Тавсифи умуми ва ахамияти мубодилаи моддахо
Дата: 2016-09-22
Мубодилаи модда?о ва энергия шарти хатмии ?аёт мебошад. Бидуни ин раванд ?аёт имконнопазир аст.
Дар организми мо – аъзо, бофтахо, хучайрахо раванди пай дар пай бун?ёдкори ва хосилкунии моддахо мураккаб чараёндорад. Дар айни замон тачзия ва вайрон?авии онхо ба амал меояд. Равандхои ассимилятсия ва диссимиля?ия раванди ягонаест, ки дар мода, хучайраи зинда ва дар организм мураккаб чори мешавад (табли?аи рангаи ХVI).
Тамоми раванди ассимиля?ия ва сабзиш танхо дар хамон маврид имконпазиранд, ки агар моддахо гизои, ки материали пластики буда, аз вай ба организм мураттаб дохил шаванд. А?амияти модда?о ?изои бо истифода кардани он?о ?амчун масоле?и бинокори тамом намешаванд, он?о чун манбаи энергия ?ам роли му?им мебозанд.
Мубодилаи модда?о ва мубодилаи энергия мо?иятан раванди ягона мебошад. Он?о аз ?амдигар ?удонашавандаанд, зеро бе та?ъир ёфтани энергия мубодилаи модда?о ба ву?уд намеояд ва бе мубодилаи модда?о мубодилаи энергия шуданаш мумкин нест.
Мубодилаи асосии одами калонсол вазнаш 60 кг дар 1 соат 60 ккал ва дар 24 соат 1440 ккал мебошад. Мубодилаи асоси ба ?исоби дар 1кг вазни бача?о, назар ба калонсолон зиед аст; дар 1 кг вазни наврасон 12-13 сола вай дар 1 соат 1,4 ккал- ро ташкил мекунад.
Агар дар организм раванд?ои бунёдкори сурат гиранд, ?у?айра?о ва бофта?ои нав мунтазам пайдо шаванд, сабзиш ва инкишофи кўдак имконпазир мешаванд. Кўдак ?аёт ба сар мебарад, ?аракат мекунад, маш?ули ме?нати ?исмон? ва фикр? мешавад ва тамоми фаъолияти вай бо сарфи энергия мегузарад. ?атто агар кўдак дар ?олати тамоман ороми бошад ?ам, аъзои доимокоркунандаи вай - дил, мушак?ои нафаскаши, гурда, рўда ва ?айра – ми?дори муайяни энергияро хар? мекунанд. Манбаи энергияи организми кўдак модда?ои ?изои мебошанд, ки он?о аз ду ?и?ат а?амият доранд: он?о чун материали бинокори ва чун манбаи энергия истифода мешаванд.
Модда?ои асосии ?изоие, ки дар мубодилаи модда?о иштирок мекунад сафеда?о, чарб?о ва ангишттоба мебошад. Мубодилаи об ва намак?ои минерал? ?ам дар мубодилаи модда?о роли калон мебозад.
Организми кўдак назар ба организми калонсол энергияро зиёд хар? мекунад. Сабаби ин хусусият дар он аст, ки раванд?ои сабзиш пурав? мегузарад. Системаи тарашшу?от? боиси он вазъият мешавад, ки кўдак ?ар ?адар мубодилаи асосии ў баландтар шавад. Мубодилаи асосии ми?дори энергияест, ки организм дар ?олати оромии пурра, дили на?ор дар ?арорати 16-20 C0 хар? мекунад. Мубодилаи асос? дар рўз?ои аввали ?аёт нисбатан паст буда, тадри?ан баланд мешавад ва дар 1,5 сол ба дара?аи максимум мерасад. Дар ин давра ба 1 кг ?исми бадан дар як шабонарўз 55-60 к/кал энергия хар? мешавад. Нишонди?андаи мубодилаи асос? дар 1 кг вазни ?исми бадан ба синну сол кам мешавад. Барои му?аррар кардани э?тиё?и калориягии организми кўдак аз коэффисенти умумии энергия, яъне аз ми?дори умумии калория ба 1 кг вазни ?исми бадан, ки хар?и умумии орагнизмро дар раванди фаъолият истифода мекунад.
Энергия ба ву?уд омада ва ё нест шуда наметавонад, вай фа?ат намуди худро дигар мекунад. Энергияи механик? ба энергияи гарм? ва ё, баръакс, энергияи гарм? дар шароити маълум ба механик?, энергияи электрик? — ба энергияи гарм? ва ?айра табдил ёфта метавонад.
Энергияе, ки ?ангоми протсесс?ои оксидшав? озод мешавад, организм ба намуди энергияи химияв?, гарм?, механик?, электрик?, фурўзанда ба кор мебарад. Организм як ?исми энергияи озодшударо ба намуди энергияи химияв? дар протсесс?ои синтез истифода мекунад. ?исми зиёдтарини энергияи озодшуда чун энергияи гарм? истифода мешавад. Бинобар ин, то он ки дар бораи ми?дори энергияи организм хар?карда тасаввур дошта бошем, ми?дори гармиро, ки ба му?ити атроф дода мешавад, чен кардан лозим аст.
Барои чен кардани ми?дори энергияе, ки организм хар? мекунад, калориметрияи муста?им ва номуста?имро ба кор мебаранд.
Калорияметрияи муста?им аз он иборат аст, ки ми?дори энергияи гарм?, ки одам ба му?ити атроф меди?ад, ба ?исоб гирифта мешавад. Бо ин ма?сад одамро дар камерае, ки девор?ояш гармиро намегузаронад, ?ойгар мекунанд. Ин имконият меди?ад, ки дар аснои и?рои кор?ои гуногун, хар?и энергия муайян карда шавад. Аммо чунин камера?о но?ин?ор, мураккаб мебошанд ва чандон маъмул нашудаанд. Бинобар ин барои муайян кардани хар?и энергия усули дигар — калориметрияи номуста?им ба кор бурда шуд, ки вай усули хеле содда ва дастраси муайян кардани энергияи хар?шуда мебошад.
Ин усул ба тад?и?оти (мубодилаи газ?о, яъне ба муайян кардани ми?дори оксигени фурўбурдашаванда ва гази карбонат бо нафас баравардашаванда асос ёфтааст, ки имкоиият меди?ад дар ва?ти ?исоб?ои минбаъда ми?дори энергияе, ки одам хар? кардааст, му?аррар карда шавад.
Хар?и камтарини энергия (мубодилаи асос?) дар ?олати оромии томи организм, ба дили на?ор ва дар температураи хона ?айд карда мешавад. Дар ин шароит энергия ба ниго? доштани фаъолияти зиндагии ?у?айра?ои оргаиизм, ниго? доштани температураи доимии бадан, ниго? доштани кори дил ва ?аракат?ои нафаскаш? сарф мешавад. Вобаста ба ?ад ва вазни ?уссаи одам хар?и камтарини энергия ?ар хел аст ба 1 кг вазни одами калонсол дар 1 соат ?ариб 1 ккал энергия хар? мешавад.
Просмотр: 5389