Нематода?о - муфтхeри одам ва ?айвонот
Дата: 2016-10-03
Намуди му?имтарини а?амияти патоген? дошта – аскаридаи одам мебошад. За?ролудшав? дар натиxаи сабзавоту мева?оро нашуста хeрдан, оби наxeшидаро нeшидан ба амал меояд. ?айр аз он тухми аскарида бо воситаи пашша?о, нонхўрак?о па?н карда мешавад. Барои тара??иёти тухми аскарида му?ити оксигендор лозим аст. Бинобар он тухм дар рeдаи инсон тара??? намекунад. Барои тара??иёти оянда тухм бояд ба замини нам (бо?, майдон…) фаромаданаш лозим. Тара??иёти тухм дар ?арорати 240 с - 10-15 рeз, дар 150 с - 40- 45 рeз давом мекунад. Тухми аскарида хеле тобовар мебошад (то 5 - 6 сол). Тухме, ки кирминаи шаклёфта дорад, бо воситаи хeроки ифлос ба наи ?озимаи одам фаромада, дар рeда аз тухм кирмина мебарояд. Кирмина девораи рeдаро парма карда ба хун мегузарад, баъд бо xараёни хун ?аракат карда, кирмина ба раг?ои xигар, бо воситаи xигар ба дил, аз он бо воситаи артерияи шуш то капилляр?ои шуш меояд. Кирмина?о баъд бо воситаи алвиола?ои шуш ба бронхея, аз он ба трахея ва ковокии да?он меоянд. Мигратсияи кирмина?о 7 -15 рeз давом мекунад. Ба воситаи оби да?он кирмина аз нав фурe бурда шуда, ба рeда меояд. Тан?о ?амин гуна кирминаи мигратсиякарда дар рeда монда, ба боли? табдил меёбад, зеро ки барои кирмина 02 – и озод зарур аст. Ин гуна мигратсияи кирмина ба дигар нематода?ои муфтхўр низ хос аст.
Мигратсияи кирмина?о ва дохилшавии он?о ба алвиола?ои шуш зарари калон меорад. Ин ба касалии варами шуш (пневмания) оварда мерасонад. Баъзан кирминаи аскарида аз капилляр?ои шуш ба гардиши калони хун гузашта, аз он ба майна, чашм ва дигар узв?о омада, ба боли? табдил меёбад.
А?амияти патогении аскарида хеле бисёр. Ин хусусан дар байни бачагони хурдсол васеъ па?н шудааст. Дар ва?ти аскаридоз вайронии ?озима, дарди рeда, дарди сар, суст шудани ?обилияти кор? ва ?айра?о мушо?ида карда мешавад.
Баъдан дар рeда ми?дори зиёди аскарида xамъ шуда ро?и хeрокро мегирад. Дар ва?ти аскаридоз одам аз модда?ои за?рноке, ки муфтхўр xудо мекунад, за?ролуд мешавад. Ин барои бача?о хеле хавфнок мебошад. Кори системаи асабро вайрон мекунад.
Мубориза ба му?обили ин касал?: риоя кардан ба тозаг?, охлоти одамро ба майдон?о напартофтан… Касалии аскаридозро ба воситаи дору?ои зиддигелминт? муоли?а мекунанд. Ба ?айр аз ин, ба му?обили аскаридоз муоли?аи оксигениро низ истифода мебаранд. Масалан, ба рўдаи инсон бо ро?и сунъ? оксиген равон мекунанд, ки ин боиси фавти аскарида?о мегардад, зеро ки он?о дар му?ити беоксиген зиндаг? мекунанд.
Аз рeи па?ншавии касалии аскаридоз соби? Итти?оди Шурав? ба 13 минта?а та?сим карда мешуд, ки Тоxикистон ва Кавказ ба минта?аи 9 – ум дохил мешавад.
Мў?иллаи (власоглав) одам ё хлыстовик – T?ichocephal?s t?ichi???s дар кeррeда ва баъзан дар рўдаи ?афси инсон муфтхўр? карда, сабаби вайроншавии ?азми хўрок, камхун? ва баъзан апендисит мешавад. Ранги кирм сафедча, сили? , нарина - 30 – 40 мм, модина то 50 мм. Хусусияти характернокаш он аст, ки ?исми пеши тана мўйшакли дароз шуда, ба воситаи он муфтхўр ба пардаи лу?обии рeда чу?ур дохил мешавад. Номи кирм аз ?амин ?о гирифта шудааст. Тухми мў?илла тан?о дар му?ити беруна (дар об ё замини нам) тара??? мекунад. Тара??иёти тухм дар ?арорати 28 – 300С – 28 рeз, 200С – 57 рeз давом карда, аз он кирмина ?осил мешавад, ки он ?обилияти сироят кардан пайдо мекунад. Сироятёб? дар ва?ти оби наxeшонидаро нeшидан, мева?оро нашуста хeрдан ба амал меояд.
