Тип?ои гуногуни поя. Сохти анатомии растани?ои якпаллаг? ва дупаллаг?
Дата: 2017-02-02
На?ша:
1 Сохти анатомии поя.
2.Сохти анатомии аввалин поя.
3.Сохти анатомии растани?ои якпалла.
4.Сохти анатомии растани?ои дупалла.
5.Эволюсияи стел (цилиндри марказии ч?ба).
1.Сохти анатомии поя. Поя аз ?исоби меристемаи боло? чанд ва?т ба дароз? месабзад. Дар меристемаи аввалини ко- нуси сабзиши поя 2 комплекси ?у?айра?оро фар? мекунанд. Дар р?и он туника ?ойгир аст, ки аз як ё якчанд ?абат ?у- ?айраи асосан ба таври антиклин? (мувозеъ ба сат?) та?сим мешудаг? иборат мебошад. Дар зери туника корпуси бисьёр- ?абата ?ойгир аст, ки ?у?айра?о аз он ба ?ар тараф та?сим мешаванд. Аз ?у?айра?ои туника эпидермис, ташаккул ме- ёбад. ?у?айра?ои корпус бошад, ба бофта?ои бо?имондаи доимии поя дифференпнация мешавад. Агар туника аз як- чанд ?абат ?у?айра иборат бошад, аз ?абат?ои дарунии он ?ам ба пайдошпи п?стло?и аввалин ибтидо мегузорад.
Сохти анатомии поя бо вазифа?ои и?ро мекардагии он зич ало?аманд аст. Сохти аввалину дуюми пояро фар? мекунанд.
2.Сохти анатомии аввалин поя. Сохти аввалини поя дар нати?аи диф- ференциацияи ?у?айра?ои меристемаи аввалини конуси саб- зиш ташаккул меёбад. Бандча?ои гузаронанда аз участка?ои махсуси меристема-прокамбий пайдо мешаванд. Прокамбий дар нати?аи он пайдо мешавад, ки баъзе ?у?айра?ои мерис- темаи конуси сабзиш бештар ба дарозй та?сим шудан меги- ранд ва ба деворча?ои. к?ндаланг та?сим шудани он?о суст мегардад. Дар нати?а ?у?айра?ои дароз каыщдашудаи та?- симшавандаи пур аз модда?ои ?афси донадор пайдо меша- ванд, ки он?о дар шакли ресмон?ои овезони ало?ида ё сар то сар цилиндршакл ?ойгиранд. Сохти аввалини пояи растани- ?ои алафии якпалла ва дупалла ба кулл? фар? мекунад.
3.Сохти анатомии растани?ои якпалла. Хусусияти хоси растани?ои якпалла аз он иборат аст, ки бандча?ои гузаронандаи он?о п?шида мебошанд. Дар нати?аи ин лояи он?о ?афс шуда на- метаоаонад. Пояи баъзе дарахтони якпалла хеле ?афс меша- вад. Ин аз ?исоби ка!м!бий набуда, балки аз ?иооби хал?аи махсуси ?афснгаш?, ки аз ?у?айра?ои паренхимаи асос? пай- д|о мешавад, ба азмал меояд.
Бандча?ои гузаронандаи растани?ои якпалла ба таври спираль ?ойгиранд ва дар. тамоми р?и буриши к?ндаланги поя па?н гардидаанд.
Дар бисьёр ?олат пояи растани?ои якпалла аз бофта?ои зерин иборат аст: эпидермис, склеренхима ва паренхимаи асос?, ки аз он бандча?ои гузаронанда мегузаранд. Пояи рас- тани?ои якпалла бо п?стло? ва ме?вар ё ба цилиндр ани? та?сим намешавад, зеро п?стло? ?ан?з равшан мушо?ида на- мешавад ва дар шакли хатти борик дар кднори поя ?ойгир яст. Бандча?ои гузаронацдаи «оллатерал? ва оддй бо хал?аи склеренхима и?ота шудаанд. Бандча?ои гузаронандаи р?и поя хурданд ва ми?доран назар ба ?исми марказии поя зиё- данд. Аз ?ар як барги пояи баъзе растани?ои якпалла (?у- ворим^акка, пальма) ми?дори зиёди бандча?о мебароянд, ки он?о ба тамоми поя та?сим мешаванд. Бандча?ои гузаронан- да хусусан дар бу?ум?ои пояи ?уворимакка хеле инкишоф ёфтаанд. ?ангоми гузаштан аз барг ба поя бандча ба марка- зи поя равон мешавад ва сон? ба поён рафта, тадри?ан ба канори поя наздик мешавад.
