Хусусият?ои синну соли системаи такяго? ва ?аракат
Дата: 2016-09-22
Одам ?аракат?ои гуногунро и?ро мекунад барои он, ки ?аракат?о чи тавр ба ву?уд оварда мешавад дониста шавад, пеш аз ?ама дар бораи аппарати такяго? ва ?аракат ва вазифаи он маълумот доштан зарур аст. Ба аппарати такяго? ва ?аракат скелет ва мушак?о дохил мешавад.
Ба аппарати такяго? скелет дохил мешавад, ки вай аз калимаи юнони гирифта шуда Sceletos маънояш хушк карда мебошад.
Дар давра?ои ?адим шахсони доро мурда?ояшонро мумё мекарданд, яъне аз таркиби организми мурда обро дур мекарданд, ки дар нати?а як ?исми хушкшуда бо?и мемонд, ки онро скелет меномиданд. Ва?то, ки фанни анатомия тара??и кард бо ро?и ташре?куни мурда мушак?о ва дигар узв?оро дур карданд ?исми сахте бо?и монд ки намуди он ба он мурдаи мумиёкарда, ки скелет меномидан монанди дошт. Баъд ?исми сахти аз устодон таркибёфтаи организм одамро скелет меномидаги шуданд.
Скелет дар одам узви такяго? ба ?исоб меравад ва дар як вакт ?амчун узви му?офизати хизмат мекунад. Масалан: устухони касалонаи сар ма?зи сарро, устухон?ои ?афаси сина узв?ои дохилиро му?офизат мекунад.
Дар скелети одам зиёда аз 200 усутухон?о мав?уд мебошад. Вазни скелети одами калонсол аз пан? як ?иссаи вазни танаашро ташкил меди?ад. Азони кeдакон бошад аз ?афт як ?иссаи вазни танаашонро ташкил меди?ад. Сабаб дар он аст, ки ?оло дар таркиби скелети кeдакон ми?дори та?ояк?о зиёд, протсеси та?ояк ба устухон мубаддалшавии давом дорад.
Устухон кисми таркибии скелет ба ?исоб меравад. Дар устухон аъзои хунофари илики сура ?ой гирифтааст. Устухон аз моддаи органик? ва ?айриорганик? ташкил ёфтааст. Аз се ду ?иссаи таркиби устухонро моддаи ?айриорганик? ва се як ?исаашро моддаи органик? ташкил меди?ад. Яке аз моддаи ?айриорганикии таркиби устухон намаки калсий мебошад. Устухон аз сабаби чунин таркиб доштанаш бо?увват, чандир ва муста?кам мебошад.
Скелети одам аз устухон?ои косахонаи сар, сутунмe?ра, ?афаси сина, кос, дасту по? иборат мебошад.
Инкишофи ?ар як шeъбаи скелет хусусият?ои худ мe?лат?ои устухонбанд? ва шаклбандии томро дорад. Бинобар ?амин структураи устухон?ои ?удогона дар давра?ои гуногуни синну сол гуногун аст.
Чун ?онунияти умум? ?айд кардан лозим аст, ки скелети кeдак дар давра?ои барва?тии инкишофаш чандиру эластик мебошад ва бо синну сол чандирию эластикии худро гум мекунад ва чарс ва тезшикан мешавад.
Косахонаи сар – Устухони косахонаи сар аз ду ?исм иборат аст, косахонаи ма?зи сар ва рeй. Косахонаи сари кeдак аз косаи сари калонсолон фар? мекунад. ?исми косахонаи ма?зи сари кeдак аз ?исми рeй калонтар аст, ма?з барои ?амин шакли рeй мудаввар аст ва дар синни 13-14 солаг? шeъбаи рeй тез месабзад ва о?иста-о?иста аз ?исми ма?зи сари калонтар мешавад.
Дар косахонаи сари кeдакон ми?дори устухон?о нисбат ба косахонаи сари одами калонсол устухон?о зиёдтар дида мешавад. Бо баробари зиёд шудани синну сол устухон?о бо ?ам пайваст шуда комилан ба шакл медароянд. Масалан: устухони пушти сар дар нати?аи сабзиши пан? устухон дар 3-4 солаг? шакли муайянро мегирад. Дар 4 солаг? устухони чакка шакли муайянро мегирад. Умуман дар косахонаи сар устухон?ои пешон?, як ?уфт чакка, як ?уфт фар?и сар ва пушти сар дида мешавад, ки ин устухон?о дар одами калонсол бо ?амдигар бо бофтаи устухони пайваст шуда, шофро (дандона) ?осил мекунад. Аммо дар кeдакони то синни 2,5-3 сола устухон?ои номбаркардаи косахонаи сар бо ?амдигар бо бофтаи пайванди пайваст шудааст. ?ои бо ?ам пайвастшавии устухон?ои косахони сар бо бофтаи пайвандиро хамирак меноманд. Хамираки хурди сар дар семо?аг? ва хамираки калон дар 1,5-2 солаг? шах мешавад. Агар кeдак ба бемории рахит ва баъзе касали?ои ма?зи сар гирифтор шавад шах шудани хамираки сараш дер мемонад.