Кирминаи мў?илла дар хун мигратсия накарда, аз рeда ба кўррeда меояд ва пас аз як мо? боли? мегардад. Дар кeррeда зиндаг? карда, дар он варам, инчунин барxастагии кирмшаклро ба вуxуд меорад. Касалии трихосефалез ?ам монанди аскаридоз ба системаи асаби одами бемор таъсир мекунад. Нест кардани мў?илла аз организм хеле душвор аст, зеро ки ба воситаи пеши бадан гуё девори рўдаро «дўхта» зиндаг? мекунад. Барои нест кардани мў?илла доруи пур?увват – «осарсол» истифода бурда мешавад.
Трихинаи спирал? – T?ichinella spi?alis дар каломуш, хук, баъзан дар одам муфтхўр? мекунад. Модина 3- 4мм, нарина 1,6 мм. Трихина ба гурў?и биогелминт?о дохил мешавад, чунки ?аёташ пурра дар организми хў?аин мегузарад.
Инкишофи трихина бе ивазшавии хexаин, вале бо xойивазкунии xои муфтхўр (трихинаи рeдаг? ва мушак?) дар ?амон як хexаин ба амал меояд. Каломуш, хук, одам дар натиxаи гeшти за?ролудшударо, ки дар таркибаш капсула бо кирминаи трихина дорад, хeрдан за?ролуд мешавад. Дар меъда аз капсула кирмина баромада, ба рeдаи борик мегузарад ва дар он xо ба ворсинка?ои пардаи лу?об? дохил шуда, бо тез? (баъд аз 2- 3 рeз) боли? мешавад. Трихинаи боли? дар одам ?амаг? 1 – 2 ?афта зиндаг? мекунад. Модинаи трихина 3-4 мм, нарина 1,5 мм мебошад. Он?о ба бофтаи рўда даромада, ба афзоиш сар мекунанд. Дар ин ва?т нарина?о модина?оро бордор карда нобуд мешаванд. Модина?о бошад кирмина?ои бисёре (?ар як модина зиёда аз 1500 кирмина) таваллуд мекунад. Кирмина?о хеле майда – 0,1мм. Он?о ба xараёни хун гузашта ба тамоми тана па?н мешаванд. Аз раг?ои хун кирмина ба мушак?ои гуногун: диафрагма, гартан, гардан, чашм, пой ва ?айра?о дохил мешавад. Дар он xо он?о 0,5мм калон шуда, баъд аз ду ?афта ба спирал печида, бо капсулаи о?ак? пeшида мешавад, ки шакли лимонро дорад. Дар ?амин ?олат кирминаи трихина дар мушаки хexаин то мурданаш мемонад. Барои инсон аз ?ама хавфнок, зинаи дар мушак?о мав?уд будани трихина мебошад. Агар дар мушак?о ин муфтхўр?о бошанд, мушак?о дард мекунанд ва агар дар чашм ?ой гиранд, одам кўр мешавад. ?ангоми ?амин гуна гeштро дигар ?айвон?о (каломуш, хук) хeрдан, дар меъдаи он?о кирмина аз капсула баромада, тара??иёти худро давом меди?ад. Дар натиxаи муфтхўр? кардани трихина одам ба касалии трихиноз дучор мешавад.
Пешгирии ин касал? аз назар гузаронидани гeшти хук, на?з пухта хeрдани он мебошад.
Киxxаи кeдакон (остритса) – Ente?o?i?s ve?mic?la?is бисёртар дар бачагон дир ?исми поёнии рeдаи борик, кeррeда ва изофаи кирмшакл (аппендисит) муфтхўр? мекунад. Кирми сафеди майда (5 – 10 мм), ба ми?дори зиёд дучор мешавад. Баъд аз бордоршав? модина дар назди сeрохии маъ?ад баромада, тухм мегузорад. Дар ин ва?т хориш ба амал меояд. Ба ?исоби миёна як модина то 11 ?азор тухм мегузорад. Тухм?ои майда бо осон? васеъ па?н мешавад. Вай дар либос, парта, пол ва ?айра?о мемонад.
