Таърихи мухтасари систематика Таксон?ои олами рустан?
Дата: 2016-10-12
Систематика яке аз со?а?ои мухими биология ва ботаника мебошад. Бе систематика тара??иёти назария ва ботаникаи та?рибав? (экспериментал?) (селексия, тухмипарвар?, интродуксияи рустани?о) номумкин аст. Дар назди систематик?о ду вазифаи асос? гузошта шудааст:
- муайян кардани намуди рустани?о, та?симоти он?о ба гуру??о, зот?о, оила?о ва ?айра?о
- хешигии гурў??ои рустани?оро ба назар гирифта, ба зот, оила, ?атор гузоштан мебошад.
Ба сифати таксони асос? аз табиати органик?, аз он ?умла дар рустан? намуд ?абул карда шудааст. Намуди во?иди ченкунии асосии таксон дар олами рустан? мебошад. Систематика аз ду ?исм иборат мебошад:
1. Рустани?ои дара?аи паст
2. Рустани?ои дара?аи ол?
Рустани?ои дара?аи паст рустани?ои ?абатноки таллом? мебошад. Тана дар рустани?ои дара?аи паст як?у?айраг? ва коллониал? мешаванд. Танаи вегатативиашон ба орган?о дифренсатсия нашудаанд. (барг, тана, реша). Органи ?инси занона оогоний номида шуда, органи ?инси мардона антеридий мебошад. Вай як?у?айраги аст. Мисол дар обсабзи ?араги?о. Рустани?ои дара?аи паст 2 млрд сол пеш пайдо шуданд. Рустани?ои дара?аи паст чунин шўъба?оро доранд:
1. Шўъбаи бактерия?о
2. Шўъбаи обсабз?ои зангор
3. Шўъбаи обсабзи сабз
4. Шўъбаи обсабзи зарду тиллоранг
5. Шўъбаи обсабзи ?игарранг
6. Шўъбаи обсабзи сурх
7. Луоби?о-елезмевик?
8. Шўъбаи замбўру??о
9. Шўъбаи лишайникхо-гулсанг?о
Таърихи бисёрасраи таснифи рустани?оро ба 4 давра та?сим мекунанд:
1. Давраи утилитарии систематика.
Принсипи аввалини таснифи та?симоти рустани?ои маълум ба гуру??о аз ?и?ати а?амияти хо?аг?, минериалнок?, тибб?, хурок?, за?р? ва саноат? доштаанд. Ин давра давраи дуру дароз буда, дар охир?ои асри ХVI ба аном расид.
2. Давраи системаи сунъ?
Принсипи ассосии ин таснифот як?оякунии рустани?ои ба ?ам монанд, тан?о аз рўи як аломати морфолог? гирифта мешуд. Мисол, аз рўи шакли баргаш, аз рўи шакли танаш ва аз рўи мевааш гирифта мешуд.
Сезалпиний (соли 1519-1603с.) рустани?оро ба синфи рустани?ои дарахт? ва бутаг?, рустани?ои бо як тухм дар мева ва бо якчанд тухм дар мева ва ?айра ?удо намуд, системаи пеш?адами ин давра системаи ботаник, биолог, зоолог Карл Линей (1707-1778) мебошад. Ин система аз ?и?ати содда будани маълумот доир ба гурў??ои рустани?о то давраи мо омада нарасид. Карл Линей ?амаи олами рустани?оро ба 24 синф таксим намуд.
Ин система хешигии бисёр намуди рустани?оро чудо намуд. Системаи линей сунъи буда, дар он системаи эволютсия ва тара??иёти афзоиши пай дар паи олами рустани?о нишон дода нашудааст.
3. Давраи системаи натурал?-таби?. Якўмин системаи таби? соли 1789 тартиб дода шуд. Гурў??ои рустани?о – оила?о на аз руи як-ду аломат, балки ?амаи аломат?о ба назар гирифта шуд. Ба як орган аломат?о нигаронида нашуда, ба бисёр аломат?ои орган?о нигаронида шуд. Олим А.?юссе дар китоби худ «Зоти рустани?о», рустани?оро аз рўи якчанд аломаташон ба гурў??о-оила?о ?удо намуд. ?юссе якўмин шуда дар таърихи илм баъд аз Феофраст кўшиш кард, ки ?амаи оила?оро дар асоси тара??иёти пай дар пай нишон ди?ад. Принсипи таснифи табииро якўмин бор А.?юссе нишон дод, ки он дар тара??иёти системаи ботаника а?амияти калон дорад.
?айр аз системаи ?юссе системаи А.Декандоля, Эндлихер пешни?од карда шуд. Соли 1743 олим ?.Ламарк назарияи эволютсияи олами органикиро тартиб дод. Баъд олими англис Ч.Дарвин назарияи эволютсионии худро пешни?од кард, ки он ба а?ида?ои метафизикии шахшудамонда зарбаи сахт дод ва он барои тара??иёти ?амаи со?аи биолог? манфиатнок мебошад. Дар асоси назарияи эволютсионии Ч.Дарвин да??о системаи филогинетик? ба ву?уд оварда шуд. Ин?о система?ои олами рустани?о системаи Кузнетсов, Б.Козлов- Полянский, Буш, А. Гроссчейм ва дигарон мебошанд. Рустани?ои дара?аи паст дар асоси системаи Пашер соли 1951 тартиб дода шудааст.
Просмотр: 1682