Сабзиши косахонаи сар дар давра?ои тара??иёти синну соли дида мешавад. Сабзиши косахонаи сарро аз зиёд шудани доираи косахонаи сар муаяйн карда мешавад, ки он дар як сол 0,1 см-ро ташкил меди?ад, дар давраи бало?атраси бошад 0,2 см – ро ташкил меди?ад.
Дар байни баландии сар ва ?ади одам таносуби муаяйне ?аст. Дар кeдакони навзод ин таносуб ба 1:4, дар дусолгаи ба 1:5, 6-9 солаги 1:6, калонсолон 1:7 баробар аст ин маълумот?оро барои тавсифи синну сол истифода мекунанд.
Сутунмe?ра – асоси тамоми скелети одамро такшил меди?ад. Сутунмe?ра аз 33-34 мe?ра иборат буда дароозии он дар одами калонсол 42-45 см-ро ташкил меди?ад.
Сутунмe?ра аз шeъба?ои гардан, ?афаси сина камар, чорбанд ва дум?оза иборат аст. Шeъбаи гардани аз 7 мe?ра ташкил ёфтааст. Шeъбаи ?афаси сина аз 12 мe?ра ташкил ёфтааст. Шeъбаи миён аз 5 мe?ра ташкил ёфтааст. Шeъбаи чорбанд аз 5 мe?ра ва шeъбаи дум?оза аз 3-4 мe?ра ташкил ёфтааст.
Шахшавии мe?ра?о ва шоха?ои он дар шeъба?ои гуногун дар мe?лат?ои гуногун ба амал меояд. Умуман дар синни 20 солаги мe?ра?о тамоман шах мешаванд.
Муста?камии сутунмe?ра ба хамиги?ои дар он мав?уда вобаста мебошад, ки ин хамиги?о дар кeдакони нав таваллудёфта дида намешавад. Он?о баъди таваллуд ?осил мешавад. Дар сутунмe?ра 4 хамиги дида мешавад ду халиги ба тарофи пеш в аду хамиги ба тарафи о?иб.
Хамиги ба тарафи пешро «Лордоз»
Хамиги ба тарафи о?ибро «Кифоз меноманд».
Ин хамиги?о чунин ?осил мешаванд: дар ва?ти дошта тавонистани сар дар кeдакон дар ?исми гардани хамиги ба тарофи пеш ба амал меяод, ки онро лордози гардан меноманд. Дар вакти ба нишастан сар кардани кeдак дар шeъбаи чорбанд хамиги ба тарафи о?иб ба амал меояд, ки онро кифози чорбанд меноманд.
Дар вакти коматро рост кардан, ро? гаштани кeдак хамиги дар ?исми миён ба тарафаи пеш ба амал меояд, ки онро лордози миён ва хамиги дар шeъбаи кафаси сина ба тарафм о?иб ба амал меояд, ки онро ?ифози ?афаси сина меноманд.
Лордози гардан ва ?ифози ?арзии сина дар 7 солаги пурра ба амал меояд. Лардози миён ва кифози чорбанд дар синни 13-14 солгаи ба амал меояд. Дар кeдакон ва наврасон нодуруст ?осилшавии хамиги?о ва ка? шудани сутунмe?ра мушо?ида карда мешавад. Сабаби ба ву?уд омадани ка?и?о дар сутунмe?ра ин пурра ба ?исоб нагирифтани хусусият?ои инкишофи сутунмe?ра бача?о дар ва?ти ташкили таълим ва фаъолияти ме?натии он?о (шароити ?айригигиенавии та?сил ва ме?нат, мебели ?айри маъ?ул, бо як даст гирифта гаштани портфел ва ?айра) ва инчунин шароити хонадон (ба талаботи гигиена мувофи? набудани ?ои кор бистари хеле нарм ва но?амвор) боиси вайроншавии ?омат мешавад.
Кафаси сина – аз 12 гуфт ?абур?а иборат мебошад аз ?афо ба мe?ра?ои сино ва аз пеш бо устухони тeш пайваст шуданд. Шахшавии кабур?а?о аз охири мо?и дуюми ?аёт сар мешавад ва то синни 20 солаги давом мекунад.
Устухони кос – сабзиши устухони кос аз 7 то 16 солаги хеле бо шиддат мегузарад ва дар синни 18-21 солаги ба охир мерасад. Тафовути ?инсии андоза ва сабзиши устухони кос аз 10 солаги сар мешавад.
