Зертипи хелисерадорон ё нешчангол?о
Дата: 2016-10-05
Ба ин зертип наздик 63 ?азор намуд дохил мешавад. Аксарияти он?о ?аёти рeизамин? мегузаронанд. Аввалин хелисерадорон ?айвоноти об? буданд. Вале ?оло бошад, аз хелисерадорони об? тан?о якчанд намуди шамшердумон бо?? мондаасту халос.
Бадани хелисерадорон аз ду ?исм: сарсина ва шикам иборат. Сарсина дар нати?аи бо ?ам як?ояшавии ?исми сар? ва синаг? ба ву?уд омадааст. ?исми синаи он?о банд?ои озод надорад (7 банди сарию синаг? як шуда рафтааст). Дар сарсина 6 ?уфт конечност?о ?астанд.
Хусусият?ои хоси хелисерадорон дар он?о редуксия шудани мeйлаб ё антенулла мебошад. Xуфти якуми конечности сарсина ба хелисера (нешчангол) табдил ёфтааст, ки вазифаи майда кардани ?изоро и?ро мекунад. Номи зертип аз ?амин ?о гирифта шудааст. Хелисера чанголмонанд ё нохунмонанд мешавад. Дар асоси хелисераи баъзе тортанак?ои ?а?и?? ?адуди за?р ?ойгир шудааст. Xуфти дуюми конечности сарсинаро педипалп меноманд. Вазифааш ?искун? ва доштани ?изо мебошад. Дар каждумон педипалп тара??? карда, ба амбeрак мубаддал гаштааст. Педипалп гомологи мандибулаи харчангшаклон мебошад.
Дар кана?о бошад, хелисера бо педипалп як шуда, аппарати да?они халандаю маккандаро (дар канаи саг), ё хояндаю маккандаро (дар канаи хориш, канаи амбор) ?осил кардааст.
Бо?омонда чор ?уфт пой?ои ?исми сарсина вазифаи ?аракатро и?ро мекунанд.
Дар ?исми шикамии он?о пой?о дида намешавад: ё тамоман редуксия шудааст ё шакл дигар карда ба дигар узв?о табдил ёфтааст (ба шуш, ба озахи тортан? ва ?айра).
Зертипи хелисерадорон ба се синф (мувофи?и Догель) та?сим мешавад: шамшердумон, сипардорони азим?усса ё харчангкаждумон ва тортанакшаклон.
Синфи шамшердумон
Шамшердумон ?айвоноти ?адимаи мурдараванда (релликтив?) буда, дар эраи палеозой ва мезозой бисёр ва гуногун буданд. Он?о бандпой?ои об? буданд. Дар замони ?озира тан?о 5 намуди он?о дар со?ил?ои Америкаи Шимол? ва Марказ? ва ?азира?ои Филлиппину Япон дучор мешаванд. Он?о дар ?ой?ои регноки со?или ба?р дар чу?ури?ои 4 – 10м ?аёти зериоб? мегузаронанд. Тарзи ?аётгузарониашон ба трилобит?о монанд. Тана аз ду ?исм иборат: сарсина ва шикам?.
?исми сарисина аз тарафи тахтапушта бо сипар пeшида шудааст, ки дар он як ?уфт чашми мураккаб ва як ?уфт чашми содда ?ойгир шудааст. ?исми шикамии он?о рафта – рафта борик шуда, ба шамшер монанд гаштааст.
?исми сарисина 6 ?уфт пой?о дорад. Xуфти якум – хелисера на он ?адар калон, банднок. Педипалп ва дигар пой?ои ро?гард? ба ?амдигар монанд буда, якшоха ва амбeршакл. Да?они тар?ишмонанд дар тарафи шикамии сарсина ?ойгир шудааст. Пой?ои сарсина вазифа?ои гуногунро и?ро мекунанд: доштани ?изо, майда кардани он, тела додани он ба да?он ва ?аракат.
Дар ?исми шикамии он?о 6 – ?уфт пой?ои душоха дида мешавад. Ин пой?о он ?адар тара??? накарда, сохти лав?амонанд доранд. Xуфти якуми он нисбатан тара??? карда, дигар пой?ои ?исми шикамиро аз ?исми боло пeшида, вазифаи ?аб?о?ро и?ро мекунад. Пой?ои шикам? ?алсама?о дорад.
Сохти анатомии шамшердумон бисёртар ба тортанакшаклон монанд аст.
Тара??иёт бо метаморфоз мегузарад. Аз тухм кирминаи трилобитмонанд мебарояд, ки онро кирминаи трилобит? меноманд (1см).
Хулоса, шамшердумон бо трилобит?о хешиг? доранд, ба тортанакшаклон наздик мебошанд.
Синфи сипардорони азим?усса ё харчангкаждумон (Gigantost?aca)
Намояндагони ин синф тамоман мурда рафта буда, 200 намуди он?о аз давраи палеозой маълуманд. Бадани он?о аз сарсина ва шиками 12 – банда иборат аст. Хелисераашон ба амбeр монанд аст.
Шикамашон дар охираш узви сeзанмонанд дорад. Намояндагони ин синфро аз такшони?ои давраи селур, кембрий ёфта истодаанд. Он?о дарранда буда, дар таги ба?р зиндаг? мекарданд. Андозаи танаашон то 2 м мерасид. Намояндаи ин синф – эириптерус ( E??ypte??s).
Сипардорони азим?усса бо якчанд хусусият?ои худ ба каждумони ?озира монанд. Аз ?амин сабаб пайдоиши тортанакшаклони ?озираро ба ин?о вобаста мекунанд. Мувофи?и маълумот?ои ?озира байни тортанакшаклон каждум аз ?ама ?адимтарин ба ?исоб меравад, ки он аз сипардорони азим?усса ба ву?уд омада, ба шароити хушк? мутоби? шудааст.
Просмотр: 1001