Бинобар он ро?и асосии пешгир? кардани касалии энтеробиоз ин риоя кардани гигиенаи шахс? ва тозаг? мебошад.
Каxсари рeдаи 12- ангушта ё анкилостома - Ancilostoma dyodennela- кирми майда (модина - 10 -18мм), ранги сурхча дорад. Сўрохии да?он калон буда, ба тарафи шикам равон шудааст. Аз ?амин сабаб, номи муфтхўр ка?сар мебошад. Анкилостома муфтхўри рeдаи борики инсон мебошад. Эпителияи рeдаро мехeрад ва хунро мемакад. Тухм бо наxосати бемор баромада, дар хоки нам тара??? мекунад ва дар стадияи кирминаг? ба одам мегузарад. Он?о аввал ба хун, аз он xо ба шуш ва бо ро??ои нафасгир? то гулe мерасанд. Пас аз ин он?оро одам ба воситаи луоби да?он фурe бурда, дар охир он?о дар рeдаи борик сукунат мегиранд. Дар xой?ои нам байни а?олии ?ишло?, дар шахта?о, на?б?о, завод?ои хиштпаз? па?н шудааст. дар ИДМ дар Закавказье, Осиёи Миёна ва Шар?и Дур дучор мешавад. Дар ва?ти касалии анкилостомоз камхун?, сарчархзан?, кам?увват?, варам?о мушо?ида карда мешавад.
Ришта – D?ac?nc?l?s medinensia дар давраи болиг? дар одам муфтхўр? мекунад. Аз дигар нематода?о бо он фар? мекунад, ки даври тара??иёти он бо ивазшавии хexаин?о мегузарад.
Дар одам модина то 100см дароз? дорад. Фарди нарина нисбатан хурд – 2 см. Дар одам ёфт нашудааст. Бисёр ва?т дар пeсти пой xои шахшуда пайдо мешавад, баъд ин xо сeрох шуда, дар он лeндаи кирм намуддор мегардад. Дар ?амин ?олат ришта кирмина?ои бисёре таваллуд мекунад. Дар ва?ти ин одам пояшро шустан ба об кирмина?ои бисёр мефарояд. Ин кирмина?оро сиклоп фурe мебарад. Дар танаи сиклоп кирмина расиш карда то 1мм мешавад. Дар ва?ти обро наxeшонда хeрдан одам сиклопи дар танааш кирминаи ришта доштаро фурe мебарад. Баъд кирмина миграсия карда аз меъда то клетчаткаи зери пeсти пой меояд. Ришта дар тропика ва субтропика, Эрон, ?индустон, Африкаи тропик? па?н шудааст. Пештар ришта дар Осиёи Миёна низ васеъ па?н шуда буд, вале дар натиxаи ба му?обили он мубориза бурдан (сохтани ?убур?ои обгузар, дар обанбор?о пойро нашустан, оби наxeшидаро нанўшидан ва ?.) ришта дар Осиёи Миёна ?анeз дар сол?ои 30 – ум тамоман нест карда шудааст.
Нематода?о – муфтхeри растани?о. Нематода?о ?айр аз одам ва ?айвон?о ба растани?о низ зарари калон меоранд. Дар То?икистон зиёда аз 150 намуди нематода?ои муфтхўр муайян карда шудааст, ки ?ариб 50 намуди он?о муфтхўри растани?о мебошанд. Мисол, нематодаи лаблабу, нематодаи гандум, нематодаи пиёз ва ?айра?о. Ба касали?ои нематод? ?амаи навъ?ои пахта сироят меёбанд. Нематод?о инчунин ба растани?ои лимў, ангур, зироат?ои сабзавот?, ша?тути замин? ва гулу растани?ои ороиш? низ зарар меоранд. Ин?о кирм?ои майда буда, бе ивазкунии хexаин тара??? мекунанд. Он?о дар бофта?ои растани?о муфтхўр? карда, якчанд насл меди?анд. Баъзан дар растани?о галла?о (барxастаги?о) ?осил мекунанд. Нематода?о дар решаи растани?о касали?ои вирусиро низ па?н мекунанд.
Просмотр: 1752