро дар одам номбар кунед.
5. Сохти аскаридаи одамро фа?монед.
6. Бластосел чист ?
7. Фар?и системаи ?озимаи л?ндакирм?о аз па?нкирм?о дар чист ?
8. Нафасгирии нематода?ои дар рeда муфтхўр? кунанда ч? тавр мегузарад ?
9. Фар?и узви ихроxи л?ндакирм?о аз па?нкирм?о дар чист ?
10. Барои ч? дар нематода?о афзоиши ?айриxинс? ва э?ёкунии ?исм?ои гумшудаи бадан дида намешавад ?
11. Кадом намуди нематода?оро дар Тоxикистон медонед ?
12. Афзоиш ва тара??иёти аскаридаи одамро фа?монед.
13. Сабаб?ои па?ншавии касалии аскаридоз ва ро??ои пешгирии онро фа?монед.
14. Афзоиш ва тара??иёти трихинаи спирал? ч? тавр мегузарад ?
15. Афзоиш ва тара??иёти киxxаи кeдакон ва риштаро баён кунед.
Просмотр: 3903
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved