Дата: 2017-02-01
На?ша:
1.Митохондрия
2.Пластид?о (хлоропласт?о)
3.Онтогенез ва ?амдигартабдилёбии пластид?о
4.Лейкопласт?о
5.Хромопалст?о
6.Онтогенез ва табдилёбии ?амдигарии пластид?о
7.Пайдоиши пластид?о ва митохондрия?о дар раванди эволютсия
1.Митохондрия. Сохт ва вазифаи митохондрияи растан? ва ?йвонот принсипиал? ягонаанд, фар?ият тан?о дар ?узъ?ои ало?ида ба назар мерасад. Дар заррабини одд? онро дидан имконпазир аст. Шакл, андоза ва ?олати ин органелла дар ситоплазма доимо та?йир меёбад. Он?о ?амчун донача, чўбча ё риштанамоён мегардад, бефосила дар ?аракат аст. Дар буриши ултраборик ?у?айраи фиксатсиякардашуда дар зери микроскопи электрон? он?о одатан байзашакл дорад (расм) ?утрашон 0,3-1мкм, кам доирашакл ва чанд микрометр кашида гардида шакл доранд, хеле кам митохондрияи (юн. Митос-ришта, хондрион-дона, донача) шакли мураккаб-гантелнамо ва косамонанди шохрондаанд.
Шумораи митохондрия дар ?у?айра вобаста аз типи он давра?ои инкишоф ва ?олат та?йи меёбад. Одатан он аз чанд во?ид то чанд сад?о (косамонанд чанд да?оанд). Бахусус митохондрия?о дар ?у?айра?ои ихро?кунанда зиёданд. Баъзе обсабз?о дар ?у?айраашон як то митохондрия дорад. Ма?мўи митохондрияро дар ?у?айра хондриома ном дорад.
Бо заррабини электрон? сохти митохондрия муайян карда шуд (расм). Аз берун он?о бо пардаи ду?бата и?ота шудаанд. Мембранаи беруна мубодилаи модда?ои байни митохондрия ва гиалоплазмаро назорат мекунад. Мембранаи дохила аз ?и?ати сохт ва таркиби химияв? аз беруна фар? мекунад он ?урр? дар ковок?ои митохондрия ба монанди дарозии гуногун пластин ё хеле кам найча ?осил мекунад, ки онро кристаи митохондриал? меноманд (лот. Crista-те?а).
Криста?о бо фаъолнокии махсси ин органелла тавъам аст. Он?о сат?и дохилии мембранаи митохондрияро васеъ мекунад. Дар растани?о криста?о дар ориентатсия муайян доранд бетартиб ?ой мегиранд. Фазои байни криста?о бо модда?ои гомоген? ё донача?ои борики гуногуни электронии зичигии гуногундошта-матрикси митохондрия пур аст. Дар матрикс?о асосан рибосома?о хеле майда назар ба рибосома?ои гиалоплазма ва минта?аи рўшно? (байни мембрана?о) риштаи борик-фибрилла?ои КДН-и митохондриал? мав?уд аст.
Вазифаи асосии митохондрия- синтези АТФ аз АДФ яъне таъмин намудани талаботи энергетикии ?у?айра мебошад. Молекула?о бо энергияи АТФ аз митохондрия мебарояд ва барои ниго? доштани раванд?ои фаъолияти ?аётии ?у?айра та?симшавии он, фурў бурдан ва ихро?и модда?о, синтез?ои гуногун истифода мешавад. Дар ин ?ангом АТФ ба АДФ боз табдил меёбад, ки он ба митохондрия дохил мегардад. Бо як?оягии хлоропласт?о митохондрия ?ариб ?амаи энергияи ба ?у?айра дастрасро (ба намуди АТФ) меди?ад, дар он ?ое, ки хлоропласт?о нестанд ин вазифаи му?имро худаш и?ро мекунад.