Пояи аксар растани?ои х?щадор: ?авдор, гандум, ?ав ва ?айра аз хас иборат буда, сохти анатомии ба худ хос дорад. Дар сат?д! хас эпидермис, пас аз он скл-еренхима, ки аз ?у- ?айра?ои ?афсдевор иборат аст, ?ойгиранд. Дар байни эпидер- мис ва склеренхима участка?ои паренхимаи хлорофилнок (хлоренхима) во?еъ аст, ки ?у?айра?ои он п?сти тунук ва хлоропласт доранд. Дар марказ бофтаи паренхимавии дорои ?у?айра?ои калон ?ойгир аст, ки п?ети он?о ч?б шуданаш мумкин аст. Аз байяи ?у?айра?ои паренхима бандча?ои п?- шидаи коллитерал? мегузаранд. Дар маркази поя ?ои ково- кии калон мав?уд аст, ки ба он< ?у?айра?ои бофтаи асоси омада мерасанд.
Дар нати?аи ин тамоми бандча?ои гузаронанда г?ё ба бе- рун ?ойгиранд, вале ?амчун дигар растани?ои якпалла ба ?ар ?о парешон ?ойгиранд. Бандча?ои хурдтар дар р?и поя, бандча?ои калонтар бошад дар наздикии ?ои ковок? ?ойги- ' ранд.
Сохти аввалин дар давоми тамоми ?аёти растани?ои якпалла ба тамоми дарозии поя давом мекунад.
4.Сохти анатомии растани?ои дупалла. Маълум аст, ки пояи растани?ои ду- палла ба эпидермис, п?стло?и аввалин ва цилиндри марказй та?сим мешавад. П?стло?и аввалин асосан аз бофтаи парен- хима иборат аст, ки дар ?у?айра?ои он бештар хлоропласт мав?уд аст. Дар таркиби л?стло?и аввалин бофта?ои механи- кй-колленхима ва склеренхима ?ам дохил мешаванд. Коллен- хима одатан бевосита дар аери эгсидермис мехобад ва склерен- хима дар шакли ?ал?аи доира (каду) ё бо участка?ои ?удого- на (офтобпараст) наздиктар ба маркази поя ?ойгир мешавад.
?у?айра?ои чу?ур ?ойгиршудаи паренхима берантанд, зе- ро дар таркиби худ хлоропласт надоранд. ?абати аз ?ама да- рунтари п?стло?и аввалин аз эндодерма иборат аст, ки он бештар ба ба?ажш крахмалдор дифференциация мешавад. Дар ?у?айра?ои он дона?ои сершумори крахмал мавцуданд, ки он?о ?атто ?ангоми нарасидаьги модда?ои ?изо? истеъмол карда мешаванд. Баъзе олимон чунин мешуморанд, ки ба- ?алаи крахмалдор боиси рост сабзидани поя мегардад.
Силиндри марказии поя аз перисикле, ки бевосита ба эндодерма пайваст аст, сар мешавад. Дар перисикли бисьёр растани?о реша?ои иловагй, му??аи иловаг?, меристема?ои дуюм пайдо шуданаш мумкин аст. Дар марказ дуртар аз пе- рицикл бандча?ои гузаронанда, ки аз флоэма, ксилема ва камбии бандчаг? иборатанд, ?ойгир мебошанд.
?ангоми сохти аввалин дар пояи растани?ои дупалла ху- сусият?ои зерини анатом? му?оиса карда мешаванд, ки онро аз пояи растани?ои якпалла фар? мекунюнанд.
1. Бандча?ои гузаронанда кушод мебошад, яъне дар он?о
камбии баидчаг? мав?уд аст, ки аз ?йсоби он бандча сабзида метавонад.
1. Бандча?ои гузаронанда дар гирдогирд, яъне дар р?и поя, ба масофаи якхела ?ойгиранд.
2. Дар пояи растани?ои дупалла одатан 2 тшш бофта?ои механик?-колленхима ва еклеренхима мав?уданд.
Сохти аввалини пояи растани?ои дупалла тан?о дар ?исми ?авони поя — дар зери му??аи болои мушо?ида карда ме- шавад. Баъд он тадри?ан бо сохти дуюм иваз мешавад.
Сохти дуюмиии поя. Сохти пояи алаф. Сохти дуюми пояи растани?ои дупалла дар нати?аи фаъолияти меристемаи дуюм пайдо мешавад. Дар баробари пайдоиши камбии бандчагий, ки ба он ?у?айра?ои бофта?ои паренхимии шуоъ?ои дилак ибтидо мегузоранд ва дар байни бандча?о ?ойгиранд, гузаштан ба сохти шуъо?ои дилак сар мешавад. Камбии байни- бандчаг? бо камбии бандчаг? пайваст мешавад ва дар нати?аи ин хал?аи бутуну фаъоли бофтаи пайдоиш ба ву?уд меояд. Участка?ои камбии байнибандчаг? бандча?ои нави гузаронанда пайдо мекунанд. Тадри?ан тамоми бандча?о як?оя пайваст мешавад, ки дар нати?аи ин ?абат?ои томи флоэма ва ксилема пайдо мешавад. Дар маркази поя аз ?у?айра?ои бофта?ои асос? дилак мав?уд аст, ки ?ангоми ?удошавии он ?ои ковок? пайдо мешавад. Бо ин инкишофи поя ба охир мерасад. Зеро пояи алаф?ои яксолаи мйнта?а?ои м?ътадил дар охири давраи вегетацион? ?афс нашуда мемиранд.
Мисол?ои дар боло овардашудаи сохти анатомии поя ба типи бандчагй дахл дорад. Тиопи бандчагии сохти поя бо гу- заштани ресмон?ои овезони ?удогонаи прокамбиг? равшан маълум мегардад. Баъд аз ин ресмон?ои овезон бандча?ои гу-
заронандаи аз ?ам ?удо пайдо мешаванд. Дар ва?ти ташакку- лц сохти дуюми типи бандчаг? бо сохти бебандчаг? иваз мешавад. Типи бандчагии сохти поя тан?о дар баъзе растани?о дар давоми ?аёти поя бо?? мемонад.
Сохти бебандчагии бисьёр растани?ои дупалла ?ан?з аз ибтидои дифференциация шудани ?у?айра?ои меристемаг? гузошта мешавад. Дар айни ?ол прокам)бий хал?аи бутуни п?шидаро ташкил меди?ад ва ба хал?аи камбий ва флоэмаю ксиломаи хал?агх! ибтидо мегузорад. Аз ин р?, ?ангоми сохти бебандчаг? бандча?ои гузаронандаи аз ?ам ?удо ташкил на- меёбанд ва дар байни сохти аввалину дуюмини поя фосилае гузонгтан имконнопазир мегардад.
Аз растани?ои сохти танаи бебандчагидошта за?ир мисол шуда метавонад. Дар н?ги пояи загир эпидермис во?еъ аст, баъди он паренхимаи хлорофилнок мав?уд аст. Баъзан пас- монда?ои эндодерма бо?? мемонад, ки аз паси он ресмон?ои овезони нахи лубиё, участка?ои флоэма аз хал?аи камбий меравад. Дар марказ аз камбий кс?лемаи дуюму якум ва ди- лак ?ойгцр аст. Бештар дар нати?аи ?исман вайрон шудани дилак ддр маркази поя ?ои ковокй пайдо мешаванд.
Сохти пояи дарахтон. Пояи дарахтон одатан сохти бебанд- чаг? дорад. Пояи дарахтон баръакси алаф?о, бисьёрсола буда, да??о, сад?о ва ?атто ?азорон сол умр мебйнад. Хусуси- яти анатомии пояи дарахт аз он иборат аст, ки дар р?и он перидерма ташаккул мёёбад за эпидермисро йваз мекунад.
Дар пояи дарахт п?стло?, камбий, ч?б (ксилема) ва ди- лакро фар? мекунанд.
Дар таркиби п?стло? тамомй бофта?ои поя, ки дар кано- ри камбий, ?ойгиранд, дохил мешаванд. ?абат?ои берунии л?стло? аз перидерма иборат аст, ки он п?ка, камбий пукагй ва феллодермаро дар бар мегирад. Баъзан дар р?и п?ка бо- ?имонда?ои эпидермисро длдан мумкин аст, ки он баъд та- моман бар?ам мех?рад. Аз паси перидерма элемент?ои п?ст- ло?и аввалин ?ойгиранд, ки дар цати?аи дифференциация шудани меристемаи ибтидоии конуси сабзиш пайдо шудаанд.
Ба ин элемент?о колленхима ва ?у?ацра?ои бофтаи асос?, ки бештар хлоропласт?о ва дона?ои крахмалу друз?о доранд, дохил мешаванд. Наздиктар ба маркази поя п?стло?и дуюм, ки дар нати?аи фаъолияти камбий пайдо шудааст, ?ойгир мешавад. Дар п?стло?и дуюм участка?ои флоэма на?з намо- ёнанд, ки шаклан ба трапеция монанданд. Дар ин участка?ои нах?ои лиф? (лифи сахт) бо найча?ои элакшакл, ?у?айра?ои ?амро? ва ?у?айра?ои паренхимаи лифй (лиф? мулоим) паи ?ам меоянд. Найча?ои элакшакл дар пояи дарахт 2—3 сол амал мекунанд, баъд модда?ои ?изоиро намегузаронанд, ме- миранд ва бо найча?ои элакшакли нав иваз мешаванд. Аз байни участка?ои флоэма шуоъ?ои дилак мегузаранд, ки аз ?у?айра?ои бофтаи асос? иборатанд. Дар ин ?у?айра?о мод^да?ои ?изой крахмал, рав?ан, ?анд мав?уданд. Ба воситаи шуоъ?ои дилак ба тарзи горизонталй дар байни дилак ва бофта?ои дар ?исми берунии поя ?ойгиршуда ало?а ба ву?уд меояд.
Камбий аз ?у?айра?ои тунукдевори дарозкашидаи шаклан росткун?а иборат аст. Ду?айра?ои камбий асосан ба тарзи тангтентал? та?сжм мешаванд. Дар ин ?олат элеменг?ои кси- лема назар ба элемент?ои флоэма хеле зиёдтар пайдо меша- ванд. Шумораи ?у?айра?о дар ?ал?аи камйбий дар «ати?аи ба самти радиал? та?сим шудани он?о меафзояд, ки ин боиси бема?дуд ?афсшавии иоя мегардад. Фаъолияти иктенсивии камбий дар давоми сол як хел нест: он дар ба?ор фаъолтар амал карда, баъд фаъолияти он суст шуда, тирамо? ?атъ метардад ва давраи 0(ром? ба амал меояд.
Ч?б (ксилема). Аз найча?о, трахеид, паренхимаи ч?б? ва либриформа иборат аст. Аз ч?б шуоъ?ои дилак мегузараид. Дар ?у?айра?ои паренхимаи ч?б? ва шуоъ?ои дилак модда- ?ои ?изо? ?амъ мешаванд.
Дар нати?аи фаъолияти гуногуни камбий ?у?айра?ои дар ч?б ташкилкардаи он ?а?ман ?архелаанд. ?у?айра?ои аз ?а- ма калон ба?ор, ва?те ки фаъолияти камбий пурз?р аст, пай- д<о мешаванд. Тадрй?ан фаъолияти камбий суст мешавад ва ?у?айра?ои ташкил мекардагии он ?ам ?а?ман хурд ва ?афс- девор мешаванд. ?амин тарж?, дар як давр'аи вегетацион? ?ал?аи яксолаи ч?б ташкил мешашанд, вки дар он ?у?айра?ои ба?о,р?, тобистонй ва тирамо?? на?з маълуманд. Баъди оро- мии зимистона фаъолияти камбий аз нав бар?арор мегардад ва ?ал?аи нави якоола ташаккул меёбад, ?у?айра?ои калони) он бевосита бо ?у?айра?ои хурд як?оя мешаванд, Ин ?у?ай- ра?о бошанд тирамо?и соли гузашта пайдо шудаанд.' Одатан, дар як соя фа?ат як хал?аи ч?б ба ву??д меояд. Валедар баъ- эе дарахтон (дарахтони цитрусй) дар як сол 2—3 хал?аи як- солаи ?албакй пайдо мешавад, ?ол, он ки пояи растани?ои тропикй, ки дар он ?ой?о и?лими сол якбора та?ьир наме- ёбад, ?ал?аи солона тамоман мав?уд нест. Васеии ?ал?аи со- лона ба шароит?ои сабзиш ва ба синну соли растан? вобаста аст.
Дар баробари пир шудан ч?б тадри?ан та?ьир меёбад ва хусусият?ои нав пайдо мекунад. Зарф?о ва трахеид?о бо тил- ла?о ё модда?ои гуногун пир шуда, баста мешаванд ва обро намегузаронанд, ?у?айра?ои’ бофтаи асос? бошанд мемиранд. ?у?ацра?ои ч?б бо зифт ва модда?ои даббо?й, рав?анй эфир парварда шуда, баъзан зуд ранг пайдо мекунанд. Ин ?исми марказии амалкуна?даю мурда ч?би ядрой номида мешавад. Ч?би ядрой такьяго?и аоосии сутун мебошанд, ки вазни бар- гу шоха?оро мебарорад. Ч?би ядроии бисьёр навъ?ои дарах- тон (ольха, тисс, дарахти сурх ва ?айра) хеле зебо, буда ?ам- чун масоле?и ?иматба?ои ороиш истифода бурда мешавад.
?абат?ои канории дарахт, ки бевосита дар наздккии кам- бий ?ой?иранд ва вазифаи гузарондани обу модда?ои дар он . ?алщударо и?ро мекунанд, заболокь номида мешавад. Забо- лонь одатан назар ба ч?би ядрой ран?и сафедча дорад.
Тиллаташкильёбй. Зарфча?о ва трахеид?ои бисьёр алаф- ?ои яксола ва бисьёрсола дар давоми тамоми давраи вегета цйон? амал мекунанд. Вале зарфча?о ва трахеид?ои дарахтон мунтазам амал карда наметавонанд. Бо мурури замон •; р?и зарфча?о ва дар «биснёр ?олат трахеид баста мешавад ва • он?о ма?лули намак?ои минералиро гузаронда наметаво- нанд. Зарфча?о бёштар бо шоха?ои аз с?рохча ба р?й он?о " сабзида баромадаи ?у?айра?ои паренхимии шафаташон бас- та мепгаванд. Ия шоха?о тилла ё тиллазис?о номида ме- шаванд. Баъзан ядрои ?у?айра?ои паренхимй ?ам ба шохаи куббачамонанд —тилла табдил меёбад. Баъзан ядрои ба р?и зарфча расида баромадаи ?у?айраи паренхим? та?сим меша- вад ва яке аз ядро?о дар худи ?у?айраи паренхим? бо?? мемонад, дигараш ба тилла табдил меёбад. Ядро дар тилла боз ,аз нав та?сим мешавад ва дар ин ?олат дар байни ядро?ои нав деворча пайдо мешавад. Дар нати?а бофтаи ?албакии паренхим? ба ву?уд омада, зарфчаро мебандад.4 Дроцесси дар сат?и аарфча?о зада баромадаи ?у?айра?ои паренхимй ва баста щудани он тиллаташкильёб? номида мешавад. Дар бисьёр ?олат?о дар ?у?айра?ои варам кардаистодаи тилла- ташкилкунанда ма?сули охиршш мубодилаи модда?о ?амъ мешаванд, ки сабаби мурдани худи ?у?айра?о мегарданд. Баъзан дар ин ?у?айра?о модда?и захиравй, масалан, дона- ?ои ?рахмал гузоаагга мешаванд. Тиллаташкильёбй бештар дар ?исм?ои к??наи поя ва баъзан дар насвда?ои яксолаи растадт? мушо?ида карда мешавад. Дар поя?ои ?авони раста- н? дар ?ой?ои назди ?исм?ои захмдоршуда низ ба ву?уд омадан? тилла мумкин аст. Тилла дар баъзе алаф?ои яксола ?ам пайдо шуда метавонад (каду).
Дар баъзе дарахтон тилла мушо?ида карда намешавад, зарфча?о бо модда?ои гуногуни минерал? ва оргашшкй бас- та мешаванд ва дар нати?а амал намекунаыд (олуболу, т?с, заранг).
Фаъолияти зарфча?ои зот?ои гуногуни дарахтон як да- вом намекунад. Он аз 2—3 то 40—50 сол давом хо?ад кард.
Тиллаташкильёб? а?амияти калони биологй дорад. Вай аз ?и?ати механикй ?исм?ои марказии танаи дарахтонро муста?кам намуда, онро бо модда?ои органикии зифтмонанд мепечонад, ки ин барои ба органиэми растанй таъсир накар- дани микроорганизм?о ва ?ашарот?о ёрй мерасонад.
ЭВОЛЮИИ1ЯИ СТЕЛ (цилиндри марказии ч?ба). Чунон ки маълум аст, поя ва решаи растанй цилиндри марказй ё ме?- вар? доранд, ки он?о аз системаи бофта?ои гузаронанда, аоос? ва механик? иборатанд. Ин бофта?о дар марказ аз п?стло?и аввалин саршуда аз он ба воситаи эндодерма ё махмали крахмал ?ооилкунанда ?удо мешававд. Ин ме?вари марказии растан? стель (сутун) номида мешавад.
Отели реша дар нроцеоси анолюция чандон таэдир наёфта- аст, ?ол он ки стели поя дар инкишофи ?уд як ?атор мар?и- ла?оро гузарондааст. Шакли аввалаю 'беоптар ?адимии стель
-протостель мебошад. Он шуоъ?ои дилак надорад ва аз кси-лемаю флоэмаи онро и?отакунанда иборат мебошад. Эндодерма ва перицикл одатан дифференциация окарда нашудаанд. Диаметри протостель хеле хурд (на эиёд аз 3 мм)аст. Протостель асосан баро рдстани?ои мурда характер-нок аст.
Мар?илаи дигари инкишофи стель диктиостель мебошад, ки барои он дар массаи ксилема пайдошпи рахна?о характернок аст. Одатан эндодерма ва перициклнанз намоёнанд.
Шакли хеле такмильёфтаи стель эустель мебошад (стели ?а?и??). Ия шакл ба растани?ои лучтухм ва аксарияти растани?ои дупалла хос аст. Бандна?ои коллатералии кушода найдо мешаванд, ки бо шуоъ?ои хеле инкишофрёфтаи дилак аз ?ам ?удо карда шудаанд.
Барои растани?ои якпалша ва баъзе растани?ои дупалла бандча?ои гузаронандаи парешюн характернок мебошад (дар бурипги к?ндаланзг). Ин шакли стель атактостель номида ме- шавад.
Поя ва реша ?ангоми сохти дуюм ба ?амдигар хеле мо- нанданд, вале дар маркази пюя ?амеша дилак (ё коовок?) ва дар маркази реша ксилемаи якум мав?уд аст.
Гузаштани сохти поя ба сохти реша. Аз сохти аввалини доя гузавдтан ба сохти якуми реша дар зонаи зеритухмпалла- г? ((гипокотиль) дар участаи байни тухзмпалла ва тарданаи ре- ша мавэ?удаи поя ба амал меояд. Ин процесс тадри?ан ба та- моми дарозии гнпокотиль ба амал‘ омада метавонад, ки ин дар аксарияти куллии растани?о мушо?ида карда мешавад. Дар ?исми к?то?и гипокотиль он хеле кам р?й меди?ад. Мо?ияти аз сохти тана ба сохти реша гузаштан аз он?о иборат аст: ресмон?ои кашидашудаи бандча?ои коллатералии поя тадри?ан ка? буда, нисбат ба ме?вари дарозии узв аз нав ?ойгир мешаванд, ва ?уфт^?уфт пайваста гардида, дар охирон дар участкаи ксилема як?ол мешаванд. Участка?ои флоэма дар равияи тангевтал? дароз кашида мешаванд ва н?г?ои он- ?о ба ?авд часпида, ресмон?ои кашидашудаи флоэмаро таш- кил меди?анд, ки бо участка?ои ксилема ?ой иваз карда меистанд.
Давомнокии ?аёти растани?о. Сохти цоя ба андозаи муай- 5Ш ба давомнокии ?аёти ра/станй вобаста аст. Растани?ое мав- ?уданд, ки ?амаг? 5—7 ?афта бар?аётанд. Аммо растани?ое низ ?астанд, ки то 5000 сол ва аз он ?ам эиёд ?аёт мегузаро- нанд.
Растани?ои яксола —1 алаф?о пояи ?ар сол мемурдаг? до- ранд; пояи алаф?ои бисьёрсола одатан дар охири давраи вегетацион? мемирад. Пояи дарахтон дар тамоми давоми умр бар?аёт аст. Растани?ои бисьёрсолаи дорски пояи ч?б? ба да- рахтон бутта?о в,а нимбутта тацсим мешаванд.
Дарахтон растани?ои хеле калон мебошанд, ки пояи асо- сии он?о — сутун бо навда?ои сершумори па?л?? (дарахти булут, арча, т?с, липа ва ?айра) на?з инкишоф меёб.ад. Ба- ландии дарахтони гуногун аз 4 то 110 м ва аз он б^ланДтар мешавад. Эвкалштти австралияг? як ва?т?о дарахти баланд- тарини р?и замин ба шумор мерафт. Вале дар нати?аи ани?- тар чен кардани эквалипт мяълум гардид, ки баландии танаи он аз буда^ш зиёд нишон дода шудааст ва ?амаг? 95—99 м-ро ташкил меди?ад. ?ол он« ки дарахтони с?занбарги секвойе ва пихтаи дугласй аз он баландтар мебошад. Ин дарахтони азим, ки дар к???ои Калифорния (ШМА) ва Колуйгбия Бри- таНия (Канада) мер?янд, 109—110 м ва баъзе аз он?о то 127 м ва ?атто то 142 м. баланд мешаванд. ?афсии танаи^баъ- зе эвкалипт?о 30 м, секвойе бошад 36 м мешавад.
Дарахтон нисбат ба растани?ои дигар умри дароз меби- нанд.
Бутта?о аз дарахтон бо он фар? мекунанд, ки пояь асос? надоранд. Дар он якчанд пояи якхела пайдо мешаВаНд, ки баландиашон 4—,6 м-ро ташкил меди?ад (д?лона, юр?ай, ?орт ва гайра). Поя?ои бутта?о бисьёрсола мебошанд.
Нимбутта?о ?ам мисли бутта?о пояи асосй надоранд ва тан?о ?исми поёнии поя?ои он?о бисьёрсола мебошад. ?исми болоиашон бошад яксола буда, он ?ар сол мемирад. Намоян- дагони ин бутта?о бештар дар район?ои биёбон, нимбиёбон мер?я?д (явшон, астрагал?о). Баландии нимбутта?о то 2 м. мерасад.
Бутта?ое, ки то 1 метр баланд мешаванд, бештар буттача- ?о номида мешаванд (брусника ва гайра).
Алаф?ои яксола, дусола ва бисьёрсола мав?уданд. Алаф- ?ои яксола дар давоми як тобистон амалиёти худро тамом мекунанд. Он дар ба?ор сабзида, дар давоми тобистон гул, мева ва тухм карда, тирамо? бошад, тамоми узв?ои он?о, аз ?умла1 реша ?ам мемиранд. Ба алаф?ои яксола аксарияти зи- роати хо?агии ?ишло? — гандум, ?ав, ?уворимакка ва оф- тобпараст дохил мешаванд.
Зироат?ои тирамо?й: гандум, рож, ?авдор ва ?ав дар ти- рамо? кошта мешаванду зимистонро аз сар мегузаронанд ва тобистони соли оянда баъди ?осил додан мемиранд. Он?о аз ?и?ати давомнокии ?аёташон ба растани?ой яксола дохил мешаванд.
Растани?ои дусола цикли ?аётии худро дар давоми 2 сол ба охир мерасонанд. Дар соли якум (соли коштан) ин раста- ни?о поя?ои гулкунанда пайдо намекунанд, дар он?о тан?о реша ва барос?ои наздирешаг? пандо мешаванд. Решаи раста- ни?ои дусола серг?шт — бехмева мебошад. Дар соли дуюми ?аёташ растан? аввали ба?орон аз ?исоби модда?ои ?изоии захиравии реша месабзад ва навда?ои гулдору мевади?анда мебарорад. Ба растани?ои дусола аз растани?ои зщроат? — лаблабу, сабзй, турб, ки бехмева меди?анд ва аз растани?ои ёбо? ?аш?арбеда, лопушник, чатр?о?у ва сабзии ёбо? дохил мешаванд.
Истифодаи пой ва навда?о. Поя ва навда?ои растани?ои гуногунро одамон дар х?рок, х?рокии чорво, чун масоле?и бинокор?, барои тайёр кардани дорувор?, ко?аз, спирт ва ?айра истифода мебаранд.
Просмотр: 3743