Коси духтарбача?о аз 12 солаги сар карда ба па?ни хеле тез месабзад ва аз коси писарбачагон васеътар мешавад.
Усутухони даступой – аз устухон?ои найшакл иборат мебошад. Дар устухони дасту пой эпифиз ва диафиз дида мешавад. ?исми миёнаи устухонро диафиз ва ду ?исми нeгии устухонро эпифиз меноманд. Шахшудани устухон?о ва пайвастшавии эпифиз?о бо диафиз?о барва?т аз бачаги сар шуда дар 18-20 солаги ба охир мерасад. Дар устухони даст чунин устухон?о дида мешавад: устухони бозу, орин?, соид, пешкаф, каф ва фаланга?о. Дар устухони пай устухон?ои: сон, со?и калон, со?и хурд, устухони пошна, кафи пой ва пан?а?о дида мешавад.
Сохт ва функсияи мушак?о - мушак?о аз ми?дори зиёди нах?ои мушак иборат мебоша.
Нах?ои мушак пардае дорад, ки дар даруни ситоплазма бо ядро?о ?ой гирифтааст. Аз даруни ситоплазма аз як нeги мушак?о то нeги дигар нах?оса борики кашишхeранда – миофибрила?о мегузаранд. Аз рeи нахи худ бофта?ои мушак 3 хел мешавад:
1. бофтаи кeндаланграхи мушаки скелети
2. бофтаи кeндаланграхи мушаки дил
3. бофтаи мушаки суфта
?амаи мушак?ои скелети бадани одам аз мушак?ои кeндаланграх таркиб ёфтааст, ки бадани моро ба ?аракат меоварад. Дил аз мушак?ои кeндаланграхи махсуси дил таркиб ёфтааст. Узв?ои дохили бошад аз мушак?ои суфта таркиб ёфтааст.
Аз рeи хусусият?ои кориашон мушак?о ба ду гурe? та?сим мешаванд:
1. мушак?ои ихтиёр?
2. мушак?ои ?айриихтиёр?
?амаи мушак?ои бадани одам (мушак?ои скелети) ба мушак?ои ихтиёри дохил мешавад, барои он ки фаъолияти ин мушак?ои ба ихтиёри одам вобаста аст. Мушак?ои ?айриихтиёр? аз бофта?ои мушаки ?амвор иборатанд ва он?о девораи мушакии раг?ои хунгард, рeда?о ва узв?ои дохилиро ташкил меди?анд. Дил аз мушак?ои кeндаланграх ташкил ёфтааст, ки фаъолияти вай ?ам ?айриихтиёри мебошад.
Кори мушак?о – мушак?ои бадани одам, гарчи ягон бореро набардоранд ва ё ягон монеияти берунаро бартараф накунанд, ?ам кашиш хeрда кори муайянро адо мекунанд. Дар чунин маврид кори мушак бадан ё ?исми онро ба ?олати муайян ниго? медорад.
Бузургии кори судманди мушак?оро ба ?осилизарби бузургии бори бардошатшуда ба баланди чен мекунанд.
1 кг бор ба 1 м баланди бардошта шавад ?а?ми кори судманди мушак як килограммометр мешавад. Бузургии кори мушак ба дарозии аввали он вобаста аст. Мушакчи андоза дароз бошад, дар ва?ти кашишхeри кори зиёдеро ба ?о меорад. Мушак дар организм дар шароити му?арарии физиологи ба андозаи 5%-и дарозии худаш кашиш мехeрад.
Мондашавии мушак – ?ангоми дурру дароз бе танаффус кор кардани мушак?о ?увваи он?о кам шуда, кашишашон суст мешавад. Ин аз мондашавии мушак?о ша?одат меди?ад.
?ангоми якбора бисер кор кардани мушак?ои маш?нокарда ё одат накарда дар он?о кислотаи оксипропинат (молочкая кислота) ё пировиноград ?амъ шуда, боиси пайдоиши дард?ои мушаки мегардад. Барои ?амин доимо ба мушак?о маш??ои ?исмони карда истодан фоида дорад.
А?амияти маш??ои ?исмон? – воситаи самарабахши такомул додани узв?ои ?аракати одам буда, асоси тамоми малака ва ма?орат, такомул ва устувории мушак?о, инчунин баландшавии фаъолияти системаи асаб ва ?амаи узв?ои даруни мебошад. Бо ёрии маш??ои мунтазам ?удрат ва кори фоиданоки бадан пурзeр шуда он боиси бартарфкунии мондашавии он?о мегардад.
Маш? ягона усули ?осилкунии тобовари, обутоб додани организм, кори бо сарфаи мушак?о ва инчунин суботкори мебошад.
Просмотр: 4367