Энергияе, ки дар молекула?ои АТФ захира мегардад, дар митохондрия дар нати?аи турушшавии модда?ои гуногуни ?изо? (асосан ?анд) мегирад. Бинобар он пайвастшавии бо?имонда кислотаи фосфор ба АДФ ?ангоми синтези АТФ дар митохондрия номи турушшавии фосфоронида меноманд. Раванди туршшав?, ки онро нафаскаши ?у?айраг? меноманд хеле мураккабанд (аз якчанд реаксияи химияв? иборат аст бо иштироки фермент?ои гуногун мегузарад ва характери зинаг? дорад. Бо шарофати ин озодгардида дар нати?аи та?зияи модда?ои ?изо? энергия ба намуди гарм? гум намегардад, балки барои ?у?айра?о дастрас шакли ало?аи макроэрг? табдил меёбад. Дар раванди нафаскаш? модда?ои ?изо? то гази карбонат ва об та?зия мегардад, ки он?оро оксигени озод то об туруш мекунад. Об дар ?у?айра бо?? мемонад, СО2 аз протопласт тафри?а мегардад ва ?исме аз он мумкин аст дар фотосинтез истифода шавад.
Турушшав? фосфоронидан дар дохили мембрана митохондрия мегузарад, сат?и фаъолнокии он аз ?исоби ?осил гардидани криста?о зиёд мегарданд. Дара?аи инкишофи он?о ва шумораи митохондрия вобаста аз тип ва ?олати ?у?айра?о ва аз сат?и мубодилаи модда?ои он вобаста аст. Умуман ?у?айраи растан? митохондрияи кам дорад, криста?о заифтар инкишоф ёфтаанд ва ?амин тавр шиддатнокии раванди нафаскаш? ва турушшав? фосфоронидан дар ?у?айра?ои он?о дар сат?и паст нисбат ба ?айвонот ?арор дорад.
Митохондрия ?обилияти муста?ил аз ядро синтези конститутсионии сафеда?оро дорад, дар рибосомаи худаш дар зери назорати КДН- митохондр? амал? мегардад. Лекин ?исми асосии сафеда?ои митохондрия ба ретикулуми шахшўл ма?кам гардида синтез мекунад. Дар баъзе ?у?айра?о митохондрия синтези шиддатноки липид?оро (чарб?о) амал? месозад, дар ?осилшавии рав?ани эфир? (карбогидрат?о) иштирок мекунад.
Митохондрия органеллаи доим? буда, ки он каму беш баробар ?ангоми та?симшавии ?у?айра байни ?у?айра?ои духтар? та?сим мегарданд аз нав ба ву?уд намеоянд. Зиёдшавии шумораи митохондрия я?ин аст, аз ?исоби та?симшавии он?о (баву?удоии девора аз мембрана ва кашидашав?) ё му??абанд? дар митохондрия кислота?ои нуклеинии худ? мумкин аст, яъне ?е? набошад ?исме аз ахбори ирс?, ки он расиш ва муайян мекунад. Вале ин муста?илияти он?о нопурра буда, инкишофи митохондрия дар зери назорати ядро ?арор дора два митохондрия ?амин тавр органеллаи ниммухтор мебошад.
2.Пластид?о. Ин органелла барои растани?о хос аст, дар ?амаи ?у?айраи зиндаи растани?о дида мешавад. Ма?мўи ?амаи пластид?ои (юн. пластос-?и?озонида, ороишдода) ?у?айраро пластидом меноманд. Вобаста аз ранг бо вазифа тавъам се намуди асосии пластид фар? карда мешавад: хлоропласт?о (пластид?ои сабз), хромопласт (пластид?ои рангашон зард,норин?? ва сурх) ва лейкопласт?о (беранг). Одатан дар ?у?айра?о пластид?ои тан?о як намуд вомехўранд.
Хлоропласт?о (юн. хлоросўсабз)-ин бештар омўхта шудааст ва а?амияти хело зиёддар байни пластид?о дорад. Он?о пигменти сабз хлорофилл доранд, ки дар хлоропласт?о дар шакл?ои гуногун мав?уданд.
Бо шарофатии хлоропласт?о, ани?тараш бо шарофатии дар он?о мав?удияти хлорофилл тар?и Замин сабз метобад. Дар байни растани?ои дара?аи ол? дар баъзе спорофит?о ва паразит?о ва инчунин растани?ое, ки дар торик? ниго? дошта мешавад, ин тавр растани?о ранги зарди хира доранд. Ин ба он ало?аманд аст, ки синтези хлорофилл одатан дар рўшно? мегузарад ва растание, ки дар торик? ё норасоии рўшно? парвариш карда мешавад этиолонида (фаронсав? etioler-бемадор, па?мурда намудан) меноманд. Як?оя бо хлоропласт?ои типик? дар он?о пластид?ои та?йирёфта-этиопласт?о ?осил мегарданд. Ба ?айр аз хлорофилл дар хлоропласт?о пигмент?о мав?уд ба гурў?и каротиноид?о (липоид?о) ба монанди зард-ксантофилл ва норин??-каротин ва онро одатан хлорофилл онро пин?он мекунад.
Хлоропласт?о дар ?амаи ?у?айра?ои узв?ои рўизаминии растан? дар он ?ое, ки рўшно? дохи ласт вомехўрад, вале бахусус дар барг?о ва мева?ои нопухта инкишоф ёфтаанд ва ?а?ми асосии протопласти ?у?айраро ташкил меди?анд. Тан?о баъзе тип?ои ?у?айра?ое, ки ?исман рўшно? расидаи растани?о(баъзе ихро?кунанда, ?инс? ва модда?ои органикиро гузаронанда ?у?айра?о) дар ?олати боли? як?оя бо хлоропласт?о, лейкопласт?о ва хромопласт?оро доранд. Хлоропласт?о мувофи?и ?оида дар реша нестанд. Шакли хлоропласт?о одатан рост, линзамонанд ва доимианд. Вале дар баъзе тип?ои ?у?айра хлоропласт?о шакли мураккаб доранд, ?илди он?о дар баъзе ?ой?о танаи пластид?очу?ур фишор меди?ад дар нати?а чу?урии калон шакли норост ?осил мегардад дар он гиалоплазма бо рибосома?о ва ?узъ?ои ретикулум ва баъзан митохондрия мав?уданд.
Андоза ва шумораи хлоропласт?о аз ?инси растан? ва намуди ?у?айра вобаста аст. Бештар ?амаг? ?утри он?о 4-7мкм, ?афсиашон -1-3мкм. Шумораи хлоропласт?о сахт та?йир меёбанд. Масалан, дар як ?у?айраи пластинкаи барги фарк ба ?исоби миёна 14то; сафедор-40; лаблабу-65; тамоку-100; модарандар-175; картошка-325; дар барги бофтаи лабмонанди он?о одатан хеле каманд: сафедор-16, картошка-95; хеле кам дар эпидермаи ?у?айра дар сафедор ?амаг? 5-7 ва хлоропласт?о хеле хурданд. Шумораи хлоропласт?о дар растани?о хеле сершуморанд. Масалан, дар дарахти боли? сад?о миллиарданд. Ба андоза ва шакли хлоропласт?о шароити беруна таъсир мерасонад: растание, ки дар ?ой?ои соя месабзанд, хлоропласт?о дар умумият бузургтаранд назар ба растание, ки дар ?ои кушод мерўяд ва мувофи?и ?оида аз хлорофилл бой аст. Хлоропласт?о, ки органелла?ои дар му?оиса бузурганд (аз митохондрия хеле бузурганд ва то ?атто баъзан аз ядро низ) ва рангаанд онро бо осон? ?ангоми ?аёт буданаш бо заррабини рўшно? омўхтан мумкин аст.
Гуногуншаклии хлоропласт?оро бештар дар обсабз?о ба назар мерасад. Дар он?о шакл?ои са?фаг? (му?осия); ситорамонанд (зигнема), тасмашакл (спирогира) ва шакли ?абур?ашакли силиндрикиро доранд. Ин гуна хлоропласт?о одатан хеле бузург шумораашон дар ?у?айра каманд (аз як то чандто). Хлоропласт?ои обсабз?оро хромотофор?о(юн. Хромео-рангкунанда, форос-баранда) низ меноманд. Вале дар обсабз?о низ хлоропласт?ои шакли линзамонанд низ ?астанд ва шумораи он?о дар ?у?айра хеле бисёранд.
Дар ?у?айра?ои растани?ои дара?аи ол? хлоропласт?о дар девора?ои ситоплазма ?ойгиранд. ?амин тавр як тарафи васеаш ба ?илди ?у?айра ниго? мекунад (расм) бахусус он?о дар назди байни?у?айраг? зиёданд. Локин ?олати пластид?о вобаста ба шароити беруна ва пеш аз ?ама рўшно? будан вобаста аст. Он?о дар ?у?айраи растан? ?амин тарз ?ой мегиранд, ки рўшноиро бо тарзи хуб дошта ва ?амон замон аз таъсири рости нур?ои офтоб эмин монанд. Ба рўшно? пароканда он?о бештар дар ?амон девораи ?илди ?у?айра ?ой мегиранд, ки ба сат?и узв нигаронида шуда дар рўшно? яла??ос? дар девора?ои па?лў? ё ба тарафи нур?ои борик (?абур?аг?) мегарданд.
Сохти хлоропласт?о хеле мураккаб (расм), вале дар растани?ои гуногун хеле бештар монанданд. Монанди митохондрия ду?илдаанд, аз гиалоплазма моддаи асос? пластид?о-строма (юн. Строма-хобида) ма?дуд мекунад.
Мембрана?о ?илди суфта аз рибосома ма?руманд. Хусусияти бештар хоси хлоропласт?о-инкишофи пур?уввати сат?и мембранаи дохил? дар намуди система ?идди ботартиб мембранаи дохил?, ки рўшноиро дошта мегиранд. Дар он?о хлорофилл мав?уд. Мембранаи дохил? шакли халта?ои ?амвор, ки онро тиллакоид (юн. Тиллакоидос-халтамонанд) ё ламелла?о меноманд. Дар буриши сар?ад тиллокоид?о дар намуди духати сиё? намудор мегардад. Дар растани?ои дара?аи ол? мувофи?и ?оида ?исме аз тиллокоид?о шакли лаълимонанданд, ?утри на он ?адар калон (?ариб 0,5мкм) доранд ва ба монанди ?ом?о дар гурў??о грана?о (юн. гранулум-дона) меноманд. Дар гарана?о тиллакоид?о ба ?амдигар паралелл ?ой мегиранд бо мембрана?о ало?а менамоянд. Шумораи тиллакоид?о дар грана?о дар ?удуди васеъ вобаста ба намуди растан? ва рўшно? будан, каму беш мегардад. Масалан дар баъзе растани?ои дара?аи ол? он?о ?амаг? 2-3то дар дигар?о чанд да??о мерасад.
Гран?о байни ?адигар бо стромаи тиллакоид тиллокоид?о ало?аманданд, ки аз он?о сўрох намуда бар?ади пласти?о мегузаранд. Дар фар?ият аз тиллакоид?о гран строма?ои тиллакоид? бештар паралел? ?атъ? нест аз ?амдигар ба масофаи гуногун дуранд ва ?утр?ои гуногун доранд. Дар баъзе ?итъа?ои хлоропласт?о чин?ои мембранаи дохилии ?илди пластид?о дидан мумкин аст, бевосита ба стромаи тиллакоид?о мегузаранд. Фар?ият аз митохондрия ин гуна чин?о одатан кам вомехўранд, локин дар баъзе ?олат?о ин ?ури?о тўри найча?оро дар канори пластид?о ?осил мекунад, ки онро ретикулуми канор? меноманд. Дар хлоропласт?ои бештари обсабз?о ва дар тип?ои ками ?у?айра?ои сабзи растани?ои дара?аи ол? грана?ои типик? ?осил намекунанд.
Дар стромаи хлоропласт?о, ки одатан хеле электрон зич аст, ?ама ва?т пластоглобул?о-рав?ан?ои ?афси сферик?, дар он?о пигмент?о ?айрисабз ма?лул гардиданд, инчунин рибосома?о минта?аи шаффоф бо риштаи КДН, дар баъзе ?олат?о дона?ои крахмал?, кристал?ои сафедаг? ва сохтор?ое, ки ба микронайча?ои гиалоплазма монанд вомехўранд. Шумора ва андозаи пластоглобул та?йирёбанда аст. Дар ?у?айра?ои ?авон он?о кам ва хеле хурданд (?ариб 0,1мкм). Бо расиши ?у?айра шумора ва андозаи пластоглобул зиёд мегардадд. Рибосома?ои хлоропласт?о назар ба рибосомаи гиалоплазма майдаанд ва хеле бо рибосома?ои бактерия?о монанд аст. Он?о 30% массаи рибосома?ои ?у?айраро ташкил меди?анд.
Дар этиопласт?о тиллакоиди типик? ташаккул намеёбанд ва системаи мембранаи дохил? танача?ои проламелляр?-шабакаи найча дорад, ки ботартиб ?ойгир аст, ба он монанд аст, ки молекула барои кристал мушо?ида мешавад. Мембрана?ои ин найча?о пешгузаштагони хлорофиллро доранд. ?ангоми рўшно? танаи проламелляр? этиопласт?о ба тиллакоид?о му?аррар?, гран ва строма?о табдил меёбанд. ?амин тавр, хлоропласт?ои му?аррар? ?осил мегарданд.
Вазифаи асосии хлоропласт?о фотосинтез (ассимилятсияи гази карбонати ?аво), модда?ои органик? аз ?айриорганик? аз ?исоби энергия рўшно? мебошад. Фотосинтез аз шумораи зиёди реаксия?ои химияв? иборат буда, ?ар яки онро ферменти махсус катализатор? мекунад. Ана бо ?амин вазифа ултрасохтори махсуси хлоропласт?о ало?аманд аст.
Дар намуди мм? фотосинтезро ?амин тавр дарк намудан мумкин аст бар?ароркунии гази карбонати ?аво бо гидрогени об бо ?осил намудани моддаи органик? дар навбати аввал глюкоза ва ба ?аво оксиген хори? менамояд.
На?ши марказиро дар ин раванд хлорофилл мебозад. Вай энергияи рўшноиро фурў бурда ва онро барои реаксияи экзотермикии равона месозад. Ин реаксия?оро ба рўшно? тобеъ ва торик? (иштироки рўшно? талаб намекунад) ?удо мешаванд. Реаксияи аз рўшно? тобеъ дигаргунсозии энергияи рўшно? ба химияв? ва вайрон кардани об (фотолиз) иборат аст. Он?о ба мембранаи тиллакоид?о мувофи? аст.
Реаксияи торик?-бар?ароркунии гази карбонати ?аво бо гидрогени об то карбогидрат?о (фиксатсияи СО2) дар стромаи хлоропласт?о мегузарад.
Ба ?айр аз он дар хлоропласт монанди митохондрия синтези АТФ ва АДФ мегузарад. Вале дар фар?ият аз митохондрия, манбаи энергия ба ин раванд энергия трушшваии модда?ои органик? не, балки рўшно? офтоб хизмат мекунад, аз ин ли?оз онро фотофосфорилкунон? меноманд. Хлоропласт?о инчунин ?обилияти ба синтез ва вайронкунии полисахарид?о (крахмал), баъзе липоид?о, аминокислота?о доранд. Модда?ои синтезкардаи он?о на балки вазифаи молекула?ои конститутсиониро и?ро мекунад, балки дар он?о дар намуди дона?ои крахмал?, сафедаг? ва липоид? дохили?у?айрав? гузошта мешавад.
Мав?удияти КДН ва рибосома барои ба амал баровардани системаи сафедасинтезкунии худ дар хлоропласт?о ишора мекунад ва дар ?а?и?ат маълум гардид, ки сафеда?ои бештари мембранаи тиллакоид?о (инчунин фермент?о бо реаксияи рўшно? амал? мегардад) дар рибосома?ои хлоропласт?о синтез мегардад, ?амоне ки шумораи асосии сафеда?ои строма?о ва чарб?ои мембрана пайдоиши берун аз пластид? доранд.
4.Лейкопласт?о (юн. лейкос-сафед) –ин пластид?о беранг, одатан майдаанд. Дар заррабини рўшно? он?оро дидан хеле мушкил аст, он?о аз ранг ма?руманд ва ?обилияти монанди гиалоплазма равашаниро мешиканад. Дар он?о модда?ои дохили ?у?айравии калон мав?уд аст. Лейкопласт?о дар бисёр узв?о дида мешавад, ки аз рўшноии офтоб пин?он бошад-дар реша, кундареша, лўндак?о, тухм?о ва хеле кам дар ?у?айра?ое, ки рўшноии ба ?исм?ои растан? мерасад (бисёри ?у?айра?ои ихро?кунанда, ?узъ?ои ?албершакл). Хусусияти хоси лейкопласт?о-гуногунии шакли он?о мебошад. Он?о метавонанд шакл?ои тўбшакл, эллипсоидиал?, гантелнамуд, косашакл (?ада?шакл) ё амёбашакл ва то ?атто шакли пластид?о дар ?у?айра тез дигаргун мешавад.
Хосияти дигари хоси лейкопласт?о, аз хлоропласт?о фар? мекунад, одатан инкишофи заифи системаи дохили мембранаг? дорад (расм).
Дар он?о мувофи?и ?оида мо тилакоид?ои кам ё бештар тан?оро ба самти муайян ё паралелл бо ?илди пластид?, баъзан найча?о ва пуфакча?о ?ой мегиранд.
?амин хосияти мембранаи дохил? ба дигар вазифа?ои лейкопласт?о назар ба фотосинтез (доштани рўшно?) вобаста аст. Бо?имонда ма?мўи лейкопласт?о (?илд, строма, рибосома?о, фибрилла?ои КДН, пластоглобул?о) барои хлоропласт?о нишон додашуда монанд аст.
Дар бештари ?олат?о лейкопласт?о ин органелла бо синтез ва захира намудани модда?ои ?изо?, дар мадди назари аввал крахмал баъзан сафеда?о мебошад. Лейкопласт?ое, ки крахмал захира мекунанд, амилопласт?о (юн.амилон-крахмал) меноманд. Ин крахмал аз ?у?айра?ое, ки ?андро фотосинтезкунанда ?осил мегардад.
Дар фар?ият аз крахмали ассимилятсионии хлоропласт?о онро дуюмин меноманд ва шакли донаро дорад.
Захираи сафеда дар лейкопласт?о дар шакли кристалл?о ё аморф? (баъзан бо як?оягии крахмал), рав?ани ?афс дар намуди пластоглобул захира гардиданаш мумкин аст. Лекин ин гуна модда?ои захирав? дар лейкопласт?о хеле кам вомехўрад.
Дар баъзе тип?ои ?у?айраи лейкопласт?о крахмал ва дигар модда?ои дохили?у?айрав? захира нагардиданашон мумкин аст. Дар ин ?олат он?о на?ши марказиро дар синтези кислотаи рав?ан дар ?у?айра бозиданашон мумкин аст. Дар ?у?айра?ои секретор? дар синтези рав?ани эфир? иштирок менамояд, дар ин ?ангом он?о одатан дар ма?мўъ бо ?узъ?ои ретикулуми дурушт як?оя фаъолият мебаранд, ки он?о наздик ба ?илди пластиди ?ой мегиранд ва паралелл? бо он ?илофаки ба худ хосро ?осил мекунанд.
5.Хромопласт?о дар ?у?айра?ои гулбарг?ои бисёр растани?о (чинорак, наргиз, лола, ?о?у ва ?…) дар мавсим?ои пухтан (помидор, настаран, банан, тарбуз, афлесун) дар бехмева?о( сабз?, лаблабу) инчунин дар барг?ои тирамо?? вомехўранд.
Ранги яла??осии ин орган?о ба пигменти гуногун вобаста буда, ба гурў?и каротиноид?о (чарб?о) дохил мешавад, ки дар хромопласт?о?амъ омадаанд: ранг?ои зард ва сурхи гулбарг бештар пигмент?о шираи ?у?айрагии вакуол? вобаста аст(рас). Он?о аз хлорофилл ма?руманд бинобар он ба фотосинтез ?обилият надоранд. Системаи мембранаи дохил? дар хлоропласт?о мувофи?и ?оида ву?уд надорад. Аз хлоропласт?о инчунин бо андоза?ои хурд ва шакли линзамонанд надоштан фар? мекунад. Картиноид?ои хромопласт?о бештар дар рав?ани пластоглобул ма?лул гардидаанд, ки ?а?ми зиёди пластид?оро иш?ол мекунанд. Андоза ва шумораи пластоглобул дар растани?ои гуногун та?йир меёбад ва бештар барои намуд хос аст.
Шакл?ои гузаранда аз хлоропласт?о ба хромопласт?о –хлорохромопласт?о, ки дар он?о шумораи на он ?адар калони гран?ои майда ва тилакоид?ои байнигран? ниго? дошта мешавад ва ?амзамон шумораи калони пластоглобулин?ои ?осилгашта, ба назар мерасад. Хеле кам (мас., дар ?у?айра?ои бехмева?ои сабз?, меваи тарбуз) каротиноид?о дар хлоропласт?о асосан дар шакли кристалл?о шакл?ои гуногун вомехўрад. Кристалгашта пигмент?о бештар аз ?а?ми ?исми платид?о бартар? доранд, бинобар ин шакли хромопласт дар охир бо шакли кристалл?о муайян карда мешавад, он?о метавонанд дандонмонанд, досмонанд, сўзаншакл, са?фаг?, дар намуди секун?а, ромб ва паралелопипед бошанд.
А?амияти хромопласт?о дар мубодилаи модда?ои ал?ол то охир маълум нест.
Ба назар, бештари аз он?о пластид?ои пиргаштаро мемонад. А?амияти бевоситаи биологии хромопласт?о аз он иборат аст, ки он?о ранги кушоди гул?о ва мева?оро боис мегарданд, барои ?ашарот?о ба аз гул ба гул гардолудшав? (гардолудшавии чиллик?) ва дигар ?айвонот барои па?ншавии мева?о иборат аст.
6.Онтогенез ва табдилёбии ?амдигарии пластид?о. Дар фа?миши эволютсион? аввалин типи ибтидоии пластид?о хлоропласт?о мебошад, ки аз он?о ?ангоми ?удо ?узъ?о ?удошавии танаи растани?о ба узв?о пластид?о ду типи бо?имонда лейкопласт ва хромопласт ба ву?уд омадаанд. Дар раванди инкишофи фарди (онтогенез) ?ариб ?амаи тип?ои пластид?о ба ?амдигар табдил меёбанд. Бештар раванди му?аррар?-табдилёбии лекопласт?о ба хлоропласт?о ва хлоропласт?о ба хромопласт?о. Раванди якум мушо?ида карда мешавад: масалан, ?ангоми инкишофи барг?о дар му??а ё ?ангоми инкишофи ?анин аз ?у?айратухми бордоргардида. Он бо ро?и ?осилшавии танача?ои проламелляр? (агар равшании дохилшаванда нокифоя бошад) ё бо ро?и зина ба зина ташаккулёбии дар лейкопласт?о хос барои пластид?ои сабзи системаи мембранаи дохил? (гран?оро дар бар мегирад) аз ?исоби ?урри?о ба стромаи мембранаи дохил? ?илди пластид?о ба амал меояд, синтези хлорофил ва расиши минбаъда ба ташаккули мембрана меорад. Баъзе олимон лекопласт?оро та?симшуда истода (меристем?) му??аи расиши ?у?айра меноманд ё охири реша пропластида?о (яъне пластид?ои ?анин?) меноманд. Лекин омўхтани сохти ин танача дар ?у?айраи додашуда нишон меди?ад, ки он?о хеле ба лейкопласт?ои андозаи хурд монанданд. Дар баъзе ?олат?о ?у?айраи та?симшуда истода алакай пластид?о бо ?анини системаи гран дора два инкишофи хлоропласт?ои типик? бо ро?и зина ба зина афзудани мембранаи дохилаи он?о мегузарад.
Мисоли васеи па?ншудатарин та?ирёбии пластид?о ?ангоми зардшавии тирамо?? барг?о ё пухтани мева?о дар баъзе растани?о. Ин раван?о ба хурдшавии андозаи пластид?о о?иста-о?иста вайроншавии мембранаи дохил? (гран ва стромаи тилакоид?о)ва ?амъшавии модда?о дар пластоглобулин?о шумора ва андозаи он?о зиёд мегардад. Дар охири охирон хлорофил ба пурраг? вайрон мешавад ва каратиноид?оро ?олибпўш намудан ?атъ мегардад ва сабабгори зард гардидани барг?о дар тирамо? мегардад. Ма?мўи бартари дошта пластид?о пластоглобул?о мегардад. ?амин тавр табдилёбии хлоропласт?о ба хромопласт?о то зинаи муайян баргарданда аст ва бо ро?и коркарди баъзе модда?о (бахусус гармон?о) ё дар шароити муайян барги зардро сабз намудан ма?бур кардан мумкин аст. Вале дар шароити таби?, мувофи?и ?оида табдилёбии хромопласт?о ба хлоропласт?о ба ву?ўъ намеояд ва онро ?амчун давраи ба охир расидани инкишофи пластид (давраи пир?) фа?мидан лозим аст. Ба хромопласт?о лейкопласт?о низ табдил ёфтанашон имконпазир мебошад (масалан дар баъзе ?у?айра?ои ихро?кунанда ?ангоми пиршави). ?ангоми табдилёбии хлоропласт?о ба лейкопласт?о, ?ангоми захми гардидани растани ё ?ангоми онро ба шароити торики гузоштан, системаи мембранаи дохили то дара?аи зиёд вайрон мегардад, хлорофил аз байн меравад, вале ?амъшавии пластоглобул ба ву?уъ намепайвандад. Ин раванд бозгашт дорад. Масалан ?ангоми ба рушнои гузошта хлоропласт?о боз инкишоф меёбанд. Дар раванди инкишофи ?у?айра?о пластид?о тан?о аз пластид на аз сохтори дигар ба ву?уд меоянд. Шумораи он?о дар ?у?айра аз ?исоби та?симшав? бо ро?и ?осилшавии кашидан ва му??абанд? меафзоянд.
7.Пайдоиши пластид?о ва митохондрия?о дар раванди эволютсия. Аз тавсифи боло дидан мумкин аст, ки пластид?о бо як ?атор хосият?ои умум? бо митохондрия?о доранд ва бо ин ?ама аз дигар компонент?о ситоплазма фар? доранд ин пеш аз ?ама мав?удияти ?илди ду мембранадор дуюмин ин мухорияти нисбии генетик?, сабаби мав?удияти КДН-и худи ва системаи синтези сафеда?о гардидаанд. ?ам ба худ хос органелла фа?миш он тавр меорад, ки пешгузаштагони пластид?о ва митохондрия бактерия?о буданд, ки дар ?у?айра бино карда буданд о?иста-о?иста ба митохондрия ва пластид мубаддал гашдаанд. Аввал он?о бо плазмолемма и?ота буданд, бефосила бо плазмолеммаи ?у?айра?ои ?анин?, яъне дар мо?ият берун аз протопласт дар ?аъри дохили он ?арор доштанд минбаъд ?итъа?ои он?оро и?отакунанда плазмолемма дур аз бо?имонда?ои мембранаи плазматик? ва ма?дуд аз мембранаи беруни ?илди органелла гаштаанд. Дар нати?аи ин симбионт? ба органелла?ои нимухтори ?у?айра гардидаанд, ки ?осилшав? ва фаъолияти он?о ?ангоми корпоратсияи геном?ои он?о бо геном?ои ядро гузаштан сар кардаанд.
Ин фарзияи симбиотик? (юн. син, сим-як?оя, биос-?аёт) пайдоиши митохондрия?о ва пластид?о дар ва?ти ?озира тарафдрони зиёд дорад.